1, 2. Alaghga mbagenev vea soo tur sha ci u nyi?

Í LU nahan u ya atam a tur vee? Atam a tur yange a doo Mbayuda mba tsuaa mbara u yan kpen kpen. (Nah. 3:12; Luka 13:6-9) Nyian ne, ior mba kahan sule-tur sha ajiir kpishi sha tar. Atam a tur nga wasen ken iyol, je yô, mbagenev kaa ér nga wasen ishima u eren tom tsembelee.

² Yehova yange tôô tur kar sha asema a ior. Yange lu pasen se iwasen i se ya tur ve se zua a mi la ga, kpa lu ôron injakwagh. Lu ôron kwagh u lu ve ken ishima la. Kwagh u Yehova ôr sha ikyev i profeti Yeremia la una wase u kua mbadoon we ishima. Er sé lu timen sha kwagh u yange ôr la, hen sha iwasen i Mbakristu vea fatyô u zuan a mi ken kwagh ne yô.

3. Atam a tur a i er kwagh u a ken Yeremia ityough 24 la tile sha ityough ki nyi?

³ De se hii timen sha kwagh u Aôndo yange ôr sha kwagh u tur, sha ayange a Yeremia la. Ken inyom i 617 C.S.Y. (Cii man Shighe u Yesu) la, tar u Yuda gema ijime a Yehova. Nahan Aôndo na ve mpase u sha mnenge sha kwagh u una va er ve ken hemen yô. A tese ikyav i kwagh ne sha atam a tur ahar, a ‘doon kpishi’ man a ‘vihin tsung.’ (Ôr Yeremia 24:1-3.) Atam a tur a vihin la tile sha ityough ki Tor Sedekia man mbagenev mba lu u ica a gba ga tsô, Tor Nebukadinesar man akumautya na vea va ta ityav sha a ve la cii. Kpa Esekiel man Daniel, mba ve vande lun ken Babilon la, man akar a Daniel a atar la, kua Mbayuda mbagenev mba lu u ica a gba ga tsô á yem a ve ken Babilon la di ye? Ve mban yange ve lu er atam a tur a dedoo nahan. Lu u asande a ve agen aa hide sha u va maan gar u Yerusalem kua tempel na, man kwagh ne va er sha mi nahan vough.—Yer. 24:8-10; 25:11, 12; 29:10.

4. Kwagh u Aôndo ôr sha kwagh u atam a tur a doon la taver se ishima nena?

⁴ Yehova ôr kwagh u mba ve lu atam a tur a dedoo la ér: “Me na ve ishima sha u vea fa er Mo M lu  TER yô; vea hingir ior Av je.” (Yer. 24:7) Ka ivur Bibilo i ngeren ne a har sha mi je la, man ivur ne na se ishimataver kpen kpen. Yehova kegh iyol u nan ior ‘ishima i fan’ un yô. “Ishima” i i ter i heen ne tile sha ityough ki mlu u or. Sha kpôô yô, se cii se soo u lun a imba ishima la shi lun ior mba a Aôndo. Kwagh u una wase se u eren nahan yô, ka u ôron Mkaanem ma Aôndo shi dondon kwagh u ma kaa la, shi geman ishima, shi tseghan ayol a ase sha ci u Aôndo, shi eren batisema ken iti i Ter man Wan man icighan jijingi. (Mat. 28:19, 20; Aer. 3:19) Adooga u vande eren akaa ne, shin u ngu kohol a Mbashiada mba Yehova hanma shighe, nahan u ngu nôngon wer u hii u eren akaa ne.

5. Yeremia hemba ôron kwagh u ishima i unô?

⁵ Sea vande eren akaa agen ken akaa a se ter sha heen ne, shin sea er a cii kpa, a gba u se wa ikyo sha ieren yase. Se nenge a ityôkyaa i i gbe u se er nahan la ken kwagh ugen u Yeremia nger sha kwagh u ishima yô. Mtom ma takerada u Yeremia ma gen ôr kwagh u ityar i yange i kase tar u Yuda la, kpa takerada ne hemba ôron kwagh u tar u Yuda, sha shighe u utor utaan mba ve hemen u la. (Yer. 1:15, 16) Yeremia hemba ôron kwagh u nomso man kasev man mbayev, mba ve tsegha ayol a ve sha ci u Yehova la. Uter vev mbatamen yange ve tsua a ishima ve ér vea ya ikyar a Yehova sha imba gbenda la. (Eks. 19:3-8) Shi sha ayange a Yeremia la kpa, ior mban lumun ér vea lu kwagh u Aôndo. Ve kaa ér: “Se mban, se mba van her a We; gadia ka We u lu TER, Aôndo wase, ye.” (Yer. 3:22) Kpa u hen wer, ishima ve gema lu nena?

6. Doo u kwagh a gba se sha kwagh u Aôndo a er sha kwagh u ishima la sha ci u nyi?

⁶ Mbatwerev mba sha ayange ne ka ve er tom a iwavaren i ainge ne sha u fan mlu u ishima i or man gbenda u i eren tom la. Kpa Yehova ngu a tahav mbu nengen a kwagh u mbatwerev vea fatyô u nengen a mi ga yô, er ngise er sha ayange a Yeremia la nahan. Mkaanem ma Aôndo pase kwagh ne ér: “Ishima i wa atseregh je hemba hanma kwagh cii, i vihi je gande; ka an nana fatyô u fan i? Mo TER M tev ishima, . . . sha u Me na hanma or sha igbenda i nan, sha inja i atam a aeren a nan.” (Yer. 17:9, 10) Yehova karen ishima yase i iyolough, i ka i ta kwe ken anyom 70 shin 80 i kuma kwa biliôn utar la ve, a “tev ishima” yase ga. Zum u Yehova kaa ér un tev ishima la, lu ôron kwagh u mlu wase u kimi la. “Ishima” la tile sha ityough ki or u se lu kimi la jimin cii. Kwagh ne wa asaren a ase man mbamhen asev man mlu wase man anza ase kua mbaawashima asev cii ker. U ngu a imba ishima la, man Aôndo una fatyô u tôvon i, shi we kpa u fatyô u nôngon wer u fa akaa a ken ishima you.

7. Yeremia yange ôr kwagh u asema a Mbayuda kpishi sha ayange a na la ér nyi?

⁷ Kpa cii ve se ker u fan kwagh u a lu se ken ishima yô, doo u se pine ser, ‘Ishima i Mbayuda mba sha ayange a Yeremia la yange i lu ker nena?’ Nenge ase ishember igen i Yeremia yange ter sha kwagh u Mbaiserael ne. A kaa ér: ‘Ya u Iserael cii kpaa ve tsôngo asema ga.’ Yange lu ôron kwagh u icôngo i i tsôngon ônov mba nomso ken Mbayuda la ga, gadia a kaa ér: ‘Nenge, ayange nga van, kape TER A kaa ne, a Me tsaha mbara mba i tsenge ve, kpa ve tsenge ishima ga la.’ Sha nahan yô, nomso mba ken Mbayuda mba i tsôngo ve la je kpa, yange ve “tsôngo asema ga.” (Yer. 9:25, 26) Inja i kwagh ne ér nyi?

8, 9. Yange gba u Mbayuda kpishi vea er a asema a ve nena?

⁸ Kwagh u Aôndo yange kaa a Mbayuda ér ve er la, wase se u kaven inja i kwagh ne. Aôndo kaa ér: ‘Kar nen a apusu a asema a en kera, ne ior mba Yuda  kua mba ve tem ken Yerusalem, sha er iyugh Yam i̱ de yeghen . . . sha ci u ifer i aeren a en la’ ga yô. Kpa aeren a ve a ifer la yange due hana? Yange due ken asema a ve. (Ôr Marku 7:20-23.) Yehova pase sha ikyev i Yeremia, ape aeren a ve a ifer la due la vough. Yange ve nômbo ikyôr, ve lumun u ungwan imo i Aôndo mayange ga. Mhen ve man mbaawashima vev cii vihi Yehova ishima. (Ôr Yeremia 5:23, 24; 7:24-26.) Nahan Aôndo kaa a ve ér: “Tsôngo nen ayol a en sha ci u TER, kar nen a apusu a asema a en kera.”—Yer. 4:4; 18:11, 12.

⁹ Ka ityôkyaa ne yange gba u a ‘tsôngo asema’ a Mbayuda mba sha ayange a Yeremia la ye. Man kape Mbayuda mba sha ayange a Mose la kpa kwagh ve lu je la. (Dut. 10:16; 30:6) U ‘karen a apusu a asema a ve kera’ la, yange gba u vea dugh kwagh u na ve mbamhen vev man asaren a ve man mbaawashima vev cii kaha a Aôndo la. (Aer. 7:51)

10. Davidi yange tôv ishima na nena, man se dondo ikyav na la nena?

¹⁰ Saan se iyol kpishi er Aôndo a wese se u fan kwagh u ishima, i i lu or u se lu kimi la nahan. Kpa alaghga mbagenev vea pine ér, ‘Kwagh ne ngu Mbashiada mba Yehova a inja nyian nena?’ Ka u kaan ér Mbakristu kpishi ken tiônnongo mba eren aferakaa shin ve hingir “atam a tur a vihin” er Mbayuda kpishi lu nahan ga. Ior mba Aôndo nyian mba wang shi mba civir un sha mimi. Kpa doo u se gbidye kwar sha zamber u Davidi ne. Yange sôn Yehova ér: ‘Tôv kwagh wam, Aôndo, fa ishima yam, karem, fa mbamhen av, nenge, shin ma gbenda u ifer a lu ken a mo yô.’—Ps. 17:3; 139:23, 24.

