I ROTO ia Tiunu 1970, tei runga au i tetai roʼi i te are maki i Pennsylvania, i Marike. E 20 oku mataiti kua riro mai au ei vaeau e te mamae ra au i tetai maki kino. E akara ua ana tetai neti tane i toku toto i te au āpa ora. E pakarikari ake teia neti iaku e te manamanata ra aia. E topa maira toku vaito toto ki raro, kua karanga au kiaia e, “I kite ana ainei koe i tetai tangata i te mate anga?” Kua pateatea tona tutu mata, e kua pau mai aia e, “Kare, kare au i kite ana.” I te akara anga kare au e ora, inara kua ora mai au. Ka tua atu au i toku tua oraanga.

Kua makiia au iaku e angaanga ra ei tangata tauturu i te taote i roto i tetai pia vavaʼi i te tuatau o te tamaki i Vietnam. Kua rekareka au i te tauturu i te aronga maki e tei kino, e ko toku akakoroanga koia oki kia riro mai au ei taote vavaʼi. Kua tae au ki Vietnam i roto ia Tiurai 1969. Kua tukuia mai e tai epetoma kiaku kia akatanotano ki te ora e te reva o te reira ngai, kia aiteite ki te maata anga o te au vaeau ou.

Kua tukuia au kia angaanga i roto i te are maki vaeau i Mekong Delta. E maata te au pairere pera tei apai mai i te au vaeau tei kino ki te are maki. E āka inangaro toku i toku enua e e reka ana au i taku angaanga, no reira kua inangaro au i te tauturu i toku enua tangata i te reira taime tikai. Kua papa te au vaeau tei kino no te vavaʼi e kua tuku vivikiia atu ratou ki te au pia auri meangiti tei akaanuanuia ei au ngai vavaʼi anga. Kua tauta tetai taote vavaʼi, tetai taote akakore mamae, e tetai nga neti i te akaora mai i te au vaeau. Kua kite atu au i nga kiri kerekere mamaata kare i tukuia mai ki vao i te au pairere pera. Kua akakiteia mai kiaku e kua kī teia au kiri i te au mero kopapa o te au vaeau tei pueurikiriki i te ngai tamaki. Ko teia tetai o taku mea mua i kite mai i roto i te tamaki.

I toku tamariki anga, kua akarongo mua au i te tuatua mou mei te Au Kite o Iehova. Kua apii toku mama i te Pipiria ma te Au Kite, inara kare rava aia i papetitoia ana. Noatu ra, e mataora ana au i te piri atu ki taua au apii ra. I tetai rā, kua aere maua ko toku papa angai na te pae i tetai Are Uipaanga Patireia. Kua ui au kiaia e, “Eaa tera?” Kua pau mai aia  e, “Auraka rava koe e piri atu ki tera aronga!” No toku inangaro e te irinaki i toku papa, kua akarongo ua au kiaia e kare au i aravei akaou ana i te Au Kite o Iehova.

Inara, toku oki mai anga no Vietnam, e maata toku au mamae ngakau. No teia au mea taku i kite i te tuatau o te tamaki, kare e rauka iaku i te akaari i toku tu tangi. I te akara anga kare rava e tangata i mārama tikai eaa te tupu ra i Vietnam. Kua maara iaku i toku rongo anga i te aronga patoi e kapiki ra i te au vaeau Marike e e aronga tamate pepe no te au ripoti e kua tamateia te au tamariki. Kua riro teia au mea pouroa ei akakeu iaku kia kite e te anoano ra au i tetai pirianga vaitata ki te Atua.

I roto i taku kimi anga i te Atua, kua akamata au i te atoro i te au akonoanga tukeke. E inangaro ua ana au i te Atua, inara kare au i reka ana i taku i kite i roto i taua au akonoanga ra. I te openga, kua aere au ki tetai Are Uipaanga Patireia i Delray Beach, Florida. Kua aere au ki taku uipaanga mua i te rā Tapati o Peperuare 1971.

