Skip to content

Skip to table of contents

Dondzra swin’wana

Dondzra swin’wana

1 YEHOVHA

A vito dzra Xikwembu Nkulukumba i Yehovha nakone dzri tlhamuxela leswaku “Lweyi A Yentxaka Leswaku Swi Va Kone”. Yehovha i Xikwembu Nkulukumba wa ntamu hinkwawu, nakone hi yene a vumbiki hinkwaswu. A ni ntamu wa ku yentxa xin’wana ni xin’wana lexi a djulaka ku xi yentxa.

Hi xiheberu, a vito dzra Xikwembu Nkulukumba dzri tsraliwe hi maletela ya mune. Hi xizronga, vito ledzri dzri vitaniwa Yehovha. A vito dzra Xikwembu Nkulukumba dzri kumeka ka Bibele dzra ku sungula dzra xiheberu kolomu ka 7.000 wa makhambi. A misaveni hinkwayu vhanu va vitana vito dzra Yehovha hi tindlela ta ku hambana-hambana, leti fambisanaka ni lidzrimi dzravu.

Ndzrima 1, yava 15

2 A BIBELE DZRI ‘HUHUTIWI HI XIKWEMBU NKULUKUMBA’

A Bibele dzri huma ka Xikwembu Nkulukumba, kambe a tizrise vhanu leswaku va dzri tsrala. Leswi swi fana ni loko kokwana a zruma ntukulu akuva a mu tsralela papela. Xikwembu Nkulukumba a tizrise moya wakwe wa ku xwenga leswaku a kongomisa vatsrali va Bibele kuva va tsrala miyanakanyu yakwe. A moya wa Xikwembu Nkulukumba wu va pfune hi tindlela tinyingi, minkama yin’wana hi ku va komba swivoniso kumbe ku va lozrisa leswi va gamiki va swi tsrala.

Ndzrima 2, yava 5

3 MINSINYA YA MILAWU

I tindondzro ta le Bibeleni leti tlhamuxelaka ntiyiso wa masungulu. Hi xikombiso, nsinya wa nawu lowu liki ‘ku tolovelana ni lavamfani ku bolisa swihena leswinene’ wu hi dondzrisa leswaku ha khumbiwa hi ndlela leyinene kumbe ya ku biha ya vhanu lava hi tolovelanaka na vone. (1 Ba-le-Korinte 15:33) Na wone nsinya wa nawu lowu liki ‘leswi mhunu a swi byaliki, a ta swi tsrhovela’ wu hi dondzrisa leswaku a swi koteki ku tsrhovela mihandzru ya ku hambana ni mintizro yezru.​—Ba-le-Galatia 6:7.

Ndzrima 2, yava 12

4 WUPROFETA

Ledzri i dzrungula ledzri pfaka ka Xikwembu Nkulukumba. Minkama yimbeni dzri nga ha tlhamuxela ku zrandzra ka Xikwembu Nkulukumba, ndondzro ya mahanyela, xileleto, kumbe yavanyiso. Handle ka leswo, ku nga ha va dzrungula dzra leswi taka yentxeka a nkameni lowu taka. A Bibeleni ku ni wuprofeta byinyingi lebyi kutani byi hetisekiki.

Ndzrima 2, yava 13

5 WUPROFETA LEBYI VULAVULAKA HA MESIYA

I Yesu lweyi a hetisisiki wuprofeta byinyingi lebyi nga Bibeleni mayelanu na Mesiya. Vona bokisi ledzri liki “ Wuprofeta Lebyi Vulavulaka Ha Mesiya.”

Ndzrima 2, yava 17, Ntlhamuxelo wa le hansi.

6 LESWI YEHOVHA A NGA YI HAMBELA SWONE MISAVA

Yehovha a vumbe misava leswaku yi va kaya ledzri nga Paradeyisi dzra vhanu lava mu zrandzraka. Leswi a swi djulaka a swi txintxanga. Ku nga li khale Xikwembu Nkulukumba a ta susa wubihi a tlhela a nyika vhanu vakwe wutomi lebyi nga helikiki.

