Skip to content

Ko e Faingataʻá Kotoa Kuo Vavé Ni Ke Ngata!

Ko e Faingataʻá Kotoa Kuo Vavé Ni Ke Ngata!

Ko e Faingataʻá Kotoa Kuo Vavé Ni Ke Ngata!

Ngalingali kuó ke ʻeke ʻi ha taimi ʻi hoʻo moʻuí, ‘Ko e hā ʻoku lahi fau ai ʻa e faingataʻá?’ Kuo faingataʻaʻia lahi ʻi he laui afeʻi taʻu ʻa e fāmili fakaetangatá ʻi he ngaahi tau, masiva, ngaahi fakatamaki, faihia, fakamaau taʻetotonu, puke pea mo e mate. Kuo mātā ʻi he taʻu ʻe teau kuohilí ʻa e faingataʻa lahi ange ʻi ha toe taimi ki muʻa. ʻE faifai ange pea toe ngata ʻa e meʻa kotoa ko ení?

Ko e tali fakafiemālie ki aí ko e ʻio, pea ʻoku vavé ni ʻaupito! Ko e Folofola ʻa e ʻOtuá, ʻa e Tohi Tapú, ʻokú ne fanongonongo: “[ʻE] mole ʻa ia ʻoku faikovi; . . . Ka ʻe maʻu ʻa e fonua ʻe he faʻa kataki; pea te nau fefiefiaʻi ʻi he melino lahi.” Ko e hā hono lōloá? “Ko haʻa fai totonu te nau maʻu ʻa e fonua, pea te nau nofo ai ʻo tuputupuʻa.”—Sāme 37:10, 11, 29.

Hili hono toʻo ʻe he ʻOtuá ʻa e fulikivanú mo e faingataʻá, ʻe liliu ʻa e māmaní ʻo hoko ko ha palataisi. ʻE malava leva ai ke moʻui taʻengata ʻa e kakaí ʻi he moʻui lelei haohaoa mo e fiefia. ʻOku tomuʻa tala ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá: “Te ne holoholo [ʻe he ʻOtuá] ʻa e loʻimata kotoa pē mei honau mata; pea ʻe ʻikai toe ai ha mate, pea ʻe ʻikai toe ai ha mamahi, pe ha tangi, pe ha ongosia.”—Fakahā 21:4.

ʻI he māmani foʻou ko iá, ʻe toe fakafoki ai naʻa mo e kau maté ki he moʻuí ke nau kau ʻi he ngaahi tāpuaki ko iá: “ʻE faifai pea hoko ha toetuʻu ʻa e angatonu mo e angahala fakatouʻosi.” (Ngāue 24:15) Ko e ʻuhinga ia naʻe lava ai ke tala ʻe Sīsū Kalaisi ki ha tokotaha faihia fakatomala ʻa ia naʻá ne fakahāhā ʻa e tui kiate Iá: “Te ke ʻi Palataisi mo au.”—Luke 23:43.

Ko e Hā Naʻe Kamata Ai ʻa e Faingataʻá?

Koeʻuhi naʻe fakataumuʻa ʻa e ʻOtuá ki he faʻahinga ʻo e tangatá ke nau maʻu ha kahaʻu fakaofo pehē, ko e hā naʻá ne fakaʻatā ai ke kamata ʻa e faingataʻá? Ko e hā kuó ne tuku ai ia ʻo fuʻu fuoloá?

ʻI he taimi naʻe fakatupu ai ʻe he ʻOtuá ʻa ʻĀtama mo ʻIví, naʻá Ne ngaohi kinaua ʻo na haohaoa ʻi he sino mo e ʻatamai. Naʻá ne tuku kinaua ʻi ha ngoue palataisi pea ʻoange ha ngāue fakafiemālie ke na fai. ʻOku fakamatala ʻa e Tohi Tapú: “Naʻe ʻafio ʻa e ʻOtua ki he meʻa kotoa pe kuo ne ngaohi, pea tā kuo lelei ʻaupito.” (Senesi 1:31) Kapau naʻá na talangofua ki he ʻOtuá, naʻá na mei fanauʻi ʻa e fānau haohaoa, pea naʻe mei hoko ʻa e māmaní ko ha palataisi fakalūkufua, ʻa ia naʻe mei nofo taʻengata ai ʻa e kakaí ʻi he melino mo e fiefia.

