1. (a) Galiilu Baari aana hambabalatte kaꞌe noo yannara Pheexiroosira mayi tuncu yiinosi? (Umi misile lai.) (b) Pheexiroosi wayi giddo itama hanafinohu mayiraati?

 MITTO hashsha hawaariya Pheexiroosinna wole rosaano Galiilu Baari aana howolotenni hadhanni heedhe dambalu kaeenna baasa shettu. Hakkiinni hedeweelcho Yesuusi baaru aana lekkasinni haꞌranna laꞌu. Pheexiroosi Yesuusa, baaru aana haꞌranni isiwa maranno gede kaaꞌlasira xaꞌmiꞌri. Yesuusi iso amo yiisita, Pheexiroosi yowolote aaninni dirre maalaletenni dambalu aanaanni isiwa hige haꞌra hanafi. Shiima yanna gedensaanni kayinni, Pheexiroosi wayi ita hanafi. Mayira? Korkaatuno hambabalatte laiti waajjino. Hakkiinni Pheexiroosi Yesuusiwa hige raarita, Yesuusi bayichonko angasi amade togo yiisi: “Ammana ajjinohehu kuni, mayira huluullamitto?”—Mat. 14:24-32.

2. Kawiinni aanchine maa ronseemmo?

² Hanni Pheexiroosira tuncu yiino coyinni ammanate ledo xaado afiꞌrinoha sase coye laꞌno: (1) Pheexiroosi umi qara Maganu kaaꞌlo addaxxannota leellishinohu hiittoonniiti? (2) Pheexiroosira gedenaanni higge ammanasi ajjuhu mayiraati? (3) Pheexiroosi galagale ammanasi kaajjishiꞌranno gede kaaꞌlinosiri maati? Tenne xaꞌmuwara dawaro afiꞌranke ‘ammanatenni kaajjine uurrineemmo’ gara afate kaaꞌlitannonke.—1 Qor. 16:13.

3. Pheexiroosi howolote aaninni dirrinohu mayiraati? Ninke isi assinori gedeere maricho assinoommo?

³ Pheexiroosi howolotenni dirre wayi aana haꞌra dandiinohu ammana noosihuraati. Yesuusi isiwa daanno gede woshshisita, Pheexiroosi Maganu wolqa Yesuusa kaaꞌlitinonte gede isono kaaꞌlitannosita dihuluullamino. Hatteente gede, ninkeno heeshshonke Yihowara sayinse uyinoommohunna cuuammoommohu ammana noonkehuraati. Yesuusi harunsaanosi ikkinammoranna faalesi haꞌnammora woshshinonke. Yihowanna Yesuusi babbaxxitino doogonni kaaꞌlitannonketa addaxxine ammana noonketa leellinshoommo.—Yoh. 14:1; 1 Pheexiroosi 2:21 nabbawi. a

4, 5. Ammana muxxe jirooti yineemmohu mayiraati?

⁴ Ee, ammana muxxe jirooti. Ammana Pheexiroosi wayi aana lekkasinni haꞌranno gede assitinosinte gede, ninkeno mannu hedora dandaamannokkiha lawanno coye assineemmo gede kaaꞌlitannonke. (Mat. 21:21, 22) Lawishshaho, ninke giddo lowo roduuwi albi akatansanna assootensa facci assite agurtinohura, bashsho afinonsa manni xa insa hawate geeshsha iillanno. Tenne assinoommohu ammanankenni ikkino daafira Yihowa kaaꞌlinonke. (Qolasiyaasi 3:5, 7, 10 nabbawi; b Qol. 3:6, 8, 9) Ammana heeshshonke Yihowara sayinse uyineemmo gede assitinonke; konni garinni isi jaalla ikkinoommo. Isi kaaꞌla hoogoommenkero konne assa didandiineemmo.—Efe. 2:8.

