1, 2. (a) Eeliyaasi waro Israeelete manni hawaaxaminohu hiittoonniiti? (b) Eeliyaasi Qermeloosi Ilaalira hiittenne diinnasi ledo xaadino?

 EELIYAASI mannu Qermeloosi Ilaala gooddiꞌranna laꞌꞌanni no. Duuꞌmo xaalla saaqqinoha ikkirono, mannu buxima gadachiteenna jaawinonna hawaaxamino gari xawe leellanno. Gobbansara ubbinoti sase dironna lee agana keeshshitino moolle lowo geeshsha gawajjitinonsa.

² Konni manni mereero noori 450 Baꞌꞌaali masaalaano naaxxite sangaaggite qaaffanni no; insa Yihowa masaalaancho Eeliyaasi duume illenni laꞌanno. Mootitte Elzaabeeli batinye Yihowa soqqamaasine shiishiishshino; Eeliyaasi kayinni Baꞌꞌaali magansiꞌnannita giwanni keeshshino. Baꞌꞌaali masaalaano, ‘Kuni manchi ninke qarrisanni mageeshshi geeshshalla keeshshanno?’ yite heddinoha ikkara dandaanno. Insa Eeliyaasi mitticho ikkino daafira qeelleemmo yite heddukki digattino. (1 Mot. 18:4, 19, 20) Moote Akiaabino mootummate faradi-gaaresi gulufe Ilaala daye no. Isino Eeliyaasi dibaxanno.

3, 4. (a) Eeliyaasi hakkoye baxxino barra duuꞌmo saaqqu woyite waajjinoha ikkara dandaanno yineemmohu mayiraati? (b) Hiittenne xaꞌmuwara dawaro afiꞌneemmo?

³ Kuni callichu masaalaanchi hakko barra alba horo lae egenninokkiha baxxino coye laꞌꞌaraati. Eeliyaasi hakku barri, halaalaanchu Maganinna kaphu magani mereero konni albaanni ikkite egentinokki yekkeero ikkitanna laꞌnanni barra ikkinota afino. Hatte soodo duuꞌmo saaqquta isi hiitto ikkino ikka? Isino “ninke gedee mancho” ikkino daafira, mito geeshsha waajjasi digattanno. (Yaiqoobi 5:17 nabbawi.) Ajayi ajeenna, Eeliyaasi ledosi noori ammana nookki manna, kaadaasincho mootenna shitasira hasidhanno kakkalaasine ikkitino daafira, baasa callatinoti dihuluullissannote.—1 Mot. 18:22.

⁴ Ikkina Israeele konni qarri giddora eꞌinohu hiitto ikkiteeti? Tenne xagge afakki kaaꞌlitannohehu hiittoonniiti? Hanni Eeliyaasi ammanatenni assinorenna isi faale haꞌranke kaaꞌlitannonkehu hiittoonniitiro laꞌno.

5, 6. (a) Israeele lowo diro ma assitanni keeshshitino? (b) Moote Akiaabi Yihowa lowo geeshsha hanqisinohu hiittoonniiti?

⁵ Eeliyaasi lowo diro, halaalu magansiꞌra lashshi assinannanna ciigginshanna assannore hooge sammi yee laꞌꞌanni keeshshino. Batinyu Israeelete manni lowo diro, addu ammaꞌno agure kaphu ammaꞌno harunsanni keeshshino;  insa halaalaancho Magano Yihowa agurte, qooxeessinsa daga magansidhannota kaphu maganna magansidhanno. Eeliyaasi diro isinni kaphu maganna magansiꞌra roore halaꞌlitino.

⁶ Moote Akiaabi Yihowa lowo geeshsha hanqisino. Isi Elzaabeeli yinannita Sidoona gobba moote beetto adhino. Elzaabeeli Israeelete gobbara Baꞌꞌaali magansiꞌra halashshatenna Yihowa magansidhannore coꞌo assite gudate murcidhe kaꞌino. Akiaabino ise shombinni foolannoha ikkino. Isi Baꞌꞌaalira galma mine, kakkalote dargano seekkino; qoleno konne kaphu magano magansidhannorira albisa ikke isira kumbuulino.—1 Mot. 16:30-33.

7. (a) Baꞌꞌaali magansiꞌra effiꞌne gimbannite yineemmohu mayiraati? (b) Eeliyaasi waro ubbino moolle keeshshitino yanna daafira Qullaawu Maxaafi kulannori, isi isiniiwa sumuu yaannota huluullammeemmokkihu mayiraati? ( Saaxineno lai.)

