Musankhengi Vakuchita Vo Vingatumbika Chiuta

“Munthu wakuchenje waŵanaŵaniya mo watende.”—NTHANTHI 14:15.

1, 2. (a) Kumbi tikhumbika kuwonesesanji asani tisankha vakuchita? (b) Kumbi tikambiskanengi mafumbu nanga?

ZUŴA lelosi tisankha vakuchita. Vinthu vinyaki vo tisankha vija vimanavimana. Kweni vinyaki vija vikuluvikulu ndipu vikwaska umoyu widu. Kwali tisankha vinthu vimanavimana pamwenga vikuluvikulu, tikhumbika kuwonesesa kuti titumbika Chiuta.—Ŵerengani 1 Akorinto 10:31.

² Kumbi muwona kuti kusankha vakuchita nkhupusu pamwenga kutikusuzgani? Asani tikhumba kuja Akhristu akukhwima, tikhumbika kupambanisa pakati pa chamampha ndi chiheni. Pavuli paki, tikhumbika kusankha vinthu mwakukoliyana ndi vo isi tigomezga mumalu mwa vo munyaki wagomezga. (Aro. 12:1, 2; Ahe. 5:14) Ntchifukwa wuli tikhumbika kusankha vinthu mwazeru? Ntchifukwa wuli nyengu zinyaki kusankha vinthu kusuzga? Nanga tingachita wuli kuti vo tisankha vitumbikengi Chiuta?

Ntchifukwa Wuli Tikhumbika Kusankha Vakuchita?

3. Kumbi ndi vinthu wuli vo tikhumbika cha kuvizomereza kuti vititondekesi kusankha umampha vakuchita?

³ Asani tikayikiya pakusankha vakuchita pa nkhani zo zikwaskana ndi fundu za mu Bayibolu, anyidu kusukulu pamwenga kuntchitu, angayamba kuŵanaŵana kuti tilivi chivwanu chakukho ndipuso tipingikapingika waka. Yiwu angayamba kukamba maboza, kuchita vachinyengu kweniso kuba, ndipu angantinyengere kuti nasi ‘tilondo gulu’ mwakuchitaku vinthu venivi pamwenga kuti tibisengi vo yiwu achita. (Eki. 23:2.) Kweni munthu yo waziŵa kusankha vakuchita vo vingathamika Chiuta, wangazomereza cha kuti mantha pamwenga kukhumba kulumbika ndi ŵanthu, vimuchitiski kuti wachiti vinthu vo visuskana ndi njuŵi yaki yakusambizika Bayibolu.—Aro. 13:5.

4. Ntchifukwa wuli ŵanthu anyaki angakhumba kutisankhiya vakuchita?

⁴ Kweni ŵanthu anyaki wo angakhumba kutisankhiya vakuchita angaja ndi vilatu vamampha. Anyidu wo atitikhumbiya vamampha angakhumbisiska kuti tilondo ulongozgi wawu. Chinanga tingaŵa kuti tija pakutija, kweni chifukwa chakutiŵanaŵaniya, nyengu zinyaki abali ŵidu angakhumba mbwenu kutiwovya kusankha vakuchita pa nkhani zikuluzikulu. Mwakuyeruzgiyapu, yiwu angakhumba kutiwovya pa nkhani ya chovyu cha kuchipatala. Bayibolu likaniza kugwiriskiya ntchitu ndopa munthowa yambula kwenere. (Machi. 15:28, 29) Kweni pe chovyu ndipuso minkhwala yinyaki yo apereka kuchipatala yo yikuzumbulika mwachindunji cha mu Bayibolu. Pa vakuchitika nge venivi, weyosi wakhumbika kusankha yija. * Achibali ŵidu angakhumba kuti tilondo maŵanaŵanu ngawu pa nkhani izi. Kweni tikhumbika kukumbuka kuti pa vakuchitika nge ivi, Mkhristu weyosi wakubatizika wakhumbika ‘kunyamuwa katundu waki.’ (Aga. 6:4, 5) Isi tikhumba kuja ndi njuŵi yituŵa pamasu paku Chiuta, ŵanthu cha.—1 Timo. 1:5.

