Skip to content

Sena Mulaa Muuya Uutafwiki?

Sena Mulaa Muuya Uutafwiki?

Sena Mulaa Muuya Uutafwiki?

SENA ibuumi bulazumanana muntu afwa? Imubuzyo oyu wabazyinga bantu kwazyuulu-zyuulu zyamyaka. Kwamyaka minji, muciinga cimwi acimwi, ibantu baatelaika kapati makani aaya, alimwi basyoma njiisyo ziindene-indene.

Munyika yoonse mbwiizulwa, ibantu banji basyoma kuti muntu afwa, “imuuya” taufwi pe. Sena ncobeni kuli cintu cimwi icizwa mumubili wamuntu afwa alimwi icizumanana kupona? Ino muuya uuli mumuntu uupona ninzi? Ino ncinzi cicitika kulinguwo notwafwa? Ijwi lya Leza, Ibbaibbele, ilyakasololelwaa muuya uusalala lilapa bwiinguzi bwakasimpe alimwi bulimvwisya kabotu kumibuzyo eeyi.

Ino Muuya Ninzi?

Mu Bbaibbele, imabala aasanduludwe kuti “muuya” aamba “moya naa muya” ngotuyoya. Pele ibbala eeli nzinji nzyolyaamba kunze buyo lyakuyoya. Mucikozyanyo, imulembi wa Bbaibbele Jakobo waamba kuti: ‘Mubili uuanzeene amuuya ulifwide.’ (Jakobo 2:26) Aboobo, muuya nceeco cinyangaazya mubili.

Eezi nguzu zinyangaazya tazikonzyi kuba buyo moya naa muya ngotunjizya akugusya mumubili notuyoya, naa miya iisiyene-siyene yiinda mumapunga eesu. Ino nkaambo nzi ncotwaambila boobo? Nkaambo imuntu naleka kuyoya, itubeela-beela twamumubili itutegwa maseelo (cells) inga tulazumanana katuli tuzumi kwaciindi cili mbocibede—“ikwamaminiti aali mbwaabede” kweelanaa bwaamba bbuku litegwa The World Book Encyclopedia. Akaambo kaceeci, kulakonzya kuba kuzwidilila mukusoleka kugwasya muntu kuti apone alimwi, azyizo zyamumubili zilakonzya kulonzyegwa kuzwa mumuntu umwi akubikkwa muli umbi. Pele inguzu zyabuumi mbozyamanina buyo mumaseelo aamumubili, ikusoleka kuli koonse kucitwa mukugwasya muntu kuti apone alimwi inga kwaba kwabuyo. Kunyina muya nouvwula buti uukonzya kupa iseelo noliba lyomwe buyo kuti libe lizumi alimwi. Aboobo, imuuya ninguzu zyabuumi zitalibonyi izigwasya maseelo kuti azumanane kaali mazumi. Eezi nguzu zyabuumi zilazumanana kwiinda mukuyoya.—Jobu 34:14, 15.

Sena muuya oyo ubeleka buyo mubantu? Ibbaibbele lilatugwasya kwaakosola munzila iiluzi makani aaya. Imwami musongo Solomoni wakalemba kuti: “Nguni uuzi naa muuya wamuntu ulainka mujulu, naa muuya wamunyama uya munyika?” (Mukambausi 3:21, BT) Aboobo, ibanyama alimwi abantu baambwa kuti balijisi muuya. Ino eco inga caba buti boobo?