⁷ Baꞌꞌaali magansiꞌra horo effiꞌne gimbannite yineemmohu mayiraati? Tini magansiꞌra, batinyu Israeelete manni dogame halaalaanchu Maganiwiinni xeertiꞌranno gede assitino. Qoleno tini ammaꞌno maaeelatenna mannu mararro nookkire assanno gede assitannote. Tenne ammaꞌno giddo galminsa giddo foorara worroonni labballinna meenti no, mannu kaihu baalu ledo fooranni akkimale ikkanno, wole agurina qaaqquulle nafa kakkalo asse shiqishanno. Yihowa tennera hanqe moolle ubbannota Akiaabira kulanno gede Eeliyaasi soyino; Eeliyaasi kula geeshsha baattote aana xeenu horo diheeꞌranno. (1 Mot. 17:1) Boodu diri gedensaanni, Eeliyaasi Akiaabiwa mare manna baalanka Baꞌꞌaali masaalaano ledo Qermeloosi Ilaalira gamba assanno gede kuli. a

8. Baꞌꞌaali magansiꞌra daafira kultanno xaggenni maa ronseemmo?

⁸ Ikkina tenne yekkeeronni ninke maa ronseemmo? Mitu manni, qooxeessinkera Baꞌꞌaali galminna isira kakkallanni dargi nookki daafira, ‘Tini xagge xa ninkera ma kaaꞌlitannonke?’ yee hedara dandaanno. Ikkollana tenne xagge borreessinoonnihu dimullaati. (Rom. 15:4) “Baꞌꞌaali” yaanno qaali “anna” woy “mooticha” yitanno tiro afiꞌrino. Yihowa mannisi iso “baꞌꞌaalinsa” woy mootichansa asse doodhara kulinonsa. (Isa. 54:5) Xaano lowo manni Woꞌmanka Dandaanno Magano agure wole addi addi maganna magansiꞌranni noota huwatootto? Mannu heeshshonsa giddo baalunku coyinni roorse woxe, maalaamittete looso, boohaarsha, woy siimu xaadooshshi hasattonsa roorsiꞌrannoha ikkiro, woy Yihowa agurranna wole addi addi maganna magansiꞌrannoha ikkiro, kuri coyibba mootichansa ikkitara doodhino yaate. (Mat. 6:24; Roomu Sokka 6:16 nabbawi.) Biꞌre Baꞌꞌaali magansidhannori assitannohu qaru qaru coyi xa baalankawa no yaa dandiinanni. Hunda Yihowanna Baꞌꞌaali mereero noo yekkeero hiincanke, aye magansiꞌneemmoro hayyotenni doodhineemmo gede kaaꞌlitannonke.

9. (a) Qermeloosi Ilaali Baꞌꞌaali ammaꞌno kapho ikkitinota leellishate malinoho yineemmohu mayiraati? (Lekkaalliidi qaagiishshano lai.) (b) Eeliyaasi gamba yiino mannira mayino?

⁹ Mannu Qermeloosi Ilaalira heeꞌre, Lowiidi Baarira (Mediteraaniyu Baari) eelaanni noohu Qishooni laginni kayise aliyyeenni xeertidhe noori Libaanoosi ilaalla geeshsha laꞌꞌa dandaanno. b Ikkollana hakkoye baxxino barra arrishsho waraꞌa yituta, Israeelete gobba laꞌꞌanno manchi dadillasi digattanno. Mayira yiniro, Yihowa Abirihaami sirchira uyinoti tini alba shaqqadonna lattino baatto xa mole ikkite agurtino. Maganu manni bunshenni kainohunni, arrishsho qeqqeenna baatto horo kooaartino! Woshshinoonni manni gamba yiihu gedensaanni, Eeliyaasi insawa shiqqi yee togo yii: “Lamu wodaninni dintinanni heedhinannihu mamooti  geeshshaati? Kaaliiqi [“Yihowa,” NW] Maganohoro iso magansidhe! Woy Baꞌꞌaali Maganohoro Baꞌꞌaali magansidhe!”—1 Mot. 18:21.