Ndzrima 3, yava 1

7 SATHANA DIYAVULOSI

Sathana i ntsrumi leyi sunguliki ku pfukela Xikwembu Nkulukumba. A vitaniwa Sathana, leswi tlhamuxelaka ‘mukaneti’ hikusa a lwisana na Yehovha. Nakone a vitaniwa leswaku i Diyavulosi, leswi tlhamuxelaka ‘mulumbeti.’ A nyikiwe vito ledzri hikusa a vulavula madzrimi mayelanu na Xikwembu Nkulukumba nakone a kanganyisa vhanu.

Ndzrima 3, yava 4

8 TINTSRUMI

Yehovha a vumbe tintsrumi khale swinene na a nga si na vumba misava. Ti vumbeliwe ku hanya a matilweni. Ku ni tintsrumi leti tlulaka 100.000.000. (Daniel 7:10) Ti ni mavito ni wumhunu bya ku hambana-hambana, nakone leti ti dumbekaka ti kombisa ku titsrongahata hi ku yala ku gandzreliwa hi vhanu. Tintsrumi ta siyana nakone ti nyikiwa mintizro ya ku hambana-hambana. Mintizro yimbeni yi patsra ku tizrela a xiluvelweni xa Yehovha, ku nyikela madzrungula yakwe, ku sizrelela ni ku kongomisa malandzra ya Yehovha a misaveni, ku hetisisa wuyavanyisi byakwe, ni ku seketela ntizro wa ku zrezra. (Amapsalma 34:7; Apfuletelo 14:6; 22:8, 9) A nkameni lowu taka, ti ta seketela Yesu a ku lweni ka yimpi ya Armagedoni.​—Apfuletelo 16:14, 16; 19:14, 15.

Ndzrima 3, yava 5; Ndzrima 10, yava 1

9 XIDOHO

Xidoho i xin’wana ni xin’wana lexi hi xi twaka, hi xi pimisaka, kumbe hi xi yentxaka na xi lwisana na Yehovha kumbe ni ku zrandzra kwakwe. Leswi xidoho xi honaka wuxaka byezru na Xikwembu Nkulukumba, a hi nyike milawu ni minsinya ya milawu leyi hi pfunaka ku kala hi nga dohi hi vomu. A ku sunguleni, Yehovha a vumbe hinkwaswu na swi hetisekile, kambe loko Adamu na Evha va hlawule ku fulazrela Yehovha, va dohile. Xileswo, va lahlekeliwe toto hi ku hetiseka. Va duhwalile kutani va fa. Swanga hi leswi hi nyan’weliki xidoho xa Adamu, na hine ha duhwala hi va hi fa.

Ndzrima 3, yava 7; Ndzrima 5, yava 3

10 ARMAGEDONI

Leyi i yimpi ya Xikwembu Nkulukumba leyi taka helisa misava ya Sathana ni wubihi hinkwabyu.

Ndzrima 3, yava 13; Ndzrima 8, yava 18

11 MFUMU WA XIKWEMBU NKULUKUMBA

Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba i Mfumu lowu Yehovha a wu simekiki a matilweni. A mufumi wa wone i Yesu Kriste. A nkameni lowu taka, Yehovha a ta tizrisa Mfumu lowo akuva a helisa wubihi hinkwabyu. I mfumu wa Xikwembu Nkulukumba ntsena lowu taka fuma misava hinkwayu.

Ndzrima 3, yava 14

12 YESU KRISTE

Xikwembu Nkulukumba a zrange a vumba Yesu na a nga si na vumba ntxhumu. Yehovha a zrumele Yesu a misaveni akuva a fela vhanu hinkwavu. Ntsrhaku ka ku dlayiwa kwakwe, Yehovha a mu pfuxile. Swoswi Yesu a le ku fumeni a matilweni swanga Hosi ya Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba.

