1, 2. Adamu na Evha a va hanya ehansi ka swiyimo swa njhani eku sunguleni, naswona hi swihi swivutiso leswi tlakukaka?

LOKO Adamu na Evha va vumbiwa a va nga ri na valala. A va ri vanhu lava hetisekeke lava a va tshama eparadeyisini. A va ri ni vuxaka lebyikulu ni Muvumbi wa vona va ri vana va yena. (Gen. 2:7-9; Luka 3:38) Ntirho lowu Xikwembu xi va nyikeke wona wu kombise ntshembo wa vona wo hanya hilaha ku nga heriki. (Hlaya Genesa 1:28.) Ku “tata misava [ni ku] yi fuma” a swi ta endliwa hi nkarhi wo karhi. Kambe leswaku Adamu na Evha va ya emahlweni va ‘fuma swivumbiwa hinkwaswo leswi famba-fambaka ehenhla ka misava,’ a va fanele va hanya hilaha ku nga heriki, Adamu a a nga ta boheka ku fa xisweswo a tshika ntirho wa yena wo langutela.

² Kutani, ha yini swilo swi cince swinene sweswi? Ha yini ntsako wa vanhu wu ri ni valala vo tala, lonkulu wa kona ku nga rifu? Xikwembu xi ta endla yini leswaku xi herisa valala volavo? Tinhlamulo ta swivutiso leswi ni swin’wana ti nga kumiwa eBibeleni. A hi ti kambisiseni.

3, 4. (a) Hi xihi xileriso lexi Xikwembu xi xi nyikeke Adamu na Evha? (b) A swi ri swa nkoka ku fikela kwihi ku yingisa xileriso xolexo?

³ Hambileswi Adamu na Evha a va ri ni ntshembo wo hanya hilaha ku nga heriki, a ku ri ni swilo leswi a va fanele va swi endla leswaku va ya emahlweni va hanya. A va fanele va hefemula, va nwa swakunwa, va etlela va tlhela va dya swakudya. Xa nkoka swinene, vutomi bya vona a byi titshege hi vuxaka bya vona ni Muvumbi wa vona. (Det. 8:3) A va ta ya emahlweni va tiphina hi vutomi loko vo pfumela ku kongomisiwa hi Xikwembu. Yehovha u yi veke erivaleni mhaka leyi eka Adamu loko Evha a nga si vumbiwa. Njhani? “Yehovha Xikwembu a tlhela a nyika munhu xileriso a ku: ‘U nga ha tidyela u eneriseka eka murhi wun’wana ni wun’wana wa ntanga. Kambe loko ku ri murhi wa ku tiva leswinene ni leswo biha u nga tshuki u wu dya hikuva siku u nga ta wu dya, u ta fa hakunene.’”—Gen. 2:16, 17.

⁴ “Murhi wa ku tiva leswinene ni leswo biha” a wu yimela leswaku Xikwembu hi xona ntsena lexi a xi ri ni mfanelo yo endla xiboho xa leswi a swi ri swinene ni leswi a swi ri swo biha. Adamu se a a swi tiva leswinene ni leswo biha; a a vumbiwe hi xifaniso xa Xikwembu naswona a a ri ni ripfalo. Murhi wolowo a wu ta tsundzuxa Adamu na Evha leswaku minkarhi hinkwayo a va ta lava nkongomiso wa Yehovha. Loko va dya eka murhi wolowo a va ta va va kombisa leswaku a va ha swi lavi ku hanya hi milawu ya yena, leswi a swi ta vanga khombo lerikulu eka vona ni le ka vana lava a va ta va na vona. Vona ni vana va vona a va ta fa hilaha Xikwembu a xi va lemuxe hakona.