5. Kumbi tingachita wuli kuti chivwanu chidu chileki kusweka nge sitima?

⁵ Tingakumana ndi masuzgu ngakulu asani tikayikiya pakusankha vakuchita. Yakobe wakulemba kuti munthu wakukayikiyakayikiya, “ngwakusaŵasaŵa mu nthowa zaki zosi.” (Yako. 1:8) Iyu waja nge munthu yo we muwatu panyanja yo pe chimphepu kweni walivi nkhafu. Munthu waviyo, wapingikapingika waka ndi maŵanaŵanu nga ŵanthu ngo ngasinthasintha. Ntchinthu chipusu ukongwa kuti chivwanu cha munthu waviyo chisweki nge sitima ndipu pavuli paki watumba mulandu anyaki! (1 Timo. 1:19) Kumbi tingachita wuli kuti venivi vileki kutichitikiya? Tikhumbika ‘kujalikiskika mu chivwanu.’ (Ŵerengani Akolose 2:6, 7.) Kuti tijalikiskiki, vo tisankha vikhumbika kulongo kuti te ndi chivwanu mu Mazu ngakukambirika ndi Chiuta. (2 Timo. 3:14-17) Nanga kumbi ndi vinthu wuli vo vingatitondekeska kusankha umampha vinthu?

Ntchifukwa Wuli Nyengu Zinyaki Tisuzgika Kusankha Vinthu?

6. Ntchifukwa wuli mantha ngangatitondekesa kusankha umampha vakuchita?

⁶ Mantha ngangatitondekesa kusankha umampha. Tingawopa kuti tisankhengi uheni, kuti vo tisankhengi vitondekengi kweniso kuti tiwonekengi azeleza. Venivi vakuvwika. Palivi yo wangayanja kusankha vinthu uheni pamwenga vo vingamuchitiska kuti wakumani ndi masuzgu kweniso soni. Kweni kwanja Chiuta ndipuso Mazu ngaki, kungatiwovya kumalana ndi mantha. Munthowa wuli? Chifukwa chakuti titanja Chiuta, nyengu zosi techendasankhi vakuchita tifufuzengi dankha mu Mazu ngaki ndipuso mumabuku ngo ngakonkhoska Bayibolu. Kuchita venivi kungatiwovya kuti tileki kunangisa vinthu. Ntchifukwa wuli tikamba viyo? Chifukwa chakuti Bayibolu ‘litovya munthu yo waleka kuziŵa vinandi kuti waje wakuchenje; mnyamata litimuwovya kuti waziŵengi vinthu kweniso kuti waje ndi lusu la kuŵanaŵana.’—Nthanthi 1:4.

7. Kumbi chakuwoniyapu cha Fumu Davidi chititisambizanji?

⁷ Kumbi venivi ving’anamuwa kuti mbwenu ndikuti nyengu zosi tisankhengi umampha pe vinthu? Awa. Tosi tinangisa. (Aro. 3:23) Mwakuyeruzgiyapu, Fumu Davidi yenga yazeru kweniso yakugomezgeka. Kweni nyengu zinyaki yasankhanga uheni vinthu, ndipu venivi vachitiskanga kuti iyu ndipuso ŵanthu anyaki akumani ndi masuzgu. (2 Samu. 12:9-12) Chinanga kuti venga viyo, Davidi wazomerezanga cha kuti vo wanangisanga vimutondekesi kusankha vinthu vo vingakondwesa Chiuta. (1 Mafu. 15:4, 5) Chinanga kuti kuvuli tikunangisapu vinthu, kweni nge Davidi, nasi tingasankha umampha asani tikumbuka kuti Yehova wakuluwa ndipuso wakutigowoke maubudi ngidu. Yehova walutirizgengi kuwovya ŵanthu wo atimuyanja ndipuso wo atimuvwiya.—Salimo 51:1-4, 7-10.

8.Kumbi tisambiranji pa vo wakutumika Paulo wangukamba pa nkhani ya nthengwa?

⁸ Kanandi tisuzgika maŵanaŵanu asani tipenja kusankha vakuchita. Kumbi ntchinthu wuli chingatiwovya kuti venivi vilekengi kuchitika? Tikhumbika kukumbuka kuti kanandi paja nthowa zinandi zo tingasankhapu. Mwakuyeruzgiyapu, kumbukani vo wakutumika Paulo wangukamba pa nkhani ya nthengwa. Mwakukambirika ndi Chiuta, iyu wangulemba kuti: “Kweni asani munthu munyaki wawona kuti wangatondeka kujiko asani wangaleka kuto pamwenga kuyirwa, ndipu wajumpha pa unamana, vo wangachita ndi ivi: Wachiti cho wakhumba, wachita ubudi cha. Ato pamwenga ayirwi. Kweni asani munthu munyaki ngwakujalikiskika mumtima mwaki, wasuzgika cha, we ndi mazaza pa khumbiru laki, kweniso wasankha mumtima mwaki kuti walutirizgengi kuja wambula kuto pamwenga kuyirwa, wachitengi umampha.” (1 Akori. 7:36-38) Yapa Paulo wangulongo kuti yo wasankha kuja viyo, wasankha umampha ukongwa. Kweni wangukambapu cha kuti yeniyi pe ndiyu nthowa yamampha pa nkhani ya nthengwa.

