Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

TSHAPITA YA DIKUMI L’ƆTƆI

Nde akambalɛka ndo akakongaka

Nde akambalɛka ndo akakongaka

1, 2. Ɔkɛndɛ akɔna waki kɔngɛnangɛnaka Elidja, ndo toho takɔna takandatshikitana la Ahaba?

ELIDJA akakombolaka monga ndamɛ dia nɔmba She lele l’olongo. Koko, olui w’anto wakodinge waki oma la mɛna omvutshi wa mɛtɛ ɔsɔ elɛ dja oma l’olongo ndo aha la taamu efula ka l’atei awɔ wakalomɔlomɔka dia mbɔtɛtɛmɔla. La ntondo ka Elidja mbidɛ la shɔdi ya dikona dia Karamɛlɛ ndo tonga ndamɛ dia nɔmba Jehowa Nzambi, nde akahombe nsala dui dimɔtshi diaki kombɔngɛnyangɛnyaka. Nde akahombe tɔtɛkɛta la nkumekanga Ahaba.

2 Apami ahende asɔ wakatshikitana etale. Ahaba lakalɔtɛ ahɔndɔ w’amɛna wa nkumekanga aki kanga lokaki ndo ɔpɔsta. Elidja akalɔtɛ okutu w’omvutshi waha kawotake ondo wakasalema la lokoho la nyama kana la wɛsa wa kamɛlɔ kana wa mbudi. Nde aki pami kaki la dihonga di’efula, k’olowanyi ndo kaki la mbetawɔ. Lushi lɔsɔ laki suke la nkomɛ lakahombe mɛnya akambo efula lo kɛnɛ kendana la waonga waki la apami asɔ ahende.

3, 4. a) Lande na kele ɔsɔ aki lushi la kɔlɔ le Ahaba nde la atɛmɔdi akina wa Baala? b) Ambola akɔna wayangaso nsɛdingola?

3 Ɔsɔ aki lushi la kɔlɔ le Ahaba ndo le atɛmɔdi akina wa Baala. Ɔtɛmwɛlɔ w’apanganu wakasukɛka Ahaba nde la wadɛnde Jezabɛlɛ lo waoho dikumi wa diolelo dia Isariyɛlɛ, wakɛnama dia wambokita tatala. Akɛnama dia Baala aki jambizambi ya kashi. Jambizambi yaki komonga la lɔsɛnɔ shɔ yakahekɔ ntondja dja etena kakɔlɔmbɛ amvutshi ayɔ lo mbida ekoko, nnɔ lokombe ndo ndjahomuya mpota oko waki mbekelo kawɔ. Baala kokokɛ amvutshi ande 450 oma lo nyɔi. Jambizambi ya kashi shɔ yakakite tatala lo dui dikina nto ndo mbala kɛsɔ mbakandahombe kita tatala lo pondjo. L’edja kolekanyi ɛnɔnyi esato, amvutshi wa Baala wakasɛngasɛngaka jambizambi yawɔ dia nde nkomiya ɔwɔ wakɛnyaka anto paa lo wodja, koko akɛnama dia Baala komonga l’akoka wa nsala dui sɔ. Koko, Jehowa aki suke la mɛnya dia nde mbaki Nzambi ka mɛtɛ lo nkomiya ɔwɔ.—1 Khum. 16:30–17:1; 18:1-40.

4 Ko etena kakɔna kakahombe Jehowa nsala dui sɔ? Dionga diakɔna diakahombe monga la Elidja polo l’etena kakahombe dui sɔ salema? Ndo wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma le pami ka kɔlamelo kɛsɔ? Tayokondja ekadimwelo lo ambola asɔ etena kasɛdingolaso ɔkɔndɔ ɔsɔ.—Adia 1 Khumi ya Dikanga 18:41-46.

Nde aki la mbekelo ka nɔmbaka

5. Kakɔna kakatɛ Elidja Ahaba dia nde nsala, ndo onde dui sɔ diakɛnya dia Ahaba akakondja wetshelo ɔmɔtshi oma lo kɛnɛ kakasalema lushi lɔsɔ?