5. Adamu na Evha va kanganyisiwe njhani leswaku va nga yingisi?

⁵ Endzhaku ka ku vumbiwa ka Evha, Adamu u n’wi byele hi xileriso xa Xikwembu. Evha a a xi tiva kahle naswona endzhakunyana u kote ku xi vula hi ndlela leyi a xi vuriwe ha yona. (Gen. 3:1-3) A a xi byela munhu un’wana la vulavuleke na yena hi ku tirhisa nyoka, leyi nga xivumbiwa lexi nga ni vuxiyaxiya. Munhu loyi a a tirhisa nyoka yoleyo a ku ri Sathana Diyavulosi, n’wana wa moya wa Xikwembu loyi a pfumeleke ku hlakulela ku navela ku tilawula ni ku va ni vulawuri. (Ringanisa na Yakobo 1:14, 15.) Leswaku a fikelela swikongomelo swa yena swo biha u hehle Xikwembu hileswaku xi ni mavunwa. U tiyisekise Evha leswaku loko o tilawula a nge fi kambe u ta fana ni Xikwembu. (Gen. 3:4, 5) Evha u n’wi tshembile, a tilawula hi ku dya mbhandzu wolowo ivi a kucetela Adamu leswaku na yena a dya. (Gen. 3:6, 17) Diyavulosi u vule mavunwa. (Hlaya 1 Timotiya 2:14.) Nilokoswiritano, Adamu ‘u yingise rito ra nsati wa yena.’ Hambileswi nyoka a yi tikomba yi ri ni xinghana, Sathana Diyavulosi entiyisweni a a ri nala la nga ni tihanyi loyi a a swi tiva leswaku byi ta va byihi vuyelo byo biha bya mavunwa lawa a ma byeleke Evha.

6, 7. Yehovha u va avanyise njhani vadyohi?

⁶ Adamu na Evha va xandzukele Munhu loyi a a va nyike vutomi ni swilo hinkwaswo leswi a va ri na swona. Yehovha u swi vonile hinkwaswo leswi humeleleke. (1 Tikr. 28:9; hlaya Swivuriso 15:3.) U pfumelele Adamu, Evha na Sathana leswaku va kombisa ndlela leyi a va titwa ha yona ha yena. Tanihi Tatana, a swi kanakanisi leswaku Yehovha u twe ku vava swinene. (Ringanisa na Genesa 6:6.) A a fanele a va Muavanyisi, a seketela a tlhela a endla leswi a vuleke leswaku swi ta endleka loko va nga yingisi.

⁷ Xikwembu a xi byele Adamu xi ku: “Siku u nga ta . . . dya [murhi wa ku tiva leswinene ni leswo biha], u ta fa hakunene.” Swi nga ha endleka leswaku Adamu a a anakanya leswaku  “siku” leri a ri lehe 24 wa tiawara. Endzhaku ko tlula xileriso xa Xikwembu, swi nga ha endleka a a langutele leswaku Yehovha u ta teka goza dyambu ri nga si pela. “Hi nkarhi wa rimoyana ra siku,” Yehovha u vulavurisane ni mpatswa lowu. (Gen. 3:8) U wu tengisile hi ndlela yo fanekisela, a rhanga a yingisela leswi Adamu na Evha va swi vuleke. (Gen. 3:9-13) Endzhaku ka sweswo u gweve vadyohi volavo. (Gen. 3:14-19) Loko a a lo va dlaya hi nkarhi wolowo, xikongomelo xa yena malunghana na Adamu na Evha ni vana va vona a xi nga ta hetiseka. (Esa. 55:11) Hambileswi a tiyisekiseke xigwevo xa rifu ni leswi ku xaniseka loku vangiweke hi xidyoho ku sunguleke hi nkarhi wolowo, u pfumelele Adamu na Evha leswaku va va ni vana lava a va ta vuyeriwa eka malunghiselelo man’wana lawa A a ta ma endla. Hikwalaho, hi ku ya hi langutelo ra Xikwembu, Adamu na Evha va fe hi siku leri va dyoheke ha rona, naswona va fe “siku” rin’we ri nga si hela eka Yehovha, leri nga malembe ya 1 000.—2 Pet. 3:8.