Ndzrima 4, yava 2

13 WUPROFETA BYA MAVHIKI YA 70

Bibele dzri profete mayelanu ni nkama lowu Mesiya a a ta humelela ha wone. A a ta humelela a ku heleni ka nkama lowu vitaniwaka mavhiki ya 69, lama sunguliki hi lembe dzra 455 Mahlweni ka Nguva Yezru (M.N.Y.) ma ya hela hi lembe dzra 29 ka Nguva Yezru (N.Y.).

Hi swi tivisa kuyini leswaku ma hele hi 29 N.Y.? A mavhiki ya 69 ma sungule hi lembe dzra 455 M.N.Y. loko Nehemiya a tlhasa a Yerusalema a sungula ku pfuxeta muti. (Daniel 9:25; Nehemiya 2:1, 5-8) A “vhiki” dzri ni 7 wa masiku. Kambe, a mavhiki lawa ku khaneliwaka ha wone ka wuprofeta lebyi a hi ya 7 wa masiku. Vhiki dzrin’we dzri ni 7 wa malembe, hi ku ya hi nawu wa wuprofeta lowu liki ‘a siku dzrin’wana ni dzrin’wana dzri ta kontiwa dzri va lembe’. (Atinhlayo 14:34; Ezekiel 4:6) Leswi hlayaka leswaku a vhiki dzri yimela 7 wa malembe ni leswaku 69 wa mavhiki ma hamba 483 wa malembe (69 x 7). Loko hi konta 483 wa malembe ku sukela hi 455 M.N.Y., ma hi yisa ka 29 N.Y. ku nga lembe ledzri Yesu a babatisiwiki ha dzrone, a ndzruluka Mesiya!​—Luka 3:1, 2, 21, 22.

Wuprofeta lebyi byi boxe vhiki dzrimbeni, ku nga malembe mambeni ya 7. A ndzreni ka nkama lowu, Mesiya a a ta dlayiwa hi lembe dzra 33 N.Y., nakone ku sukela hi 36 N.Y., a madzrungula lamanene ya Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba a ma ta zrezriwa a matikweni hinkwawu, ku nga li ka va-Yuda ntsena.​—Daniel 9:24-27.

Ndzrima 4, yava 7

14 DONDZRO YA MADZRIMI YA MUZRAZRU

A Bibele dzri dondzrisa leswaku Yehovha Xikwembu Nkulukumba i Mutumbuluxi ni leswaku a tumbuluxe Yesu na a nga si na tumbuluxa ntxhumu. (Ba-le-Kolosa 1:15, 16) Yesu a hi Xikwembu Xa Ntamu Hinkwawu. Nakone a ngi ngi hlaya leswaku awa dzringana na Xikwembu Nkulukumba. Ku hlaya ntiyiso, a te: ‘Hikuva Tatana i nkulu ku mine.’ (Yohan 14:28; 1 Ba-le-Korinte 15:28) Kambe wukhongoti byin’wana byi dondzrisa mhaka ya Muzrazru, kumbe swikwembu swizrazru ka xin’we: Tatana, n’wana ni moya wa ku xwenga. Kambe a zritu “Muzrazru” a dzri kone a Bibeleni. Ndondzro leyi i ya madzrimi.

A moya wa ku xwenga i ntamu lowu tizraka wa Xikwembu Nkulukumba, lowu nga vonekiki, lowu a wu tizriselaka ku yentxa ku zrandzra kwakwe. Moya lowu a hi mhunu. Hi xikombiso, a vakriste va dzana dzra ku sungula va ‘tale hinkwavu hi moya lowa ku xwenga,’ nakone Yehovha a te: ‘Ni ta txhela swa moya wanga henhla ka nyama hinkwayu’.​—Amintiṛo 2:1-4, 17.

Ndzrima 4, yava 12; Ndzrima 15, yava 17

15 XIHAMBANU

Ha yini vakriste va ntiyiso va nga xi tizrisi xihambanu loko va gandzrela Xikwembu Nkulukumba?