⁵ Ammana wolqiweelleemmoki gede kaaꞌlitannonke. Lawishshaho, mannu wolqara aleenni ikkitino wolqa afiꞌrino diininke Daawuloosi ledo gaarammeemmo gede kaaꞌlitinonketi ammanate. (Efe. 6:16) Qoleno, Yihowa addaxxanke qarru yannara quwa saꞌne yaandeemmokki gede kaaꞌlitannonke. Yihowa iso addaxxineemmohanna Mangistesi balaxisiinseemmoha ikkiro, maalaamittete coye aankera qaale eino. (Mat. 6:30-34) Hakkiinni saeno, ammana noonke daafira, mittu manchino umisinni sharrame afiꞌra dandaannokki coye yaano hegere heeshsho afiꞌneemmo.—Yoh. 3:16.

6, 7. (a) Pheexiroosi waajjanno gede assitu bubbenna dambala mayi ledo heewisiisa dandiineemmo? (b) Ammananke shoshshoggitara dandiitannota dea hasiissannonkekkihu mayiraati?

⁶ Pheexiroosi wayi aana haꞌranna tuncu yitusi bubbenna dambala, yannankera Yihowa soqqamaanora iillanno fonqolinna qarri ledo heewisiisa dandiineemmo . Buutote qarri tuncu yaannonke yannara nafa, Yihowa kaaꞌlonni ammanatenni kaajjine uurra dandiineemmo. Pheexiroosi wayi giddo itama hanafinohu bubbe woy dambalu batiꞌreenna ikkinokkita qaagi. Qullaawu Maxaafi togo yaanno: “Isi hambabalatte laiti, waajji.” (Mat. 14:30) Pheexiroosi Yesuusi aana illachisha agurita, ammanasi shashshafantino. Ninkeno ‘dambala laꞌꞌa,’ yaano dambalu wolqa aana illachishanna Yihowa irkisannonketa huluullama hananfeemmoha ikkiro itammammora dandiineemmo.

⁷ Ammananke baꞌara dandiitannota dea dihasiissannonke; korkaatuno Qullaawu Maxaafi ammanate xeꞌne woy ammana hooga “hedeweelcho xaxxawe amadanno cubbo” ikkitinota kulanno. (Ibi. 12:1) Pheexiroosira tuncu yiinori leellishannonte gede, iillannonke qarrinna fonqoli aana illachinsheemmoha ikkiro ammananke shoshshoggitara dandiitanno. Ammananke shoshshoggitanni nootanna teꞌee afa dandiineemmohu hiittoonniiti? Hanni ammananke gara afate kaaꞌlitannonketa mite xaꞌmuwa laꞌno.

8. Maganu eino qaale wonshannota huluullama hananfammora dandiineemmohu hiittoonniiti?

⁸ Maganu eino qaale wonshannota bashsho gede ammaneemmonso huluullameemmo? Lawishshaho, Maganu tenne busha alame hunara qaale eino. Ikkina tenne alamehu bacu boohaarshi hedonke bebbeehantanno gede asseenna Yihowa eino qaale huluullama hananfoommokka? Hatto ikkiro,  goofimarchu gambise dayinota huluullammammora dandiineemmo. (Imb. 2:3) Hanni tenne wole lawishsha laꞌno. Maganu wodote kakkalo widoonni cubbonke gatona yaara qaale eino. Ikkollana alba loonsoommo soꞌro calla hendeemmoha ikkiro, Yihowa cubbonke baala ‘hayishshe hoolinota’ huluullammammora dandiineemmo. (Looso 3:19) Hatto ikkiro, soqqanshonkenni hagiirre hoongammoranna ayyaanaamittetenni daafurrammora dandiineemmo.

9. Meessi hajo aana illachinsheemmoha ikkiro mayi qarri kalaqamara dandaanno?

⁹ Bashshoꞌya gede ikke Maganoho diinaggaawe soqqamanni noommo? Hawaariya Phaawuloosi Yihowara diinaggaawe soqqama, “woꞌmunni woꞌma adda ikkitino hexxo” jeefote geeshsha cuꞌmiꞌneemmo gede kaaꞌlitannonketa coyiꞌrino. Ikkina meessi hajo aana calla illachinsheemmoha, lawishshaho lowo damooza afiꞌnanniha kayinni Yihowara gari geeshsha soqqammeemmokki gede assannonke looso amandeemmohalla ikki? Hatto ikkiro ammananke shoshshoggitara dandiitanno; hattono ‘ceeꞌmaleeyye ikkinammora’ woy wolqanke assitu deerrinni Maganoho soqqammummokki gantammora dandiineemmo.—Ibi. 6:10-12.