8, 9. Xidyoho xi va khumbe njhani vana va Adamu? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

⁸ Xana vana va Adamu na Evha a va ta khumbiwa hi leswi vatswari va vona va swi endleke? Ina. Varhoma 5:12 yi ri: “Xidyoho xi [nghene] emisaveni hi munhu un’we, ni rifu hikwalaho ka xidyoho, xisweswo rifu ri tlulele vanhu hinkwavo hikuva hinkwavo va dyohile.” Munhu wo sungula ku fa a ku ri Avele wo tshembeka. (Gen. 4:8) Endzhaku ka sweswo vana van’wana va Adamu va dyuharile kutani va fa. Xana na vona va tswariwe va ri ni xidyoho va tlhela va fa? Muapostola Pawulo wa hlamula a ku: “Vo tala va [ve] vadyohi hi ku ka munhu un’we a nga yingisanga.” (Rhom. 5:19) Hikwalaho, xidyoho ni rifu leswi vanhu va swi kumeke eka Adamu, swi ve valala va vona lava nga ni tihanyi lava vanhu lava nga hetisekangiki va nga taka va nga swi koti ku va balekela. Hambileswi hi nga yi tiviki kahle ndlela leyi xidyoho ni rifu swi hundziseriweke ha yona eka vana va Adamu, ha byi vona vuyelo bya kona.

⁹ Swi fanerile leswi Bibele yi fanisaka xidyoho ni rifu leswi hi tswariweke na swona tanihi “xifunengeto lexi funengetaka vanhu hinkwavo, ni muluko lowu tsondzelaka matiko hinkwawo.” (Esa. 25:7) Xifunengeto lexi lexi dlayaka xi phasa vanhu hinkwavo. Hikwalaho ntiyiso wa mhaka hi leswaku “hinkwavo va [fa] eka Adamu.” (1 Kor. 15:22) Xivutiso lexi hi ntolovelo xi tlakukaka hi lexi vutisiweke hi Pawulo, lexi nge: “I mani loyi a nga ta ndzi ponisa eka miri lowu weriwaka hi rifu leri?” Xana u kona loyi a a ta n’wi ponisa? *—Rhom. 7:24.

10. (a) Hi tihi tindzimana tin’wana ta le Bibeleni leti kombisaka leswaku Yehovha u ta herisa rifu leri vangiweke hi Adamu? (b) Tindzimana leti ti kombisa yini hi Yehovha ni hi N’wana wa yena?

¹⁰ Yehovha a a ta n’wi ponisa Pawulo. Endzhaku ka ku va Esaya a vulavule hi “xifunengeto” u tsarile: “Entiyisweni u ta mita rifu hi masiku, kunene Yehovha, Hosi leyi Lawulaka yi ta sula mihloti eswikandzeni hinkwaswo.” (Esa. 25:8) Ku fana ni tatana loyi a herisaka swilo leswi vangelaka vana vakwe ku xaniseka a tlhela a va sula mahlo ya vona, Yehovha u swi lava swinene ku herisa rifu leri vangiweke hi Adamu! U ni munhu loyi a tirhisanaka na yena. Vakorinto vo Sungula 15:22 yi ri: “Tanihi leswi hinkwavo va faka eka Adamu, kutani hinkwavo va ta hanyisiwa eka Kreste.” Hilaha ku fanaka, endzhaku ka loko Pawulo a vutisile a ku: “I mani loyi a nga ta ndzi ponisa?” u ye emahlweni a ku: “Ndzi nkhensa Xikwembu ha Yesu Kreste Hosi ya hina!” (Rhom. 7:25) Swi le rivaleni leswaku rirhandzu leri susumeteleke  Yehovha leswaku a vumba vanhu a ri helanga loko Adamu na Evha va xandzukile. Naswona munhu loyi a pfuneteke Yehovha entirhweni wo vumba mpatswa wo sungula wa ha va rhandza vanhu. (Swiv. 8:30, 31) Kambe xana vanhu a va ta ponisiwa njhani?