  1.  Xihambanu xi tizrisiwe ka wukhongoti bya madzrimi ku dzringana malembe manyingi. Khale swinene a xi tizriseliwa ku gandzrela ntumbuluku ni ka swihila swa ku fambelana ni timhaka ta tinkuku hi vahedeni. Ku khalute 300 wa malembe na Yesu a file, na vakriste va nga xi tizrisi xihambanu a wugandzrelini. Hi ku famba ka nkama, mufumi wa Roma Constantino a ndzrulute xihambanu xi va mfungu wa wukriste. Mfungu lowu a wu ni nkongometo wa ku yentxa wukriste byi tiveka swinene. Kambe xihambanu a xi nga yelani ha ntxhumu na Yesu Kriste. A Nova Enciclopédia Católica dzri li: “Xihambanu a xi tizrisiwa hi lava va nga liki vakriste ni hi lava hanyiki na Kriste a nga si na buya.”

  2.  Yesu a nga felanga xihambanwini. Zritu dzra xigriki ledzri ndzruluteliwiki dzri ku “xihambanu”, hi ntshima dzri hlaya “mhandzri ya ku nthwii”, “ntsrandzra” kumbe “muzri”. A Bíblia Companheira dzri li: “A ku na ntxhumu ni wun’we ka matsralwa ya xigriki ya Testamente Ledzrimpswha lowu vulavulaka kumbe wu yelanaka ni xihambanu.” Yesu a fele a mhandzrini ya ku ntwhii, ya ku fana ni ntsrandzra.

  3.  Yehovha a nga swi djuli kuva hi tizrisa swithombe kumbe swifungu loko hi mu gandzrela.​—Eksoda 20:4, 5; 1 Ba-le-Korinte 10:14.

Ndzrima 5, yava 12

16 XIDZRIMUXO

Yesu a lelete vadondzrisiwa vakwe ku dzrimuka a lifu dzrakwe. Va swi yentxa lembe ni lembe hi Nisani 14, hi siku ledzri fanaka ni ledzri ma-Israyele a ma tlangela a paska ha dzrone. A kati ni vhinyu, leswi yimelaka mizri ni ngati ya Yesu hi Xidzrimuxo, swi khalutisiwa a mahlweni ka mun’wana ni mun’wana lweyi a nga kone. Lava va taka fuma na Yesu a tilweni va da kati ni ku nwa vhinyu. Kambe lava va nga ni dumbo dzra ku hanya hi masiku la misaveni va kombisa xitxhavu hi ku va kone ka Xidzrimuxo. Nambitanu, a va di kati nambi ku nwa vhinyu.

Ndzrima 5, yava 21

17 HIKA

Ka Wundzruluteli Bya Misava Leyimpswha (Tradução do Novo Mundo, NM), zritu “hika” dzri tizriseliwa ku hlaya 1) mhunu, 2) xihazri, kumbe 3) wutomi bya mhunu kumbe bya xihazri. Hi leswi swikombiso swimbeni:

  • Mhunu. “A masikwini ya Nowa...vhanu vatsrongo, hi leswaku 8 wa mahika, va huluxiwe a matini.” (1 Petros 3:20, NM) Lani, zritu “hika” dzri hlaya vhanu​—Nowa ni nkatakwe, vana vavu vazrazru, ni vasati va vanavu.

  • Xihazri. “Kutani Xikwembu Nkulukumba a ku: ‘A mati a ma tale hi mahika lama hanyaka, nakone a swivumbiwa leswi hahaka a swi hahe henhla ka misava a mpfhukeni wa tilo.’ Kutani Xikwembu Nkulukumba a ku: ‘A misava a yi humexe mahika lama hanyaka, hi minxaka ya wone, a swifuyu, swihazri leswi nkwalaka ni swihazri swa misava, hi tinxaka ta swone.’ Kutani swi va tanu.”​—Genesis 1:20, 24NM.

