Lutani apo pali nkhani

Nkhamanya Chifukwa Icho pa Charu Pakuchitikira Vinthu Vyambura Urunji

Nkhamanya Chifukwa Icho pa Charu Pakuchitikira Vinthu Vyambura Urunji

Nkhamanya Chifukwa Icho pa Charu Pakuchitikira Vinthu Vyambura Urunji

Yakuyowoyeka na Ursula Menne

Kwambira waka apo nkhaŵa mwana, nkhakhumbanga chomene kuti munthu waliyose ŵamuchitirenge vinthu mwaurunji. Kweni ivi vikapangiska kuti paumaliro ŵanijalire mu jele ilo likaŵa ku mafumiro gha dazi kwa Germany. Ku jele ndiko nkhamanyira chifukwa icho pa charu pakuchitikira vinthu vyambura urunji. Lekani nimulongosolerani.

NKHABABIKA mu 1922 mu msumba wa Halle, ku German. Mdauko ukulongora kuti msumba uwu ukamanyikwa vyaka 1,200 ivyo vyajumpha. Ndipo uli chakumwera pafupifupi makilomita 200 kufuma mu msumba wa Berlin. Ku Halle ndiko ŵanthu ŵanandi ŵakasopanga mu chisopa cha chipurotestantini. Munung’una wane, Käthe wakababika mu 1923. Adada ŵakagwiranga ntchito ya usilikari. Amama ŵakaŵa ŵakwimba.

Nkhakhumbanga chomene kumazga vinthu vyambura urunji ivyo vikachitikanga, ndipo maghanoghano agha nkhatolera kwa Adada. Adada ŵakati ŵaleka ntchito ya usilikari ŵakajura sitolo. Makasitomara ghanandi ghakaŵa ghakavu chomene, ntheura ŵanandi ŵakaŵapanga vinthu pangongoli. Ivi vikapangiska kuti sitolo yimare. Ivyo vikachitikira Adada mphanyi vikanisambizga kuti ntchipusu yayi kuti munthu umarane na vinthu vyambura urunji. Kweni pakuti nkhaŵa mwana palije icho nkhasambirapo.

Kwa amama nkhasambirako vyakupentapenta, kweniso ŵakasambizga ine na munung’una wane Käthe kwimba na kuvina. Tikakondwanga ndipo tikaŵa na umoyo uwemi chomene. Kweni mu chaka cha 1939 vinthu vikasintha.

Masuzgo Ghakamba

Nkhati namalizga sekondare, nkhaluta ku sukulu ya vyakuvina ndipo nkhasambira kuvina mu nthowa yakuzizwiska chomene. Msambizgi withu wakaŵa Mary Wigman. Iyo wakaŵa nkhwantha pa kuvina, ndipo munthu uyo wakuchita ivi wakenerangaso kumanya vyakupenta kweniso kujambura vithuzi vyakulongora kuti ŵanthu ŵakuvina mwakuzizika. Vithuzi vyake vikalongoranga umo munthu uyo wakuvina wakujipulikira. Ntheura nane nkhamba vyakupenta vithuzi. Pauwukirano wane nkhakondwanga kweniso nkhasambiranga vinthu vinandi chomene. Kweni 1939 Nkhondo Yachiŵiri ya pa Charu Chose yikati yamba waka vinthu vikasintha chomene. Mu 1941 nkhasangana na suzgo likuru chomene, Adada ŵakafwa na nthenda ya TB (tuberculosis).

Kuyowoya unenesko nkhondo njiwemi yayi. Nangauli nkhaŵa na vyaka 17 pera apo nkhondo yikambanga kweni nkhamanya kuti vinthu vili makora yayi. Ŵanthu ŵanandi awo ŵakawonekanga kuti mbawemi waka ŵakamba kwendera fundo za chipani chankhaza cha Nazi. Ŵanthu ŵakamba kusuzgika chomene, kufwa kweniso vinthu vikanangika chomene. Nyumba yithu yikawa na bomba, ndipo mu nyengo ya nkhondo ŵabali ŵane ŵanandi ŵakakomeka.

