Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

MBOKA K’ƆNGƐNƆNGƐNƆ

Ɔngɛnɔngɛnɔ wa kɛnɛ kele l’onto ndo lokaho

Ɔngɛnɔngɛnɔ wa kɛnɛ kele l’onto ndo lokaho

MBALA NGANA YAMBOYOKA ANTO WATA TENA DIMƆTSHI ƆNƐ ƆNGƐNƆNGƐNƆ NDO OTONDOYELO MBƐDIKAMA LA DIANGƆ KANA LA ƆNGƆNYI WELE L’ONTO? Lo monga la ekanelo ka ngasɔ, miliyɔ y’anto wekɔ lo nkamba wenya efula dia nkondja falanga efula. Ko onde falanga la diangɔ mbelaka ɔngɛnɔngɛnɔ wa pondjo? Kakɔna kɛnya tolembetelo lo dui sɔ?

Lo ndjela jurnalɛ mɔtshi (Journal of Happiness Studies) naka ehomba wakiso wele oko diangɔ dia ndɛ, ahɔndɔ wa ndɔta ndo dihole dia mbidjasɛ wambokotshama, kete monga la falanga efula hotokonya dia sho monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ kana ndjaoka dimɛna. Monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ hate dia paka monga la falanga. Sawo dimɔtshi dia lo jurnalɛ mɔ (Monitor on Psychology) mbutaka dia “oyangelo wa la wolo wa [falanga] hasha onto ɔngɛnɔngɛnɔ.” Ɛtɛkɛta ɛsɔ mbɔtɔnɛka efula la dako nɛ dia lo Bible diakashama ambeta ɛnɔnyi suke la nunu pende ɔnɛ: “Ngandji ka falanga ekɔ odio wa weho tshɛ w’akambo wa kɔlɔ, ndo amɔtshi wakayala la tɔ . . . ko wakayatshatsha la lonyangu l’efula.” (1 Timɔte 6:9, 10) Lonyangu l’efula lɔsɔ mendanaka la awui akɔna?

EKIYANU NDO OSHISHELO WA DJƆ NƐ DIA POMBAKA NKOKƐ DIANGƆ. “Djɔ y’okambi yatoyalaka lɔngɔvungɔvu, oyadi yema tshitshɛ kana efula mbolende, koko efula ka diangɔ diele la kanga ɔngɔnyi hadioolasha djɔ.”​—Ondaki 5:12.

ƆKƆMWƐLƆ ETENA KAHAKOTSHAMA ƆNGƐNƆNGƐNƆ WAKALAKEMA. Lo wedi ɔmɔtshi, ɔkɔmwɛlɔ ɔsɔ ndjaka nɛ dia nsaki k’efula ka monga la falanga hakotshama pondjo. “Onto lalanga mfɛsa halotaki mfɛsa pondjo, ndo onto lalanga ɔngɔnyi la diangɔ halotaki pondjo.” (Ondaki 5:10) Ndo nto, onto lele la nsaki k’efula ka ɔngɔnyi mbeyaka minya yimba lo akambo w’ohomba washa ɔngɛnɔngɛnɔ, akambo wele oko mbetsha etena ka dimɛna kaamɛ la nkumbo ndo angɛnyi kana ndjasha lo awui wa lo nyuma.

LONYANGU NDO OTSHIMBELO WA WƆƆNGƆ NAKA FALANGA KANA DIANGƆ DIAMBOSHILA NƐMƆ KANA DIAMBOLANA. “Toyahɛnyahɛnyake dia nkondja ɔngɔnyi. Tshika ndo ɛnya dia wɛ ekɔ la yimba. Lam’ayoyoka washo ayɛ lɔkɔ, vɔ hawotonga nto, nɛ dia ndooko onyake vɔ wayonga la ahafu oko mpongo ndo wayofumbɔ”​—Tokedi 23:4, 5.

