U NGU a wan u nomso shin u kwase u nan lu hian a hia yôô? Aluer á kuma yô, fa wer iaven i a lu sha mi hegen ne ka i hemban doon ken mvese u na cii. Shi iaven ne ia fatyô u lun iaven i hemban nyian we ishima kpaa. Nenge ase akav a se tese shin heen ne. Kape wan wou a hingir nee?

• Shighe u wan wou u nomso lu iyev la, gbihin we ga cii. Kpa hegen u a hingir gumor ne yô, kwagh kera fe gban un a we ga. Hembe soon u lun sha tseeneke na.

• Shighe u wan wou u kwase lu anye cuku la, ôron we akaa a na cica cii. Kpa hegen u a lu hian kwase ne, kera er u kwagh na ga, saa azende na tseegh.

Aluer imba kwagh ne ngi za hemen hen tsombor wou yô, de kur ikyaa fese wer wan wou ngu hingir agboro u hemban ato ga. Tsô, ka nyi i lu za hemene? Cii man se zua a mlumun sha mpin ne yô, de se nenge tom u injaa u iaven i hian a hia la i̱ lu eren ken mvese u wan wou yô.

Ka a maren wanye je tsô, nan hii u eren akaa sha kwa hiihii ken uma u nan, er zende u zenden man iliam man makeranta u henen nahan, kua akaa agen kpaa. Ka i saan mbamaren iyol zum u wan ve nan ar sha ma iaven i injaa yô. Kwagh ne ngu a tese ér wan ve la ngu vesen, man ivesen ka kwagh u doon mbamaren kpen kpen.

Shighe u hian a hia or shin kwase la kpa ka iaven i injaa. Kpa mbamaren mbagenev yô, shighe ne ka shighe u nyian ve ishima kpishi. Se lan er i hii ve ishima ka i nyian ve nahan ga. Gadia ka hanma ormaren je ve wan u nan u ungwan kwagh, nana hingir wanye u taver ityough, u biishi a or ga, zum u nan lu hian a hia la ve á doo nan sha wono? Nahan kpa, iaven i hian a hia or shin kwase la ka iaven i injaa ken mvese u wanye. Sha nyi gbenda?

Bibilo kaa ér shighe ngu u “or ka nan undu ter u nan kua ngô u nan” yô. (Genese 2:24) Nahan iaven i hian a hia or shin kwase la ka i er kwagh u vesen sha ci u wan wou; ka i wa nan agoyol sha iyange i msaanyol man i mlia i nana undu u la. Sha shighe la nana fatyô u ôron kwagh er apostoli Paulu nahan, ér: “Zum u m lu wanye la yô, m ôron kwagh er wanye nahan, m henen kwagh er wanye nahan, m nengen kwagh ken ishima er wanye nahan. Kpa hegen er m hingir orvesen ne yô, m de akaa a uye la.”​—1 Mbakorinte 13:11.

Jighilii yô, ka kwagh u wan wou u nomso shin u kwase nan lu eren sha shighe u nan lu hian a hia je ne​—inja na yô, nan ngu undun aeren a uye la, geman henen u eren kwagh sha inja i gumor u  nana fatyô u nengen sha iyol i nan, u nan kom u za lun kwagh u nan yô. Takerada ugen yila iaven i hian a hia ne ér ka “gôgô shighe u lôhôn ayem.”

Nahan kpa, hegen ne yô, alaghga ka wea hen er ken hemen wan wou u “cuku” una va hingir u lun sha tseeneke na tseegh kpa, i lu er ka mimi ga nahan. Alaghga u pine wer:

• “Aluer ityom i kiriki i hen ya je kpa, wan wam ngu fantyô u eren ga yô, ka ityom i vesen er u nengen sha ya na nahan ve una kôr cio yee?”

• “Aluer wan wam u kwase hir hen ya sha shighe ga yô, a tôô un tom mape nahan una yaren sha shighe kpa?”

Ishima ia nyian we sha akaa ne yô, umbur wer: Cii man or nana tile sha angahar a nan yô, ka i tôô shighe gôgônan, ka kwagh u iyange i môm tseegh ga. Kpa hegen ne yô, u fa er ‘lanegh ku kangen wanye ken ishima’ yô.​—Anzaakaa 22:15.

Nahan kpa, aluer ú kôôm wan wou sha inja yô, alaghga una vese a kar iaven i hian a hia ne una hingir organden u i ‘hoghor nan u paven kwagh u dedoo a kwagh u bo’ yô.​—Mbaheberu 5:14.