11. Hi rihi lunghiselelo leri Yehovha a ri endleke leswaku a pfuna vanhu?

¹¹ Loko Adamu a dyoha, Yehovha u n’wi gweve rifu, hikwalaho vanhu hinkwavo va tswariwe va nga hetisekanga naswona va fa. (Rhom. 5:12, 16) Ha hlaya: “Vanhu va mixaka hinkwayo va [soriwe] hikwalaho ka xivi xin’we.” (Rhom. 5:18) Xana Yehovha a a ta endla yini leswaku a pfuna vanhu handle ko honisa milawu ya yena? Nhlamulo hi yi kuma eka marito ya Yesu lama nge: “N’wana wa munhu [u tele] ku nyikela moya-xiviri wakwe wu va nkutsulo wa lavo tala.” (Mat. 20:28) Munhu loyi a a ri n’wana wa moya wa mativula wa Yehovha u swi veke erivaleni leswaku leswi a velekiweke emisaveni tanihi munhu la hetisekeke, a a ta nyikela hi nkutsulo. Xana nkutsulo lowu a wu ta byi hetisisa njhani vululami?—1 Tim. 2:5, 6.

12. A ku ri yini nkutsulo lowu yelanaka lowu hetisiseke vululami?

¹² Loko Yesu a ha ri munhu wa nyama la hetisekeke, a a ri ni ntshembo lowu fanaka ni wa Adamu loko a nga si dyoha. Xikongomelo xa Yehovha a ku ri ku tata misava hi vana va Adamu lava hetisekeke. Hikwalaho, Yesu u nyikele hi vutomi bya yena tanihi gandzelo hikwalaho ka leswi a a n’wi rhandza swinene Tata wa yena swin’we ni vana va Adamu. Yesu u nyikele hi vutomi bya yena lebyi hetisekeke lebyi a byi ringana ni leswi Adamu a swi lahleke. Endzhaku ka sweswo, Yehovha u pfuxe N’wana wa yena eku feni a ri xivumbiwa xa moya. (1 Pet. 3:18) A swi fanerile leswi Yehovha a amukeleke gandzelo ra munhu yoloye la hetisekeke, ku nga Yesu, tanihi nkutsulo kumbe nxavo wo kutsula ndyangu wa Adamu kutani wu tlhela wu endla leswaku wu va ni ntshembo lowu Adamu a wu lahleke. Yesu u sive Adamu hi ndlela yo karhi. Pawulo wa hlamusela: “Nakambe swi tsariwe hi ndlela leyi: ‘Munhu wo sungula Adamu u ve moya-xiviri lowu hanyaka.’ Adamu lowo hetelela u ve moya lowu nyikaka vutomi.”—1 Kor. 15:45.

13. “Adamu lowo hetelela” u ta va endlela yini vanhu lava feke?

¹³ Ku nga ri khale wu ta fika nkarhi lowu “Adamu lowo hetelela” a nga ta va “moya lowu nyikaka vutomi” eka vanhu hinkwavo. Vana vo tala va Adamu va ta pfuxiwa eku feni. Ha yini? Hikuva va hanyile va tlhela va fa. Va fanele va pfuxiwa eku feni, va tlhela va hanya laha misaveni.—Yoh. 5:28, 29.

14. I lunghiselelo rihi ra Yehovha leri nga ta endla leswaku vana va Adamu lava tswariweke va nga hetisekanga va tlhela va va lava hetisekeke?

¹⁴ Vanhu va ta ntshunxiwa njhani eka ku nga hetiseki loku va tswariweke na kona? Yehovha u lunghiselele Mfumo wa yena lowu vumbiwaka hi “Adamu lowo hetelela” ni vanakulobye vakwe lava hlawuriweke exikarhi ka vanhu. (Hlaya Nhlavutelo 5:9, 10.) Lava nga ta fuma na Yesu etilweni va ta va va swi tiva leswaku swi njhani ku nga hetiseki. Ku ringana malembe ya gidi, Yesu ni lava nga ta va va fuma na yena va ta pfuna vanhu lava nga ta va va ri laha misaveni leswaku va va lava hetisekeke, tanihi leswi vona va nga taka va nga swi koti ku tiendla lava hetisekeke.—Nhlav. 20:6.