WAONGA WASHA ƆNGƐNƆNGƐNƆ

ƆNGƐNƆNGƐNƆ WA KƐNƐ KELE L’ONTO. “Nɛ dia sho koondja ndooko l’ɛngɔ l’andja ɔnɛ ndo sho hatotokoka ntɔla ndooko ɛngɔ. Ɔnkɔnɛ, naka tekɔ la yangɔ ya ndɛ ndo dihɔndɔ dia ndɔta, tɔngɛnɛngɛnɛ la diangɔ sɔ.” (1 Timɔte 6:7, 8) Anto wangɛnangɛna la kɛnɛ kele lawɔ bu anto watayakiyanya wonya tshɛ, ndo kɛsɔ mbakimanyiyaka diaha vɔ monga ɛkɔmiya. Ndo lam’ele vɔ hawokombola diangɔ diele vɔ bu l’akoka wa nsomba, vɔ hawonge la ekiyanu ndo lonyangu lele bu ohomba.

LOKAHO. “Ɔngɛnɔngɛnɔ waya lo mbisha ndeka wa nongola.” (Etsha 20:35) Anto wele la lokaho wekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ nɛ dia vɔ nangaka dia anto akina ngɛnangɛna, oyadi kaanga kɛnɛ tshɛ kakokawɔ nkimɔ mbeyaka monga ko yema ya wenya kana wolo awɔ. Vɔ kondjaka efula ndeka kɛnɛ kele ndooko lofulo la falanga lakoka nsomba, mbuta ate ngandji, dilɛmiɛlɔ, ndo angɛnyi w’eshika wanɛ wele ndo vɔ lawɔ wekɔ la lokaho!​—Luka 6:38.

MBETSHA WAHƆ W’ANTO LA NTONDO KA DIANGƆ. “Ndeka dimɛna ndɛ akatshikatshi lam’ele ngandji lo dihole dia ndɛ ngɔmbɛ ya wata lam’ele lohetsho.” (Tokedi 15:17) Kakɔna kalanga divɛsa nɛ mbuta? Diɔtɔnganelo dia la ngandji l’anto diekɔ la nɛmɔ efula ndeka ɔngɔnyi wa l’emunyi. Ndo oko wayotɛna yema l’ɔkɔngɔ, ngandji ekɔ ohomba dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ.

Womoto ɔmɔtshi lelɛwɔ Sabina ladjasɛ l’Amɛrikɛ wa lo sidɛ, akeke nɛmɔ diele la atɔndɔ wa lo Bible. Lam’ele omɛnde akawonya yimba, Sabina akasale la wolo dia nkotsha ehomba ande wa lo lɔsɛnɔ ndo w’anande ahende wa wamato. Nde akakondja elimu ehende ndo lushi tshɛ nde akemɔka lo eshidi 4:00 wa lɔkɛsɛ. Kaanga mbakinde la awui efula wa nsala, Sabina akɔshi yɛdikɔ ya mbeka Bible. Etombelo akɔna wakonge?

Nde kokondja falanga efula mbala kakɔ ɔtɔi. Koko ekanelo kande kakatshikitana mbala kakɔ ɔtɔi! Ɛnyɛlɔ, nde akakondja ɔngɛnɔngɛnɔ waya oma lo nkotsha ehomba wa lo nyuma. (Mateo 5:3) Nde akakondja angɛnyi w’amɛna l’atei w’ambetawudi. Ndo nde akakondja ɔngɛnɔngɛnɔ waya lo mbisha lo mbutɛka anto akina kɛnɛ kakandekaka.

Bible mbutaka ɔnɛ: “Lomba lamboshikikɛma oma l’etsha alɔ.” (Mateo 11:19; nɔtɛ) Lɔkɔ mbele, ɔngɛnɔngɛnɔ wa kɛnɛ kele l’onto, lokaho ndo mbetsha wahɔ w’anto la ntondo ka diangɔ dia l’emunyi ekɔ dui dia lomba!