ADA ŵangu a Arthur ŵeche anyamata, awopanga Chiuta ndipu akhumbanga kuja muliska wa tchalitchi la Methodist. Kweni angusintha ŵati aŵerenga mabuku ngo Akusambira Bayibolu anguŵapasa ndipu angwamba kuwungana nawu. Yiwu angubatizika mu 1914 ŵe ndi vyaka 17. Nkhondu Yakwamba ya Pacharu Chosi yichichitika, anguŵadana kuti akasere usilikali. Ŵati akana, anguŵaŵika mujeri la Kingston ku Ontario, mucharu cha Canada, kwa myezi 10. Yiwu ŵati atuwa mujeri, angwamba upayiniya.

Mu 1926, ada a Arthur Guest angutolana ndi a Hazel Wilkinson wo ama ŵawu angusambira uneneska mu 1908. Ndinguwa pa 24 April, 1931 ndipu ndini wachiŵi mubanja la ŵana anayi. Banja lidu layanjanga kusopa Yehova ndipu Ada atumbikanga Bayibolu. Venivi vinguwovya kuti nasi tiliwonengi kuti ndakukhumbika ukongwa pa umoyu widu. Nyengu zosi banja lidu lapharazganga ku nyumba ndi nyumba.—Mac. 20:20.

Mu 1939, Nkhondu Yachiŵi ya Pacharu Chosi yati yayamba, chaka chakulondopu ntchitu ya Akaboni aku Yehova yingukanizika ku Canada. Mumasukulu ngaboma, achitanga miyambu yakulongo kuti atanja charu chawu. Pa miyambu iyi, agwadiyanga mbendera ndi kumba sumu ya fuku. Ini ndi muzichi wangu mura Dorothy, atidikisanga mukilasi asani achita venivi. Zuŵa linyaki asambizi ŵangu akhumbanga kundilengesa mwakukamba kuti ndenga wamantha. Tati taŵeluka, ŵana anyaki wo ndasambiranga nawu sukulu angwamba kundinyoza ndipu angundipuma ndi kundiwisiya pasi. Kweni vo anguchita, vingundiwovya kulutiriza “kuvwiya Chiuta nge wakulamuliya kuluska ŵanthu.”—Mac. 5:29.

Mu July 1942, nde ndi vyaka 11, ndingubatizikiya muthanki la maji lo lenga pa famu ya viŵetu. Chaka chechosi asani tajala sukulu, ndachitanga upayiniya  wa pa holidi (wo sonu udanika kuti upayiniya wakovya). Chaka chinyaki, ini ndi abali atatu tinguluta kuchipharazgiya ŵanthu wo atemanga vimiti. Yiwu ajanga muchigaŵa cho chapharazgikanga kaŵikaŵi cha, cho chenga kunkhondi kwa Ontario.

Pa 1 May, 1949, ndingwamba upayiniya wa nyengu zosi. Pa ofesi ya nthambi ya ku Canada agwirangapu ntchitu yakuzenga ndipu angundidana kuti nkhawovyi. Pavuli paki, pa 1 December ndingwamba kuteŵete pa nthambi yeniyi. Angundikambiya kuti nkhagwirengi ntchitu ko asindikiziyanga mabuku ndipu ndingusambira mo asindikiziya. Ndingugwira ndi usiku kwa masabata nganandi ndipu tasindikizanga kapepala ko kakonkhosanga za kutombozgeka kwa ŵanthu aku Yehova ku Canada.

Pavuli paki, ndingwamba kugwira ntchitu mu Dipatimenti ya Uteŵeti. Nge chigaŵa cha ntchitu yangu, nyengu yinyaki ndingufumba apayiniya wo anguza kuziwona ofesi ya nthambi ndipu alutanga kuchiteŵete ku Quebec, ko Akaboni aku Yehova asuskikanga ukongwa. Yumoza mwa alendu ŵenaŵa, wenga Mary Zazula yo wangutuwa mutawuni ya Edmonton, ku Alberta. Iyu ndi muzichi waki Joe anguleka cha kusambira Bayibolu ndipu apapi ŵawu wo ŵenga a chisopa cha Orthodox anguŵadikisa panyumba. Mu June 1951, wosi ŵaŵi angubatizika ndipu pati pajumpha myezi 6, angwamba upayiniya. Ndichiŵafumba, ndinguwona kuti Mary wayanjanga kuteŵete Yehova. Ndinguŵanaŵana kuti: ‘Asani vosi vingaŵa umampha, msungwana uyu ndiyu ndingazimuto.’ Tingutolana pa 30 January 1954, pati pajumpha myezi 9. Pati pajumpha sabata yimoza, tingudanika kuti tikasambiri ntchitu yakuwonere dera ndipu kwa vyaka viŵi vakulondopu, tinguwonere dera kunkhondi kwa Ontario.