I toku tomo anga ki roto i te Are Uipaanga Patireia, te akaoti atura te ako anga na te katoatoa, no reira kua noo au no te Apii Punanga Tiaki. Kare e maara ana iaku te tumu tuatua o te atikara, inara te maara ra iaku te kite anga i te tamariki e akarakara ra i te au irava i roto i ta ratou Pipiria. Kua umere tikai au! Kua akarongo ua au e kua akarakara. Iaku e akaruke ra, kua aere mai tetai taeake e 80 ona mataiti i te aravei iaku. Tona ingoa ko Jim Gardner. Kua oake mai aia i te puka Te Tuatua-Mou te Ka Arataki ki te Ora Mutukore, e kua ui mai, “Ka ariki ainei koe i teia?” Karanga atu au e, ae, e kua akanoo maua no taku apii Pipiria mua i te popongi Paraparau.

I muri ake i te uipaanga Tapati, kua aere au ki te angaanga. E angaanga taku i te are maki i Boca Raton, Florida, e kua akanooia au kia angaanga i te ora ngauru ma tai i te po ki te ora itu i te popongi. Kare e maata ana te aronga maki i te reira po, no reira kua rauka iaku i te tatau i te puka Tuatua-Mou. Kua rave mai te neti i te puka mei toku nga rima, kua akara i te kapi mua, e kua maro mai kia kite e me ka riro rai au ei Kite no Iehova. Kua rave akaou mai au i te puka e kua akakite atu kiaia e noatu kua tatau au i tetai tuanga ua o te puka, kua papu meitaki iaku e ka riro mai au ei Kite. Kua akaruke mai aia iaku, e kua akaoti au i te tatau i te puka i taua po ra.

I taku apii Pipiria mua ki te Taeake ko Gardner kua ui atu au e, “Eaa ta taua ka apii?” Kua pau mai aia e, “Ko te puka taku i oake atu kia koe.” Karanga atu au e, “Kua oti takere iaku i te tatau i te reira.” Kua tuatua maru mai te Taeake a Gardner e, “Ka uriuri ua ana taua i teia pene mua.” Kua umere au e e maata taku au mea kare au i kite. Kua pati mai aia iaku kia akara i te au irava e manganui i roto i taku Pipiria King James Version. I te openga kua maata taku i kite mai no runga i te Atua mou, ko Iehova. Kua apii a Jim kiaku e toru pene o te puka Tuatua-Mou i taua popongi ra. I muri mai, e toru a maua pene i apii i te au popongi Paraparau ravarai. Kua reka tikai au i taua au apii ra. E akameitaki anga tikai teia kiaku kia apiiia e te reira taeake akatainuia tei kite ana ia Charles T. Russell!

 I muri ake i tetai au epetoma o te apiianga, kua akatikaia au kia tutu aere i te tuatua meitaki. Kare i te mea ngoie ua iaku i te tutu aere i tera are i tera are, inara kua tauturu mai a Jim iaku kia autu i toku au taitaia. (Angaanga 20:20) No tana tauturu iaku, kua tupu toku inangaro i te angaanga tutu aere. I toku manako e akameitakianga maata rava atu teia kiaku. Mataora tikai au e kua riro mai au ei oa rave angaanga no te Atua.​—1 Korinetia 3:9.

I teianei ka akakite atu au kia kotou i tetai mea puapinga tikai kiaku, ko toku inangaro mua no Iehova. (Apokaupo 2:4) Kua riro teia inangaro no Iehova ei tauturu iaku kia akakoromaki i te au manako mamae o te tamaki e tetai atu au manamanata.​—Isaia 65:17.

I te 1971, kua akakiteia mai kiaku kia akaruke i toku ngai nooanga, te ngai i tuku ei toku nga metua iaku kia noo. No teaa ra? Kare toku papa angai e inangaro i tetai o te Au Kite o Iehova kia noo ki reira! Kare e rava ana taku moni i te reira taime. E tutaki ua mai ana te are maki iaku i te au rua epetoma, e koi pou ua akera te maata anga o taku moni ei oko kakau no te angaanga tutu aere no te mea kua inangaro au kia riro mai au ei tavini meitaki no Iehova. Kua akaputu au i tetai moni ki roto i te pangika, inara tei roto te reira i toku oire i Michigan. No reira au i moe ei ki roto i toku motoka no tetai au rā. Kua pā’ī au e kua varu i toku taʼa i roto i te au ngai akangaroi anga i te ngai pikao anga penitini.