  • Wutomi bya mhunu kumbe bya xihazri. Yehovha a byele Moxe a ku: ‘Va file hinkwavu vhanu lava afaka va djula ku dlaya hika dzraku.’ (Eksoda 4:19) Loko a ha li la misaveni, Yesu a te: ‘Hi mine mubyisi lwemunene; A mubyisi lwemunene a nyiketa hika dzrakwe hi nkonta ya tihamba.’​—Yohan 10:11.

    Handle ka leswo, loko mhunu a hamba ntxhumu hi ‘hika dzrakwe hinkwadzru’, swi hlaya leswaku a swi yentxa hi ku swi zrandzra hi lani a nga kotaka ha kone. (Mattheo 22:37; Deuteronoma 6:5) Zritu “hika” dzri nga tlhela dzri tlhamuxela ku navela ka ntxhumu lowu hanyaka. Mhunu lwa fiki kumbe xihazri lexi fiki swi nga vitaniwa mahika lama fiki.​—Atinhlayo 6:6; Amaproverbia 23:2; Ezaya 56:11; Hagai 2:13.

Ndzrima 6, yava 5; Ndzrima 15, yava 17

18 MOYA

Ka Wundzruluteli Bya Misava Leyimpswha (Tradução do Novo Mundo), mazritu ya xiheberu ni ya xigriki lama ndzruluteliwiki ma ku “moya”, ma nga tlhamuxela mintxhumu ya ku hambana-hambana. Nambitasu, ma hlaya ntxhumu lowu nga voniwikiki hi vhanu va nyama, ku fana ni moya kumbe ku hefemula. Mazritu lawa ma nga ha tlhela ma hlaya tintsrumi kumbe moya wa ku xwenga, ku nga ntamu lowu tizraka wa Xikwembu Nkulukumba. Bibele a dzri dondzrisi leswaku ku ni moya lowu salaka wu hanya ntsrhaku ka loko mizri wu file.​—Eksoda 35:21; Amapsalma 104:29; Mattheo 12:43; Luka 11:13.

Ndzrima 6, yava 5; Ndzrima 15, yava 17

19 GEHENA

Gehena i vito dzra nkova lowu nga kusuhi ni muti wa Yerusalema, lomu a ku hisiwa kone nsila. A ku na ntxhumu lowu kombaka leswaku a masikwini ya Yesu a ku xanisiwa, ku hisiwa vhanu na va hanya kumbe swihazri a Gehena. Xileswo Gehena a hi mbangu lowu nga vonekiki, lomu vhanu lava fiki va xanisiwaka va tlhela va hisiwa kone hi lani ku nga helikiki. Loko Yesu a vulavule hi lava va txukumetiwaka a Gehena, a a hlaya ku fela wugamu.​—Mattheo 5:22; 10:28.

Ndzrima 7, yava 20

20 XIKHONGOTO XA HOSI

Lexi i xikhongoto lexi Yesu a xi byeliki valandzreli vakwe loko a va dondzrisa makhongotela. Xi tlhela xi vitaniwa xikhongoto xa Tatana Wezru kumbe xikhongoto xa xikombiso. Hi xikombiso, Yesu a hi dondzrise ku khongota hi ndlela leyi:

  • ‘Vito dzraku a dzri hlawuliwe’

    Hi kombela Yehovha hi xikhongoto akuva a basisa vito ni ndhuma yakwe henhleni ka madzrimi lawa a totiwiki wone. Swi fanela ku va tanu akuva hinkwavu a matilweni ni la misaveni va txhava va tlhela va khinsamela vito dzra Xikwembu Nkulukumba.

  • ‘A wu te Mfumu waku’

    Hi khongota kuva Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba wu helisa misava leyi ya ku biha ya Sathana, wu fuma misava wu tlhela wu yi ndzruluta yi va paradeyisi.

  • ‘A ku zrandzra kwaku a ku yentxiwe a misaveni’

    Hi kombela leswaku a nkongometo wa Xikwembu Nkulukumba hi misava wu hetiseka, akuva vhanu lava yingisetaka, lava hetisekiki va hanya hi la ku nga helikiki a paradeyisini, ku nga leswi Yehovha a a swi djula loko a vumba vhanu.