11, 12. (a) Doo u hanmô wase nana tôv ishima i nan sha ci u nyi? (b) Ka nyi Aôndo una er ga?

¹¹ Yehova soo ér hanmô wase cii nana nyôr ken mlu u una lumun nan yô, shi nana za hemen u lun nahan. Yeremia ôr kwagh u mbaperapera ér: “TER u akum a Sha . . . U kar mbaperapera, U nengen ahi kua ishima kpaa.” (Yer. 20:12) Aluer Uhembanagee ngu karen asema a mbaperapera je kpaa yô, doo u se ayol a ase kpa se tôv asema ase sha mimi ga he? (Ôr Pasalmi 11:5.) Se er nahan yô, adooga se nenge a ma ieren shin awashima shin isharen i lun kpe, i i doo u se kôôm yô. Alaghga ka sea ungwa imo i Yehova kpa, se mua cii ve se mase dondo i ye. Aluer kwagh ngu nahan yô, a gba u se sôr asema a ase sha er se dugh kwaghbo la kera yô. Ka aeren man asaren a bo a han nahan, alaghga a gba u se dugh ken ishima yase kera? Man se er kwagh ne nena? (Yer. 4:4)

¹² Kwagh u i doo u se fa yô, ka un ne: Mayange Yehova una kighir se ér se gema ga. Mba ve lu “atam a tur a dedoo” la, a kaa ér una ‘na ve ishima sha u vea fa’ un yô. A kaa ér una gema ve asema sha apera ga. Yange gba u a sar ve u lun a ishima i ungwan kwagh, man se kpa ka kwagh u i doo u ma a sar se je la.

13, 14. Kwagh u a lu or ken ishima la una fatyô u vihin nan a Aôndo nena?

¹³ Yesu yange kaa ér: “Ka ken ishima man aferakaa a henen kua iwoo-or man idya man iv man mbampase mba sha aie  man ityuhwanev ve dugh ye.” (Mat. 15:19) Sha nahan yô, aluer ishima i anmgbian mgbegha nan u eren idya man nan gema ishima ga yô, Yehova una fatyô u vendan nan kuaa. Shi or u nan er idya ga je kpa, alaghga nana lu nan ian ér isharen i bo i vese ken ishima i nan. (Ôr Mateu 5:27, 28.) Ka nahan ve i doo u se tôv asema a ase ye. Se mba henen kwagh u ma kwase shin nomsoor ken ishima, sha gbenda u Aôndo una lumun a mi ga yôô? Aluer se tôv asema a ase yô, adooga se zua a asaren a shami ga, a i gbe u se dugh kera yô.

¹⁴ Alaghga anmgbian ugen nana nyôr iyol ken “iwoo-or” ga, kpa nana gema a de iyugh ia ya tor ken a nan, je nana hingir u kôron Orkristu ugen ihyom. (Lev. 19:17) Aluer kwagh ngu nahan yô, doo u anmgbian la nana nôngo a dugh iyugh la ken a nan kera, sha er ia va na nana de u ungwan imo i Aôndo ga yô.—Mat. 5:21, 22.

15, 16. (a) Tese ikyav sha kwagh u una na ve Orkristu nana ‘tsôngo ishima ga’ yô. (b) U hen wer ishima i i tsenge ga la i doo Yehova ga sha ci u nyi?

¹⁵ Kwagh er doo yô, Mbakristu kpishi mba a imba ishima ne ga. Nahan kpa, Yesu shi ôr kwagh u “aferakaa a henen” kpaa. Aferakaa a henen ne ka mbamnenge shin aeren a aa fatyô u hôngor uma wase sha igbenda kpishi yô. U tesen ikyav yô, alaghga se hen ser gba u mba hen tsombor wase vea doo se ishima a hemba hanma kwagh ugen cii. Doo u Mbakristu vea soo icombor ve, vea lu er ior mba ken “ayange a masejime,” “mbalun a dooshima ga” la ga. (2 Tim. 3:1, 3) Kpa se kôr ityough ga yô, se tese dooshima ne a za haa inya. Ior kpishi nenge ér ior mba hen tsombor ve hemba mbagenev cii. Nahan mba hen tsombor ve ka vea er kwagh shami ga je kpa, ve ta ikyaa a ve, shi ka a hii or u hen tsombor ve yô, ve tôô ér ka ve je i hii ve ye. Umbur kwagh u anmgbianev mba Dina yange ve er sha ci u ve lu a imba mhen ne la. (Gen. 34:13, 25-30) Shi umbur kwagh u yange lu Abesalom ken ishima ve wua Amnon la. (2 Sam. 13:1-30) Ka “aferakaa a henen” yange na ve ior mba se ter sha heen ne er akaa ne nahan ga zee?

