Livokʼ ta San Juan Chancalaíto, jun uni bikʼit jteklum ta yosilal Chiapas (México). Li kutsʼ kalale jaʼik jcholetik ti ta maya likem tal stsʼunbale. Li jtot jmeʼe laj yil 12 ta voʼ yalab xnichʼnabik, voʼon svoʼobal ololun. Kʼalal kʼoxun toʼoxe, li jchiʼiltak ta vokʼel xchiʼuk voʼone laj toʼox jchankutik Vivlia xchiʼuk li stestigotak Jeovae. Toj kʼux ta alel, pe ti kʼusie muʼyuk bu la jchʼun li beiltaseletik chal Vivliae.

 Kʼalal 13 jabilale, ta jlajes droga xchiʼuk chi-elkʼaj xa ox. Lilokʼ batel ta jna, ta buyuk noʼox xital xibat. Kʼalal 16 jabilale, lik abtejkun ti bu tstsʼunik marihuanae. Kʼalal jun xa ox jabil tey chi-abteje, ta jun akʼobal kʼalal jaʼo te ta jmuyeskutik ta jun varko epal marihuanae, te kʼotik jtsop jchon drogaetik ti jaʼik kajkontrakutike, solel lek tajek chapal yabtejebik, vaʼun lik tsakvanikuk ta kʼop. Sventa mu smilikune, lajip jba ochel ta ukʼum, lek nat li nuxinaj batel ta yut voʼ. Laje lijatav batel ta Estados Unidos.

 Kʼalal te xa ox oyune, la jchon droga xchiʼuk la jtikʼ-o jba ta saʼkʼop. Kʼalal 19 xa ox jabilale, la stikʼikun ta chukel ta skoj ti chi-elkʼaj xchiʼuk ti chimilvan oxe. Li ta chukinabe la jtikʼ jba ta jun pandiya xchiʼuk muʼyuk bu laj kikta-o li majvaneje. Ta skoj taje la stakikun batel ta Lewisburg (Pensilvania) ta jun chukinab ti bu toj echʼ xa noʼox chabibile.

 Li ta chukinab ta Lewisburge, mas to sok li jtalelale. Ta skoj ti oy xa onoʼox jtatuaje sventa jun pandiyae, mas xa anil li-och ta jun pandiya ti jaʼ onoʼox koʼol li ta chukinab teye. Mas to lik majvankun xchiʼuk mal jtikʼ jba ta saʼkʼop. Jun veltae la jtikʼ jba ta majvanej ta yamakʼil chukinab kʼalal jaʼo tsmaj sbaik li pandiyaetike, sventa ximajvankutike la jtuneskutik smajobil pelota sventa beisbol xchiʼuk yan kʼusitik sventa spasobil ejersisio. Toj xibal xa noʼox sba li kʼusi kʼot ta pasel teye. Li jchabivanejetike persa la stunesik gas lacrimógeno sventa xkichʼkutik chʼakel. Ta mas tsʼakale li jchabichukinabetike la snopik ti tstikʼikun yoʼ bu oy li jchukeletik ti toj xibal xa noʼox sbaike, jtuk te la sbajikun. Toj echʼ xa noʼox simaronun xchiʼuk muʼyuk chi-ichʼvan ta mukʼ ti kʼu yelan chikʼopoje. Ta kʼusiuk noʼox ta jsaʼo kʼop. Ti melel xkaltike, la jkʼupin toʼox spasel. Muʼyuk bu chopol chkaʼi jba ti jech ta jpase.

 Li ta avilal ti bu jtuk la sbajikune, te bajalun jutuk mu sjunul kʼakʼal. Jaʼ yuʼun sventa x-echʼ li kʼakʼale lik jchan li Vivliae. Ta mas tsʼakale, li chabivaneje laj yakʼbun li livro Usted puede vivir para siempre en el paraíso en la Tierra. a Kʼalal la jkʼel batel li livro ti lokʼem ta Vivliae, vul ta jol li kʼusi jchanoj tal ta jbikʼtal xchiʼuk li stestigotak Jeovae. La jnopbe skʼoplal ti sok tajek jkuxlejal ta skoj ti mal ximajvane. La jnop ta stojolal li kutsʼ kalale. Jun jvix xchiʼuk jun kixlele jaʼik xa ox stestigotak Jeova, xi la jnope: «Li stukike ta xkuxiik sbatel osil». Vaʼun xi la jakʼbe jbae: «¿Li voʼon une?». Jaʼ yuʼun te la jnop lek ti ta jel li jkuxlejale.

 Jnaʼoj ti chtun kuʼun koltael sventa jel li jtalelale. Jaʼ yuʼun li kʼusi baʼyel la jpase xivokolet laj kalbe ti akʼo skoltaun li Jeovae. Laje la jtak batel jlik karta ta Betel yuʼun stestigotak Jeova ta Estados Unidos sventa jkʼan junuk chanubtasel ta Vivlia. Li Betele laj yalbe jun tsobobbail ti te noʼox nopol oy sventa svulaʼanikune. Pe li ta chukinabe jaʼ noʼox xakʼik ti svulaʼanikun li kutsʼ kalale. Jaʼ yuʼun, jun stestigo Jeova li ta tsobobbail taje lik stakbun batel kartaetik sventa spatbun koʼonton xchiʼuk la stakbun batel vunetik ti lokʼem ta Vivlia sventa skoltaun ta sjelel li jkuxlejale.