Ndzrima 8, yava 2

21 XITIZRULO

Yehovha a humexe xitizrulo akuva a huluxa vhanu ka xidoho ni lifu. Xitizrulo a ku li hakelo ledzri a dzri djuleka leswaku ku xaviwa wutomi lebyi hetisekiki lebyi Adamu a byi lahliki, ni kuva ku tlhela ku va ni wuxaka lebyinene a makazri ka vhanu na Yehovha. Xikwembu Nkulukumba a zrumele Yesu a misaveni akuva a fela vadohi hinkwavu. Hi kola ka lifu dzra Yesu, vhanu hinkwavu va ni mukhandlu wa ku hanya hi la ku nga helikiki na va ni wutomi lebyi hetisekiki.

Ndzrima 8, yava 21; Ndzrima 9, yava 13

22 HA YINI LEMBE DZRA 1914 DZRI LI DZRA LISIMA SWINENE?

A wuprofeta bya Daniyele ndzrima 4 byi hi dondzrisa leswaku Xikwembu Nkulukumba a a ta simeka Wuhosi byakwe hi 1914.

Wuprofeta: Yehovha a lozrise Hosi Nebukadnetsari wuprofeta mayelanu ni nsinya lowukulu lowu tsremiwiki wu wa. Ka nozro lowo a xikundzru, kumbe xigodo, xi tsrimbiwe hi bandi dzra nsimbi ni nsuku akuva xi nga kuli ku dzringana ‘7 wa minkama’. Ntsrhaku ka nkama lowo a xi ta tlhela xi kula.​—Daniel 4:1, 10-16.

Leswi wuprofeta lebyo byi tlhamuxelaka swone: A nsinya wu yimela wuhosi bya Yehovha. Ku dzringana malembe manyingi Yehovha a tizrise tihosi ta Yerusalema akuva ti fuma tiko dzra Israyele. (1 Makronika 29:23) Kambe tihosi leto ti tsrhike ku dumbeka. Xileswo Yerusalema a helisiwile hi 607 Mahlweni ka Nguva Yezru (M.N.Y.). Kolanu ku sungule ku kontiwa ‘7 wa minkama’. (2 Tihosi 25:1, 8-10; Ezekiel 21:25-27) Loko Yesu a ku ‘Yerusalema a ta kandzreteliwa hi vamatiko a minkama ya vamatiko [lemi bekiwiki] mi kota mi hela’, a a vulavula hi ‘7 wa minkama’. (Luka 21:24) Xileswo, a ‘7 wa minkama’ a yi helanga na Yesu a ha li lani misaveni. Yehovha a dumbise ku simeka Hosi a ku heleni ka ‘7 wa minkama’. Ku fuma ka Hosi leyimpswha, Yesu, a ku ta tisa matovoko lamakulu a henhla ka vhanu va Xikwembu Nkulukumba a misaveni hinkwayu, hi lani ku nga helikiki.​—Luka 1:30-33.

Xana a ‘7 wa minkama’ i malembe mangani? A ‘7 wa minkama’ yi teke 2.520 wa malembe. Loko hi konta 2.520 wa malembe ku sukela hi 607 M.N.Y., yi helela ka lembe dzra 1914. Ledzro i lembe ledzri Yehovha a bekiki Yesu, Mesiya, swanga Hosi ya Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba a matilweni.

Xana hi yi kumisa kuyini nhlayu ya 2.520? Bibele dzri li minkama yizrazru ni hafu yi hamba 1.260 wa masiku. (Apfuletelo 12:6, 14) Xileswo, ‘7 wa minkama’ yi phindhiwa kabidzri, yi hamba 2.520 wa masiku. 2.520 wa masiku ma fana ni 2.520 wa malembe, hi kola ka nawu wa wuprofeta lebyi liki ‘a siku dzrin’wana ni dzrin’wana dzri ta kontiwa dzri va lembe’.​—Atinhlayo 14:34; Ezekiel 4:6.