9. Kumbi tikhumbika kufipa mtima chifukwa cha mo ŵanthu anyaki awoniyengi vo tipenja kusankha? Konkhoskani.

⁹ Kumbi tikhumbika kufipa mtima chifukwa cha mo ŵanthu anyaki awoniyengi vo tipenja kusankha? Nyengu zinyaki. Mwakuyeruzgiyapu, wonani vo wakutumika Paulo wangukamba pa nkhani yakurya vakurya vo panyaki vaperekekanga sembi kwa angoza. Iyu wanguzomereza kuti kusankha kurya chakurya chenichi kungaŵa kuheni cha, kweni kungachitiska kuti munthu yo we ndi njuŵi yakulopwa waguŵi. Sonu kumbi iyu wangusankhanji? Paulo wangulemba kuti: “Asani chakurya chiguŵiska mubali wangu, ndazamuryapu so cha nyama, kuti ndileki kuguŵiska mubali wangu.” (1 Akori. 8:4-13) Nasi tikhumbika kuŵanaŵaniya mo vinthu vo tipenja kusankha vingakwaskiya njuŵi ya anyidu. Chinanga kuti ve viyo, tikhumbika kuŵanaŵaniya ukongwa mo vikwaskiyengi ubwezi widu ndi Yehova. (Ŵerengani Aroma 14:1-4.) Kumbi ndi fundu nizi za mu Bayibolu zo zingatiwovya kuti tisankhengi vinthu vo vingatumbika Chiuta?

Fundu 6 zo Zingatiwovya Kuti Tisankhengi Umampha Vinthu

10, 11. (a) Kumbi tingachita wuli kuti tileki kuchita vinthu mwakujikuzga mubanja? (b) Kumbi ŵara akhumbika kukumbukanji asani asankha vinthu vo vikwaska mpingu?

¹⁰ Mungajikuzganga cha. Techendasankhi vakuchita, tikhumbika kujifumba dankha kuti, ‘Kumbi nde ndi mazaza pa nkhani iyi?’ Fumu Solomoni yikulemba kuti: “Asani kujikuzga kwafika, soni nazu zilondo muvuli, kweni zeru ze ndi ŵanthu akujiyuyuwa.”—Nthanthi 11:2.

¹¹ Apapi angapaska ŵana ŵawu mwaŵi wakuti asankhengi vinthu vinyaki, kweni ŵana akhumbika cha kuwona kuti ŵe ndi mazaza pa chechosi. (Ako. 3:20) Anthukazi akuyirwa nawu ŵe ndi mazaza nganyaki mubanja, kweni akhumbika kukumbuka kuti mutu wa banja ndi munthulumi. (Nthanthi 1:8; 31:10-18; Aefe. 5:23) Mwakuyanana waka, anthulumi akuto nawu akhumbika kukumbuka kuti mazaza ngawu nge ndi mphaka ndipuso kuti nawu ŵe pasi paku Khristu. (1 Akori. 11:3) Ŵara asankha vinthu vo vikwaska mpingu. Kweni akhumbika kuwonesesa kuti aleki kuchita “vinthu mwakujumpha vo vikulembeka” mu Mazu ngaku Chiuta. (1 Akori. 4:6) Yiwu alondo so ulongozgi wo apaskika ndi kapolu wakugomezgeka. (Mate. 24:45-47) Asani tichita vinthu mwakujiyuyuwa ndipu tisankha vinthu asani te ndi mazaza, isi kweniso anyidu tisuzgikengi maŵanaŵanu cha pamwenga kuchita chitima.

12. (a) Ntchifukwa wuli tikhumbika kufufuza? (b) Konkhoskani vo munthu wangachita pakufufuza.