Mu 1945 nkhondo yikati yamara, ine, Amama na Käthe tikaŵa kuti tichali kukhala mu msumba wa Halle. Pa nyengo iyi nkhaŵa panthengwa ndipo tikaŵa na mwana msungwana yumoza, kweni nthengwa yithu yikaŵa yakuwayawaya. Paumaliro tikapatukana, ntheura nkhamba kugwira ntchito ya kuvina kweniso kupenta kuti nipwelelere makora mwana wane.

Pa Nkhondo Yachiŵiri ya pa Charu Chose, charu cha Germany chikagaŵika mu vigaŵa vinayi, ndipo chigaŵa chithu chikawusikanga na wupu wa Soviet Union. Ntheura, tose tikakhumbikwanga kuzgoŵera muwuso wa Chikomunizimu. Mu 1949, chigaŵa icho tikakharanga ku Germany, icho chikamanyikwanga kuti East Germany, chikamba kumanyikwa kuti German Democratic Republic (GDR).

Umo Vinthu Vikaŵira mu Ulamuliro wa Chikomunizimu

Amama ŵakamba kulwara ndipo ndine nkheneranga kuŵapwelelera. Nkhasanga ntchito mu boma. Pa nyengo iyi, nkhasangana na ŵana ŵasukulu ŵanyake awo ŵakakhumbanga kumarana na vinthu vyambura urunji. Mwachiyelezgero, mwana wa sukulu munyake ŵakamukanira kuluta ku yunivesite chifukwa chakuti adada ŵake ŵakaŵa ŵa chipani cha Nazi. Nkhamumanyanga makora mwana uyu chifukwa nyengo zinandi tikimbiranga lumoza sumu. Ntheura nkhajifumba kuti: ‘Chifukwa wuli ŵakumukanira kuluta ku yunivesite chifukwa cha ubudi wa adada ŵake?’ Vikanikhwaska chomene, ndipo nane nkhaluta apo ŵakapanganga viwoneskero mu tawuni. Nyengo yinyake nkhamata kapepara ako pakalembeka mazgu ghanyake pawaro pa khoti.

Chinthu chinyake icho chikanikwenyerezganga chomene kweniso kuwona kuti urunji ukuchitika cha, ni makalata agho nkhalembanga pakuŵa mlembi wa Bungwe Lakukhazikiska Mtende. Nyengo yinyake uko nkhagwiranga ntchito, ŵakakhumbanga kutumira mwanalume munyake muchekuru uyo wakakharanga ku West Germany fundo za Chikomunizimu kuti wakolerane nazo, iwo ŵakachita nthena kuti ŵamusange na mulandu. Nkhakwiya chomene na ivyo ŵakamuchitira mwanalume uyu, vikawonekerathu pakweru kuti apa urunji palije, ndipo nkhabisa makalata agha pa malo ghanyake mu ofesi mwane. Ntheura, nkhatumizga yayi makalata agha.

“Munthu Uyo Wakawonekanga Wawakawaka Chomene” Wakanipa Chigomezgo

Mu Juni 1951, mu ofesi mukiza ŵanalume ŵaŵiri, ndipo ŵakati: “Wakakika.” Ŵakaluta nane ku jele yakuchemeka Roter Ochse, panji kuti Red Ox. Pakati pajumpha chaka, ŵakaniyimba mulandu wakuti nkhakhumbanga kuwukira boma. Mwanalume munyake wakaniphara ku ŵa Stasi, ŵapolisi awo ŵakufufuza vinthu mwachisisi, kuti ndine nkhamata kapepara ako pakalembeka mazgu ghakususka boma pawaro pa khoti. Mulandu uwu ukeruzgika mwambura urunji, chifukwa pakaŵavya uyo wakaŵikako mahara ku ivyo nkhayowoya. Ntheura ŵakati nkhagwire jele vyaka 6. Pa nyengo iyi, nkhalwara chomene ndipo ŵakaniŵika mu chipinda chinyake pa chipatala cha ku jele ndipo mukaŵa pafupifupi ŵanakazi 40. Ŵanakazi aŵa ŵakaŵa ŵachitima chomene ndipo nane nkhamba kuchita wofi. Nkhachimbilira pa chijaro ndipo nkhachikora na nkhongono.