10. Baddaltinonkere gatona yaa Yihowa ammanneemmota leellishshanno yineemmohu mayiraati?

¹⁰ Wolootu koffi assitannoe wote gatona yaa qarrissannoe? Mannu koffi assannonke woy baddalannonke wote, hanqine afiinke abbita coyiꞌnammora woy insa horonta coyishiisha gimbeemmoha ikkara dandaanno. Hatto ikka agurre gatona yineemmoha ikkiro kayinni, Yihowa ammaneemmota leellinsheemmo. Hiitto? Cubbinkenni kainohunni ninkera Yihowara baanteemmo asali noonkente gede, baddalannonke mannirano ninkera baattanno asali noonsa. (Luq. 11:4) Konni daafira, baddaltinonkere gatona yineemmoha ikkiro Magano addaxxinoommo yaate; korkaatuno konne assine afiꞌnannihu Maganu atooti baddalinonke manchi asalesi baaxxanno gede assatenni rooranno. Yesuusi hawaariyaate baddalino manna gatona yaate ammana hasiissannota huwattino. Yesuusi duucha hige baddalinonsa manna nafa gatona yaa hasiissannonsata kulinsata, insa “Ammana ledinke” yite huuccidhino.—Luq. 17:1-5.

11. Qullaawa Borro aana xintantino amaalenni horo afiꞌnummokki gantammora dandiineemmohu hiittoonniiti?

 ¹¹ Qullaawa Borro aana xintantino amaale uyinannie wote caaccaaweemmo? Uyinoonninke amaale kaaꞌlitannonke gara heda agurre amaalete giddo noota mite soꞌro woy amaale uyinke manchi xeꞌne xinqisiisiꞌneemmoha ikkara dandaanno. (Law. 19:20) Tini qolte, hedonke Maganu hedo ledo sumuu yitanno gede assiꞌneemmo faro gatte baꞌannonke gede assitara dandiitanno.

12. Mittu manchi Yihowa mannasi massagate horoonsiꞌranni noorira gunguma rosicho assiꞌrannoha ikkiro, tini maa leellishshanno?

¹² Songote giddo noori shoomantino roduuwira gungumeemmo? Isiraeele ammana noonsakkiri tonne qotaano haadhe dagginohu kaphu duduwi aana illachishshu yannara Musenna Aaroonira gunguma hanaffino. Hakkiinnino Yihowa Muse togo yee xaꞌmino: “Insa ane ammantannokkihu mamooti geeshshaati?” (Zeh. 14:2-4, 11) Ee, Isiraeele gungumansa Musenna Aarooni shoomino Magano addaxxitannokkita leellishshannote. Hatteente gede, Maganu mannasi massagate horoonsiꞌranno roduuwira gungumate rosichi noonkeha ikkiro, tini isira noonke ammana shoshshoggitinota leellishanno malaate diꞌꞌikkino?

13. Ammananke shoshshoggitinoti leeltunkero, hexxo mudha hasiissannonkekkihu mayiraati?

¹³ Tenne xaꞌmuwa hedittohu gedensaanni ammanakki shoshshoggitinoti leeltuhero, hexxo mudhitooti. Wole agurina hawaariyaaticha ikkinohu Pheexiroosi nafa waajjinonna huluullamino woti no. Isinni Yesuusi baalanta hawaariyaatesi “ammana ajjinonsa” daafira seejjino yanna no. (Mat. 16:8) Pheexiroosi ammanasi shashshafantunna baaru giddo itama hanafihu gedensaanni assino coyinnino danchare ronseemmota deꞌooti.

