1, 2. I ntiro muni wu nga tsakisiko lowu Elija a nga nyikwa, niku xana Elija i wa hambene na Ahabi hi tindlela muni?

ELIJA i wa zi lava nguvu a ku khongela na a hi yece ka Dadani wakwe wa le tilweni. Kanilezi a xidlemo xi nga ranzele a muprofeti loyi wa lisine xi wa mu wonile na a kombela lezaku ku chika nzilo hi le tilweni, hikwalaho a vanhu vo tala va wa lava ku wulawula na Elija, va mu dumisa, va tlhela va kombela ku katekisiwa. Na Elija a nga se noma aya magumo ka Xitsunga xa Karmeli a ya khongela ka Jehova Nungungulu na a hi yece, i wa fanele ku maha ntiro wu nga tsakisiko. I wa fanele ku wulawula na Hosi Ahabi.

² A vavanuna lava va vambiri va wa hambene nguvu. Ahabi, loyi a nga bohile tinguwo ta ti nene ta wuhosi, i wa hi muhluwuki wa makangwa, a nga vumela hi kuhehuka a ku kucetelwa hi vanwani lezaku a maha zilo zo biha. Elija i wa bohile tinguwo ta nyalidede ti nga tolovela ku bohiwa hi vaprofeti — kuzilava ti nga mahiwa hi bhebhe ga zihari kutani woya ga kameli kutani ga mbuti. I wa hi wanuna wa kutiya-hlana, wo tsumbeka ni kukholwa. Ka siku legi ku wa mahekile zilo zo tala lezi zi nga komba lezi Elija na Ahabi va nga hambanisile zona.

3, 4. a) Hikuyini a siku legi gi ngava ga hava ka Ahabi ni vakhozeli vanwani va Baali? b) Ziwutiso muni hi to zi kambisisa?

³ Ka siku legi, Ahabi ni vakhozeli vanwani va Baali va wa wisilwe tingana. A wukhongeli ga wuhedeni legi Ahabi ni sati wakwe, Muzinza Jezebeli, va nga kari va gi vuvumisa mufunweni wa khume ga tixaka ta Israeli gi wa hlulilwe hi ndlela ya tingana nguvu. Baali i lo paluxiwa kota wa mawunwa. A nungungulu loye a nga hanyiko i wa tsanzekile ni ku dzivela nzilo hambu lezi a vaprofeti vakwe va nga kombela hi kukarateka, va kina va tlhela va ti tsemelela. Baali i wa tsanzekile ku vikela a 450 wa vavanuna lava va nga ringanelwa hi kudawa. Tlhatakumbiri, a nungungulu loye wa mawunwa i wa tsanzekile ku maha xinwani, niku a kutsanzeka loko ku wa ta dlunyateka. Hi malembe manharu, a vaprofeti va Baali va khongotele a nungungulu wabye lezaku a tsemarisa a xihala lexi xi nga xanisa tiko, kanilezi Baali a nga zi kotangi. Na ku nga hi kale, Jehova i wa ta kombisa lezaku hi yena a nga Nungungulu wa lisine hi ku mbheta a xihala. — 1 Tih. 16:30–17:1; 18:1-40.

⁴ Kanilezi, xana Jehova i wa ta zi maha rini lezo? Zini lezi Elija a nga wa ta maha na a ha rinzela Jehova lezaku a nisa vula? Niku zini hi nga gonzako ka wanuna loyi wa kukholwa? A hi zi woneni a xikhati lexi hi kambisisako a tlhatlhambutelo lowu. — Gonza 1 Tihosi 18:41-46.

5. Zini lezi Elija a byelileko Ahabi ku maha, niku xana zi wonekisa ku khwatsi Ahabi i gonzile zokari ka lezi zi mahekileko siku lego?

