Ncolyaamba Bbaibbele

“Zisobano Izibikka Buumi Muntenda”—Sena Muleelede Kutola Lubazu?

“MAZUBA AANO BANTU BANJI BAKACILEKA KWEEBELELA BUYO ZISOBANO IZIBIKKA BUUMI MUNTENDA, MBULI KUDAIVA KUZWA MUNDEKE, KUKKWELA MALUNDU MALAMFWU, KUSOBANINA MUMAVWUUMINA KUBELESYA TWATO TUSYOONTO ALIMWI AKUSOBANA ANSWI MUMAANZI IZITEGWA SHARK, PELE BALAZICITA BUYA ZINTU EEZYI KUYANDA BUYO KULIKKOMANISYA.”​—MBOYAKAAMBA NYUZIPEPA IITEGWA WILLOW GLEN RESIDENT.

MAJWI aaya apandulula kucinca kupati kwacitika muzisobano. Mazuba aano, izisobano zibikka buumi muntenda zyaduma kapati ikutondezya buyo bantu munyika mbobazikkomanina. Alimwi, bantu balacita zintu ziyoosya kapati kwiinda mukubelesya mancinga, tubboodi tubelesyegwa kusobanina mucaanda, tubboodi itujisi mavwili twakusobanya anyika njumu, zibbusu izijisi mavwili kunsi, alimwi azintu zibelesyegwa kutegwa muntu acikonzye kukkwela malundu aakatazya kapati, majeleele malamfwu alimwi akucikonzya kusotoka kapati. Kweelana amboyakaamba magazini iitegwa Time, “zisobano eezyi izibikka buumi muntenda” zyaduma kapati akaambo kakuti bantu banji bayanda kucita zintu zikatazya kapati kutegwa balikkomanisye mubuumi alimwi baleke kuyoowa.

Nokuba boobo, akaambo kakuti zisobano eezyi izibikka buumi muntenda zyaduma kapati alimwi akuti bantu balacita zisobano izili buyo kabotu munzila iikonzya kubikka buumi muntenda, bantu banji balalicisa kapati. Mu United States, mumwaka wa 1997, bantu ibakali kuletwa muluumu yakucibbadela iyakali kubelesyegwa kutambula bantu ibayandika kusilikwa cakufwambaana balo ibakali kulicisa akaambo kakukkwela tubboodi itujisi mavwili twakusobanya bakayungizyika amweelwe wiinda ku 33 pesenti, aabo basobanina acaanda ikubelesya tubboodi bakayungizyika a 31 pesenti, kumane aabo bakkwela malundu bakayungizyika a 20 pesenti. Kujatikizya zisobano zimbi buyo, mweelwe wabantu balicisa akufwa awalo wakayungizyika kapati, mbubwenya mbuli mweelwe wabantu bafwa akaambo kazisobano izibikka buumi muntenda. Basikutola lubazu muzisobano eezyi balizyi kuti zimwi ziindi bantu balafwa buya. Mukaintu umwi uutola lubazu mucisobano cakusobanina mucaanda wakati: “Lyoonse inga ndilizyi kuti ndilakonzya kufwa.” Syaazibwene mukusobanina mucaanda ikubelesya kabboodi wakaamba kuti, ikuti naa “tiiwalicisa, nkokuti tobeleki canguzu mucisobano eeco.”

Kweelana atwaambo ootu twamasimpe ntotwalanga-langa, ino Munakristo weelede kukubona buti kutola lubazu muzisobano eezyi? Ino Bbaibbele inga lyatugwasya buti kusala naa tweelede kutola lubazu muzisobano izibikka buumi muntenda naa pe? Kulanga-langa mbwalimvwa Leza kujatikizya kusetekana kwabuumi kulatugwasya kwiingula mibuzyo eeyi.

Mbwabubona Buumi Leza

Bbaibbele litwaambila kuti Jehova ‘ngokasensa kabuumi.’ (Intembauzyo 36:9) Kunze buyo lyakulenga bantu, wakatupa alimwi azintu nzyotuyandika kutegwa katukkomene mubuumi. (Intembauzyo 139:14; Milimo 14:16, 17; 17:24-28) Aboobo, cileelela kuti uyanda kuti katucibamba kabotu cipego ncaakatupa. Milawo alimwi anjiisyo nzyaakapede cisi ca Israyeli zilatugwasya kumvwisya kaambo aaka kamasimpe.