14, 15. (a) Pheexiroosi wayi giddo itama hanafiti maa assino? (b) Yesuusa “hixamanyine laꞌꞌa” dandiineemmohu hiittoonniiti?

¹⁴ Pheexiroosi hambabalatte lae wayi giddo itama hanafi wote, agure badhera howolonniwa higate woꞌnaala dandaanno. Isinni waa daaha dandaanno daafira daahe howolo giddate heda dandaanno. (Yoh. 21:7) Ikkollana isonooto addaxxa agure, galagale Yesuusi aana illachishino hattono isi kaaꞌlo maahoyye yee adhino. Ninkeno ammananke shoshshoggitanni nooti leeltunkero, Pheexiroosi lawishsha harunsa hasiissannonke. Ikkina konne assa dandiineemmohu hiittoonniiti?

¹⁵ Pheexiroosi galagale Yesuusi aana illachishinonte gede, ninkeno, “Ammanankera Qara Riqiwaanchonna Guutisaancho ikkinoha Yesuusa hixamanyine laꞌꞌa” hasiissannonke. (Ibi. 12:2; Ibiraawuyaani 12:3 nabbawi. c) Hige Pheexiroosi gede ninke Yesuusa illenkenni laꞌꞌa didandiineemmo. Hatteentenni, isi rosiisino rosonna assinore xiinxallineemmohanna lawishshasi seekkine harunsineemmoha ikkiro iso ‘hixamanyine laꞌnanni’ heeꞌnoommo yaate. Hanni Yesuusi lawishsha harunsa dandiineemmota mite doogga laꞌno. Kawiinni afiꞌneemmo roso loosunni leellinsheemmoha ikkiro, ammanankenni kaajjine uurrate kaaꞌlannonkere afiꞌneemmo.

16. Qullaawa Maxaafa ammananke kaajjishanno garinni xiinxalla dandiineemmohu hiittoonniiti?

¹⁶ Qullaawu Maxaafira nooꞌne ammana kaajjishidhe. Yesuusi Qullaawu Maxaafi Maganu Qaale ikkinotanna woyyitino amaale aannota dihuluullamino. (Yoh. 17:17) Ninkeno Yesuusi lawishsha harunsine, Qullaawa Maxaafa barru baala nabbawa, xiinxallanna ronsoommore hiinca hasiissannonke. Qullaawa Maxaafa xiinxallatto wote, huluullitannohe xaꞌmuwara dawaro afiꞌrate woꞌnaali. Lawishshaho, heeꞌnoommoti goofimarchu yanna ikkitinota leellishshannota Qullaawa Borro taje seekkite xiinxallakki, tenne alame goofimarchi gambisinota albinni roore ammanatto gede kaaꞌlitannohe. Masaalleenna woꞌmitino masaalo seekkite xiinxallite Qullaawu Maxaafi giddo Maganu asseemmo yee eino qaalira noohe ammana kaajjishiꞌra dandaatto. Qullaawu Maxaafi heeshshonsa biddi assidhanno gede  kaaꞌlinonsa manni xagge nabbawakki, Maganu Qaali aanno amaale kaaꞌlitannota ikkitinota albinni roore ammanatto gede kaaꞌlitannohe. d—1 Tes. 2:13.

17. Yesuusi buutote qarri iillinosiha ikkirono ammanaminoha ikke kaajje uurranno gede kaaꞌlinosiri maati? Ati isi lawishsha harunsa dandaattohu hiittoonniiti?

¹⁷ Yihowa abbeemmo yee qaale eino atoote hedde. Yesuusi “albasiinni noo hagiirri” aana illachishasi, buutote qarri tuncu yiinosiha ikkirono ammanaminoha ikkanno gede kaaꞌlitinosi. (Ibi. 12:2) Isi alame uyitanno coyibba hedosi bebbeekkara diwodhino. (Mat. 4:8-10) Atino, Yihowa aahera qaale einoha dhaggete coye hiincite Yesuusi lawishsha harunsa dandaatto. Maganu tenne busha alame hunihu gedensaanni, gannate eꞌe assa hasiꞌrattore, borreessitanni woy misile kayissanni hakko noottohu gede assite hedi. Reyotenni kaeenna galagalte xaada hasiꞌratto mannanna insa ledo mayi daafira hasaawa hasiꞌrattoro borreessi. Maganu tenne hexxo manna baalaho uyinohu gede calla ikkikkinni, ate umikkira uyinote gede assite hedi.