5 Elidja akatshu le Ahaba ko akatowotɛ ate: “Utshu, utuli, utuno, ne dia lundju la mvula loso.” Onde nkumekanga ka kɔlɔ kɛsɔ akakondja wetshelo ɔmɔtshi oma l’awui wakasalema lushi lɔsɔ? Ɔkɔndɔ hasha okadimwelo wa shikaa, koko hatotane ɛtɛkɛta wa ndjatshumoya ndo ndooko kɛnya dia nde akalɔmbɛ omvutshi ɔsɔ dia mbokimanyiya dia nde ndjasukanya la Jehowa ndo nyanga edimanyielo. Ahaba “akatshu [tsho] la ntole, la ntono.” (1 Khum. 18:41, 42) Ko kayotota dia Elidja?

6, 7. Dui diakɔna diakalɔmbɛ Elidja, ndo lande na?

6 “Elidja akambela l’ote wa Karamele, akatukusama la kete, akahake elundji l’atei ekulu.” Etena kakatshu Ahaba dia ntɔlɛ, Elidja akakondja diaaso dia nɔmba She lele l’olongo. Tolembete kiongamu ya l’okitshakitsha yatɛkɛtama lanɛ, Elidja akakusama ndo akahakɛ elungi l’atei w’ekolo ande. Kakɔna kakasalaka Elidja? Ndooko ohomba wa sho pambahamba. Lo Jakɔba 5:18, Bible totɛka dia Elidja akalɔmbaka dia ɔwɔ nkomɛ. Aha la taamu, lo shɔdi ya dikona dia Karamɛlɛ mbakandasale dɔmbɛlɔ sɔ.

Alɔmbɛlɔ waki Elidja wakakɛnɛmɔlaka nsaki k’oma k’ɛse otema kaki la nde ka mɛna ekotshamelo ka lolango laki Nzambi

7 Yema la ntondo, Jehowa akate ate: “Dimi layolosha mvula la kete.” (1 Khum. 18:1) Ɔnkɔnɛ, Elidja akalɔmbaka dia lolango laki Jehowa lakandewoya salema, oko wakayetsha Yeso ambeki ande dia vɔ nɔmbaka ɛnɔnyi oko kinunu l’ɔkɔngɔ diko.—Mat. 6:9, 10.

8. Wetshelo akɔna wakondjaso oma l’ɛnyɛlɔ kaki Elidja lo kɛnɛ kendana la dɔmbɛlɔ?

8 Ɛnyɛlɔ kaki Elidja tetshaka awui efula lo kɛnɛ kendana la dɔmbɛlɔ. Kɛnɛ kakaleke ohomba le nde ele okotshamelo wa lolango laki Nzambi. Etena kalɔmbaso, ekɔ ohomba sho mbohɔka dia “kɛnɛ tshɛ kayotɔɔlɔmba kɔtɔnɛ la lolango lande, nde ayotokɛ.” (1 Jni. 5:14) Mbokɛmaka hwe dia sho pombaka mbeya lolango laki Nzambi naka sho nangaka dia nde mboka alɔmbɛlɔ aso. Ɔsɔ ekɔ ɔkɔkɔ w’oshika wa sho mbekaka Bible lushi la lushi. Lo mɛtɛ, Elidja akalangaka nto mɛna ekomelo k’ɔwɔ nɛ dia ase wodja ande wakasowaka. Ondo otema ande wakalole la lowando l’ɔkɔngɔ wa nde mɛna dihindo diakasale Jehowa lushi lɔsɔ. Sho pombaka nɔmbaka lo wahɔ w’anto akina ndo mbokaka Nzambi losaka l’oma k’ɛse otema.—Adia 2 Kɔrɛtɔ 1:11; Filipɛ 4:6.