Po ntchitu yakupharazga yalutanga panthazi, pakhumbikanga amishonale. Tinguwona kuti asani tikunthiyapu kuzizira kwaku Canada kweniso uzuzu munyengu yachifuku, tingachifiska kukunthiyapu vinthu vinandi vakusuzga pa uteŵeti wewosi wo tingapasika. Tingumaliza masambiru nga kilasi la nambala 27 la Sukulu ya Giliyadi mu July 1956, ndipu mu November tingufika ku Brazil ko angutikambiya kuti tikateŵetiyengi.

Tati tafika ku ofesi ya nthambi ya ku Brazil, tingwamba kusambira chineneru cha Chiphwitikizi. Tati taziŵa mo atawuziya kweniso tati taloŵeza vo tingakamba pakugaŵiya magazini kwa miniti yimoza, tingwamba kupharazga. Asani mweneku wanyumba wakhumba kuziŵa vinandi, pangusachizgika kuti timuŵerengiyengi malemba ngo ngakonkhosa mo umoyu wazamuŵiya mu Ufumu waku Chiuta. Pa zuŵa lakwamba, munthukazi munyaki wavwisiyanga. Mwaviyo, ndinguŵerenga lemba la Chivumbuzi 21:3, 4, pavuli paki ndinguwa pasi ndipu ndingufwa chipoyu! Liŵavu langu ndipu lechendaziŵiriyi nyengu yakufunda ndipu suzgu yeniyi yingulutiriya.

 Angutikambiya kuti tikateŵetiyengi mutawuni ya Campos ko sonu kwe mipingu 15. Pa nyengu yo tingufikiya mutawuni yeniyi, mwenga kagulu ko kenga mpingu cha. Mutawuni yo mwenga so nyumba yo mwajanga amishonale anayi: Esther Tracy, Ramona Bauer, Luiza Schwarz ndi Lorraine Brookes (yo sonu ndi Lorraine Wallen). Pa nyumba ya amishonale yeniyi, ntchitu yangu yenga yakuchapa kweniso kuchigula nkhuni zakubikiya. Zuŵa linyaki pa Mandi tati tamaliza Sambiru la Chigongwi cha Alinda, munyumba mwidu mungusanirika mulendu yo tingumudana cha. Muwolu wangu wangugona pa sofa kuti wapumuwi ndipu takambisananga vo tinguchita pa zuŵa lo. Wati wasoska mutu kuti wayuki, ku pilu kungutuwa njoka ndipu vinguchitisa kuti paje chiwawa mpaka po ndinguyibayiya!

Ndati ndasambira Chiphwitikizi kwa chaka, angundikambiya kuti ndije wakuwonere dera. Tajanga umoyu wambula kukhumba vinandi. Kumizi yo tajanga kwengavi magesi, tagonanga pamphasa, takweranga pa hachi kweniso ngolu yo yaguzikanga ndi hachi. Tichipharazga muvigaŵa vo vapharazgikanga kaŵikaŵi cha, tayendanga pa sitima ya pamtunda kuluta ku tawuni yo yenga kumapiri ndipu tachitanga lendi chipinda munyumba ya alendu. Ofesi ya nthambi yingutitumiziya magazini 800 ngakuti tigaŵiyi. Tingwenda maulendu nganandi kuluta ku positi ofesi kuchinyamuwa makatoni nga magazini kuluta nangu ko tagonanga.