15, 16. (a) ‘Nala wo hetelela’ i yini, naswona u ta herisiwa rini? (b) Hi ku ya hi 1 Vakorinto 15:28, i yini leswi Yesu a nga ta swi endla ku nga ri khale?

¹⁵ Loko ku hela malembe ya gidi ya ku fuma ka Mfumo wa Xikwembu, vanhu lava yingisaka va ta va va nga ha ri na xidyoho naswona va nga ha fi hikwalaho ka leswi Adamu a nga yingisangiki. Bibele yi ri: “Tanihi leswi hinkwavo va faka eka Adamu, kutani hinkwavo va ta hanyisiwa eka Kreste. Kambe un’wana ni un’wana exiyin’weni xa yena: Kreste a va swirhangana, ku landzela lava nga va Kreste [lava nga ta fuma na yena] hi nkarhi wa vukona bya  yena. Endzhaku ku fika makumu, loko a nyiketa mfumo eka Xikwembu tlhelo Tata wa yena, loko a herise hulumendhe hinkwayo ni vulawuri ni vuhosi hinkwabyo. Hikuva u fanele a va hosi ku fikela loko Xikwembu xi veke valala hinkwavo ehansi ka milenge ya yena. Rifu i nala wo hetelela la nga ta herisiwa.” (1 Kor. 15:22-26) Rifu leri veke kona hikwalaho ka Adamu ri ta va ri nga ha ri kona. “Xifunengeto” lexi phasaka vanhu hinkwavo xi ta va xi suseriwe makumu.—Esa. 25:7, 8.

¹⁶ Muapostola Pawulo u gimeta nkatsakanyo wakwe lowu huhuteriweke hi marito lawa: “Loko swilo hinkwaswo swi ta va swi vekiwe ehansi ka yena, kutani N’wana na yena u ta tiveka ehansi ka xona lexi vekeke swilo hinkwaswo ehansi ka yena, leswaku Xikwembu xi va swilo hinkwaswo eka vanhu hinkwavo.” (1 Kor. 15:28) Xikongomelo xa ku fuma ka N’wana xi ta va xi hetisisiwile. Endzhaku ka sweswo, hi ntsako lowukulu u ta tlherisela vulawuri eka Yehovha ivi a nyiketa vanhu lava hetisekeke eka yena.

17. Ku ta humelela yini hi Sathana?

¹⁷ Ku vuriwa yini hi Sathana loyi ku nga yena a vangeleke vanhu maxangu? Nhlavutelo 20:7-15 ya hlamula. Sathana u ta pfumeleriwa ku ringeta ku xisa vanhu hinkwavo lava hetisekeke eka ndzingo wo hetelela. Diyavulosi ni vaseketeri va yena hinkwavo va ta loviseriwa makumu eka “rifu ra vumbirhi.” (Nhlav. 21:8) Rifu leri a ri nge herisiwi hikuva lava herisiwaka hi rifu leri va ta va va loviseriwe makumu. Hikwalaho, “rifu ra vumbirhi” a hi nala wa vanhu lava rhandzaka Muvumbi wa vona va tlhela va n’wi tirhela.

18. Ntirho lowu Xikwembu a xi wu nyike Adamu wu ta hetisisiwa njhani?

¹⁸ Enkarhini wolowo, vanhu hinkwavo lava nga ta va va hetisekile va ta va va amukeleka emahlweni ka Yehovha leswaku va kuma vutomi lebyi nga heriki, va nga ha ri na valala. Ntirho lowu Adamu a a nyikiwe wona wu ta va wu hetisisiwile yena a nga ri kona. Misava yi ta tala hi vana va yena, lava nga ta tiphina hi ku khathalela misava ni swiharhi. A hi tshameni hi ri karhi hi tlangela ndlela leyi Yehovha hi rirhandzu a nga ta ri herisa ha yona rifu, nala wo hetelela!