I tetai rā te noo ra au i roto i toku motoka, kua oti mai taku angaanga i te are maki e kua aere au ki te Are Uipaanga Patireia i tetai nga ora i mua ake ka akamata ai te uipaanga no te angaanga tutu aere. Iaku e noo ra ki muri i te Are Uipaanga Patireia i te ngai kare e tangata e kite mai iaku, kua maaraara au i te au mea tei tupu i Vietnam. Kore ake rai te ongi nei au i te kopapa tangata tei kā i te ai e te toto e  maringi ua ra, e kua akamata au i te taitaia. Mei te mea rai e te rongo atura au e te kite atura i te au mapu tane e pati akatenga maira e: “Ka ora ainei au? Ka ora ainei au?” Kua kite au e ka mate ratou, kua tauta ra au i te akapumaana ia ratou na te tuatua akavare anga e te meitaki ua ra te au mea ravarai. Iaku e noo ra i reira, kua kino roa toku mamae ngakau.

Kua pure au kia Iehova iaku e aue tikai ra. (Salamo 56:8) Kua akamata au i te manako pakari no runga i te tuakaouanga. I te reira taime i mārama ai au e mei teaa atura te rekareka i teia manakonako anga! Ka akaora akaou mai a Iehova i taua au mapu tane ra, e ka rauka ia ratou te atianga kia apii i te tuatua mou no runga iaia. Ka riro te tuakaouanga ei rapakau i te au mamae ravarai ta tatou e na roto atu nei. (Angaanga 24:15) I toku mārama anga i te reira, kua ketaketa roa atu toku inangaro ia Iehova i teianei. Kua riro te reira rā ei mea puapinga tikai kiaku. Mei te reira rā mai, me tupu te au manamanata i toku oraanga, ka tauta au i te akamaara i toku inangaro mua no Iehova.

E maata te au mea kino ta te tangata i rave ana i te tuatau tamaki, pera katoa au. Kua akapumaanaia ra au na te manakonako oonu anga i taku nga irava akaperepere e rua. Te mea mua ko Apokalupo 12:10, 11, te karanga ra e ka autuia a Satani na roto i ta tatou angaanga tutu aere pera katoa na roto i te toto o Iesu. Te rua ko Galatia 2:20, tei akamaara mai iaku e kua mate a Iesu noku. No te atinga oko o Karaiti i rauka ai ia Iehova i te akakore mai i taku i rave. No reira kua rauka iaku te akava ngakau mā e te anoano pakari nei au i te akakitekite ki tetai atu no runga i to tatou Atua aroa takinga meitaki, ko Iehova!​—Ebera 9:14.

Me akamanako au i taku i na roto mai i toku oraanga, te papu ra iaku e e akono ua ana rai a Iehova iaku. Ei akaraanga, i te rā i kite mai ei a Jim e te noo ra au i roto i toku motoka, kua akaaravei aia iaku ki tetai tuaine e au pia moe tarau tona i roto i tona are. Papu iaku e kua taangaanga a Iehova ia Jim e te tuaine kia oronga mai i tetai kainga meitaki noku. E meitaki tikai a Iehova! Te akono ra aia i te aronga tiratiratu e akamori ra iaia.

I roto ia Me 1971, kua anoanoia au kia aere ki Michigan. No reira i mua ake ka akaruke ei au ia Florida, kua akaki au i toku motoka ki te au puka, e oti kua aere atu au ki apatokerau. I mua ake ka akaruke ei au i tera mai oire, ko Georgia, kua pou pouroa taku au puka i te tuʼa. Kua tutu maroiroi au i te nuti meitaki o te Patireia ki te au ngai ravarai taku e aere ra. Kua tutu aere au i roto i te are auri pera katoa kua oronga i te au aenga pepa ki te au tane i ko i te are meangiti i roto i te au ngai akangaroi anga. Te manako nei rai au e me kua āriki tetai tangata i te tuatua mou taku i akakite kia ratou.​—1 Korinetia 3:6, 7.