Nde aki l’eshikikelo ndo akaambalɛka

9. Kakɔna kakatome Elidja okambi ande dia nde tosala, ndo waonga akɔna ahende waki lande wayangaso nsɛdingola?

9 Elidja aki l’eshikikelo dia Jehowa akahombe nkomiya ɔwɔ, koko nde kombeyaka etena kakahombe dui sɔ salema. Ko, omvutshi ɔsɔ akandasale l’etena kakandakongɛka? Tende kɛnɛ kata ɔkɔndɔ: “Ndi akatela ukambi andi ati: Utshu, utendi utsha la ashi a Mediteraneya. Ndi akatshu, akatenda, akati ati: Nduku engo. Elidja akawutela ati: Utshu tena esambeli.” (1 Khum. 18:43) Ɛnyɛlɔ kaki Elidja toshaka wetshelo ehende. Ntondotondo, omvutshi ɔsɔ aki l’eshikikelo. Oma laasɔ, nde akaambalɛka.

Elidja akalomɔlomɔka dia mɛna djembetelo yɛnya dia Jehowa aki suke la nsala kɛnɛ kakandate

10, 11. a) Lo yoho yakɔna yakɛnya Elidja dia nde akayaɛkɛka l’alaka waki Jehowa? b) Lande na kakokaso monga la wɛkamu wa ngasɔ?

10 Elidja akalomɔlomɔka dia mɛna djembetelo yɛnya dia Jehowa aki suke la nsala kɛnɛ kakandate. Ɔnkɔnɛ nde akatome okambi ande dia nde tenda l’olongo dia mɛna djembetelo yakɛnyaka dia mvula ayanga ndɔ. Etena kakandakalola, okambi ande akayowotɛka ate: “Nduku engo.” Olongo waki wɛma ndo akɛnamaka diele oko ndooko dinge dia mvula. Onde wɛ ambɛna dui dimɔtshi dia laande diakandasale? Tohɔ dia Elidja aki oma la mbutɛ nkumekanga Ahaba ate: “Lundju la mvula loso.” Ngande wakakoke omvutshi mbuta dui dia ngasɔ etena kele ndooko dinge dia mvula diakikɔ?

11 Elidja akeyaka daka diaki Jehowa. Oko wakinde omvutshi waki Jehowa ndo onyimpala ande, nde aki l’eshikikelo dia Nzambi kande ayokotsha kɛnɛ kakandate. Elidja aki l’eshikikelo k’efula, diakɔ diele nde aki oko onto lamboka londjo la mvula. Sho mbeyaka mbohɔ kɛnɛ kata Bible lo dikambo dia Mɔsɛ ɔnɛ: “Nɛ dia nde akatshikala nge oko onto lɛna Ɔnɛ lahɛnama.” Onde Nzambi ekɔ onto la mɛtɛ ngasɔ le yɛ? Nde toshaka ɛkɔkɔ w’eshika watotshutshuya dia monga la woho wa mbetawɔ ka ngasɔ le nde ndo lo alaka ande.—Hɛb. 11:1, 27.

12. Ngande wakɛnya Elidja dia nde akaambalɛka, ndo kakɔna kakandasale etena kakandoke losango lendana la dinge dia tshitshɛ?

12 Oma laasɔ, tende woho wakambalɛka Elidja. Nde akatome okambi ande aha mbala ɔtɔi kana hiende, koko mbala esambele! Sho kokaka mfɔnya woho wakalɛmbɛ okambi ande la ɔkɛlɔkɛlɔ wa ngasɔ, koko Elidja akalomɔlomɔka dia mɛna djembetelo ndo nde kompekɔ. L’edjedja ka wonya, l’ɔkɔngɔ w’okambi ande ntshɔ mbala k’esambele, nde akayota ate: “Enda, dingi dia tshitshe diambutumba uma lu ashi a waki, dieli uku ewambu ka lunya l’untu.” Onde wɛ kokaka mɛna woho wakedia okambi ɔsɔ lonya lande dia mbɛdika woke wa dinge sɔ diakayayaka oma lo Ndjale ka woke la diwambo diande? Ondo okambi ɔsɔ akɔshi dia dinge dia tshitshɛ sɔ kokoka nsala ndooko dikambo. Koko, le Elidja dinge sɔ diaki ohomba efula. Oma laasɔ, nde akatome okambi ande ate: “Tshoka, ututeli Ahaba wati: Olongosole pusupusu, uhulo, mvula atukukudiha.”—1 Khum. 18:44.