¹² Mufufuzengi. Solomoni wakulemba kuti, “Vinthu vo munthu waphamphu waŵanaŵana vichitiska kuti vinthu viyendi umampha, kweni wosi wo achita vinthu mwakupupuluma akavukengi.” (Nthanthi 21:5) Mwakuyeruzgiyapu, kumbi muŵanaŵana kuti muyambi bizinesi? Mungasankhanga vinthu mwakupupuluma cha. Fufuzani dankha vinthu vosi vakukhumbika, fumbaniku ŵanthu wo ativiziŵa umampha kweniso wonani fundu za mu Bayibolu. (Nthanthi 20:18) Pakufufuza, mungalemba vigaŵa viŵi papepala, chigaŵa chinyaki mungalemba vo muyanduwengi ndipu chigaŵa chinyaki mungalembapu masuzgu ngo mukumanengi nangu. Mwechendasankhi vakuchita, jani pasi ndi ‘kuŵerengese kuti muwoni asani mwe ndi ndalama zakukwana.’ (Luka 14:28) Mukhumbika kuŵanaŵaniya unandi wa ndalama zo munangengi kweniso mo vo mupenja kuchita vikwaskiyengi ubwezi winu ndi Yehova. Kufufuza kukhumba nyengu ndipuso phamphu. Kweni kuchita venivi nkhwakovya chifukwa kutovya kuti musankhi vinthu mwakufwasa mtima we mumalu.

13. (a) Kumbi lemba la Yakobe 1:5 lititisimikiziyanji? (b) Kumbi kupempha zeru kungatiwovya wuli?

¹³ Mupemphengi Chiuta kuti wakupaskeni zeru. Vo tipenja kusankha vingatumbika Chiuta asani tamupempha kuti watiwovyi pakusankha. Yakobe wakulemba kuti: “Asani munthu munyaki wasoŵa zeru, walutirizgi kupempha kwaku Chiuta ndipu wamupaskengi, pakuti iyu wapereka ndi mtima wosi kwaku weyosi ndipuso wakontho cha.” (Yako. 1:5) Palivi chifukwa chakuchitiya soni kupempha Chiuta kuti watipaski zeru kuti zitiwovyi pakusankha. (Nthanthi 3:5, 6) Kuthemba zeru zidu pe, kungatilandizga. Asani tipempha Chiuta kuti watipaski zeru ndipuso tifufuza fundu za mu Mazu ngaku Chiuta, tizomereza kuti mzimu wakupaturika uvumbuwi vilatu vidu pa vo tipenja kusankha.—Ahe. 4:12; ŵerengani Yakobe 1:22-25.

14. Ntchifukwa wuli tikhumbika cha kuchita vidazi?

¹⁴ Sankhani. Mungathaŵiliyanga cha kusankha mwechendafufuzi ndipuso kupempha zeru. Munthu wazeru “waŵanaŵaniya mo watende.” (Nthanthi 14:15) Kweniso mungachitanga vidazi cha. Munthu yo wachita vidazi, wapereka vifukwa vakujiŵikiya kuvuli pakukonkhoska vo vitimuchitiska kuti waleki kusankha vakuchita. (Nthanthi 22:13) Kweni tingakamba kuti iyu wasankha mbwenu, chifukwa pakumaliya wazomereza kuti ŵanthu anyaki ndiwu amusankhiyi.

15, 16. Kumbi tingachita wuli kuti tifiski vo tasankha?

¹⁵ Chitani vo mwasankha. Tingaŵa kuti tataya nyengu yidu pawaka asani titondeka kuchita vo tasankha. Solomoni wakulemba kuti: “Chechosi cho janja laku lasaniya kuti lichiti, uchichiti ndi nthazi zaku zosi.” (Waku. 9:10) Mwaviyo, tikhumbika kusaniya vinthu vo vingatiwovya kufiska vo tasankha. Mwakuyeruzgiyapu, mupharazgi mumpingu wangasankha kuti wachiti upayiniya. Kuti wafiski kuchita venivi, wakhumbika cha kuzomereza kuti ntchitu ndipuso vakukondwesa vimumaliyi nthazi kweniso nyengu.

¹⁶ Kanandi vinthu vamampha vo tasankha, visuzga kuvifiska. Ve viyo chifukwa chakuti “charu chosi che mu nthazi ya muheni yo.” (1 Yoha. 5:19) Tikhumbika kulimbana ndi “akulamuliya charu a mdima uwu, tilimbana ndi mizimu yiheni mumalu ngakuchanya.” (Aefe. 6:12) Wakutumika Paulo kweniso Yuda akukamba kuti ŵanthu wo akhumba kuthamika Chiuta, akhumbika kuchita nkhondu.—1 Timo. 6:12; Yuda 3.