Mulawo wa Musa wakali kwaamba kuti muntu wakeelede kubweza ntaamu kutegwa akwabilile buumi bwabamwi. Ikuti naa eeci tiicacitwa alimwi kwafwa muntu, ooyo iwakali kukonzya kukwabilila ntenda wakali kuba amulandu wabulowa. Mucikozyanyo, muntu iwakali kuyaka ŋanda wakeelede kuyaka citabililo kuzinguluka ciluli caŋanda eeyo. Kuti tanaacita oobo, wakali kukonzya kuba amulandu wabulowa kuti naa muntu waloka kuzwa aciluli akufwa. (Deuteronomo 22:8) Ikuti ŋombe yayasa muntu cakutayeeyela akumujaya, mukamwini ŋombe tanaakali kupegwa mulandu. Nokuba boobo, ikuti naa ŋombe yakazyibidwe kuti ijisi cilengwa cakuyasa bantu alimwi mukamwini wakacenjezyegwa pele taibambi kabotu, mpoonya ikuti naa yayasa muntu, mukamwini ŋombe wakeelede kupegwa mulandu wabulowa alimwi wakeelede kujaigwa. (Kulonga 21:28, 29) Mbokunga buumi bulayandika kapati kuli Jehova, mulawo wakwe wakatondezya mbociyandika kapati kububamba alimwi akubukwabilila.

Babelesi ba Leza basyomeka bakali kumvwisya kuti njiisyo eezyi zyakali kubeleka amumakani aakulibikka muntenda acaali. Mucibalo cimwi camu Bbaibbele, Davida wakaamba mbwaakayandide ‘kunywa maanzi aamumukalo waku Betelehemu.’ Aciindi eeco, Betelehemu wakali mumaanza aaba Filisiti. Nobakamvwa kulomba kwa Davida, basikalumamba botatwe akati kabasikalumamba bakwe, bakaunka munkambi yaba Filisiti, kuyooteka maanzi mumukalo waku Betelehemu, akwaaleta kuli Davida. Ino Davida wakacita buti? Kunyina naakaanywa maanzi, muciindi caboobo, wakaatilila ansi. Wakati: “Cilatondwa kulindime mumeso aa Leza wangu kuti ndicite boobu! Sena ndinywe bulowa bwabaalumi aaba ibabikka buumi bwabo muntenda? Buumi bwabo bwali muntenda nobali kuleta maanzi aaya.” (1 Makani 11:17-19) Kuli Davida, cakali kutondwa kubikka buumi muntenda akaambo kakuyanda buyo kulikkomanisya.

Jesu awalo wakacita munzila iikozyenye, ambweni mucilengaano ciindi Diabolosi naakamusunka kuti aliwaale ansi kuzwa atala aabwaanda bwatempele, kutegwa abone naa bangelo bakali kukonzya kumukwabilila kutegwa atalicisi. Jesu wakamwiingula kuti: “Utasunki Jehova Leza wako.” (Matayo 4:5-7) Masimpe, boonse bobilo Davida alimwi a Jesu bakalizyi kuti cakalilubide mumeso aa Leza kucita cintu icakali kukonzya kubikka buumi bwamuntu muntenda.

Katuziyeeyede zikozyanyo eezyi, tulakonzya kulibuzya kuti, ‘Ino inga twazizyiba buti zisobano izibikka buumi muntenda? Alimwi mbwaanga noziba zisobano izili buyo kabotu, bantu bamwi balazisobana munzila iikonzya kubikka buumi muntenda, ino inga twazyiba buti mbotukonzya kuzisobana munzila iili kabotu?’

Sena Cilagwasya Kutola Lubazu Mucisobano Eeci Icibikka Buumi Muntenda?

Kucilanga-langa cakubikkila maano cisobano cili coonse ncotuyanda kucita inga kwatugwasya kujana bwiinguzi buluzi. Mucikozyanyo, tulakonzya kulibuzya kuti, ‘Ino mbanji buti bantu ibalicisa mucisobano eeci? Sena ndilijisi luzyibo naa zilikwabilizyo ziyandika kutegwa nditalicisi? Ino ncinzi cikonzya kucitika kuti naa ndawa, ndaimpya kusotoka naa kuti cilikwabilizyo caleka kubeleka kabotu? Sena inga ndalicisa buyo asyoonto naa kulangilwa kuti inga ndalicisa kapati nokuba kufwa buya?’

Kulibikka muntenda acaali akaambo buyo kakuyanda kulikondelezya, kulakonzya kucijatikizya cilongwe cibotu ncajisi Munakristo wakasimpe a Jehova alimwi acoolwe cakupegwa mikuli yaalubazu mumbungano. (1 Timoteyo 3:2, 8-10; 4:12; Tito 2:6-8) Cilisalede kuti, nociba ciindi natola lubazu muzintu zyakulikondelezya, Munakristo weelede kuyeeya kujatikizya Jehova alimwi abuumi mbobuyandika kapati kulinguwe.