Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

Mauchimi Agho Ghali Kufiskika

Mauchimi Agho Ghali Kufiskika

Nga umo tawonera mu nkhani yakwambilira, wasembe munyake wa ku Delphi wakapusika Croesus kuti wamuthereska themba la Peresiya. Ndipouli, Baibolo likayowoya za uchimi wakukhwaskana na themba la Peresiya uwo ukafiskika nadi.

Vyaka 200 pambere themba la Peresiya lindababike, ntchimi Yesaya yikati Sayirasi ndiyo wazamuthereska msumba wa Babuloni. Yikalongosoraso umo wazamuthereskera msumba uwu.

Yesaya 44:24, 27, 28: “Yehova . . . wakuti: ‘Ndine nkhuyowoya ku ndimba za maji kuti: ‘Kamukani, ndipo nikamuskenge milonga yinu yose.’ Ndine nkhuyowoya vya Sayirasi kuti: ‘Ni muliska wane, wazamuchita khumbo lane lose’. Ndipo ndine nkhuyowoya vya Yerusalemu kuti: ‘Wazamuzengekaso,’ na tempile kuti: ‘Fawundeshoni yako yizamuzengeka.’’”

Wakulemba mbiri Wachigiriki zina lake Herodotus, wakati ŵasilikari ŵa Sayirasi ŵakapatuska maji ya mu Mlonga wa Yufurate, agho ghakazingilizga msumba wa Babuloni. Ivi vikawovwira kuti Sayirasi na ŵasilikari ŵake ŵanjire mu msumba. Sayirasi wati wathereska msumba wa Babuloni, wakafwatura Ŵayuda awo ŵakaŵa ŵazga kuti ŵawelere ku kwawo kuti ŵakazengeso msumba wa Yerusalemu uwo ukaŵa kuti wabwangandulika, vyaka 70 kumasinda.

Yesaya 45:1: “Yehova wakuyowoya kwa wakuphakazgika wake, kwa Sayirasi uyo namukora pa woko lake lamalyero, kuti wathereske mitundu pamaso pake, kupwelemura viwuno vya mathemba. Kujura panthazi pake vijaro viŵiriviŵiri, kuti vipata vileke kujalika.”

Ŵaperesiya ŵakanjira mu msumba chifukwa vijaro vikaŵa vyambura kujara. Ŵababuloni ŵamanyenge ivyo Sayirasi wakaghanaghananga, mphanyi ŵakajara vijaro vyose ivyo vikaŵa kufupi na mlonga. Kweni panyengo iyi msumba wa Babuloni ukaŵa wambura kuvikilirika.

Uchimi uwu ngumoza mwa mauchimi gha mu Baibolo agho ghali kufiskika. * Mwakupambana na ŵanthu awo ŵakuti ŵakuloska vyamunthazi, mauchimi gha mu Baibolo ghali kufuma kwa Uyo wakuyowoya kuti: “Kwamba kale chomene nkhuyowoyerathu vinthu ivyo vindachitike. Ine nkhuti: ‘Fundo yane yiyimenge, nichitenge chilichose icho nakhumba.’”—Yesaya 46:10.

Chiuta waunenesko uyo zina lake ni Yehova ndiyo yekha ngwakwenelera kuyowoya mazgu agha. Zina ili likung’anamura “Wakuchitiska Kuŵako.” Likulongora kuti wangamanya ivyo vili munthazi kweniso kuvisintha kuti vizakachitike kuyana na khumbo lake. Ivi vikutisimikizgira kuti wafiskenge vyose ivyo wali kulayizga.

MAUCHIMI AGHO GHAKUFISKIKA MAZUŴA GHANO

Kasi mungatemwa kumanya mauchimi agho Baibolo likayowoyerathu ghakukhwaskana na mazuŵa ghithu ghano? Vyaka 2,000 ivyo vyajumpha, Baibolo likayowoyerathu kuti “mu mazuŵa ghaumaliro,” kuzamuŵa “nyengo zinonono na zakusuzga.” Kasi ni mazuŵa ghaumaliro wa vichi? Agha ni mazuŵa gha umaliro wa ŵanthu panji charu chapasi yayi, kweni umaliro wa masuzgo agho ghayuzga ŵanthu vyaka vinandi chomene. Tiyeni tiwone mauchimi ghachoko waka agho ghakuyowoya vya “mazuŵa ghaumaliro.”