Ndzrima 8, yava 23

23 MIKAYELE, NTSRUMI LEYIKULU

Zritu ledzri liki ‘ntsrumi leyikulu’ dzri tlhamuxela “muzrangeli wa tintsrumi”. A Bibele dzri vulavula hi ntsrumi yin’we ntsena leyikulu, leyi vito dzra yone ku nga Mikayele.—Daniel 12:1; Yuda 9.

Mikayele i Muzrangeli wa butsrhu dzra tintsrumi ta Xikwembu Nkulukumba ta ku dumbeka. Apfuletelo 12:7 yi li: ‘Mikayele ni tintsrumi takwe va lwa na dragon; . . . ni tintsrumi ta dzrone.’ A buku dzra Apfuletelo dzri hlaya leswaku a muzrangeli wa masotxha ya Xikwembu Nkulukumba i Yesu, xiswoswo Mikayele i vito dzrin’wana dzra Yesu.​—Apfuletelo 19:14-16.

Ndzrima 9, yava 4

24 MASIKU YA WUGAMU

A masiku ya wugamu ku hlayiwa nkama lowu swiyentxakalu leswikulu swi taka humelela ha wone a misaveni na Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba wu nga si na yi helisa misava ya Sathana. A mahlayela lawa ma fanaka na wone, lama liki ‘ku hela ka misava’ ni ‘ku buya ka n’wana wa mhunu’, ma tizrisiwa ka wuprofeta bya Bibele akuva ma tlhamuxela nkama wun’we. (Mattheo 24:3, 27, 37) A ‘masiku ya wugamu’ ma sungule loko Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba wu sungule ku fuma a matilweni hi 1914 nakone ma ta hela loko misava ya Sathana yi helisiwa hi Armagedoni.​—2 Timoteo 3:1; 2 Petros 3:3.

Ndzrima 9, yava 5

25 KU PFUKA KA VAFI

Ku pfuxiwa i kuva Xikwembu Nkulukumba a yentxa mhunu lweyi a a file a tlhela a hanya, ku fana na hine. A Bibeleni ku vulavuliwa hi 9 wa vhanu lava nga pfuxiwa. Eliya, Elixa, Yesu, Petro na Pawulo va pfuxe vhanu. Masingita lawa ma koteke ntsena hi kola ka ntamu wa Xikwembu Nkulukumba. Yehovha a dumbisa ku pfuka ‘ku valulami ni le ku lavamfani’ leswaku va hanya misaveni. (Amintiṛo 24:15) Nakambe a Bibele dzri vulavula hi ku pfuxeliwa a matilweni. Leswi swi ta yentxeka loko lava va hlawuliwiki, kumbe vatotiwa, va pfuxeliwa ku ya hanya a matilweni na Yesu.​—Yohan 5:28, 29; 11:25; Ba-le-Filipi 3:11; Apfuletelo 20:5, 6.

Ndzrima 9, yava 13

26 WUDEMONA (WUNGOMA)

Wudemona, kumbe wungoma, i xihena xa ku biha xa ku dzringisa ku vulavula ni mimoya hi ku kongoma kumbe hi ku tizrisa mhunu mun’wana lweyi a vulavulaka ni mimoya, ku fana ni n’anga. Vhanu lava va tizrisaka wungoma va yentxa leswo hikusa va kholwa ka tindondzro ta madzrimi ta leswaku a vhanu a va fi kambe va ndzruluka swikwembu. A mademona ma tlhela ma kutxa vhanu leswaku va nga yingiseti Xikwembu Nkulukumba. Wungoma bya swa le mpfhukeni, ku hlahluva, ku loya, masalamusi, ku kholwa swihila, na swone swi hamba xiyenge xa wudemona. Mabuku ya ku tala, marevhixta, mahoroxkopo, ma-filme, swifaniso, nambi tinsimu swi yentxa leswaku wudemoma byi voneka ingiki a byi na khombo kumbe byi nyonxisa. Swihena swa ku tala swa le swilahlwini, ku fana ni ku hambela vafi timisa, ku hangalasa xikuma, ku yambala ni ku susa malopa, swihila swa ku basisa mufelwa ni mizrindzrelo, na swone swi zramba mademona. Minkama yinyingi vhanu va dzraha fole ni timbangi loko va djula ku kuma ntamu wa mademona.​—Ba-le-Galatia 5:20; Apfuletelo 21:8.