13, 14. a) Ngande wakokaso mbokoya Elidja lo mambalɛka? b) Ɛkɔkɔ akɔna watotshutshuya dia sho nsala akambo la shamanya?

13 Lanɛ nto, Elidja akatotshikɛ ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula. Sho lawɔ tekɔ lo nsɛna l’etena kele Nzambi ayanga nkotsha sangwelo diande di’oma l’etatelo. Elidja akakongɛka ekomelo k’ɔwɔ; ekambi waki Nzambi wa nshi nyɛ wekɔ lo kongɛ ekomelo k’andja ɔnɛ wa kɔlɔ. (1 Jni. 2:17) Edja tshɛ kakongɛso etena kayosala Jehowa Nzambi dui sɔ, sho pombaka mambalɛka oko wakasale Elidja. Yeso, Ɔna Nzambi akasha ambeki ande dako nɛ: “Ɔnkɔnɛ, nyosungukalake, nɛ dia hanyeye lushi lakɔna layoya Nkumɛnyu.” (Mat. 24:42) Onde Yeso akalange mɛnya dia ambeki ande hawoteya ndooko ɛngɔ lo kɛnɛ kendana la etena kayoya ekomelo? Keema, nɛ dia nde akɛnya akambo wayosalema la ntondo k’ekomelo ndja. Sho tshɛ kokaka nkondja wetshelo oma lo djembetelo ya tenyi tenyi yendana la “etena k’ekomelo k’andja.”—Adia Mateo 24:3-7.

Dinge dia tshitshɛ diakashikikɛ Elidja dia Jehowa aki suke la ndɔsha mvula. Tolembetelo ta nshi y’ekomelo totshutshuyaka dia nsala akambo la shamanya

14 Etenyi tshɛ ka djembetelo shɔ mɛnyaka mɛtɛ dia ekomelo kaya suke. Shi dui sɔ totshutshuyaka dia nsala akambo la shamanya l’olimu wakambɛso Jehowa? Dinge dia tshitshɛ diakɛnama l’olongo diakashikikɛ Elidja dia Jehowa aki suke la ndɔsha mvula. Onde omvutshi wa kɔlamelo ɔsɔ akayakese?

Jehowa kimanyiyaka ndo tshɔkɔlaka

15, 16. Awui akɔna wakasalema aha la ntshimbatshimba, ndo kakɔna ondo kakalongamɛka Elidja lo dikambo di’Ahaba?

15 Ɔkɔndɔ totɛka ɔnɛ: “Kema edja, ulungu akayala tshududu la wangi la lopepe, ku mvula ka wulu akalo. Ahaba akahema lu pusupusu, akatshu utsha la Jezerele.” (1 Khum. 18:45) Akambo wakatatɛ salema esadi esadi. Etena kakatɛka okambi waki Elidja Ahaba kɛnɛ kakawotome, dinge dia tshitshɛ sɔ diakafulanɛ ndo diakahindja olongo w’otondo. Lɔpɛpɛ la wolo lakapɛpɛ. L’ɔkɔngɔ wa ɛnɔnyi esato l’etenyi, mvula kakalɔ lo nkɛtɛ ya Isariyɛlɛ. Nkɛtɛ ya womu yakalɔwɛ l’ashi. Etena kakalɔ mvula, ɔkɛdi wa Kishɔna wakalole ndo aha la taamu wakakɛdia dikila di’amvutshi wa Baala wakawadiake. Ase Isariyɛlɛ wakatɔmbɔkɔ wakakondja diaaso dia vɔ minya vadi tshɛ yendana l’ɔtɛmwɛlɔ wa Baala lo wodja.

“Mvula ka wulu akalo”

16 Lo mɛtɛ, Elidja akalongamɛka dui sɔ! Onde Ahaba akayatshumoya ndo akatshike ɔtɛmwɛlɔ wa Baala? Awui wakasalema lushi lɔsɔ wakawosha ɛkɔkɔ w’eshika wa nde nkadimola otema. Koko, hateye mɛtɛ kɛnɛ kakakanyiyaka Ahaba l’etena kɛsɔ. Ɔkɔndɔ totɛka tsho dia nkumekanga “akahema lu pusupusu, akatshu utsha la Jezerele.” Onde nde akakondja wetshelo ɔmɔtshi? Onde nde akɔshi yɛdikɔ ya ntshikitanya dionga diande? Awui wakayosalema l’ɔkɔngɔ mɛnyaka ɔnɛ ndooko. Koko, aha awui asɔ ato mbakahombe salema lushi lɔsɔ oyadi le Ahaba kana le Elidja.