Mulonda wakanifumba kuti : “Ukukhumba vichi?”

Nkhamuzgora kuti: “Nkhukhumba kufuma muno, kwali mwamuniŵika kwanekha kweni muno nifume!” Mulonda wakakana kupulika ivyo nkhapempha. Pakati pajumpha nyengo yichoko waka, nkhawona mwanakazi munyake uyo wakapambananga chomene na umo ŵanyake ŵose ŵakawonekeranga. Maso ghake ghakawonekanga kuti wali na mtende wa mu mtima. Ntheura nkhakhala nayo pafupi.

Nkhazizwa chomene na ivyo mwanakazi uyu wakaniphalira. Iyo wakati: “Ukwenera kuŵa maso chomene usange ukukhumba kukhala pafupi na ine.” Wakayowoyaso kuti, “Ŵanthu ŵakuwona kuti ndine wawakawaka chomene mu chipinda chose ichi chifukwa chakuti ndine Kaboni wa Yehova.”

Panyengo iyi, nkhamanyanga yayi kuti Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakawonekanga kuti mbalwani ŵa chipani cha Chikomunizimu. Kweni nkhakumbuka kuti nyengo yinyake Ŵasambiri ŵaŵiri ŵa Baibolo ŵakatemwanga chomene kwiza ku nyumba kuzakachezga na Adada nangauli pa nyengo iyi nkhaŵa mwana. Nakuti nkhukumbuka mazgu agho Adada ŵakayowoya, ghakuti, “Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakuneneska!”

Nkhathiska masozi gha chimwemwe kuti nkhasangana na mwanakazi uyu, uyo zina lake wakaŵa Berta Brüggemeier. Nkhamuphalira kuti: “Chonde niphaliraniko vyakukhwaskana na Yehova.” Kufuma waka pa zuŵa ili, nyengo zinandi tikaŵiranga lumoza ndipo tikadumbiskananga vinandi vyakukhwaskana na Baibolo. Nkhasambira kuti Chiuta waunenesko, Yehova, ni Chiuta wachitemwa, waurunji kweniso wamtende. Nkhasambiraso kuti wazamumazga vinthu viheni vyose ivyo ŵanthu ŵaheni kweniso ŵambura urunji ŵapangiska. Lemba la Salimo 37:10, 11 likuti: “Kwakhala kanyengo kachoko waka, ŵaheni ŵazamuŵakoso chara . . . Kweni ŵakuzika ŵazamuhara charu chapasi, ŵazamukondwa chomene na mtende ukuru.”

Nati Nafuma mu Jele Nkhaluta ku West Germany

Mu 1956, nkhafumiskika mu jele ndipo nkhakhalamo vyaka 5. Pakati pajumpha mazuŵa ghankhondi kufuma apo nkhafumira mu jele nkhafumako ku GDR ndipo nkhamba kukhala ku West Germany. Pa nyengo iyi nkhaŵa na ŵana ŵaŵiri, Hannelore na Sabine ndipo nkhaluta nawo. Apo nkhaŵa ku West Germany, nthengwa yikamara na mfumu wane, kufuma apo nkhakumanaso na Ŵakaboni ŵa Yehova. Apo nkhasambiranga Baibolo nkhamanya kuti pakaŵa vinthu vinyake ivyo nkheneranga kusintha kuti vikolerane na fundo za Yehova. Nkhasintha nadi, ndipo mu 1958 nkhabatizika.