¹⁶ Mbakristu mba mimi mba woo or ga. Kpa alaghga Mbakristu mbagenev vea lu yuen anmgbian u nomso shin u kwase ken ishima ve, sha ci u anmgbian la laha ma or hen tsombor ve, gayô ve gba henen tsô ér anmgbian la laha or u hen tsombor ve. Afaerenga vea venda u lôhôn anmgbian la hen ya ve, shi vea de u eren a nan doo doo sha ci u ve nenge ér anmgbian la nzughul a or ve yum. (Heb. 13:1, 2) Iyugh i ken ishima kua  ieren i vendan u eren a mbagenev dedoo ngila nahan ka i̱ shami ga, sha ci u i tese m-ban u dooshima. Yehova u a karen asema la una nenge nahan una kaa ér amba la “tsôngo asema ga.” (Yer. 9:25, 26) Umbur kwagh u Yehova yange kaa la, ér: “Kar nen a apusu a asema a en kera.”—Yer. 4:4.

17. Aluer se mba cian Yehova yô, kwagh ne una wase se se hemba lun a ishima i ungwan kwagh nena?

¹⁷ Aluer u tôv ishima you man u nenge wer u ngu dondon kwaghwan u Yehova fese er ma i lu la ga, shi u tsôngo ishima you vindi vindi ga nahan, u er nena? Alaghga u tôv iyol you yô, u zua a mcie u cian or shin isharen i lun a uyôughyôughmbaakaav, shin ityough ki taver shin isharen i lun sha tseeneke wou je kpaa. Aluer kwagh ngu nahan yô, u ngu tswen ga. (Yer. 7:24; 11:8) Yeremia nger ér Mbayuda mba sha ayange a na, mba ve undu Yehova la, yange ve lu a “ishima i num man i hendan” kwagh. Shi a kaa ér: “Ve kera kaa ken ishima ve kpaa er: Sé shi cia nen TER, Aôndo wase, ga, u A nee ura u he kua u masetyô kpaa” la. (Yer. 5:23, 24) Kwagh ne tese ér aluer se mba cian Yehova, nan un icivir yô, se kar a ‘apusu a ishima’ yase kera. Aluer se mba cian Yehova sha imba gbenda ne yô, kwagh ne una wase se u lun a ishima i eren kwagh u Yehova a soo ér se er la.

18. Yehova yange er ityendezwa a mba ken ikyuryan i he la ér nyi?

¹⁸ Aluer se mba nôngon u eren kwagh ne yô, Yehova una na se ‘ishima sha er se fa’ un yô. Man ka kwagh u a tende zwa a mba i tsegh ve, mba ken ikyuryan i he la je la, ér: “Me ver atindi Am ken atô ve je man shi Me nger a ken asema a ve kpaa; nahan Me lu Aôndo ve, ve di kpaa vea lu ior Av.” Gema sha gbaa u fan un sha mimi la di ye? A kaa ér: “Hanmô ve nana kera tese or u wan ndor a nan, shin anmgbian u nan er: Fa TER ga; gadia ve cii vea fam, á hii sha u kiriki ve zan zan ar sha u vesen . . . gadia Me de ve ifer ve, asorabo a ve kpaa Me kera seer u umbur a ga.”—Yer. 31:31-34. *

19. Ka nyi se lu veren ishima u va zuan a mi ken hemene?

¹⁹ Aluer ishimaverenkeghen you ka u va zuan a iwasen ken ikyuryan i he la sha, shin ka u va zuan mi shin tar ne kpa, i̱ sar u u̱ fan Yehova shin lun môm ken ior nav. Kpa saa a de u asorabo a ou sha ci u nagh ku Kristu kura ve, u zua a averen ne ye. Er i lu u a de u asorabo a ou yô, kwagh ne a mgbegha u u̱ den mbagenev kpa kwaghbo ve, kua mba i taver we u den ve a kwaghbo la je kpaa. Aluer u kegh iyol u dughun iyugh i u lu a mi ken ishima la kera yô, kwagh ne una wase ishima you. U er nahan yô, u tese wer u soo u civir Yehova tseegh tsô ga, kpa shi u ngu fan un seer. U hingir er ior mba Yehova ôr kwagh a ve sha ikyev i Yeremia la nahan. Yange kaa a ve ér: “Né kerem, man né zua a Mo kpaa, zum u né kerem a ishima i môm la. Me lumun er ne̱ zua a Mo kpaa.”—Yer. 29:13, 14.