Kasi Pali Cilindizga Wuli kwa Ŵakutemweka Awo Ŵali Kufwa?

“Usange muntu wafwa, kasi waŵengeso na umoyo?” Wakafumba ntena Job virimika vya kunyuma. (Job 14:14, King James Version) Mutepanji, imwe namwe, mukuzizwa na ici. Kasi mungajipulika wuli usange mwamanya kuti nkwamacitiko kuwonanaso na ŵakutemweka ŵinu penepano pa caru capasi mu mikhaliro yiweme comene?

Baibolo likulayizga kuti: “Ŵakufwa ŵinu tiŵaghumenge, mathupi ghawo tighawukenge.” Ndipo Baibolo likuyowoyaso kuti: “Ŵakunyoroka ŵamkuhara caru na kukhala mwenemumo kwandanda.”—Yesaya 26:19; Salmo 37:29.

Kuti tiŵe na cigomezgo ceneco mu vilayizgo ivi, tikwenera kuzgora mafumbo ghakuzirwa agha: Kasi ncifukwa wuli ŵantu ŵakufwa? Kasi ŵakufwa ŵali nku? Ndipo kasi tingasimikizga wuli kuti ŵangakhalaso na umoyo?

Nyifwa, na Ico Cikucitika Para Tafwa

Baibolo likulongosora makora kuti khumbo la Ciuta leneko likaŵa lakuti ŵantu ŵafwenge cara. Iye wakalenga ŵantu ŵaŵiri ŵakwamba Adamu na Heva, wakaŵaŵika mu paradiso pa caru capasi wakucemeka Eden, ndipo wakaŵaphalira kuti ŵababe ŵana na kupanga caru cose capasi kuŵa Paradiso. Ŵakatenge ŵafwenge pekha usange ŵareka kupulikira urongozgi wake.—Genesis 1:28; 2:15-17.

Cifukwa cambura kuwongera lusungu lwa Ciuta, Adamu na Heva ŵakapulikira cara ndipo ŵakapokera cirango ico cikayowoyekerathu. ‘Uwererenge ku fuvu,’ Ciuta wakamuphalira Adamu, “cifukwa ukatoreka mwenemumo; ndiwe fuvu, ndipo ku fuvu tiuwerereko.” (Genesis 3:19) Pambere wandalengeke, Adamu kukaŵavya; wakaŵa fuvu. Ndipo cifukwa ca kuleka kupulikira kwake, panji  kwananga, Adamu wakapokera cirango ca kuwereraso ku fuvu, mu mkhaliro wakureka kuŵako.

Mwanteura nyifwa nkureka kuŵako kwa umoyo. Baibolo likulongosora kupambana kwa pakati pa nyifwa na umoyo: “Njombe ya kwananga ndi nyifwa; kweni cawanangwa ca Ciuta mbumoyo wa muyirayira.” (Ŵaroma 6:23) Kulongora kuti nyifwa ndi mukhaliro wambura kumanya kantu kalikose, Baibolo likuti: “Cifukwa ŵamoyo ŵakumanya kuti ŵafwenge, kweni ŵakufwa kuti ŵakumanya kantu cara.” (Mupharazgi 9:5) Para muntu wafwa, Baibolo likulongora kuti: ‘Mvuci wake ukumara wakuwerera ku dongo; mu zuŵa leneilo pera vyose ivyo wapukwanga vikumara.’—Salmo 146:3, 4.

Ndipouli, pakuti Adamu na Heva pera ndiwo ŵakananga mu Eden, kasi cifukwa ncici ise tose tikufwa? Ncifukwa cakuti tose tikababika panyuma pa kwananga kwa Adamu, mwanteura tose tikahalira kwananga na nyifwa kufuma kwa iye. Nga ni umo Baibolo likuyowoyera kuti: ‘Kwananga kukanjira mu caru na muntu yumoza [Adamu], ndipo mu kwananga mukizira nyifwa; ndipo nteura nyifwa yikambukira ku ŵantu ŵose.’—Ŵaroma 5:12; Job 14:4.

Ndipouli yunji wangafumba kuti: ‘Kasi ŵantu ŵalije umoyo wambura kufwa weneuwo ukupona pa nyifwa?’ Ŵanandi ŵakusambizga nteura, nanga nkuyowoya kuti nyifwa ni muryango wakurutira ku umoyo unyake. Kweni cisambizgo ici nca mu Baibolo cara. Mu malo mwake, Mazgu gha Ciuta ghakusambizga kuti imwe ndimwe umoyo, kuti umoyo winu ndiyo imwe, kusazgapo mikhaliro yinu yose yakuthupi na maghanoghano. (Genesis 2:7; Yeremiya 2:34; Zintharika 2:10) Ndiposo, Baibolo likuyowoya kuti: “Mzimu uwo ukwananga, utiufwenge.” (Ezekiel 18:4) Palije apo  Baibolo likuyowoya kuti muntu wali na umoyo wambura kufwa weneuwo ukupona para muntu wafwa.

Mweneumo Ŵantu Ŵangakhaliraso na Umoyo

Pamanyuma pakuti kwananga na nyifwa vyanjira mu caru, Ciuta wakavumbura kuti khumbo lake likaŵa lakuti ŵakufwa ŵakhaleso na umoyo kwizira mu ciwuka. Mwanteura Baibolo likulongosora kuti: ‘Abrahamu . . . wakapima kuti Ciuta wali na nkongono kumuwuska [Yisake mwana wake] nanga nku nyifwa.’ (Ŵahebere 11:17-19) Cigomezgo ca Abrahamu kuti cikaŵa cawaka cara, cifukwa Baibolo likuti nteura pakuyowoya za Wankongono zose: “Iye kuti ndi Ciuta wa ŵakufwa cara, kweni wa ŵamoyo: cifukwa kwa Iyo ŵose mbamoyo.”—Luka 20:37, 38.