⁵ Elija i lo tshinelela Ahabi aku: “Suka u kanziha u yaga, unwa; hakuva ka zwala xiwuta xa vula ya hombe.” Xana a hosi leyi yo biha yi gonzile zokari ka lezi zi mahekileko a siku lego? A tlhatlhambutelo a wu wuli hi kukongoma, kanilezi a hi kumi magezu ma kombisako kutisola, kutani ku kombela muprofeti Elija lezaku a mu vuna ku tshinela ka Jehova a kombela ku tsetselelwa. Ina, Ahabi ntsena “i lo kanziha a yaga, anwa.” (1 Tih. 18:41, 42) Kanilezi, ahati Elija?

6, 7. Zini lezi Elija a nga kari a zi khongelela, niku hikuyini?

⁶ “Elija i lo kanziha le hehla ka xitsunga xa Karmeli, a ya korama lahasi, a veka nghohe yakwe xikari ka madzolo yakwe.” Laha Ahabi a nga famba a yaga, Elija i lova ni lungelo ga ku khongela ka Dadani wakwe wa le tilweni. Wona a ndlela leyi a nga ti koramisa ha yona kota lezi zi tlhamuselwako laha — Elija i lo tshama lahasi na hloko yakwe yi koramile laha ka kuza a nghohe yakwe yi lava ku henya madzolo. Zini lezi Elija a nga kari a maha? A ku na xilaveko xa ku dumba. Ka Jakobe 5:18, a Biblia gi hi byela lezaku Elija i wo khongela lezaku ku gumesa a nguva ya xihala. Za koteka ku ngha a mahile a mukhongelo lowo le hehla ka Xitsunga xa Karmeli.

⁷ Mahlweni ka lezo, Jehova i wa te: “Nzi ta nisa vula laha  misaveni.” (1 Tih. 18:1) Hikwalaho, Elija i lo ya khongelela a kutatiseka ka kungo ga Jehova, a ku fana ni lezi Jesu a nga gonzisa a valanzeli vakwe kwalomo ka 1.000 wa malembe anzhako ka lezo. — Mat. 6:9, 10.

8. Zini lezi a xikombiso xa Elija xi hi gonzisako xungetano hi mukhongelo?

⁸ A xikombiso xa Elija xi hi gonzisa zotala xungetano hi mukhongelo. Lezi Elija a nga zi karatekela nguvu ku wa hi ku a Dadani wakwe a tatisa a kungo gakwe. Loku hi khongela, za lisima a ku alakanya lezaku Nungungulu “i ta hizwa loku hi kombela nchumu lowu wu yelanako ni kuranza kakwe.” (1 Joh. 5:14) Hikwalaho, zi la su dlunya lezaku hi fanele ku tiva a kuranza ka Nungungulu lezaku hi zi kota ku khongela hi ndlela leyi yi amukelekako. Kasi zi koteka lezo, hi fanele ku gonza a Biblia siku ni siku. Elija i wa zi lava kambe ku wona a kugumesa ka xihala hakuva xi wa vangele kuxaniseka ka hombe nguvu a vanhu va tiko gakwe. A mbilu yakwe kambe yi wa tele hi kubonga anzhako ka ku wona a xihlamaliso lexi Jehova a nga xi mahile a siku lego. Hinawu hi lava lezaku a mikhongelo ya hina yi kombisa kubonga ka Jehova ni ku karatekela a kutshamiseka ka vanwani. — Gonza 2 Va Le Korinte 1:11; Va Le Filipi 4:6.

9. Zini lezi Elija a rumileko a nanza gakwe ku maha, niku matshamela muni ya mambiri hi to ma kambisisa?

⁹ Elija i wa kholwa lezaku Jehova i wa ta mbheta xihala, kanilezi i wa nga tiyiseki ku Jehova i wa ta zi maha rini. Makunu, zini lezi a muprofeti loyi a nga maha ka xikhatanyana lexo? Wona lezi a tlhatlhambutelo wu wulako: “Aku ka nanza gakwe: Kanziha u ya cuwuka hi tlhelo ga bimbi! Yena i lo kanziha a ya cuwuka, aku: A ku na nchumu! Elija aku: Famba kambe 7 wa zikhati!” (1 Tih. 18:43) A xikombiso xa Elija xi hi gonzisa zilo zimbiri hi wutsongwani ga kona: Xo sangula, Elija i wa hi ni kutsumba. Xa wumbiri, i wa rinzela.