Ka āriki au e i toku apii mua anga i te tuatua mou, kare au i mako ana i te tuatua ma te tau, me tuatua tikai au ki toku ngutuare tangata. Kare au e kapekape ana i taku tuatua. E akaperepere ana au i toku nga tuakana ko John raua ko Ron, e me tutu au kia raua, ka tauta au i te maro ia raua kia āriki mai i taku au irinakianga ou. I muri mai, kua tataraapa au kia raua. Inara kua pure ua atu au e kia āriki mai raua i te tuatua mou. Mei reira mai, kua tauturu mai a Iehova iaku kia tuatua ma te tau tikai me tutu aere au e te apii i tetai ke.​—Kolosa 4:6.

Ka riro ua rai toku pirianga kia Iehova ei mea mua i toku oraanga. Inara, te vai atura tetai aronga taku e akaperepere tikai ana, ko taku vaine akaperepere, ko Susan. E inangaro ua ana au i tetai vaine te ka tauturu mai iaku kia tavini ua rai ia Iehova. E vaine aruaru a Susan e te akaperepere tikai ia Iehova. I tetai rā ia maua e akamatau ra i te kite i tetai e tetai, kua atoro atu au iaia i te kainga o tona nga metua i Rhode Island. Tera aia e noo ra i runga i te porotito, e tatau ra i Te Punanga Tiaki e tana Pipiria. Taku i mareka  no runga iaia e akara ana aia i te au irava ravarai, noatu e kare aia e tatau ana i tetai atikara apii. Te kite atura au e e puapinga tikai kiaia tona pirianga kia Iehova. Kua akaipoipo maua i roto ia Titema 1971. Te mareka tikai nei au e kua rauka iaku tetai vaine turuturu meitaki. Inara, ko taku e āriki maata ra koia oki noatu e te inangaro maira aia iaku, e maata atu tona inangaro ia Iehova.

Kua oronga mai a Iehova e rua nga tamaroa meitaki na maua, ko Jesse raua ko Paul. Ia raua e mamaata maira kua arataki a Iehova ia raua. (1 Samuela 3:19) E pirianga oa to raua uaorai kiaia, e te riro ra teia ei mea mataora tikai kia maua. Kua tavini tamou raua ia Iehova e tere atu i te 20 mataiti i teianei. E kua tavini ua atu raua iaia no te mea te maara ra ia raua to raua inangaro mua nona. Te ngakau parau katoa nei au i taku nga unounga purotu, ko Stephanie raua ko Racquel, taku e manako ra ei nga tamaine tikai naku. Te rekareka tikai nei au e kua akaipoipo taku nga tamaroa i nga vaine tei inangaro ia Iehova ma te ngakau tae e tei taangaanga i to raua oraanga i te tavini iaia.​—Ephesia 6:6.

Kua tavini ana au no tetai 16 mataiti i Rhode Island, te ngai e maata toku au taeake. Te maara nei rai iaku te aronga pakari meitaki tikai tei tavini kapiti ana matou. Te mareka katoa nei au i te au akaaere tutaka e manganui tei tauturu mai iaku. E akameitakianga tikai kia tavini ia Iehova ma teia au tangata tei akono i to ratou inangaro mua no Iehova. I te 1987, kua neke matou ki North Carolina te  ngai e anoano maataia ra te tauturu, e e maata ua atu to matou au taeake memeitaki. *​—Akara i te tataanga rikiriki i raro ake.

I roto ia Aukute 2002, kua ariki maua ko Susan i te patianga kia riro mai ei mema no te pamiri Betela o Marike i Patterson. Kua angaanga au i roto i te Tipatimani Tavinianga, e kua angaanga a Susan i te ngai pua kakau, e kua reka tikai aia i te reira! I roto ia Aukute 2005, kua rauka iaku te akameitakianga kia riro mai ei mema no te Pupu Akaaere. Kare au i manako ana e kua tau au no teia tuanga angaanga ou. Kua riro katoa te angaanga e te teretere aere anga ei āka apainga kia Susan. Kare rava aia e reka ana i te rere pairere; inara, e teretere ana maua na runga i te pairere i te maata anga o te taime. Kua riro te tauturu anga aroa a te au vaine na te au mema o te pupu akaaere ei tauturu maata iaia. Kua akakeu te reira iaia kia turuturu mai iaku, e te akaperepere nei au iaia no te reira!

I roto i toku opati e maata taku au tutu manea ei akamaara iaku i toku oraanga meitaki tikai e te mataora. E maata taku au akameitakianga no te akamaara anga i toku inangaro mua no Iehova!