2 Timote 3:1-5: “Mu mazuŵa ghaumaliro . . . , ŵanthu ŵazamuŵa ŵakujitemwa, ŵakutemwa ndalama, ŵakujiŵikamo, ŵakujikuzga, ŵakuyuyura Chiuta, ŵambura kupulikira ŵapapi, ŵambura kuwonga, ŵambura kugomezgeka, ŵambura chitemwa, ŵanonono, ŵakusesa, ŵambura kujikora, ŵakofya, ŵambura kutemwa uwemi, ŵakwendera mphiska, ŵakajilangi, ŵakujitukumura na kunotha, ŵakutemwa vyakusanguluska m’malo mwa kutemwa Chiuta, ŵakuwoneka nga ŵakusopa Chiuta mwakujipeleka kweni ŵakukana nkhongono zake.”

Ŵanthu ŵanandi ŵali na nkharo izi, asi nthe? Pasono ŵanthu ŵanandi mbakujitemwa, ŵakutemwa ndalama, kweniso ŵakujitukumura. Ŵanthu ŵanandi ŵakukhorwa yayi ndipo ŵakupulikana viŵi yayi na ŵanyawo. Ŵana ŵanandi ŵakupulikira yayi ŵapapi ŵawo kweniso ŵanthu ŵakutemwa chomene vyakusanguluska m’malo mwa kutemwa Chiuta. Ndipo zuŵa lililose, vinthu vikuhenipirahenipira.

Mateyu 24:6, 7: “Muzamupulika zinkhondo na malumbiri gha zinkhondo. . . . Mtundu uzamuwukirana na mtundu unyake, ufumu na ufumu unyake.”

Ŵanyake ŵakusachizga kuti kwamba waka 1914 ŵanthu ŵakujumpha 100 miliyoni ŵali kufwa pankhondo panji pa vivulupi. Chiŵelengero ichi chikujumpha chiŵelengero cha ŵanthu mu vyaru vinyake. Ghanaghanirani waka chitima icho ŵanthu ŵakaŵa nacho chifukwa cha ŵanthu ŵanandi awo ŵakafwa. Kasi vyaru vyasambirapo kanthu na kuyezgayezga kuti nkhondo zileke kuchitikaso?

Mateyu 24:7: “Kuzamuŵa njara.”

Wupu wa World Food Programme ukati: “Pa charu chapasi pali chakurya chakuti chingakwanira waliyose. Kweni ŵanthu 815 miliyoni ŵakugona na njara zuŵa lililose. Kweniso pa ŵanthu ŵatatu, yumoza wakulwara matenda chifukwa chakusoŵa chakurya chakwenelera mu thupi.” Vikulongora kuti ŵana pafupifupi 3 miliyoni ŵakufwa na njara chaka chilichose.

Luka 21:11: “Kuzamuŵa vindindindi vikuru.”

Chaka chilichose, kukuchitika vindindindi pafupifupi 50,000. Vindindindi pafupifupi 100 vikusakaza chomene nyumba, ndipo chaka chilichose pakuchitika chindindi chikuru chimoza. Kafukufuku munyake wakati kufuma mu 1975 m’paka 2000, vindindindi vyakoma ŵanthu 471,000.

Mateyu 24:14: “Makani ghawemi agha gha Ufumu, ghazamupharazgika mu charu chose chapasi kuti uŵe ukaboni ku mitundu yose, penepapo ndipo umaliro wizenge.”

Ŵakaboni ŵa Yehova, awo ŵalipo ŵakujumpha 8 miliyoni, ŵakupharazga na kuchitira ukaboni makani ghawemi gha Ufumu wa Chiuta mu vyaru pafupifupi 240. Ŵakupharazga makani ghawemi mu misumba, mu vikaya na malo ghamapiri. Para Chiuta wawona kuti uthenga wapharazgika mwakukwana, Baibolo likuti: “Penepapo ndipo umaliro wizenge.” Kasi chizamuchitika ntchivichi? Apa ndipo ŵanthu ŵazamulekera kulamulira, ndipo Ufumu wa Chiuta ndiwo uzamwamba kulamulira. Ni vichi ivyo vizamufiskika para Ufumu uwu wayamba kulamulira? Ŵazgani nkhani yakulondezgapo kuti mumanye vinandi.