10, 11. a) Xana Elija i zi kombisisile kuyini lezaku i wa tsumba a xitsumbiso xa Jehova? b) Hikuyini hi faneleko kuva ni kutsumba ko fana ni kakwe?

¹⁰ Kota lezi Elija a nga tsumba a xitsumbiso xa Jehova, i lo simama ku lavelela ni xihi xikombiso xa lezaku Jehova i wa ta nisa vula na ku nga hi kale. I lo ruma a nanza gakwe lezaku giya wutshanwini go tlakula kasi gi ya cuwuka a xikombiso xa lezaku a vula yi wa tana lokuloku ke. A nanza gi lo wuya ni mubiko lowu wu nga tsakisiko: “A ku na nchumu!” A tilo gi wa nga hi na marefu. Kanilezi, xana u zi polile lezaku ku na ni zokari zo kala zi nga zwisiseki? Alakanya lezaku Elija i  wa ha hi ku byela Hosi Ahabi ku: “Ka zwala xiwuta xa vula ya hombe.” A muprofeti loyi i zi wulisile kuyini lezo kuveni ku wa nga hi na marefu ya vula ke?

¹¹ Elija i wa xi tiva a xitsumbiso xa Jehova. Kota lezi a nga hi muprofeti tlhelo muyimeli wa Jehova, i wa nga hi na kukanakana ka lezaku Nungungulu i ta tatisa lezi a zi wulileko. Elija i wa hi ni kutsumba ko tiya — laha ka kuza zi ku khwatsi hi loku azwa a xiwuta xa vula. Kuzilava a mhaka leyi yi hi alakanyisa lezi a Biblia gi mu tlhamuselisako zona Mosi: I wa ku “khwatsi hi loku a mu wona loyi a nga woniwiko.” Xana Nungungulu ngwa lisine ka wena? I hi nyika zigelo zo tala za kuva ni kukholwa loko kakwe ni ka zitsumbiso zakwe. — Maheb. 11:1, 27.

12. Xana Elija i zi kombisisile kuyini lezaku i wa hi ni kurinzela, niku zini lezi a nga maha laha a nga byeliwa lezaku ku wa hi ni refu ginwe ga gi tsongwani?

¹² Hi kulanzela, wona lezi Elija a nga kombisisa zona kurinzela. I lo tlhelisa a nanza gakwe, na ku nga hi khati ginwe kutani mambiri ntsena, kanilezi i mu tlhelisile a ntlhanu wa makhati ni mambiri! Ha zi kota ku alakanyela lezi a nanza gakwe gi nga karalisa zona hi ntiro lowo wo phindaphinda, kanilezi Elija i simamile a xuva ku wona a xikombiso xa vula niku a nga tsukulangi. Hi magumo, ka khati ga wu 7, a nanza gi lo wuya gi taku: “Ka woneka a refanyana go ringana ni canja ga munhu, na gi tlakuka hi lomu bimbini.” Xana wa gi wona a nanza legi hi mahlo ya maalakanyo na gi tlakusa a woko ga gona gi pima hi canja a refu ginwe ga gitsongwani legi gi nga tlakuka hi lomu Bimbini ga Hombe ke? Kuzilava a nanza gi alakanyile lezaku a refanyana legiyani gi wa nga hi ga nchumu. Kanilezi, ka Elija a refanyana lego gi wa hi ga lisima nguvu. Makunu, i lo nyika a nanza gakwe a zileletelo lezi za xihatla: “Famba u ya byela Ahabi, uku: Panisa a kareta ya wena u relela u famba, u nga ta valelwa hi vula.” — 1 Tih. 18:44.

13, 14. a) Hi nga ku pimanyisisa kuyini a kurinzela ka Elija? b) Zigelo muni hi nga nazo za ku tira hi xihatla?