Mu 1962, ku Brazil kunguchitika Sukulu ya Uteŵeti wa Ufumu ya abali ndi azichi wo ŵenga amishonale. Ndingupempheka kuti nkhasambizi mumatawuni ngakupambanapambana kwa myezi 6, kweni kwambula muwolu wangu, Mary. Ndingusambiza mutawuni ya Manaus, Belém, Fortaleza, Recife ndi Salvador. Ndinguchitisa unganu wachigaŵa muchinyumba chakuziŵika cho achitiyangamu masaza mutawuni ya Manaus. Vuwa yinandi yo yinguwa yinguchitisa kuti maji nganangiki ndipu tengavi malu ngamampha ngakujapu pakurya chakurya. (Pa nyengu iyi, ŵanthu alondiyanga chakurya pa unganu.) Ndinguchikambisana ndi asilikali ndipu mura wawu yo wenga walisungu wangunozga kuti atipasengi maji pa unganu wosi. Iyu wangutuma so asilikali kuti ajinthi matenti ngaŵi ngakulungakulu, yakubikiyamu ndi yakuryiyamu.

Pa nyengu yo ndayendanga ndija, Mary wapharazganga muchigaŵa cho ŵanthu a ku Portugal achitiyangaku malonda. Ŵanthu yaŵa atangwamikanga ukongwa ndi kusaniya ndalama. Mary watondekanga kwamba kukambisana nawu. Mwaviyo, wangukambiya ŵanthu anyaki wo ateŵetiyanga pa Beteli kuti, “Charu cho ndikhumba cha kujaku, ntcha Portugal.” Chakuziziswa ntchakuti pati pajumpha nyengu yimanavi, tingulonde kalata yakuti tikateŵetiyengi ku Portugal. Pa nyengu yeniyi, ntchitu yidu yingukanizika ku Portugal, kweni tinguzomera kuchiteŵete kwenuku chinanga kuti pakwamba Mary wanguguŵa.

Mu August 1964, tingufika mutawuni ya Lisbon ku Portugal. Abali ndi azichi atombozgekanga ukongwa  ndi a polisi achisisi a ku Portugal (PIDE). Mwaviyo, tinguwona kuti mbumampha kuti abali angatilonderiyanga cha kweniso tingakambisananga nawu cha. Tajanga munyumba yakufikiyamu alendu tichilindiza kuti atizomerezi kuchita lendi nyumba. Tati tasaniya makalata ngakwenere, tinguchita lendi nyumba. Mu January 1965, tingukambisana ndi ofesi ya nthambi. Tingukondwa ukongwa pa zuŵa lo tingusanirika pa maunganu pavuli pa myezi 5!

Tinguvwa kuti apolisi alutanga kunyumba za abali zuŵa lelosi. Chifukwa chakuti pa nyengu iyi Nyumba za Ufumu angujala, maunganu ngachitikiyanga mu nyumba za abali. Akaboni mahandiredi angutoleke ku polisi kuti akaŵafumbi. Abali atombozgekanga kuti asumuwi ŵanthu wo achitisanga maunganu. Chifukwa cha venivi, abali angwamba kudanana mazina ngawu ngakwamba nge, José pamwenga Paulo m’malu mwakudanana viwongu. Nasi tachitanga viyo.

Tawonanga kuti takhumbikanga kovya abali ndi azichi kuti asaniyi mabuku ngidu. Mary watayipanga nkhani zakusambira za mu Chigongwi cha Alinda kweniso mabuku nganyaki papepala lapade ndipu waliyikanga pa makina ngo ngasindikizanga mapepala nganandi.

Mu June 1966, tingumbika mulandu mukhoti la ku Lisbon. Abali ndi azichi wosi a mumpingu wa Feijó akukwana 49, angumbika mulandu chifukwa chakuti anguwungana mwambula kuzomerezeka mu nyumba ya mubali. Ndingunozekeresa abali ndi azichi mo angachimukiya pa mulandu uwu ndipu ndayeruzgiyanga kuti nditiŵamba mulandu. Taziŵanga kuti tamuluza kweni tinguziŵa kuti vamuchitisa kuti tikaŵapharazgiyi. Pakumaliza kukamba fundu zakutiŵikiya kuvuli, loya widu wangukamba mwambula mantha mazu ngo Gamaliele wa mu nyengu ya akutumika wangukamba. (Mac. 5:33-39) Nkhani yakukwaskana ndi mulandu widu, yingufika kwa akulemba nkhani anandi ndipu abali ndi azichi 49 anguŵikika mujeri. Angujamu kwa utali wakupambanapambana kwambiya pa mazuŵa 45 mpaka myezi 5 ndi hafu. Tingukondwa ukongwa kuti loya widu yo wengavi mantha wanguzomera kusambira Bayibolu ndipu wangwamba kuwungana wechendafwi.