Imuuya naa nguzu zyabuumi zilakonzya kweelanisigwa anguzu zyamagesi ziinda mumuncini umwi naa cibelesyo. Inguzu zyamagesi zitalibonyi zilakonzya kubelesyegwa muzintu zinjaanji, kweelanaa mulimo wacibelesyo eco cipegwa nguzu. Mucikozyanyo, icitofwu cilakonzya kubelesyegwa mukujisya, ikkompyuta ikupa makani aali mulinjiyo alimwi akucita milimo iimbi, alimwi cipekupeku (TV) inga cabelesyegwa kutondezya zifwanikiso akumvwisya majwi naa kulila. Nokuba boobo, inguzu zyamagesi tazisanduki kuba muciimo camuncini naa cibelesyo cipegwa nguzu. Zilazumanana kazili buyo nguzu. Mbubwenya buyo, inguzu zyabuumi tazisanduki munzila iili yoonse akuba muciimo cazilenge nzyobupa buumi. Zinyina bube, tazikonzyi kutelaika pe. Bantunsi alimwi abanyama “balijisi muuya omwe.” (Mukambausi 3:19) Aboobo, eelyo muntu nafwa, imuuya wakwe kunyina nouzumanana kupona mubusena bumbi kauli cilenge camuuya pe.

Aboobo, ino bafwide bali muciimo cili buti? Alimwi ino ncinzi cicitika kumuuya muntu afwa?

“Kubulongo Nkoelede Kupiluka”

Imwaalumi wakusaanguna Adamu naakatyola mulawo wa Leza acaali, Jehova wakamwaambila kuti: “Uyoolya insima cakufwa mitukuta mane ukapiluke kunyika, nkaambo mulinjiyo mowakagwisigwa, nkaambo uli bulongo buyo, akooko kubulongo nkoelede kupiluka.” (Matalikilo 3:19) Ino Adamu wakali kuli Jehova katana kumulenga kuzwa kubulongo? Tanaakaliko pe! Tanaakali kupona pe. Aboobo eelyo Jehova Leza naakaamba kuti Adamu wakali ‘kuyoopiluka kunyika,’ wakali kwaamba kuti Adamu wakali kuyoofwa. Adamu tanaakali kuyoowunka kubusena bumwi bwamyuuya pe. Naakali kuyoofwa, mbubwenya buyo wakali kuyooba muciimo cakutapona, cakutabako. Cisubulo cakwe lwakali lufwu—ikubula buumi—ikutali kulonzyelwa kubusena bumbi pe.—Ba-Roma 6:23.

Ino mbuti kujatikizya bamwi ibakafwa? Iciimo cabaabo bafwide cilisalazyidwe kubbuku lya Mukambausi 9:5, 10, ooko nkotubala kuti: “Bafwide tabezi cintu niciba comwe; . . . taakwe milimo niiba miyeeyo neluba luzibo nebuba busongo mukabanda moyoonjila.” Aboobo, lufwu nciimo cakutabako. Sintembauzyo wakalemba kuti, imuntu afwa buyo, “muuya wakwe [ula]zwa, ulabweeda kubulongo; mubuzuba obo mbubonya makanze aakwe oonse alamana.”—Intembauzyo 146:4.

Cilasalala kuti ibafwide tabaputauki, tabakonzyi kucita cintu cili coonse. Kunyina cintu ncobazyi pe. Tabakonzyi kumubona, kumvwa nzyomwaamba naa kubandika andinywe. Kunyina nobanga bamugwasya naa kumupenzya. Masimpe tamweelede kubayoowa pe ibafwide. Pele ino mbuti mbokunga kwaambwa kuti muuya “[ula]zwa” mumuntu ciindi nafwa?

Muuya ‘Ulapiluka kuli-Leza’

Ibbaibbele lyaamba kuti muntu afwa, ‘imuuya ulapiluka kuli-Leza nkowakazwa.’ (Mukambausi 12:7) Sena eci caamba kuti, imuuya wini uleenda ncobeni musinzo akwiinda mumulengalenga mane waakusika kuli Leza? Peepe! Ikubelesya nkolibelesya bbala lyakuti ‘kupiluka’ Bbaibbele takuyandiki kuti kube kweenda musinzo kwini-kwini buya kuzwa kubusena bumwi akuya kubusena bumbi. Mucikozyanyo, ibana Israyeli batasyomeki bakaambilwa kuti: “‘Amupilukile kulindime, ambebo ndapilukila kulindinywe, mbwaamba Mwami Leza Singuzuzyoonse.’” (Malaki 3:7, BT) ‘Ikupilukila’ kuli Jehova kwabana Israyeli kwakali kwaamba kuzyokoloka kuzwa kubukkale butaluzi akubaa bukkale bweendelanaa nzila ya Leza iiluleme. Alimwi ‘ikupilukila’ kwa Jehova kubana Israyeli kwakali kwaamba kubabikkila maanu akuzumanana kubagwasya alimwi ibantu bakwe. Muzibeela zyoonse zyobile, ‘kupilukila’ kwakali kujatikizya mizeezo, ikutali kweenda kwini kuzwa kubusena bumwi akuya kubusena bumbi.