Ndzrima 10, yava 10; Ndzrima 16, yava 4

27 WUHOSI BYA YEHOVHA

Yehovha i Xikwembu xa Ntamu Hinkwawu, nakone a tumbuluxe tilo ni misava. (Apfuletelo 15:3) Xiswoswo, yene i n’winyi wa mintxhumu hinkwayu nakambe a ni wukulukumba, kumbe wuhosi lebyi heleliki leswaku a fuma ntumbuluku wakwe. (Amapsalma 24:1; Ezaya 40:21-23; Apfuletelo 4:11) A beke milawu a henhla ka hinkwaswu leswi a swi vumbiki. Yehovha a tlhela a va ni mfanelo ya ku nyika van’wana wuhosi. Hi seketela wuhosi bya Xikwembu Nkulukumba hi ku mu zrandzra ni ku mu yingiseta.​—1 Makronika 29:11.

Ndzrima 11, yava 10.

28 KU SUSA KHUZRI

Ku susa khuzri i ku dlaya ha vomu n’wana lweyi a nga khuzrini. Leswo a hi mhangu, kumbe mavabyi lawa ma humexaka n’wana. Loko mhunu a kuma nyimba, a n’wana a nga ndzruluki xiyenge xa mizri wa mpswele, kambe a ni wutomi byakwe hi tlhelo.

Ndzrima 13, yava 5

29 KU TXHELIWA NGATI

Lawa i madahela lawa ma patsraka ku txheliwa ngati leyi tlhanganiki kumbe xin’we xa mune wa swiyenge leswi yi nga naswu, na yi sukela ka mhunu mumbeni kumbe leyi a yi bekiwile. Swiyenge swa mune swa ngati hi leswi: Plasma, ma-célula ya libungu, ma-célula ya ku basa ni ma-plaqueta.

Ndzrima 13, yava 13

30 KU LAYA

A Bibeleni, zritu “ku laya” a dzri hlayi ntsena ku khatisa. Loko hi layiwa, hi dondzrisiwa hi tlhela hi lulamisiwa. Loko Yehovha a laya, a nga va khomi hi tihanyi lava a va dondzrisaka. (Amaproverbia 4:1, 2) Yehovha a bekela vapswele xikombiso xa ku xonga. Ku laya kwakwe ku pfuna swinene lakakuva mhunu a nyonxela ku tlhela a layiwa. (Amaproverbia 12:1) Yehovha awa va zrandzra vhanu vakwe, xileswo awa va dondzrisa. A va nyika nkongomiso lowu va pfunaka ku lulamisa mavonela lama hoxekiki, wu tlhela wu va pfuna ku dondzra ku yanakanya hi ndlela leyi mu nyonxisaka. Ka vapswele, ku laya swi patsra ku pfuna vanavu ku twisisa leswaku ha yini va fanela ku yingiseta. Swi tlhela swi patsra ku va pfuna ku zrandzra Yehovha ni Zritu dzrakwe, ku nga Bibele, kun’we ni ku twisisa minsinya ya dzrone ya milawu.

Ndzrima 14, yava 13

31 MADEMONA

I swivumbiwa swa ku biha swa moya leswi nga vonekiki, leswi nga ni ntamu lowu tlulaka wa vhanu. Mademona i tintsrumi ta ku biha. Ti ndzruluke ta ku biha loko ti tindzrulute valala va Xikwembu Nkulukumba hi kuva ti nga mu yingiseti. (Genesis 6:2; Yuda 6) Ti tipatsre na Sathana a ku pfukeleni ka Yehovha.—Deuteronoma 32:17; Luka 8:30; Amintiṛo 16:16; Yakob 2:19.

Ndzrima 16, yava 4