17. Pa nkhani ya vinthu vo tisankha, kumbi Yehova wakhumbanji?

¹⁷ Weriyanimu vo mwasankha ndi kusintha asani mphakwenere. Vinthu vinyaki vo tasankha kuchita vingatondeka kufiskika. Ve viyo chifukwa “nyengu ndipuso vinthu vamabuchibuchi” viwiya weyosi. (Waku. 9:11) Chinanga kuti ve viyo, Yehova wakhumba kuti tikunthiyengepu mbwenu kuti tifiski vinthu vinyaki vo tasankha. Mwakuyeruzgiyapu, asani munthu wasankha kupereka umoyu waki kwaku Yehova ndipuso asani wasere mu nthengwa, wakhumbika cha kusintha vo walayizga. Pa nkhani nge izi, Chiuta wakhumba kuti tifiskengi vo tasankha. (Ŵerengani Salimo 15:1, 2, 4.) Kweni kanandi vinthu vo tisankha pa umoyu vija vimanavimana. Pa vinthu nge venivi, munthu wazeru waweriyamu kaŵikaŵi kuti wawoni so vo wakusankha. Iyu watijikuzga cha pamwenga kungangamiya vo wakusankha, kweni wasintha asani mphakwenere. (Nthanthi 16:18) Iyu wachita venivi chifukwa chilatu chaki chikulu pa umoyu, nkhulutirizga kutumbika Chiuta.

Muwovyengi Ŵanthu Anyaki Kuti Nawu Asankhengi Vinthu vo Vingatumbika Chiuta

18. Kumbi apapi angaŵasambiza wuli ŵana ŵawu kuti asankhengi umampha vinthu?

¹⁸ Apapi akhumbika kuwovya ŵana ŵawu kuti asankhengi vinthu vo vingatumbika Chiuta. Chakuwoniyapu chawu chamampha pa nkhani iyi, chingaŵawovya ukongwa ŵana. (Luka 6:40) Asani mphakwenere, apapi angakonkhoske ŵana ŵawu vinthu vo yiwu anguchitapu pa kusankha chinthu chinyaki. Yiwu angazomereza so ŵana ŵawu kuti asankhengi ŵija vinthu vinyaki ndipu pavuli paki aŵawongengi asani asankha umampha. Kweni wuli asani mwana wasankha uheni? Mwakawi, apapi angathaŵiliya kumuvikiliya mwana wawu ku masuzgu ngo ngangabuka chifukwa cha vo wasankha. Kweni kuchita venivi nyengu zinyaki kungaŵa kumunanga mwana. Mwakuyeruzgiyapu, mpapi wangazomereza mwana waki kuti wakapangisi layisensi. Sonu tiyeruzgiyi kuti mwana yo waswa dangu la pamsewu ndipu wakhumbika kulipira. Mpapi wangasankha kumulipiliya waka ndalama yo. Kweni asani wangamukambiya kuti walipili yija, vingamuwovya kuti wasambirepu kanthu.—Aro. 13:4.

19. Kumbi tikhumbika kuŵasambizanji ŵanthu wo tisambira nawu Bayibolu, nanga tingachita wuli venivi?

¹⁹ Yesu wangukambiya akusambira ŵaki kuti asambizengi anyawu. (Mate. 28:20) Chinthu chimoza chakukhumbika ukongwa cho tingasambiza ŵanthu wo tisambira nawu Bayibolu, nkhusankha vinthu mwazeru. Kuti tifiski kuchita venivi, tikhumbika cha kuŵakambiyanga vakuchita nyengu zosi. Mumalu mwaki, tikhumbika kuŵasambiza mo angagwiriskiya ntchitu fundu za mu Bayibolu pakusankha vakuchita. Tikumbukengi kuti “weyosi waku isi, wazamumuka yija kwaku Chiuta.” (Aro. 14:12) Mwaviyo, tosi te ndi vifukwa vakuvwika vakuti tisankhiyengi vinthu vo vingatumbika Chiuta.

[Mazu ngamumphata]

Kumbi Mungamuka Wuli?

• Ntchifukwa wuli tikhumbika kusambira mo tingasankhiya vinthu?

• Kumbi mantha ngangatitimbanyizga wuli, nanga tingachita wuli kuti timalani ndi mantha?

• Kumbi ndi vinthu 6 nivi vo tingachita kuti tisankhengi vinthu vo vingatumbika Chiuta?

[Mafumbu]

[Bokosi/​Chithuzi]

Vo Tingachita Kuti Tisankhengi Vinthu Mwazeru

1 Mungajikuzganga cha

2 Mufufuzengi

3 Mupemphengi Chiuta kuti wakupaskeni zeru

4 Sankhani

5 Chitani vo mwasankha

6 Weriyanimu vo mwasankha ndi kusintha asani mphakwenere

[Chithuzi]

Munthu yo wakayikiya we nge munthu yo we muwatu panyanja yo pe chimphepu