¹³ Ka xikhati lexi kambe, Elija i hi vekele a xikombiso xa lisima nguvu. Hinawu hi hanya xikhatini lexi Nungungulu a to tatisa a kungo gakwe. Elija i lo rinzela a kumbhela ka xihala; a malanza ya Nungungulu inyamutlha ma rinzela a kufuviswa ka mafambisela ya zilo ya tiko go biha. (1 Joh. 2:17) Kala Jehova Nungungulu a maha xokari hi fanele ku simama hi rinzela, a ku fana ni lezi Elija a nga maha. Jesu, a N’wana wa Nungungulu wutsumbu, i layile a valanzeli vakwe aku: “Rinzelani, hakuva a mu gi tivi a siku legi yi ta ngata ha gona a Hosi ya nwina.” (Mat. 24:42) Xana Jesu i wo wula lezaku a valanzeli vakwe va wa tava munyameni wo mbhelela laha ka kuza va nga zi tivi lezaku a kugumesa ku tata rini? Ahihi, hakuva i va tlhamusele a zimaho lezi zi nga wa ta komba lezaku a kugumesa ku laha kusuhani.  Hontlheni ha ku wona a kutatiseka ka xiwoniso xa “kugumesa ka tiko” lexi xi wumbiwako hi zilo zo tsalangana. — Gonza Mateu 24:3-7.

¹⁴ A xipanze xinwe ni xinwani xa xiwoniso lexo xi hi nyika a zigelo zo tiya ni zi kholwisako. Xana a zigelo lezo zi tiyile khwatsi laha ka kuza zi hi kuca a ku tira hi xihatla ntirweni lowu hi wu mahelako Jehova? A refanyana ginwe gi nga tlakuka hi lomu bimbini gi enele kasi ku kholwisa Elija lezaku Jehova i wa ta nisa vula. Xana a muprofeti loyi wo tsumbeka i rinzele mahala?

15, 16. Zini zi mahekileko hi kuhatlisa, niku zini lezi kuzilava Elija a ti wutisileko xungetano hi Ahabi?

¹⁵ A tlhatlhambutelo wu hi byela lezi: “Ka xikhati xwalexo, a tilo gi lo fenengetwa hi marefu ni mheho, ni vula yi lona hi ntamu. Ahabi i lo kanziha kareteni yakwe aya le Jezreeli.” (1 Tih. 18:45) A zilo zi lo sangula ku maheka hi kuhatlisa nguvu. Na nanza ga Elija ga ha byela Ahabi a mahungu ya muprofeti Elija, a marefu ma lo tata a tilo, ku phuma. Ku loba a mheho ya hombe. Hi magumo, anzhako ka malembe manharu ni ntlhanu wa tihweti ni yinwe, a vula yi lona misaveni ya Israeli. A misava yi nga womile hi kale yi lo pswonga a mati. Laha a vula yi nga simama ku tshinga, a congo wa Kixoni wu lo tala hi mati, handle ko kanakana wu tlhela wu kukuleta a nkhata wa vaprofeti va Baali va nga delwe. A vaIsraeli va vahluwuki vonawu va nyikilwe a lungelo ga ku fuvisa a wukhozeli ga Baali tikweni ga Israeli kasi va tsetselelwa hi Jehova.

¹⁶ Handle ko kanakana, Elija i wa rinzela lezaku va maha lezo! Kuzilava i ti wutisile ku Ahabi i wa ta maha yini anzhako ka ku wona a zimaho lezo zo hlamalisa. Xana Ahabi i wa ta ti sola a tsika a wukhozeli gi nga basangiko ga Baali? Lezi zi nga mahekile a siku lego zi wa mu nyikile a zigelo zo tiya za kuva a cica. Hakunene, a hi zi tivi lezi Ahabi a nga kari a zi alakanya a siku lego anzhako ka ku wona zontlhe lezi zi nga maheka. A tlhatlhambutelo wu hi byela ntsena lezaku “Ahabi i lo kanziha kareteni yakwe aya le Jezreeli.” Xana i gonzile zokari? Xana i wa ti yimisele ku cica a mahanyela yakwe? Lezi zi mahekileko hi kulanzela zi hi maha hi alakanya lezaku ahihi. Kanilezi, a siku gi wa nga se gumesa ka Ahabi — ni ka Elija kambe.