Gba u ú wase wan wou u a lu hian a hia la u nyôôso “mhen” na sha er una fa u eren mhen u injaa sha kwagh iyolna yô, ka nahan man una vese a hingir organden u injaa ye. * (Mbaromanu 12:​1, 2, NW) Akaawan a Bibilo a se nger shin heen ne aa wase u ú eren nahan.

Mbafilipi 4:5: “Ior cii ve̱ fa ishimawan yen doo doo.” Tôô ase wer, wan wou u a lu hian a hia la zamber we ér we u seer un shighe u ú ver un wer a hiden hen ya la. Kpa ú venda fese. Tsô a hii u gban ijir kaan ér, “Ka u eren kwagh a mo er m ngu anye nahan!” Cii man u̱ kaa un imo wer, “Een, m eren a we nahan sha ci u ka u eren kwagh er wanye nahan” yô, vande henen sha kwagh ne ve: Agumaior nga a soo ér i na ve ian sha akaa kpishi je i gande a gande, kpa mbamaren mba fe soon u nan ve ian i í doo u ma ve naan ve la ga. Doo u ú naan wan wou ian sha akaa sha ashighe ashighe. A̱ hemba kpa, hen sha kwagh u nan lu ôron la.

Mbakolose 3:21: “Ne uter, de kumbur nen a ônov enev ga. Aluer kwagh môm u ve eren ngu sha ishima yen ga yô, vea kera soo u ungwan imo yen ga.”​—Bibilo i í yer ér International Children’s Bible la. Mbamaren mbagenev ka ve soo u fan hanma kwagh u wan ve u nan lu hian a hia la nan lu eren yô. Ka ve ver ashe sha a nan zutuu, i lu kwagh u ahumbe a ta nan iyol tsô kpaa ga. Ka ve tsua azende sha ci u nan, shi aluer nan ngu lamen a or sha telefon kpa, ve ungwan iliam i nan la myer. Kpa zum u ormaren nan lu eren a wan u nan nahan yô, alaghga nana wa a wa mgengam. Aluer u ngu kighir wan wou wer a̱ luun hen ya hanma shighe yô, á hemba lun un ape duen sha won; zum u ú lu puun azende a na yô, alaghga una hemba soon kwagh u a cii. Shi aluer u ngu yeren ungwan iliam na a mbagenev yô, afaerenga una ker igbenda igen i una lamen a azende a na a mfe wou shio yô. Nahan er u lu nôngon wer u kighir un la, una gema a lu ganden a gande ave cii. Sha kpôô yô, aluer wan wou u a lu hian a hia la hen u tsuan akaa a una er iyolna shighe u a lu vea we hen ya ne ga yô, ka shighe u una va undu ya la man una fa u eren a yee?

 Mbaefese 6:4: “Ne uter kpaa, de eren nen a ônov enev er vea yuwe ga kpa yese nen ve sha  mkôôm man kwaghwan u Ter.” Ishember i “kwaghwan” ne i̱ saa sha u ôron or kwagh u a lu u mimi tseegh tsô ga. Inja i ishember ne yô, ka u lamen a wanye sha gbenda u nana nenge a kwagh u a lu u vough la, sha er nana er kwagh shon yô. Doo u eren kwagh nahan, hemban cii je yô, shighe u wan wou nan lu hian a hia la. Ter ugen, iti na ér Andre, á kaa ér, “er ônov ou ve lu ganden la, doo u ú gema gbenda u ú yesen ve la, shi ú eren mhen sha kwagh a ve.”​—2 Timoteu 3:14.

Mbagalatia 6:7: “Kwagh u or nan lee yô, shi ka un je nana sunda ye.” Ú fatyô u tesen wanye u kiriki kwagh u dedoo sha u tsahan nan, er u yangen nan iniumbe shin ma kwagh ugen u a doon nan u eren nahan. Kpa gema wan wou u nan lu hian a hia la yô, hemba doon u ú pase a pase nan akaa a aa fatyô u duen ken ieren i nan yô.​—Anzaakaa 6:27.

Er u lu ormaren yô, a̱ shi nan kpa ú tôm wer wan wou a de saan ishe shighe u a lu hian a hia la ga, kpa a̱ vese a hingir organden u fankwagh. Kpa, mbayev kpishi ka ve nôngo u saan ishe hen shighe ne. Nahan kpa, fa wer shighe u wan wou a lu hian a hia la gema na u ian i dedoo i u “tese wanye gbenda u nana za yô.” (Anzaakaa 22:6) Akaawan a Bibilo ka imaagh ki taver iyol ki u fatyô u tilen sha mi eren akaa a nan tsombor wou msaanyol yô.