Mbubwenya buyo, muntu nafwa, kunyina kweenda musinzo kwini kucitika kuzwaa nyika akuya kujulu eelyo muuya ‘noupiluka’ kuli Leza. Kamuyeeya kuti, muuya ninguzu zyabuumi. Inguzu eezyo mbozyamanina buyo mumuntu, alikke Leza nguukonzya kuzipilusya alimwi kumuntu ooyo. Aboobo muuya ‘ulapiluka kuli Leza’ mukuti, ibulangizi buli boonse bwabuumi bwakumbele bwamuntu ooyo wafwa busyaala mumaanzaa Leza alikke.

Mucikozyanyo, amulange-lange caamba Magwalo kujatikizya lufwu lwa Jesu. Imulembi wamakani mabotu Luka uluula kuti: “Mpawo Jesu wakoongolola ajwi pati, wakati, ‘Taata! Ndaubikka mumaanza aako muuya wangu!’ Mbwaakamanina buyo kwaamba oobo wakafwa.” (Luka 23:46, Ci) Eelyo muuya wa Jesu nowakazwa mulinguwe, tanaakali munzila keenda kuya kujulu pe. Jesu tanaakabusigwa kuzwa kubafwu mane kusikila mubuzuba bwatatu. Alimwi wakaciliko anyika kwamazuba aali makumi one katanaunka kujulu. (Incito 1:3, 9) Pele aaciindi cakufwa kwakwe, kasinizizye Jesu wakabikka muuya wakwe mumaanzaa Wisi, kasyomede cakumaninina munguzu zya Jehova zyakumupilusya kubuumi alimwi.

Ncobeni, alikke Leza nguukonzya kupilusya muntu wafwa kubuumi. (Intembauzyo 104:30) Tabuliboteli akaka bulangizi mbocipa eeci!

Ibulangizi Bwini-Bwini

Ibbaibbele lyaamba kuti: “Ciindi ciyoosika ncobati kamvwe ijwi [lya Jesu] boonse abali muzyuumbwe [mbayeeyede, NW], bayoozwa mpoonya.” (Johane 5:28, 29) Ncobeni, Jesu Kristo wakasyomezya kuti boonse aabo mbayeeyede Jehova bayoobusigwa naa kupilusigwa kubuumi alimwi. Muciindi cakwaambilizya makani aatakondi aakufwa kwabantu, kuyoomvwugwa milumbe iipa lukkomano yakubusigwa kwabaabo bafwide. Elo kaka kunookondelezya kapati, ikutambula bayandwa kuzwa muzyuumbwe!

Sena mulayanda aambi makani kujatikizya mbomunga mwagwasigwaa bulangizi obu buzwa kuli Leza? Twamutamba kuti mulembele kukkeyala yeelede aali yaaya alembedwe ansaawa kutegwa mukatuminwe broshuwa lyamutwe wakuti Myuuya Yabafwide—Sena Inga Yamugwasya Naba Kumucisa? Sena Ncobeni [N]kwiili?

Ccita kuti kwatondezyegwa bumbi, ibusanduluzi bwa Bbaibbele ibwabelesegwa mukuzubulula mbwamu The Bible in Tonga, 1963. Aawo NW mpiitobela kuzubulula, citondezya kuti busanduluzi bugusidwe mu New World Translation of the Holy Scriptures, aawo aali BT buzwide mu The Bible in Tonga, 1996 alimwi aawo aali Ci nkokuti buzwide mu The New Testament in Tonga, 1989.