Mu December 1966, ndingusankhika kuja wakuwonere nthambi ndipu ndamaliyanga nyengu yinandi pakuphwere nkhani zakukwaskana ndi marangu nga boma. Tinguchitapu kanthu kuti Akaboni aku Yehova aje ndi wanangwa wakusopa. (Ŵaf. 1:7) Pa 18 December, 1974, Akaboni aku Yehova anguzomerezeka ndi boma kuti asopengi. Mubali Nathan Knorr ndi Frederick Franz, wo angutuliya ku likulu lapacharu chosi, anguza ku Portugal pa unganu wambula kuluwika wo unguchitikiya ku Oporto ndipuso ku Lisbon. Pa unganu uwu, panguwungana ŵanthu 46,870.

Yehova wanguwovya kuti ntchitu yakupharazga yiluti panthazi muvirwa vo ŵanthu alongoro Chiphwitikizi  nge Azores, Cape Verde, Madeira kweniso São Tomé and Príncipe. Ivi vinguchitisa kuti mu 1988 tisazgiyeku ofesi ya nthambi. Pa 23 April mu chaka chenichi, Mubali Milton Henschel wangukamba nkhani yakupatuliya ofesi yifya yeniyi ndipu panguwungana abali ndi azichi akukwana 45,522. Venga vakukondwesa ukongwa kuwona kuti abali ndi azichi 20 wo anguteŵetiyapu nge amishonale ku Portugal anguza pa unganu wambula kuluwika wenuwu.

Kwa vyaka vinandi, kuchita vinthu limoza ndi abali ndi azichi akugomezeka kwatiwovya ukongwa pa umoyu widu. Pa nyengu yo ndachilindanga Mubali Theodore Jaracz yo wanguluta kuchiyende nthambi, ndingusambira fundu yakukhumbika ukongwa. Ku nthambi yo tingulutaku, kwenga suzgu yikulu yo abali a mu Komiti ya Nthambi anguchita vosi vo atingi afiskengi kuti ayimalisi. Kuti aleki kusuzgika maŵanaŵanu, Mubali Jaracz wanguŵakambiya kuti: “Sonu ndi nyengu yakuti mzimu utuŵa ugwiri ntchitu.” Vyaka vinandi vajumpha ini ndi muwolu wangu Mary tinguluta ku Brooklyn ndipu tingucheza ndi Mubali Franz kweniso anyaki ndi mazulu. Te pafupi kumaliza kucheza, tingupempha Mubali Franz kuti wakambi fundu yeyosi yakukwaskana ndi uteŵeti wo wanguchita kwa vyaka vinandi. Iyu wanguti: “Nditikuchiskani kuti: Lutirizani kuja mugulu laku Yehova kaya mukumani ndi masuzgu pamwenga cha. Ndi gulu laku Yehova pe lo lipharazga uthenga wamampha wa Ufumu waku Chiuta, wo Yesu wangulamula akusambira ŵaki kuti awupharazgi!”

Ini ndi muwolu wangu tasaniya likondwa chifukwa chakuchita venivi. Tikondwa asani tikumbuka vo tachitanga asani titende nthambi. Maulendu ngenanga ngatipasanga mwaŵi wakuwonga vo ateŵeti akugomezeka achinyamata kweniso arara achitanga kweniso kuŵachiska kuti alutirizi kuteŵete Yehova.

Vyaka vinandi vajumphapu, ini ndi muwolu wangu, te ndi vyaka va m’ma 80. Mary watama matenda ngakupambanapambana. (2 Ŵakor. 12:9) Mayeseru ngo takumana nangu, ngatiwovya kuti tije ndi chivwanu chakukho kweniso kulutiriza kuja akugomezeka. Asani tikumbuka vo vatichitikiya pa umoyu widu, tingakamba kuti Yehova watilongo lisungu likulu mu nthowa zinandi. *