10. Eeliyaasi waro Israeele ‘lamu wodaninni dintinohu’ hiittoonniiti? Insa hiikkonne qara halaale deꞌino?

¹⁰ Eeliyaasi Israeelete manna, ‘Lamu wodaninni dintinoonni’ yaasi mayyaate? Kuni manni Yihowa magansiꞌratenna Baꞌꞌaali magansiꞌrate giddo mitte doodha hasiissannonsata huwatinokki daafiraati. Insa kawaanni Baꞌꞌaali hagiirsiisate maaeela coye assitanni, kaꞌaanni kayi Maganu Yihowa atoote afiꞌrate huucciꞌra dandiitannoha lawinonsa. Insa Baꞌꞌaali gatenkenna saadanke maassiꞌrannonke, ‘Olantote Magani’ Yihowa kayinni olu yannara kaaꞌlannonke yite heddukki digattino. (1 Sam. 17:45) Israeelete manni xaa yannara noohu batinyu manninte gede, mitto qara halaale deino. Yihowa isira shiqishiꞌnanni magansiꞌra wolu gutamara dihasiꞌranno. Isi iso calla magansiꞌnara hasiꞌranno; qoleno tini hasiissannosite. Yihowa isira shiqishiꞌnanni magansiꞌra wole magansiꞌra ledo karsiinsannita dibaxanno; isinni tini lowo geeshsha hanqissannosi!—Fulo 20:5 nabbawi.

11. Eeliyaasi Qermeloosi Ilaalira coyiꞌrinori, heeshshonke giddo maa balaxisiinsanni heeꞌnoommoronna Magano ma garinni magansiꞌnanni heeꞌnoommoro layiꞌrate kaaꞌlannonkehu hiittoonniiti?

¹¹ Konni daafira Israeele, mitte hige lame doogo haꞌrate woꞌnaalanno manchi gede lamu wodaninni ‘dintanni’ no. Xaa yannarano batinyu manni “baꞌꞌaali” gedeeti wole coyibba heeshshonsa raqaxxara wodhe, Yihowa magansiꞌra lashshi assino; konni garinni, Israeele loossino soꞌro loosino. Eeliyaasi Israeele ‘Lamu wodaninni dintinoonte’ yee amaalino amaale, ninkeno heeshshonke giddo maa balaxisiinsanni heeꞌnoommoronna Magano ma garinni magansiꞌnanni heeꞌnoommoro layiꞌneemmo gede kaaꞌlitannonke.

12, 13. (a) Eeliyaasi mayi fonqolo shiqishino? (b) Eeliyaasi gede Yihowa addaxxineemmota leellisha dandiineemmohu hiittoonniiti?

¹² Hakkiinni Eeliyaasi halaalaancho Magano bade afate kaaꞌlanno fonqolo shiqishi. Shiqishino fonqoli hakkeya qarrisannoha diꞌꞌikkino. Baꞌꞌaali kakkalaasine kakkalote darga seekkidhe kakkalo aanaho wortanno; hakkiinni kakkalonsa ittara giira soyanno gede maganonsa huuccidhanno. Eeliyaasino hatto assanno. Isi togo yiino: “Giiratenni dawaro qolannohu, Magano hakku ikko.” Eeliyaasi halaalaanchu Magani ayetiro seekke afino. Ammanasi kaajjado ikkitino daafira, hettissannosiri heddinore balaxxe assitanno gede kulinonsa. Konni daafira Baꞌꞌaali kakkalaasine kakkalote ikkanno booto doodhituhu gedensaanni, Baꞌꞌaali albira shiqqu. c—1 Mot. 18:24, 25.

 ¹³ Heeꞌnoommohu maalale loonsanni diro diꞌꞌikkino. Ikkirono, Yihowa xaano disoorramino. Ninkeno Eeliyaasi gede Iso woꞌmu wodaninkenni addaxxa dandiineemmo. Lawishshu gedera, Qullaawu Maxaafi yaannore adhannokki manninni xaandeemmo woyite, waajjine insa balaxxe hedonsa coyidhannota dihoolleemmo. Eeliyaasi gede ninkeno, halaalaanchu Magani gara ikkinore huwattanno gede assansara kaaꞌlineemmo. Hatto assineemmohu umonke addaxxine ikkikkinni, ‘soꞌro hoolannoha’ qullaawu ayyaaninni borreessinoonniha Maganu Qaale horoonsiꞌneeti.—2 Xim. 3:16.

14. Eeliyaasi Baꞌꞌaali kakkalaasine qacifatinohu hiittoonniiti? Mayira?

¹⁴ Baꞌꞌaali kakkalaasine kakkalonsa biddi biddi assidhe, maganonsa woshshiꞌra hanaffu. “Baꞌꞌaali! Eeggatena macciishshinke!” yitanni higge higge woxarattu. Insa woxarattanni lowo saate keeshshitino. Qullaawu Maxaafi, “Ikkollana mitte dawarono diafidhino” yaanno. Barru taalootira Eeliyaasi insa qacifata hanafi; isi ‘Baꞌꞌaali miteekke wodanaho malannori batiꞌreennasi sammi yiino, woy isi shumate haꞌrino, woy goxe noona baqqi assesi’ yaanni qacifatinonsa. Isi kuri kaphaasine, “Qoonqoꞌne naggi assitine huuccidhe!” yiinonsa. Eeliyaasi, Baꞌꞌaali magansiꞌra haafa coye ikkitinota afino; isi Maganu mannino tenne huwatara hasiꞌrino.—1 Mot. 18:26, 27.