Pakati pajumpha nyengo, nkhatengwaso kwa Kaboni wa Yehova zina lake Klaus Menne. Nthengwa yithu yikayendanga makora, ndipo tikaŵa na ŵana ŵaŵiri, Benjamin na Tabia. Kweni chachitima ntchakuti, Klaus wakafwa pa ngozi vyaka 20 ivyo vyajumpha ndipo nindatengweso. Kweni chigomezgo cha chiwuka ndicho chikunikhozga chomene, nkhumanya kuti ŵakufwa ŵazamuwuka ndipo ŵazamukhala mu Paradiso pa charu chapasi. (Luka 23:43; Milimo 24:15) Kweniso nkhupembuzgika chomene chifukwa ŵana ŵane wose ŵanayi ŵakuteŵetera Yehova.

Nkhukondwa chomene kuti nkhasambira Baibolo, ndipo nkhumanya kuti ni Yehova yekha uyo wangiziska urunji weneko. Mwakupambana na ŵanthu, Yehova yekha ndiyo wakumanya makora masuzgo ghithu kweniso umo tili kukulira, ivyo ŵanthu ŵangavimanya yayi. Vinjeru vya mu Baibolo vyanovwira kuti niŵe na mtende wa mu mtima, chomenechomene para nkhuwona kweniso usange ŵanthu ŵakunichitira vinthu vyambura urunji. Lemba la Mupharazgi 5:8 likuti: “Usange wawona mukavu wakuyuzgika kweniso weruzgi wakunyoloka na urunji vikubendezgeka mu chigaŵa chako, ungazizwanga navyo yayi. Pakuti walipo wapachanya uyo wakuwona mulara uyo wakuchita ivi, ndipo paliso ŵanyake awo mbapachanya chomene kuluska iwo.” “Wapachanya,” uyo wakuyowoyeka pa lemba ili ni Mlengi withu. Lemba la Ŵahebere 4:13 likuti: “Vinthu vyose vili pakweru ndipo vikuwoneka pamaso pa uyo wazamutifumba.”

Ivyo Vyachitika pa Umoyo Wane Vyaka Pafupifupi 90

Nyengo zinyake ŵanthu ŵakutemwa kunifumba umo vinthu vikaŵira mu ulamuliro wa Nazi na Chikomunizimu. Umoyo ukaŵa wakusuzga chomene. Ivyo vikachitikanga mu ulamuliro wa maboma agha kweniso nga umo viliri na maboma ghanyake ghose, vikupeleka waka ukaboni kuti ŵanthu ŵangajiwusa yayi ŵekha. Baibolo likuyowoya mwambura kubisa kuti: “Munthu wakuwusa munyake na kumupweteka.”—Mupharazgi 8:9.

Apo nkhaŵa mwana kweniso wambura vinjeru nkhagomezganga chomene kuti maboma gha ŵanthu ghangiziska urunji. Pasono nkhumanya vinandi. Ni Mlengi withu pera uyo wangiziska urunji weneko mu charu. Iyo wazamuchita ivi mwakuwuskapo ŵanthu wose ŵaheni, ndipo Mwana wake Yesu Khristu, uyo nyengo zose wakuŵika vyakukhumba vya ŵanji pa malo ghakwamba kuluska vyake ndiyo wazamuwusa charu chose chapasi. Pakuyowoya vya Yesu, Baibolo likuti: “Ukatemwa urunji na kutinkha uheni.” (Ŵahebere 1:9) Nkhukondwa chomene kuti Chiuta wakaniguzira kwa Themba laurunji ili, ndipo mu ufumu wake nizamukhala kwamuyirayira!

[Chithuzi]

Ine na ŵana ŵane Hannelore na Sabine tati tafika waka ku West Germany

[Chithuzi]

Pasono, ine na mwana wane munyamata Benjamin, na muwoli wake, Sandra