Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

E Lē Iloa pe Faafefea Ona Iai Manukī i le Papa

E Lē Iloa pe Faafefea Ona Iai Manukī i le Papa

E Lē Iloa pe Faafefea Ona Iai Manukī i le Papa

UA MASANI ona maua manukī i atunuu o le Teropika. Ma e lē tele ni ituaiga e nonofo i atunuu e mālū ai le tau. Ae e tasi pe lua ni ituaiga ua ese mai ai.

O le tulaga masani le toʻulu o le kiona i le taimi taumālūlū i mauga maualuluga o Atlas i Aferika i Mātū, ma o i inā o loo iai vaega laiti o manukī o le ituaiga Barbary apes o loo tataa ai i vaomatua o laau arasi ma le tapeneto. * Ua iai se vaega o manukī, ua na o i latou i le Papa o Gibraltar, e 200 maila (300 kilomita) i mātū i le taufaasiʻusiʻuga i saute o Europa.

O le ā se tala a tagata suʻesuʻe, na faafefea ona iai nei manukī i le Papa o Gibraltar? Ua talitonu nisi e faapea na iai manukī i vaega o Europa i le taimi ua leva, ma ua na o le pau lea o le vaega o manukī o loo totoe mai ai. Ae ua manatu nisi e faapea, na ō mai tagata Arapi ma Peretania e nonofo i lea mea ma aumai. Ae e tusa ma tala o le vavau, na sopo manukī i le laueleele lauitiiti lea e i le va o Europa ma Aferika e ala i se ana i lalo, lea ua lē o toe iai nei. Ae po o le ā lava le saʻo, ua na o le pau ia o manukī i Europa atoa, o loo tataa saʻoloto i le vaomatua.

O nei manukī e mau i vaomatua e ola ai le paina, i le vaega i luga o le Papa. E tusa ma le tusi International Primate Protection League, ua avea nei manukī ma “meaola e sili ona lauiloa o le penisula.” *

Ua tele meaʻai a manukī ua maua mai i le fitu miliona o tagata maimoa, o loo asiasi atu i Gibraltar i tausaga uma. E maua a latou meaʻai i le vaomatua, ae ua popoto foʻi e ʻaisi i tagata, pe segi mai foʻi meaʻai a tagata i nisi taimi. E fafagaina foʻi manukī i fuālaau ʻaina ma fuālaau faisua e tagata o loo vaaia.

O isi a latou mea e fai pe afai e lē o suʻe meaʻai, o le faamamā lea ma teuteu o o latou tino, pe ā ma le 4-5 itula i le aso e alu ai. Ma o manu poʻa ma manu fafine, e latou te tausi ma taaalo faatasi ma tamaʻi manukī. E iai taimi e feʻainaʻi ai, ona o le faatasitasi pea i taimi uma. O manukī matutua, e taufaafefe i manukī lāiti, ma feʻei ina ia tuliese ai, ae e iai foʻi le latou amio o le gugu o o latou nifo, lea e pei e toʻafilemu ai.

E lē o iloa pe na faafefea ona iai nei manukī i Gibraltar, ae ua avea nei manukī ma mataaga manaia i le Papa, lea ua pei o se leoleo i le ava i le Sami Metitirani. Ana leai, semanū e lē faapea le manaia o lea nofoaga i tagata.

[Faaopoopoga i lalo]

^ pala. 3 E leai ni siʻusiʻu o manukī Barbary apes, ma e lē ituaiga faatasi ma korila.

^ pala. 5 E ituaiga e tasi manukī nei ma manukī i Iapani o Japanese macaques, ua lauiloa i tagata maimoa, ma pe a oo ina mālūlū e faatasitasi nei manukī i autafa o vaipuna vevela o Iapani.