15. Baꞌꞌaali kakkalaasinera iillinori, Yihowa agure wole maganna magansiꞌra haafa ikkitinota leellishannohu hiittoonniiti?

¹⁵ Hakkiinni Baꞌꞌaali kakkalaasine fayyinokkihu gede ikka hanaffu; insa “qoonqonsa naggi assite huuccidhanni, rossino garinni bisinsa mundaa geeshsha billawunninna cuwetenni madiissidhu.” Tini kayi mittoreno dikaaꞌlitinonsa! Mayira yiniro, insa “mitte dawarono diafidhino, macciishshinonsahuno dino. Huurono dino.” (1 Mot. 18:28, 29) Addanko Baꞌꞌaali yinanni magani dino. Hatteentenni, kuni Sheexaanu manna Yihowawiinni xeertisate kalaqinoho haafa coyeeti. Yihowa agurte wole magano magansidhannori irraawansanna saala duqqansa digattanno.—Faarso 25:3; 115:4-8 nabbawi.

16. (a) Eeliyaasi Qermeloosi Ilaali aana Yihowaha kakkalote darga wirro seekkasi mannu maa qaaganno gede assitinoha ikkara dandaanno? (b) Eeliyaasi Maganosi lowo geeshsha addaxxannota leellishannore wolere maa assino?

¹⁶ Hakkiinni hawarrita Eeliyaasi kakkalo shiqishanno tari iilli. Isi diigame keeshshinoha Yihowaha kakkalote darga seekki; diigginori halaalu magansiꞌra diinna ikkitukki digattino. Isi kakkalote darga seekkara 12 kincho haaꞌrino; hatto assinohu 10 gaꞌre amadinohu Israeelete gashshooti giddo noorino, Israeelete daga woꞌmate uyinoonni Seera  ayirrisa hasiissannonsata qaagiissate ikkara dandaanno. Hakkiinni isi kakkalo bayichoho wore, wayi woꞌme duꞌnama geeshsha dunnanni gede assi; hakkonne waa hinkiilloonnihu mule noohu Mediteraaniyu Baarinni ikkara dandaanno. Qoleno, isi kakkalote darga gaangeessine bale umme waa wonshinanni gede nafa assino. Eeliyaasi Baꞌꞌaali kakkalaasinera kakkalonsa shiqishiꞌrate coyi injaannonsa gede assinoha ikkirono, umisira kayinni coyi ruukkanno gede assiꞌrino. Konne assinohu Maganosi lowo geeshsha addaxxanno daafiraati.—1 Mot. 18:30-35.

17. Eeliyaasi assiꞌrino huuccatto isira roore huluullinori maatiro leellishshannohu hiittoonniiti? Ninkeno huuccatto assiꞌneemmo woyite, isi faale haꞌra dandiineemmohu ma garinniiti?

¹⁷ Baalunku coyi qixxaawihu gedensaanni, Eeliyaasi huuccatto assi. Isi hakkawote assinoti harancho huuccatto, isira roore huluullino coyi maatiro xawisse leellishshanno. Umihunni, Eeliyaasi ‘Israeelete Magani’ Baꞌꞌaali ikkikkinni Yihowa ikkinota mannu afara hasiꞌrino. Layinkihunni, isi Yihowa soqqamaancho ikkinotanna ayirrinyunna galatu hasiisannosihu Magano ikkinota mannu baalunku huwatara hasiꞌrino. Jeefote, isi Yihowa Israeelete manni wodana ‘isiwa qolanno’ gede huuccatto asse, xaano insa daafira hedannota leellishino. (1 Mot. 18:36, 37) Israeelete manni ammana nookkire ikkansa lowore daaffinoha ikkirono, Eeliyaasi xaano baxannonsa. Ninkeno huuccatto assiꞌneemmo woyite, Maganu suꞌmi daafira hendeemmota, hattono umonke heeshshi assineemmorenna qarrantinore mararreemmore ikkinoommota leellisha dandiinammo ikka?

18, 19. (a) Yihowa Eeliyaasi huuccattora dawaro qolinohu hiittoonniiti? (b) Eeliyaasi mannu ma assanno gede hajajino? Baꞌꞌaali kakkalaasine maaro dihasiissannoreeti yineemmohu mayiraati?