Naʻe tuku ʻe he ʻOtuá kia ʻĀtama mo ʻIvi ʻa e meʻaʻofa fakaofo ʻo e tauʻatāina ke filí ko e konga ia ʻo e faʻunga fakaetangatá. Naʻe ʻikai fiemaʻu ke na hoko ko e ongo lōpoti taʻeʻatamai. Kae kehe, ko ʻena fiefia hokohokó naʻe fakatuʻunga ia ʻi heʻena ngāueʻaki ʻa e fili tauʻatāiná ʻi he founga totonú—ke talangofua ki he ngaahi lao ʻa e ʻOtuá. ʻOku folofola ʻa e ʻOtuá: “Ko au Sihova ko ho ʻOtua, ʻoku ou ako koe ke fai meʻa ʻaonga, ʻoku ou tataki koe ʻi he hala ʻoku totonu ke ke fou ai.” (Aisea 48:17) Ko e ngāuehalaʻaki ʻo e fili tauʻatāiná ʻe iku ia ki he tuʻunga fakamamahi, koeʻuhi naʻe ʻikai fakatupu ʻa e tangatá ke lavameʻa ʻo tauʻatāina mei he ʻOtuá. ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú: “ʻOku ʻikai ʻi he tangata hono hala: ʻoku ʻikai ʻi he tangata ʻoku haʻele ke fakaʻuli ʻene ʻalu.”—Selemaia 10:23.

Ko e meʻa fakamamahí, he naʻe ongoʻi ʻe heʻetau ʻuluaki ongo mātuʻá ʻe lava pē ke na tauʻatāina mei he ʻOtuá pea kei lavameʻa. Ka ʻi heʻena mavahe mei he tuʻunga-pule ʻa e ʻOtuá, naʻe ʻikai te Ne kei tauhi kinaua ʻi hona tuʻunga haohaoá. Ko ia naʻá na kamata ai ke hōloa ʻo iku ai pē ki heʻena hoko ʻo motuʻa pea mate. ʻI he huʻufataha mo e ngaahi lao ʻo e kēnisí, kuo tau maʻu tukufakaholo ʻa e taʻehaohaoa ko iá pea mo e maté.—Loma 5:12.

Ko e ʻĪsiu Tefitó—ʻa e Tuʻunga-Haú

Ko e hā naʻe ʻikai fakaʻauha ai ʻe he ʻOtuá ʻa ʻĀtama mo ʻIvi pea toe fakatupu ha ongo meʻa fakaetangatá? Koeʻuhi he ko e tuʻunga-hau fakaleveleva ʻo e ʻOtuá, ʻa ia ko ʻene totonu ke pulé, naʻe poleʻí. Ko e fehuʻí, Ko hai ʻokú ne maʻu ʻa e totonu ke pulé pea ko e pule ʻa hai ʻoku totonú? Fekauʻaki mo e meʻa ko iá, Naʻe mei malava ke hoko ʻo lelei ange ʻa e tangatá kapau naʻe ʻikai puleʻi kinautolu ʻe he ʻOtuá? ʻI hono tuku kia kinautolu ʻa e taimi feʻunga ke nau feinga ke ngāueʻaki ai ʻa e tauʻatāina kakató, ʻe fakamoʻoniʻi tā tuʻo taha ai ʻe he ʻOtuá pe te nau lelei ange ʻi he malumalu ʻo ʻene pulé pe ko haʻanautolú. Ko e taimi ʻoku tuku maí kuo pau ke lōloa feʻunga ia ki he tangatá ke ne ʻahiʻahiʻi ai ʻa e faʻahinga sisitemi fakapolitikale, fakasōsiale, fakaʻekonōmika mo fakalotu kotoa pē ʻoku mavahe mei he tataki ʻa e ʻOtuá.

Ko e hā ʻa e olá? Ko e laui afeʻi taʻu ʻo e hisitōlia fakaetangatá ʻoku tala mai ai kuo fakalalahi ʻa e faingataʻá. ʻI he senituli kuohilí, kuo hokosia ai ʻe he fāmili fakaetangatá ʻa e faingataʻa kovi tahá ʻi ha toe taimi. Naʻe fakapoongi ʻa e laui miliona lolotonga ʻa e Tāmate Fakatokolahí. Laka hake ʻi he toko 100 milioná kuo tāmateʻi tavale kinautolu ʻi he ngaahi taú. ʻOku failahia ʻa e faihiá mo e fakamālohí. ʻOku hoko ʻi māmani kātoa ʻa hono ngāuekoviʻaki ʻo e faitoʻo kona tapú. ʻOku hokohoko atu ʻa e mafola ʻa e ngaahi mahaki fetuku holo ʻe he fehokotaki fakasinó. ʻOku mate ʻa e toko hongofulu miliona ʻi he taʻu taki taha ʻi he fiekaiá mo e mahakí. Ko e moʻui fakafāmilí mo e ngaahi tuʻunga fakaeʻulungāangá kuo ololalo ia ʻi he feituʻu kotoa pē. ʻOku ʻikai maʻu ʻe ha puleʻanga fakaetangata ha fakaleleiʻanga ki he ngaahi palopalemá ni. Kuo ʻikai ha taha ʻo e ngaahi puleʻangá kuó ne fakangata ʻa e hoholo ʻo motuʻá, puké pea mo e maté.