18. Huuccatto ammananke kaajjishiꞌrate kaaꞌlitannonkehu hiittoonniiti?

¹⁸ Ammanakki lexxitanno gede huucciꞌri. Yesuusi rosaanosi Yihowa qullaawa ayyaana aannonsa gede huuccidhara rosiisinonsa. (Luq. 11:9, 13) Qullaawa ayyaana aannohe gede huucciꞌratto wote, ayyaanu gumi wido ikkitinota ammana ledannohe gedeno huucciꞌri. Huucciꞌratto wote hasiꞌrootto coye badde kuꞌli; yaano ammanakki shoshshoggitinota leellishanno coye lawishshaho baddaltinohere gatona yaa qarrissuhero, konne akata qeeꞌlatto gede kaaꞌlahera Yihowa huucciꞌri.

19. Jaalla doodhineemmo wote maa heda hasiissannonke?

¹⁹ Kaajjado ammana noonsa manniwa aani. Yesuusi muli jaallasi assiꞌranno manna qorophe doodhino. Muli jaallasi yaano hawaariyaate, isi hajajo agadhite ammana noonsatanna ammanantinore ikkitinota leellishshino. (Yohaannisi 15:14 nabbawi; e Yoh. 15:15) Konni daafira atino jaalla doodhatto wote, Yesuusira hajajante ammana noonsata leellishshannore hasiꞌri. Qoleno, dancha jaalaati yinannihu amaalanno woteno ikko amaallannisi wote noore coyiꞌranno mancho ikkinota deꞌooti.—Law. 27:9.

20. Wolootu ammanansa kaajjishidhanno gede kaaꞌlinummoro mayi horo afiꞌneemmo?

²⁰ Wolootuno ammanansa kaajjishidhanno gede kaaꞌli. Yesuusi, coyiꞌranno coyinnino ikko assootisinni rosaanosi ammana kaajjishino. (Marq. 11:20-24) Ninkeno tennera Yesuusi lawishsha harunsa hasiissannonke; korkaatuno wolootu ammanansa kaajjishidhanno gede kaaꞌla ninke ammanano kaajjitanno gede assitanno. (Law. 11:25) Sabbakatto woy rosiisatto wote, Maganu noota, isi ninke daafira hedannotanna Qullaawu Maxaafi ayyaanunni borreessamino Qaalesi ikkinota xawisse kuli. Ammanate roduuwinkeno ammanansa kaajjishidhanno gede kaaꞌli. Mittu rodii huluullo noosita leellishannoha ikkiro lawishshaho, shoomantino roduuwira gungumannoha ikkiro, bayichonko agurte xooqqooti. Hatteentenni, ammanasi galagale kaajjishiꞌra dandaanno gede hayyotenni kaaꞌlate woꞌnaali. (Yih. 22, 23) Rosaancho ikkittoro, rosu mine suutu soorro daafira rosiinsanni wote Kalaqaanchu no yite ammanattota waajjittokki farciꞌri; hatto assakki hedoottokkiha dancha guma abbiteenna hagiidhatora dandaatto.

21. Yihowa ninke mittu mittunkura mayi qaale einonke?

²¹ Pheexiroosi Maganu Yesuusi widoonni kaaꞌlinosi daafira, waajjasinna huluullosi qeeꞌle hundite Kiristaanu songora ammanate heelliicho ikkino. Hatteente gede, Yihowa ninke baalanka ammanatenni kaajjine uurrineemmo gede kaaꞌlannonke. (1 Phe. 5:9; 1 Pheexiroosi 5:10 nabbawi. f) Ammana afiꞌra baete atoote abbitanno daafira ammananke kaajjishiꞌrate sharramanke gaabbissannota diꞌꞌikkitanno.