17, 18. a) Zini zi mahekeleko Elija ndleleni ya kuya Jezreeli? b) Xini xi hlamalisako ka lezi Elija a nga tsutsumisa zona kusukela Karmeli kala Jezreeli? (Wona kambe a tlhamuselo wa lahasi.)

 ¹⁷ A muprofeti wa Jehova i lo suka a famba hi ndlela yaleyi Ahabi a nga famba hi yona. A lienzo leli li wa ta karata hakuva Elija i wa fanele ku famba pfhuka wo leha, na a nelwa hi vula, lomu xinyameni kota lezi a marefu ma nga tatile tilo na gi hi kusuhani ni kuphuma kambe. Kanilezi ku mahekile zilo zi nga tolovelekangiko.

¹⁸ “Ni canja ga Jehova gi wa hi hehla ka Elija; na yena i lo ti boha xiwunu a tsutsuma mahlweni ka Ahabi kala nyangweni ya Jezreeli.” (1 Tih. 18:46) Zi laha kubaseni lezaku a “canja ga Jehova” gi wo tira ka Elija hi ndlela yi nga tolovelekangiko. Jezreeli i wa kumeka ka pfhuka wa 30 wa tikilometro kusukela Xitsungeni xa Karmeli, niku Elija i wa nga ha hi muswa. * Hi nga alakanyela a muprofeti loyi na a kunya a tinguwo takwe to leha a ti boha khwatsi laha xiwunwini lezaku a milenge yi nga phinganyetwi hi nchumu, zonake a tsutsuma laha ka kuza a kuma a kareta ya hosi Ahabi a tlhela a yi hunza!

19. a) A xikhati lexi hi gonzako hi ntamu lowu Jehova a nyikileko Elija ni ku mu maha a tsutsuma a nga karali, ziprofeto muni lezi kuzilava zi hi telako maalakanyweni? b) A xikhati lexi Elija a nga kari a tsutsuma aya Jezreeli, zini lezi handle ko kanakana a nga kari a zi tiva?

¹⁹ Kunene, lezo zive xikatekiso xa hombe nguvu ka Elija! A ntamu lowu a nga hi nawo, wa ku tsutsuma a nga karali — kuzilava zo hunza nguvu lezi a nga hi zona a xikhati lexi a nga ha hi jaha — zive zilo zo hlamalisa nguvu ka Elija. Hi nga ha alakanya a ziprofeto lezi zi tsumbisako lezaku a Paradiseni gi tako kwalaha misaveni a vatsumbekileko va tava ni lihanyo lo mbhelela ni ntamu. (Gonza Isaya 35:6; Luka 23:43) A xikhati lexi Elija a nga kari a tsutsuma hi ruwa lego go khulunga mati ya vula, handle ko kanakana i wa zi tiva lezaku i wa amukeleka ka Dadani wakwe, Jehova, a Nungungulu munwe ntsena wa lisine!

20. Hi nga ma kumisa kuyini a makatekwa ya Jehova?

²⁰ Jehova wa xuva nguvu ku hi katekisa. A zikatekiso zakwe za lisima nguvu, hikwalaho a hi maheni zontlhe zi nga ntanwini wa hina lezaku hi zi kuma. A ku fana na Elija, hi fanele ku tshama na hi rinzele, hi hlolisisa khwatsi a zikombiso zontlhe zi kombako lezaku Jehova i lava ku maha xokari masikwini lawa ya zikarato ni ya xihatla hi hanyako ka wona. A ku fana na Elija, hi na ni zigelo zo zwala za kuva hi tsumba a zitsumbiso za Jehova, a “Nungungulu wa lisine.”— Tis. 31:5.