Ejani të shihni opera me kukulla!

NGA NJË SHKRIMTAR I ZGJOHUNI! NË AUSTRI

«VËRTET muzika ishte e bukur, por mbeteshe gojëhapur kur shihje me sa mjeshtëri i lëviznin kukullat. Këto kukulla mund të bëjnë gjeste aq të imëta, sa ia kalojnë çdo interpretimi në shfaqjet me kukulla që kam parë!»

Mos ndoshta bëhet fjalë për një teatër kukullash për fëmijë? Aspak. Ju besohet a jo, këto janë fjalët plot entuziazëm të një spektatoreje të operës. Ku luhet kjo operë kaq e veçantë? Në një teatër opere të jashtëzakonshëm në Salcburg, Austri, qyteti i kompozitorit të famshëm Moxart.

A keni dëgjuar të luajnë në opera kukulla druri që janë gjysmë deri në një metër të larta? Ja, këtë bëjnë kukullat e Teatrit të Kukullave të Salcburgut. Publiku s’ka si të mos mahnitet kur kukullat kërcejnë në skenë, pasi ato e çojnë në një botë tjetër: në botën e fantazisë e të muzikës së magjishme.

Kur realiteti shkrihet me fantazinë

Teksa luhet uvertura dhe ngrihet perdja për aktin e parë, ndonjëherë publiku befasohet nga ajo që sheh. Ç’janë ato që po ecin në skenë duke lëvizur sikur po këndojnë ndonjë arie? Kukulla druri? Po  gjithë ato fije të holla mbi kokat e tyre? Disa spektatorë nuk e fshehin dot zhgënjimin, duke menduar: ‘Çdo gjë duket sheshit​—shohim gjithçka!’ Veç kësaj, mungon vendi i orkestrës dhe muzikantët. Ideja se muzika e operës është e incizuar ua pret entuziazmin. Një spektator që s’lë operë pa vajtur, mund të mendojë i indinjuar: ‘Sa kot!’ Por prit pak! Ngadalë, si pa e kuptuar, spektatorët ndërrojnë mendje.

Pasi davaritet mosbesimi që brente në fillim spektatorët, kukullat i bëjnë për vete ata. Realiteti shkrihet mrekullisht me fantazinë. Publiku as që i vë më re fijet e mëndafshit që u japin jetë kukullave. Atë e mrekullon jo vetëm interpretimi, por edhe ideja e pazakontë se në një teatër opere të vogël po luajnë kukullat. Por shpejt kjo ide nuk u duket më absurde, dhe spektatorët e harrojnë fare se përpara syve kanë veç kukulla pa jetë. Po, kukullat kanë aftësinë mahnitëse që të magjepsin edhe spektatorin më mosbesues, duke e rrëmbyer në botën e vogël të kukullave.

Në skenë dhe pas skene

Ajo që ndodh pas skene është thuajse po kaq mbresëlënëse sa ajo që ndodh në skenë. Artistët e vërtetë janë aktorët e kukullave prapa skenës​—ose më mirë sipër skenës​—që i lëvizin kukullat nga një urë. Ndërkohë që përdredhin e rrotullojnë duart, sikur po flasin ndonjë gjuhë shenjash, kukullat këndojnë, qajnë, luftojnë në duel ose përkulen plot nderim, a thua se janë këngëtare të vërteta opere.

Një herë gazeta The New York Times shpjegoi çfarë e bën kaq tërheqës këtë art: «Prapa skenës, njerëzit mund të luajnë role të çdo moshe ose edhe të gjinisë tjetër; u duhet veç diçka, madje atë duhet ta kenë goxha: mjeshtërinë.» Dhe vërtet, është e pabesueshme  mjeshtëria me të cilën aktorët e Salcburgut u japin jetë kukullave.

Kukulla në vend të skulpturave të pajeta

Teatri i Kukullave i Salcburgut ka korrur suksese për më se 90 vjet, që nga viti 1913 kur u vu në skenë për herë të parë një nga operat e Moxartit. Themeluesi i teatrit ishte skulptori Anton Aiher. Ai e mësoi zanatin në Mynih dhe bënte kukulla që interpretonin dhe lëviznin si të ishin të gjalla. Shpejt pa se të punoje me kukullat ishte ku e ku më bukur se të gdhendje skulptura të pajeta për altarë.

S’kaloi shumë dhe ky art bëri për vete gjithë familjen e Aiherit. Familja e ndihmonte gjithë qejf për të qepur rrobat e kukullave dhe për muzikën e rolet. Patën kaq shumë sukses saqë shpejt e pasuruan repertorin. Që nga 1927-a nisën t’i ftonin për shfaqje në vende të tjera. Sot, kukullat i sheh shpesh në skenat e disa shteteve, si Japoni dhe Shtetet e Bashkuara. Në të gjitha kulturat shfaqjet me kukulla pëlqehen nga publiku.

Po ju, a do t’ju argëtonte?

Opera përkufizohet si «vepër muzikore dramatike, që luhet në skenë me orkestër e me këngëtarë». (Fjalori i gjuhës së sotme shqipe) Libretet ose tekstet e operave bazohen në mitologji, histori, tregime biblike dhe fantazi. Mund të jenë tragjike, romantike ose komike. Operat që luhen në këtë teatër kukullash zakonisht janë në gjermanisht ose italisht. Prandaj është mirë të shihni përkthimin e përmbledhjes së operës për të parë nëse do t’ju pëlqente kjo vepër.

Si mund të vendosë një i krishterë nëse ia vlen ta shohë një operë? A duhet të niset vetëm nga fama e këngëtarëve? Nga muzika? Apo nga subjekti ku bazohet libreti?

Sigurisht, si për çdo zbavitje tjetër, mënyra më e mirë që një i krishterë të vendosë nëse do ta dëgjojë a do ta shohë një operë, është të krahasojë përmbledhjen e shkruar me normat që tha apostulli Pavël: «Së fundi, vëllezër, vazhdoni të mendoni për çdo gjë të vërtetë, çdo gjë që vlerësohet si serioze, çdo gjë të drejtë, çdo gjë të dëlirë, çdo gjë të dashur, çdo gjë për të cilën flitet mirë, çfarëdo virtyti dhe çfarëdo gjëje të denjë për t’u lëvduar.»​—Filipianëve 4:8.

[Harta në faqen 8]

(Për tekstin i kompozuar, shiko botimin)

AUSTRI

VJENË

Salcburg

[Figura në faqen 8]

Kjo trupë kukullash është gati për një larmi operash

[Figura në faqen 9]

Teatri i Kukullave i Salcburgut

[Figura në faqen 10]

Anton Aiher, themeluesi

[Burimi]

Me mirësjellje nga Teatri i Kukullave i Salcburgut

[Burimi i figurës në faqen 8]

Të gjitha fotografitë në faqet 8 dhe 9: me mirësjellje nga Teatri i Kukullave i Salcburgut