Enya, Ciuta Wankongono zose kuti wali na nkongono pera cara kweniso ngwakunweka kuwuska ŵantu awo iye wasanka. Yesu Kristu wakati: “Mungazizwanga na ici: pakuti ora likwiza mu leneilo ŵose aŵo ŵali mu mararo ŵati ŵapulike mazgu ghake, ndipo ŵati ŵafumengemo.”—Yohane 5:28, 29; Milimo 24:15.

Pakati pajumpa nyengo yicoko waka kufumira apo wakayowoyera mazgu agha, Yesu wakakumana na ŵantu awo ŵakarutanga kukasunga nyifwa kufuma mu Nayini msumba wa Israyeli. Wakufwa yura wakaŵa mwana mwanarumi yumoza pera wa cokoro canakazi. Pakuwona citima cake cikuru, Yesu wakamulengera lusungu. Nteura,  wakayowoya na citanda, wakati: “Pungwe iwe, nkukunenera, Wuka”! Ndipo munyamata wakawuka, Yesu wakamupereka ku ŵanyina.—Luka 7:11-17.

Mwakuyana na ico cikacitikira cokoro canakazi, kukaŵaso cimwemwe cikuru penepapo Yesu wakaruta ku nyumba ya Yayiro, murara wa sunagoge la Ŵayuda. Mwana wake msungwana wa virimika 12 wakafwa. Kweni penepapo Yesu wakafika kunyumba ya Yayiro, wakaruta uko kukaŵa mwana wakufwa, wakati: “Wa msungwana, wuka”! Ndipo wakawuka!—Luka 8:40-56.

Pamanyuma pake, bwezi la Yesu Lazaro wakafwa. Pa nyengo iyo Yesu wakafika kunyumba yake, Lazaro wakaŵa wafwa kwa mazuŵa ghanayi. Nangauli wakaŵa na citima cikuru, mudumbu wake Marita wakalongora cipulikano, wakati: “Nkumanya kuti wati wawukenge pa ciwuka pa zuŵa la kumarira.” Kweni Yesu wakaruta ku dindi, wakalangura kuti ŵafumyepo libwe, ndipo wakacema: “Lazaro, fuma”! Ndipo wakawuka!—Yohane 11:11-44.

Sono aghanaghanani ici: Kasi Lazaro wakaŵa mu mkhaliro wuli mukati mu mazuŵa ghanayi agho wakaŵa wakufwa? Lazaro wakayowoyapo cara kuti wakaŵa mu ucindami kucanya panji ku helo, ceneico wakatenge wayowoyenge kuŵenge kuti ndiko wakaŵa. Lazaro wakamanyanga kalikose cara mu nyifwa ndipo wakatenge waŵenge nteura mupaka pa “ciwuka pa zuŵa la kumarira” usange Yesu warekenge kumuwezgeraso ku umoyo.

Mbunenesko nadi kuti vyakuzizwiska ivyo Yesu wakacita vikaŵa vyacandulo kwa nyengo yicoko waka, cifukwa awo wakaŵawuska ŵakafwaso. Ndipouli, wakapereka ukaboni virimika 1,900 ivyo vyajumpa kuti, na nkongono ya Ciuta, ŵakufwa ŵangakhalaso na umoyo! Mwanteura kwizira mu vyakuzizwiska vyake, Yesu wakalongora cigaŵa cicoko waka ca ivyo vizamucitika pa caru capasi mu Ufumu wa Ciuta.

Para Muntu Uyo Mukumutemwa Wafwa

Para kwacitika nyifwa, citima cinu cingaŵa cikuru, nangauli mungaŵa na cilindizga ca ciwuka. Abrahamu wakaŵa na cipulikano kuti muwoli wake wazamuwuka, kweni tikuŵazga kuti “Abrahamu wakiza kwiza kamulilira Sara na kumutengerera.” (Genesis 23:2) Wuli pakuyowoya za Yesu? Lazaro wakati wafwa, iye “wakatampa mu mzimu na kukweŵeka,” ndipo pamanyuma pake “wakalira.” (Yohane 11:33, 35) Mwanteura, para muntu uyo mukumutemwa wafwa, kulira kuti kukulongora kutomboroka cara.

Para mwana wafwa, cikuŵa cakusuzga comene kwa nyina. Ndico cifukwa Baibolo likuyowoya za citima cikuru ico mama wangaŵa naco. (2 Mathemba 4:27) Enya, cikuŵaso cakusuzga na kwa dada wuwo. “Mphanyi ndakufwira ine, ’we Absalom mwana wane, mwana wane!” likalira nteura Themba Davide apo mwana wake Absalom wakati wafwa.—2 Samuel 18:33.

Ndipouli, cifukwa cakuti muli na cigomezgo mu ciwuka, citima cinu cizamuŵa cicoko. Nga ni umo Baibolo likuyowoyera, imwe ‘muzamuŵa na citima cara nga mbanyake aŵo ŵalije cigomezgo.’ (1 Ŵatesalonika 4:13) Mu malo mwake, muzamusendelera kwa Ciuta mu pempero, ndipo Baibolo likulayizga kuti ‘iye tiwamufighirirani.’—Salmo 55:22.

Kulekapo kwekha usange kwalongoreka panyake, kukoreka Malemba kwafuma mu Tumbuka Bible.