17, 18. a) Kakɔna kakakomɛ Elidja lo mboka k’otsha la Jezirɛlɛ? b) Kakɔna kakambiya lo woho wakalawɔ Elidja oma la Karamɛlɛ otsha la Jezirɛlɛ? (Enda ndo nɔtɛ ka l’ɛse ka dikatshi.)

17 Omvutshi waki Jehowa akatshu lo mboka kaamɛ kakatshu Ahaba. Nde akahombe munda lɔkɛndɔ l’otale ndo la paa. Koko, dui dimɔtshi dia laande diakayosalemaka.

18 “Lunya la [Jehowa] laki le Elidja. Ndi akakikitsha uya, akatalawoka la ntundu ka Ahaba utsha l’eotwelo ka Jezerele.” (1 Khum. 18 :46) Mbokɛmaka hwe dia “lunya la [Jehowa]” lakakimanyiya Elidja lo yoho ya dihindo. Jezirɛlɛ aki lo kilɔmɛtrɛ 30 ndo Elidja komonga ɔlɔngɔlɔngɔ. * Ohɔsa dia wɛ ekɔ lo mɛna woho wakanɛ ndo wakakeleka omvutshi ahɔndɔ ande w’etale lo lokende, dia nde nkɛndakɛnda dimɛna ndo ndawɔ l’ɔkɔngɔ wa mvula dia nde munda ndo ndekana pusupusu ka nkumekanga!

19. a) Woho wakasha Nzambi Elidja wolo ndo lokalo kokaka tohola prɔfɛsiya kakɔna? b) Etena kakatalawɔka Elidja otsha la Jezirɛlɛ, kakɔna kakandeyaka mɛtɛ?

19 Ɔsɔ aki mɛtɛ tshondo y’ɔtshɔkɔ le Elidja! Dia monga la nkudu, wolo ndo lokalo la ngasɔ, ondo ndeka ndo woho wakinde lo nshi yande y’ɔlɔngɔlɔngɔ, akahombe monga mɛtɛ dui di’ɔngɛnɔngɛnɔ efula. Ondo sho kokaka mbohɔ prɔfɛsiya yashikikɛ dia akanga wa kɔlamelo wayonga l’alemba wa kokele ndo la wolo lo Paradiso kayonga la nkɛtɛ. (Adia Isaya 35:6; Luka 23:43) Etena kakande Elidja lɔkɛndɔ lo mboka kɛsɔ, nde aki l’eshikikelo ɔnɛ nde aketawɔmaka oma le She, Jehowa, Nzambi ɔtɔi ka mɛtɛ!

20. Ngande wakokaso ntshɔkwama oma le Jehowa?

20 Jehowa nomɔlomɔka dia totshulwɛ ɛtshɔkɔ. Sho kokaka mbidja welo tshɛ wahombama dia sho ntshɔkwama oma le nde. L’ɛnyɛlɔ ka Elidja, sho pombaka mambalɛka tolembetelo t’eshika tɛnya dia Jehowa ekɔ suke la mbekɛ lonya lo nshi ya waale nyɛ. L’ɛnyɛlɔ ka Elidja, tekɔ l’ɛkɔkɔ w’eshika wa ndjaɛkɛ l’alaka waki Jehowa, “[Nzambi k]a mete.”—Osam. 31:5.

^ od. 18 Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa laasɔ, Jehowa akahombe mbisha Elidja ɔkɛndɛ wa nde tetsha Elisha lakahombe ndjeyama oko onto “lakatelaka Elidja ashi lu anya.” (2 Khum. 3:11) Elisha lakakambaka oko okambi waki Elidja akasalaka la wolo dia nkimanyiya osombe w’onto ɔsɔ.