Ko e tuʻunga fakaetangatá ʻoku hangē tofu pē ko ia naʻe tomuʻa tala ʻe he Tohi Tapú ʻe hoko ʻi hotau taimí. ʻOku fakahaaʻi ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá ʻa hotau kuongá ko e “kuonga fakamui” ʻo e fokotuʻutuʻu ʻo e ngaahi meʻa ko ení ʻa ia “ʻe ai ha taimi faingataʻa.” Pea hangē tofu pē ko ia ko e lau ʻa e Tohi Tapú, ‘ko e kakai kovi mo fakahekeheké kuo nau fakaaʻau atu mei he kovi ki he kovi.’—2 Timote 3:1-5, 13.

ʻOku Ofi ke Ngata ʻa e Faingataʻá

ʻOku fakahaaʻi ʻi he fakamoʻoní kotoa ʻoku tau fakaofiofi atu ki he ngataʻanga ʻo e hokosia fakamamahi ʻa e tangatá ʻi heʻene tauʻatāina mei he ʻOtuá. Kuo fakahaaʻi māʻalaʻala ko e pule ʻa e tangatá ʻo mavahe mei he ʻOtuá ʻe ʻikai ʻaupito lava ke lavameʻa. Ko e pule pē ʻa e ʻOtuá ʻe lava ke ne ʻomai ʻa e melinó, fiefiá, moʻui lelei haohaoá pea mo e moʻui taʻengatá. Ko ia ai, ko hono kātakiʻi ʻe Sihova ʻa e fulikivanú mo e faingataʻá ʻoku ofi ki hono ngataʻangá. Kuo vavé ni ke kau mai ʻa e ʻOtuá ki he ngaahi meʻa fakaetangatá ʻaki ʻene fakaʻauha ʻa e fokotuʻutuʻu taʻefakafiemālie fakalūkufua ko eni ʻo e ngaahi meʻá.

ʻOku pehē ʻe he kikite Fakatohitapú: “ʻI he taimi ʻo e ngaahi tuʻi ko ia, [ngaahi pule fakaetangata ʻoku lolotonga ʻi aí] ko e ʻOtua ʻo Langi te ne fokotuʻu ha puleʻanga [ʻi hēvani] ʻe ʻikai fulihi ʻo taʻengata; . . . te ne laiki mo fakaʻauha ʻa e ngaahi puleʻanga ko ia [ngaahi pule lolotongá], kae tuʻu pe ia ʻo taʻengata.” (Taniela 2:44) Ko e fakatonuhiaʻi ʻo e tuʻunga-hau ʻo Sihová, ʻa ʻene totonu ke pulé, fakafou ʻi hono puleʻanga fakahēvaní ʻa e akonaki tefito ʻa e Tohi Tapú. ʻI hono tomuʻa tala ha tafaʻaki tefito ʻo e fakaʻilonga ʻo e “ngaahi ʻaho fakamui,” naʻe pehē ʻe Sīsū: “ʻE ʻoua ke fanongonongo ki mamani katoa ʻa e ongoongolelei ko eni ʻo e puleʻanga, ke ai ha fakamatala ki he ngāhi kakai kotoa pe, pea toki hoko ʻa e ngataʻanga.”​—Mātiu 24:14.

ʻI he hoko mai ʻa e ngataʻangá, ko hai ʻe haó? ʻOku tali ʻe he Tohi Tapú: “Ko e kau angatonu te nau nofoʻia ʻa e fonua, pea ko e haohaoa te ne ʻi ai ai pe. Ka ko e kakai kovi ʻe tuʻusi mei he fonua.” (Palovepi 2:21, 22) Ko e kau anga-tonú ʻa e faʻahinga ko ia ʻoku nau ako ki he finangalo ʻo Sihová pea fai ki aí. Naʻe pehē ʻe Sīsū Kalaisi: “Ko eni ia ʻa e moʻui taʻengata, ke nau fai ke ʻilo koe ko e Otua moʻonia pe taha, pea mo Sisu ne ke fekau mai ko e Misaia.” (Sione 17:3) ʻIo, ʻoku “mole ʻa mamani . . . : ka ko ia ʻoku ne fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtua, ʻoku ne nofo maʻu ʻo taʻengata.”—1 Sione 2:17.

Ko e konga Tohi Tapu ʻoku ngāueʻaki hení ʻoku toʻo ia mei he Ko e Tohitapu Katoa (1966), pea ka ʻikai ʻe fakahaaʻi atu.