Kuklaların Opera Sahnelediği Yer

UYANIŞ! YAZARI, AVUSTURYA

“EVET müzik güzeldi, ama asıl etkileyici olan kukla gösterisiydi. Kuklalar daha önce hiçbir kukla gösterisinde görmediğim, en ufak jestleri bile yapabiliyor!”

Bu sözleri söyleyen kişi, küçük çocuklar için yapılan bir kukla gösterisinden mi bahsediyor? Hayır. Şaşırtıcı gelse de, bu hararetli sözleri operaya giden bir yetişkin söylüyor. Peki bu sıra dışı opera nerede sahneleniyor? Ünlü besteci Mozart’ın doğduğu Salzburg’daki (Avusturya) olağanüstü bir opera binasında.

Yarım ila bir metre boylarındaki tahta kuklaların opera sahnelediğini hiç duymuş muydunuz? Salzburg Kukla Tiyatrosu’ndaki kuklalar tam olarak bunu yapar. Sahnede dans etmeye başladıklarında izleyiciyi cezbederler ve büyüleyici müzikle onları alıp bir hayal dünyasına götürürler.

Gerçekle Hayal Bir Arada

Giriş müziği çalıp perdeler açıldığında seyirci bazen gördükleri karşısında şaşırır. Sahnede yürüyen ve şarkı söylüyormuş gibi yapan oyuncular gerçekten tahta kuklalar mıdır? Peki ya kuklaların başı üzerinde görünen şu ince iplere ne demeli? Bazı izleyiciler ‘İpler apaçık ortada, her şeyi görebiliyoruz!’  diye düşünerek hayal kırıklığı yaşayabilir. Üstelik müzisyenlerin olması gereken sahnenin önündeki orkestra çukuru da yok. Opera müziğinin kayıttan çalınması hiç de çekici görünmeyebilir. Opera gösterilerinin müdavimi olan biri kızgınlıkla ‘Bu ne rezalet!’ diye düşünebilir. Ama o da nesi? Seyircilerin tutumu yavaş yavaş, neredeyse farkına varmadan değişir.

Seyirci bu ilk şüphelerden sıyrıldıktan sonra kuklaların büyüleyici şovlarının içinde kendini kaybeder. Sanki gerçekle hayal bir aradadır. Kuklalara hayat veren ipler artık fark edilmez. Hem sunulan gösteri hem de küçük bir opera binasının sahnesinde kukla izleme düşüncesi izleyicileri heyecanlandırır. Çok geçmeden bu düşünce o kadar garip gelmemeye başlar ve seyirci izlediği şeyin cansız kuklalar olduğunu kısa sürede unutur. Evet, kuklalar mükemmel bir yetiye sahipler; en müşkülpesent seyircileri bile heyecanlandırarak kendi küçük dünyalarının içine çekebilirler.

Sahne Önü ve Arkası

Sahne arkasındaki hareketler neredeyse sahne önündeki kadar ilginçtir. Asıl sanatçılar sahne arkasında, daha doğrusu sahne yukarısında kuklaları oynatanlardır. Kuklacılar sahnenin üstündeki bir köprüde dururlar. Onlar bir tür işaret dili konuşur gibi ellerini büküp döndürürken, kuklalar tıpkı gerçek opera sanatçıları gibi şarkı söyler, ağlar, dövüşür ya da reverans yaparlar.

The New York Times gazetesi bir defasında kuklacıların sanatını bu kadar ilginç kılan şeyin ne olduğu hakkında şöyle yazmıştı: “Sahne arkasındaki kişiler her yaştan, herhangi bir cinsiyetteki role bürünebiliyor; yalnızca tek bir şeye büyük ölçüde sahip olmaları gerekiyor: yetenek.” Salzburg’daki kuklacıların, kuklalarına hayat verme yetenekleri gerçekten inanılmaz.

 Cansız Figürler Yerine Kuklalar

Salzburg Kukla Tiyatrosu, Mozart’ın operalarından birini ilk defa sahnelediği 1913 yılından beri, yani 90 yıldan uzun süredir ünlü bir yerdir. Tiyatronun kurucusu bir heykeltıraş olan Anton Aicher’dir. Aicher önce çırak olarak Münih’te çalıştı ve ardından dikkate değer ölçüde gerçekçi hareketler yapabilen kuklalar yaptı. Kısa süre sonra, hareketsiz figürler oymaktansa onları oynatmanın çok daha keyifli olduğunu fark etti.

Çok geçmeden Aicher ailesinin tümü bu eğlenceye kapıldı. Ailesi kuklalara giysi dikmesine zevkle yardımcı oldu, ayrıca şarkı söylenilen ve konuşulan rollerde ona yardım etti. O kadar büyük bir başarı elde ettiler ki kısa süre içinde repertuarlarını genişletmek zorunda kaldılar. 1927’den itibaren oyunlarını başka ülkelerde de sergilediler. Günümüzde bu kuklalar ABD ve Japonya gibi ülkelerde de düzenli olarak gösteri yapmaktadır. Her kültürden insan bu kukla gösterisini beğeniyor.

Siz de İzlemek İster misiniz?

Opera, “çoğunlukla kostümlü şarkıcılar tarafından orkestra eşliğinde söylenen müzikli tiyatro oyunu” olarak tanımlanır (The Concise Oxford Dictionary of Music). Opera metinleri mitolojiye, tarihe, Mukaddes Kitap kaydına ya da kurguya dayanır. Trajik, romantik ya da komik olabilirler. Bu kukla tiyatrosunda sergilenen oyunlar genelde Almanca ya da İtalyancadır. Bu nedenle eğer operadan keyif almak istiyorsanız oyunun özetinin tercümesini bir yerden edinmeniz iyi olabilir.

İsa’nın bir takipçisi, bir operanın izlenmeye değer olup olmadığına nasıl karar verebilir? Sadece sahnede yer alan sanatçıların ne kadar ünlü olduğuna bakarak buna karar verebilir mi? Ya da belirleyici etken müziğin ne kadar güzel olduğu veya opera metninin dayandığı öykü olabilir mi?

Bir operayı dinlemeye ya da izlemeye karar verirken uygulanacak en iyi yöntem şüphesiz, tüm eğlence alanlarında olduğu gibi, içeriğini elçi Pavlus’un verdiği şu ölçütle karşılaştırmaktır: “Sonuç olarak kardeşler, gerçek olan ne varsa, ciddiye alınması gereken ne varsa, doğru olan ne varsa, saf ve temiz olan ne varsa, sevimli olan ne varsa, olumlu konuşulan ne varsa, erdemli ve övgüye değer olan ne varsa, onlar üzerinde düşünün” (Filipililer 4:8).

[Sayfa 8’deki harita]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

AVUSTURYA

VİYANA

Salzburg

[Sayfa 8’deki resim]

Kukla kadrosu çeşitli operalarda yer almaya hazır

[Sayfa 9’daki resim]

Salzburg Kukla Tiyatrosu

[Sayfa 10’daki resim]

Kurucu Anton Aicher

[Tanıtım notu]

Salzburg Kukla Tiyatrosu

[Sayfa 8’deki resim tanıtım notu]

8 ve 9. sayfadaki tüm fotoğraflar: Salzburg Kukla Tiyatrosu