Vanhu van’wani va vula swaku ku khensa vana i swinene hintamu. Kasi van’wani va vula swaku ku tshamela ku khensa vana va wena swo va wonha, swi nga yendla va tivona ingi i tihosi naswona va nga yendla xin’wani ni xin’wani lexi va xi lavaka.

Vapsali va fanele va pimisa hi swaku indjhe va tolovela ku va khensa nkama ni nkama vana va vona. Kambe a xa lisima hintamu i ku pimisa hi swaku va va khensisa ku yini. U nga mu khensisa ku yini n’wana wa wena hi ndlela leyi nga ta mu pfuna? Naswona i mpsini leswi nga mu vavisaka?

Ndlela ya ku khensa vana ya hambana. Vona leswi landzela.

Ku khensa vana ku tlula mpimu swi ni nghozi. Vapsali van’wani va khensa vana va vona nkama ni nkama na ku nga na xivangelo xa leswo. Kambe va yendla leswo swaku vana va vona va ta titwa kahle. Kambe hi ku ya hi Dotori David Walsh ku yendla leswo a hi swinene “hikusa a vana va tlharihile naswona va swi kota ku vona swaku leswi vapsali va vona va va khensaka hi swona a hi ntiyiso a swi sukeli mbilwini. Naswona loko va tsumbula swaku vapsali va vona va va khensa na ku nga na xivangelo xa ku twala swi nga yendla va nga ha va tshembi vapsali va vona.” a

Ku khensa vana va wena hi swilo leswi va kotaka ku swi yendla a swi bihanga. A hi nge n’wana wa wena a swi kota kahle ku dezenyara. I ntiyiso swaku u ta mu khensa hi leswo funtshi ku yendla leswo swi ta mu pfuna swaku a tama a yampsisa. Kambe leswo swi nga ha va ni nghozi. Ku tshamela ku khensa n’wana wa wena hi swilo leswo swi kalaka swi nga lavi minzamu kuva a swi yendla swi nga ha mu yendla a pimisa swaku swa yampsa a yendla ntsena swilo leswi a vonaka swaku a swi karhati. Funtshi swi nga ha mu yendla a chava hambi hi ku ringisa swilo swa nyuwani hi ku pimisa swaku a nga tshuka a phazama. Swi nga yendleka a tibyela leswi: ‘Phela leswi swi lava minzamu, mina a ni nge swi koti. Swa yampsa ni ku ringisa ni nga ringisi.’

Swa yampsa ku khensa minzamu leyi vana va wena va yi yendlaka. Phela loko vana va khensiwa hi minzamu leyi va yi yendlaka ni ku tiyisela ka vona, handle ka ku va va khensiwa hileswi va kotaka ku swi yendla swi ta pfuna swinene ku twisisa swaku a ku va va kota ku yendla xan’wanchumu swi lava ku lehisa mbilu ni minzamu yayikulu. Hi leswo swi vuliwaka hi buku leli vulavulaka hi ku kulisa vana leli nge: Ensine Seu Filho com Amor e Confiança a Ser Independente (hi Xinghiza). Lona li li: “Loko vana va khensiwa hi minzamu ni ku tiyisela ka vona swi ta va pfuna ku vona swaku swi lava minzamu yayikulu swaku va kota ku yendla xan’wanchumu. Naswona hambiloko va tshuka va phazama a va nga tivona na va nga pfuni nchumu kambe va ta swi vona swaku phe va ho djondza ku yendla nchumu xolexo.”

Khensa vana va wena hi minzamu leyi va yi yendlaka, ku nga li hi swilo leswi kalaka swi nga va karhateli ku swi yendla. Swa yampsa ku byela n’wana wa wena u ku: “Khanimambu! U dezenyare kahle,” ku tlula ku mu byela u ku: “Phela wena u psaliwe swaku u va mudezenyari.” I ntiyiso swaku hi ku vula leswo a wu ta va u mu khensile n’wana wa wena, kambe loko u mu byela swaku “ wena u psaliwe swaku u va mudezenyari”, swi ta mu yendla a titwisa swaku leswi a nga ni nyiko a to kota ku yendla mintirho leyi fambisanaka ni nyiko yoleyo.

Phela loko u khensa minzamu leyi ya n’wana wa wena a yi yendlaka, swi ta mu pfuna kuva a twisisa swaku a tinyiko tin’wani ti ngo kumiwa ntsena hi ku va a tama a balha swaku a swi kota ku swi yendla kahle swilo. Swi ta tlhela swi mu pfuna swaku a nga chavi ku yendla mintirho yin’wani leyi kalaka yi nga fambisani ni nyiko leyi a nga na yona. — Tshinya la nawu la Bibele: ­Swivuriso 14:23.

Pfuna n’wana wa wena kuva a nga godoli loko a phazama. Phela hambi hi vanhu vavanene va phazama, minkama yin’ wani va phazama ka kunyingi. (Swivuriso 24:16) Kambe loko va phazama a va heli ntamu, kambe va djondza ka leswi swi nga va phazamisa va gama va ya phambheni. U nga mu pfunisa ku yini n’wana wa wena swaku a vona swilo hi ndlela yayinene loko a phazamile?

Khensa minzamu ya n’wana wa wena. A hi nge u tshamela ku byela n’wana wa wena swaku “n’wananga hi matemática a wu se vuya,” kambe a gama a ya huma hi negativa ka prova. Phela swi nga mu yendla a pimisa swaku a nga pfuni nchumu, funtshi a swi sizi nchumu kuva a zama ku yampsisa.

Kambe loko u khensa n’wana wa wena hi minzamu leyi a yi yendlaka, swi ta mu pfuna swaku a nga godoli loko a phazamile, a tlhela a vona swaku leswi swi nga yendleka ku yo va phazamu ntsena. Se ku hambana ni ku godola, swi nga yendleka a lava ku yendla swilo hi ndlela yin’wani kumbe ku yampsisa. — Tshinya la nawu la Bibele: Yakobe 3:2.

Byela n’wana wa wena lomu a faneleke a yampsisa kona. Phela loko u yendla leswo hi ndlela yayinene, swi ta pfuna n’wana swi tlhela swi nga yendli swaku a godola. Naswona loko u tshamela ku mu khensa n’wana wa wena hi ndlela yayinene, swi ta mu vevukela hintamu ku yamukela leswi u nga mu byela swona. Se leswi a nga ta swi yendla swi ta pfuna yena swi tlhela swi ku tsakisa. — Tshinya la nawu la Bibele: Swivuriso 13:4.