¹⁸ Eeliyaasi huuccatto assa geeshsha, gamba yiino manni ‘Yihowano Baꞌꞌaali gede kaphu maganooti ikka?’ yee hedinoha ikkara dandaanno. Isi huuccatto assihu gedensaanni kayinni, hattoore hedate yanna dinonsa. Mayira yiniro, Qullaawu Maxaafi togo yaanno: “Hakkunni gedensaanni Kaaliiqiwiinni giira dirrite kakkalo, haqqe, kinnanna bushshano itte, balete giddo noo waano mooshshitu.” (1 Mot. 18:38) Lowo geya dhagge ikkitanno dawarooti! Mannu mayyiiyya?

¹⁹ Mannu baalunku qoonqonsa naggi asse, “Kaaliiqi [“Yihowa,” NW] Maganoho! Halaalaanchu Magani iso callaati!” yii. (1 Mot. 18:39) Insa jeefote, halaalaanchu Magani ayetiro huwattino. Ikkollana, insa xaara ammana noonsata dileellishshino. Eeliyaasi huuccatto asseenna gordunni giira dirritanna laꞌe halaalaanchu Magani Yihowaati yaansa,  ammana noonsata leellishshannote yaa didandiinanni. Konni daafira, Eeliyaasi insa ammana noonsata leellishannore wolere assitara kulinonsa. Insa lowo diri albaanni assa hasiissannansa assitukki gattinore assitanno gede yaano Yihowa Seera wonshitanno gede kulinonsa. Maganu Seeri, kaphu masaalaanonna kaphu maganna magansidhannore shaa hasiissannota kulanno. (Mar. 13:5-9) Baꞌꞌaali kakkalaasine Maganu Yihowa diinnaati; insa affanni heedhenni Yihowa hedo ledo sumuu yaannokkire assitanni keeshshitino. Insara maaro hasiissanno? Lubbotenni heedheenna giiratenni shilqinshe Baꞌꞌaalira kakkallire beebbaataamma qaaqquulle insa hili geeshsha nafa marartinoni? (Lawishsha 21:13 nabbawi; Erm. 19:5) Insara hili maarono dihasiissanno! Hakko daafira, Eeliyaasi insa shinanni gede hajajeenna shinoonni.—1 Mot. 18:40.

20. Yannankera mitu manni, Eeliyaasi Baꞌꞌaali kakkalaasine shiinotera beebballa yaadanno yineemmohu mayiraati?

²⁰ Yannankera mitu manni, Qermeloosi Ilaalira ikkinore kultanno xagge gooffino gari didanchaho yee arrassanno. Mitu manni, mitootu ammaꞌnonsa kulte woloota gawajjansa gara ikkitinohu gede assite coyiꞌrate tenne xagge kultara dandiitanno yee yaadanno. Hige yannankera ammaꞌnonsa kule woloota gawajjannohu lowo manni no. Ikkollana, Eeliyaasi hattoo mancho diꞌꞌikkino. Isi Yihowata keeraancho yoolla wonshino. Hakkiinni saeno, addu Kiristaani Eeliyaasi faale haꞌrannohu bisetenni bushuulle qorichishe ikkinokkita afino. Hatteentenni Kiristaanu, Kiristoosi Pheexiroosira kulinohu Yesuusi rosaano baalanti harunsitanno seeri garinni heeꞌranno; Kiristoosi togo yiino: “Bise fushshidhannori bisetenni reyitannona bisekki kou giddora qoli!” (Mat. 26:52) Beettisi widoonni albillitte taashsho abbannohu Yihowaati.

21. Eeliyaasi lawishshi xaa yannara addu Kiristaanira harunsate malinoho yineemmohu mayiraati?

²¹ Addu Kiristaani ammana noonsata heeshshonsanni leellisha hasiissannonsa. (Yoh. 3:16) Tenne assa dandiineemmo doogga giddo mitte, Eeliyaasi gedeehu ammanamino manni faale haꞌrate. Eeliyaasi Yihowa calla magansiꞌrino; wolootuno hatto assitara amaalino. Isi, Sheexaanu manna Yihowawiinni xeertisate kalaqino ammaꞌno haafanna kapho ikkitinota waajjikkinni xawo fushshino. Qoleno umisi dandoo addaxxanna umisi hasatto harunsa agure, Yihowa baalankare biddi assannota addaxxino. Addanko, Eeliyaasi halaalu magansiꞌrara gaaramino. Ninke baalunku ammanatenni isi faale haꞌno!