 Pe oy to kʼusi yan la jpas, la jnop ti chilokʼ li ta pandiya ti ep jabil te tikʼilune. Li jnitvanej yuʼun pandiyae te tikʼil ek yoʼ bu oyune, linopaj ta stojolal kʼalal ta jkux koʼontonkutike xchiʼuk laj kalbe ti ta jkʼan chikʼot ta stestigo Jeovae. Toj labal sba laj kaʼi ti xi laj yalbune: «Paso mi jech xavale, mu jkʼan jmakot ta be spasel li kʼusi chakʼan chapas ta sventa Diose. Pe mi jaʼ noʼox chakʼan chavikta li pandiyae, naʼo me li kʼusi chavichʼ pasbele».

 Kʼalal echʼ yan chib jabil xtoke, li buchʼu sbainoj li chukinabe laj yakʼ venta ti yakal chjel li jtalelale. Jaʼ yuʼun mas xa lek ti kʼu yelan la stsakikun ta ventae. Muʼyuk xa bu chukul chbat jkʼob yuʼunik kʼalal chibat ta vanyoe. Jun jchabichukinabe nopaj tal ta jtojolal xchiʼuk la stijbun koʼonton ti akʼo jel-o batel li jkuxlejale. Pe maʼuk noʼox, yuʼun li j-abteletike laj yakʼikun ta jun chukinab ti bu jutuk noʼox chabibile, ti jaʼ xa te tsʼaki ti jayib jabil albil ti chkichʼ tikʼel ta chukele. Kʼalal echʼ lajuneb jabil tikʼilune, ta 2004 la slokʼesikun xchiʼuk la stakikun sutel tal ta México ta jun karo sventa jchukeletik.

 Kʼalal mu toʼox jaluk jkʼotel ta Mexicoe, la jta jun Salon sventa Tsobobbail yuʼun stestigotak Jeova. Kʼalal libat ta baʼyel tsobajele, jaʼ la jlap batel li jkʼuʼ sventa chukinabe, yuʼun chʼabal yan jkʼuʼ ti lek noʼox sba ta kʼelele. Akʼo mi mu toj lekuk ta kʼelel ti kʼu yelan likʼote, ta slekil yoʼonton la xchʼamikun li stestigotak Jeovae. Kʼalal laj kil ti ta slekil yoʼonton la xchʼamikune, laj kaʼi ti te oyun xchiʼuk li melel yajchankʼoptak Kristoe (Juan 13:35). Li moletik ta tsobobbaile anil la skʼelik buchʼu xuʼ xiyakʼbun junuk chanubtasel ta Vivlia. Kʼalal echʼ jun jabile, ta 3 yuʼun septiembre ta 2005, laj kichʼ voʼ kʼuchaʼal stestigo Jeova.

 Li ta enero ta 2007, lik tunkun ta yabtel Dios ta tsʼakal ora, ti jaʼ skʼan xal ti 70 ora ta u ta jchanubtas yan krixchanoetik ta sventa Vivlia. Ta 2011, nel kuʼun li Chanob vun ta Vivlia sventa Ermanoetik ti Chʼabal Yajnilike (li avie jaʼ xa sbi Chanob vun sventa j-al lekil aʼyejetik yuʼun Ajvalilal yuʼun Dios). Li chanob vun taje ep la skoltaun tajek sventa jkʼel lek li abtelaletik ta tsobobbaile.

 Ta 2013, linupun xchiʼuk li kuni ajnil ti Pilar sbie. Kʼalal ta jloʼiltabe ti kʼu toʼox yelan li jkuxlejale, stseʼet ta xal ti vokol la chaʼi xchʼunel ti jaʼ toʼox jech jtalelale. Muʼyuk xa bu jech jpas-o jtalelal kʼuchaʼal toʼoxe. Jchʼunoj xchiʼuk kajnil ti jaʼ la sjelbun jkuxlejal li Vivliae, yuʼun xuʼ sjelbe stalelal epal krixchanoetike (Romanos 12:2).

 Li kʼusi laj yal Jesus ta Lukas 19:10, jaʼ jkʼoplal chkaʼi. Li teye ta xal ti «jaʼ tal saʼ xchiʼuk tal skolta li buchʼutik chʼayemike». Muʼyuk xa chʼayem chkaʼi jba. Muʼyuk xa bu xital xibat ta yilbajinel li krixchanoetike. Koliyal li Vivliae, li avie lek xa ta jtunes li jkuxlejale. Lek xkil jba xchiʼuk skotol krixchanoetik, pe li kʼusi mas to tsots skʼoplale jaʼ ti lek xkil jba xchiʼuk li Jpasvanej kuʼun, ti jaʼ li Jeovae.