Skip to content

Skip to table of contents

Naʻá Ke ʻIloʻi?

Naʻá Ke ʻIloʻi?

Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo e foʻi lea “ʻiunoke” ʻi hono ngāueʻaki he Tohi Tapú?

Tā ʻo ha ʻiunoke ʻi he ngaahi tā tongitongi ʻa ʻAsīlia

ʻI he taimi ʻe niʻihi, ʻoku ngāueʻaki nai ʻa e foʻi leá ki ha tangata naʻe pokaʻi. ʻI he taimi ʻo e Tohi Tapú, naʻe pokaʻi ha kau tangata ʻe niʻihi ko hano tauteaʻi pe ko hano maʻu pōpula pe fakapōpulaʻi. Ko e kau tangata falalaʻanga ko ia kuo pokaʻí naʻa nau tokangaʻi ʻa e nofoʻanga ʻo e kau fefiné pe kau sinifu ʻi he fale ʻo e tuʻí. Ko e fakatātaá, ko e ongo ʻiunoke ko Hēkai mo Saasikasi naʻá na ngāue ko e ongo leʻo ki he ngaahi uaifi mo e kau sinifu ʻo e Tuʻi Pēsia ko ʻAhasiveló, ʻa ia naʻe ʻiloa ko Sease I.—ʻĒseta 2:3, 14.

Kae kehe, naʻe ʻikai pokaʻi ʻa e faʻahinga kotoa pē ʻoku ui ʻi he Tohi Tapú ko e kau ʻiunoke. ʻOku pehē ʻe he kau mataotao ʻe niʻihi ko e foʻi lea ko iá naʻe toe ngāueʻaki ia ʻi ha ʻuhinga lahi ange, ʻa ia ʻoku toe ʻuhinga ki he kau ngāue kuo vaheʻi ke faifatongia ʻi he lotoʻā ʻo e tuʻí. ʻOku ʻuhinga lelei ʻa e foʻi leá ni ʻi hono ngāueʻaki kia ʻĒpeti-meleki, ko e kaungāngāue ʻo Selemaia, pea mo e tokotaha ʻItiopea ko ia naʻe malanga ki ai ʻa e ʻevangeliō ko Filipé. ʻOku hā mahino naʻe maʻu ʻe ʻĒpeti-meleki ha lakanga māʻolunga koeʻuhí naʻá ne lava ke fetuʻutaki hangatonu pē kia Tuʻi Setekaia. (Selemaia 38:7, 8) Pea ko e tokotaha ʻItiopeá ʻoku fakamatalaʻi ko e tauhi koloa ia ʻa e tuʻí ʻa ia naʻá ne “ʻalu ki Selusalema ke lotu.”—Ngāue 8:27.

Ko e hā naʻe fakamavaheʻi ai ʻa e fanga sipí mei he fanga kosí ʻe he kau tauhi-sipi ʻi he taimi ʻo e Tohi Tapú?

ʻI hono fakamatalaʻi ʻa e taimi ʻo e fakamaau ʻi he kahaʻú, naʻe pehē ʻe Sīsū: “ʻI he aʻu mai ʻa e Foha ʻo e tangatá ʻi hono lāngilangí . . . te ne fakamavaheʻi ʻa e kakai ko ē mei hē, ʻo hangē tofu pē ko hono fakamavaheʻi ʻe ha tauhi-sipi ʻa e fanga sipí mei he fanga kosí.” (Mātiu 25:31, 32) Ko e hā ʻoku fakamavaheʻi ai ʻe he kau tauhi-sipí ʻa e fanga manu ko ení?

Ko e anga-mahení, naʻe fakaʻatā pē ʻa e fanga sipí mo e fanga kosí ke nau nofo mo kaikai fakataha ʻi he lolotonga ʻa e ʻahó. ʻI he taimi poʻulí ʻe fakatahatahaʻi kinautolu ʻi ha lotoʻā ke maluʻi mei fanga manu fekaí, kau kaihaʻá mo e momokó. (Sēnesi 30:32, 33; 31:38-40) ʻE tuku māvahevahe ʻi ha ʻā ʻa e kalasi ʻe ua ʻo e fanga manu ko ení ke maluʻi ʻa e fanga sipi ʻoku puleʻingofuá, tautefito ki he fanga sipi fefine lalahí mo e fanga kiʻi lamí mei ha fakatuʻutāmaki ʻe lava ke ne fakalaveaʻi ai kinautolu ʻe he fanga kosi ʻoku fakaaoao angé. ʻOku toe fakamavaheʻi ʻe he tauhi-sipí ʻa e fanga sipí mei he fanga kosí ʻi he taimi “fakafanaú, tatau huʻakaú mo hono kosí,” ko e lau ia ʻa e tohi All Things in the Bible. Naʻe ngāueʻaki ʻe Sīsū ʻi heʻene ngaahi talanoa fakatātaá ʻa e ngaahi ngāue mo e fakatātā naʻe anga-maheni mo e kau fanongo ʻi he ʻātakai ʻo ʻutá ʻo hangē ko ia ʻi ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá.