1-3. Ndi mini zwo itaho uri hu ande miṱa i re na mubebi muthihi, nahone vha katelwaho vha kwamea hani?

 KHA ḽa United States miṱa ya mubebi muthihi i vhidzwa “maitele a muṱa ane a khou hula nga u ṱavhanya.” Vhuimo vhu a fana na kha maṅwe mashango manzhi. Tshivhalo tshihulwane tsha miṱalano, u laṱedzwa, u fhandekana, na vhana vha dzikhangamitupo tsho vha na mvelelo khulwane kha vhabebi na vhana vha dzimilioni.

² Muṅwe mme a re eṱhe o ṅwala uri: “Ndi tshilikadzi ya miṅwaha ya 28 i re na vhana vhavhili. Ndo tsikeledzea nga maanḓa ngauri a thi ṱoḓi u alusa vhana vhanga vhe si na khotsi. Zwi vhonala hu si na ane a nndonda. Kanzhi vhana vhanga vha mbona ndi tshi khou lila nahone zwi a vha kwama.” Nga nnḓa ha u lwisana na maḓipfele ane a nga u sinyuwa, u ḓipfa u na mulandu, na vhumvumvu, vhunzhi ha vhabebi vha re vhoṱhe vha sedzana na khaedu ya u shuma nnḓa ha haya na u ita mishumo ya hayani. Muṅwe o ri: “U vha mubebi u woṱhe zwi fana na musi u tshi posela bola nnzhi muyani nga kathihi. Nga murahu ha miṅwedzi ya rathi ni tshi khou ḓiḓowedza, ni vha ni tshi vho kona u posa bola nṋa nga kathihi. Fhedzi musi ni tshi vho kona u ita nga u ralo, muṅwe muthu a ni posela iṅwe bola!”

³ Vhaswa vha re miṱani ya mubebi muthihi kanzhi vha na vhuleme havho. Vha nga fanela u sedzana na mitsiko ya maḓipfele musi vhabebi vha tshi fhandekana kana nga lufu. Kha vhaswa vhanzhi u sa vha hone ha mubebi zwi vhonala zwi tshi vha na mvelelo mmbi vhukuma.

4. Ri zwi ḓivha hani uri Yehova u vhilaelela miṱa i re na mubebi muthihi?

 ⁴ Miṱa i re na mubebi muthihi yo vha i hone zwifhingani zwa Bivhili. Maṅwalo a amba lunzhi-lunzhi nga ha “dzitsiwana” na “dzitshilikadzi.” (Ekisodo 22:21; Doiteronomio 24:19-21; Yobo 31:16-22) Yehova Mudzimu o vha a sa nyadzi u shengela havho. Mupsalme o vhidza Mudzimu “khotsi-a dzitsiwana na Mulamuleli wa dzitshilikadzi.” (Psalme ya 68:5) Vhukuma, Yehova u a vhilaelela miṱa i re na mubebi muthihi na ṋamusi! I ngoho, Ipfi ḽawe ḽi na maitele ane a nga vha thusa uri vha bvelele.

5. Ndi vhuleme vhufhio vhune vhabebi vha re vhoṱhe vha fanela u sedzana naho mathomoni?

⁵ Ṱhogomelani mushumo wa u langa haya. Muṅwe mufumakadzi o ṱaliwaho u a tenda: “Hu na zwifhinga zwinzhi zwine wa tama uri arali ho vha hu na munna tsini, u fana na musi goloi yau i sa bvumi zwavhuḓi nahone u sa ḓivhi uri zwi khou itiswa nga mini.” Vhanna vha kha ḓi bvaho u ṱala kana vho felwaho na vhone vha nga hanganeiswa nga mishumo minzhi-minzhi ya hayani ine zwino vha fanela u i ita. Kha vhana, u sa dzudzana ha zwithu hayani zwi nga engedza kha u sa dzika ha maḓipfele na u ḓipfa vha songo tsireledzea.

6, 7. (a) Ndi tsumbo ifhio yavhuḓi ye ya vhewa nga “musadzi vhukuma” wa Mirero? (b) U futelela mishumoni ya hayani zwi thusa hani mahayani a re na mubebi muthihi?

⁶ Ndi mini tshine tsha nga thusa? Ṱhogomelani tsumbo ye ya vhewa nga “musadzi vhukuma” o ṱaluswaho kha Mirero 31:10-31. Vhuhulwane ha mishumo ine a i ita vhu a swayea—u renga, u rengisa, u runga, u bika, u bindulisa nga thundu yawe, u lima, na u langa bindu. Tshiphiri tshawe tsho vha tshi tshifhio? O vha a tshi futelela, a tshi shuma u swika ḽi tshi kovhela nahone a tshi buba hu tshee nga matsheloni u thoma mishumo yawe. Nahone mishumo yawe yo vha yo dzudzanywa zwavhuḓi, a tshi kovha miṅwe mishumo nahone a tshi  ita miṅwe mishumo nga zwanḓa zwawe u itela u thusa vhaṅwe. Ndi ngazwo o vha a tshi rendwa nga u rali!

⁷ Arali ni mubebi a re eṱhe, londani vhuḓifhinduleli haṋu ha hayani. Fusheani nga wonoyo mushumo, ngauri hezwi zwi ita mushumo muhulwane kha u engedza dakalo ḽa vhana vhaṋu. Naho zwo ralo, u dzudzanya havhuḓi na u langa zwithu zwi a ṱoḓea. Bivhili i ri: “Ngelekanyo dza mushumi a dzi shayi bindu.” (Mirero 21:5) Muṅwe khotsi a re eṱhe o tenda uri: “Ndi anzela u sa humbula nga ha zwiḽiwa u swikela ndi tshi pfa nḓala.” Fhedzi zwiḽiwa zwo dzudzanyiwaho kanzhi zwi na pfushi nahone zwi a ḓifha u fhirisa zwo bikwaho nga u ṱavhanya. Zwi nga kha ḓi ṱoḓea uri ni gude miṅwe mishumo miswa ya nḓuni. Nga u vhudzisa khonani dzo ḓowelaho yeneyo mishumo, bugu dzi funzaho mishumo, na vhomakone vha thusaho, vhaṅwe vhomme vha re vhoṱhe vho kona u pennda, u lugisa dziphaiphi, na u lugisa goloi hu sa konḓi.

8. Vhana vha re na mubebi muthihi vha nga thusa hani hayani?

⁸ Naa ndi zwavhuḓi u humbela vhana uri vha thuse? Muṅwe mme a re eṱhe o amba hezwi: “Ni ṱoḓa u vala tshikhala tsha mubebi a siho nga u leludzela vhana vhaṋu.” Hezwo zwi nga pfala, fhedzi khamusi a zwi nga ralo misi yoṱhe u itela u vhuyedza ṅwana. Vhaswa vha ofhaho Mudzimu vha zwifhingani zwa Bivhili vho vha vha tshi ṋewa mishumo yo fanelaho. (Genesi 37:2; Ngosha ya Dzingosha 1:6) Ngauralo, naho ni tshi ṱhogomela uri ni si hwese vhana vhaṋu muhwalo muhulwane, zwi ḓo vha vhuṱali uri ni vha ṋee mishumo i ngaho u ṱanzwa phuleithi na u vhulunga kamara yavho yo kuna. Ndi ngani ni sa iti miṅwe mishumo noṱhe? Hezwi zwi nga takadza vhukuma.

9. Ndi ngani kanzhi vhomme vha re vhoṱhe vha tshi vha na vhuleme ha dzitshelede?

⁹ Vhunzhi ha vhabebi vha re vhoṱhe wa wana zwi tshi  konḓa u sedzana na ṱhoḓea dza tshelede, nahone vhomme vhaswa vha songo vhingwaho kanzhi vha wana zwi tshi konḓa vhukuma. a Mashangoni hune ha vha na thuso ya tshitshavha, zwi nga kha ḓi vha vhuṱali uri vha i shumise, u swikela zwenezwo vha tshi wana mushumo. Bivhili i tendela Vhakriste vha tshi shumisa ndugiselelo dzo raloho arali zwi tshi ṱoḓea. (Vha-Roma 13:1, 6) Dzitshilikadzi na vho ṱaliwaho vha sedzana na khaedu dzo raloho. Vhanzhi, vha kombetshedzeaho u vhuyelela mushumoni nga murahu ha miṅwaha minzhi vha tshi ṱwa hayani, kanzhi vha nga wana mushumo u holelaho tshelede ṱhukhu. Vhaṅwe vha a kona u khwinisa vhutshilo havho nga u ṅwalisela mbekanyamushumo dzi gudisaho mushumo kana u ita khoso dza tshifhinganyana.

10. Mme a re eṱhe a nga ṱalutshedza hani vhana vhawe uri ndi ngani a tshi fanela u shuma?

¹⁰ Ni songo mangala musi vhana vhaṋu vha sa takaleli musi ni tshi ṱoḓa mushumo, nahone ni songo ḓipfa ni na mulandu. Nṱhani hazwo, vha ṱalutshedzeni uri ndi ngani ni tshi fanela u shuma, nahone ni vha thuse u pfesesa uri Yehova u ṱoḓa ni tshi vha ṱunḓela. (1 Timotheo 5:8) Nga u ya ha tshifhinga, vhana vhanzhi vha a ḓowela. Naho zwo ralo, lingedzani u vha navho tshifhinga tshinzhi musi zwi tshi konadzea. Yeneyo ṱhogomelo ya lufuno i nga dovha ya thusa u fhungudza vhuleme vhune ha nga bveledzwa nga u sa vha na tshelede vhune muṱa wa nga vhu tshenzhela.—Mirero 15:16, 17.

11, 12. Ndi mikano ifhio ine vhabebi vha re vhoṱhe vha fanela u i vhulunga, nahone vha nga zwi itisa hani?

¹¹ Ndi zwa nzulele uri vhabebi vha re vhoṱhe vha vhe tsini-tsini na vhana vhavho, naho zwo ralo hu fanela u  londiwa uri mikano i re vhukati ha vhabebi na vhana i bvaho ha Mudzimu i si tshinyadzwe. Sa tsumbo, hu nga vha na vhuleme vhuhulwane arali mme a re eṱhe a tshi lavhelela uri murwa wawe a hwale vhuḓifhinduleli ha munnamuḓi kana a tshi dzhia ṅwana wawe wa musidzana sa ane a mu somolela zwa haṋwani, a tshi lemedza onoyo ṅwananyana nga vhuleme vhuhulwane. U ita nga u ralo a zwo ngo fanela, zwi a tsikeledza, nahone khamusi zwi kanganyisa ṅwana.

¹² Khwaṱhisedzani vhana vhaṋu uri inwi, sa mubebi, ni ḓo vha ṱhogomela—hu si uri vhone vha ṱhogomele inwi. (Vhambedzani 2 Vha-Korinta 12:14.) Nga zwiṅwe zwifhinga, ni nga kha ḓi ṱoḓa nyeletshedzo kana thikhedzo. I ṱoḓeni kha vhahulwane vha Vhakriste kana khamusi kha vhafumakadzi vha Vhakriste vho vhibvaho, hu si kha vhana vhaṋu vhaṱuku.—Tito 2:3.

13. Ndi vhuleme vhufhio malugana na ndayo vhune mme a re eṱhe a nga sedzana naho?

¹³ Munna a nga kha ḓi sa vha na vhuleme ha u dzhiiwa sa a fanelaho u laya, fhedzi wa mufumakadzi a nga vha na vhuleme kha heḽi sia. Muṅwe mme a re eṱhe u ri: “Vharwa vhanga vho vhumbea sa vhanna vhahulwane nahone vha amba nga maipfi mahulwane. Nga zwiṅwe zwifhinga zwi a konḓa u ita dziphetho kana u nga u shaya nungo musi ndi tshi vhambedza na zwine vha vha zwone.” Zwiṅwe hafhu, ni nga kha ḓi vha ni tshi kha ḓi lilela mufarisi waṋu o faho, kana khamusi ni nga kha ḓi vha ni tshi khou ḓipfa ni na mulandu kana no halifhiswa nga muṱalano. Arali inwi na we na vha no vhingana nae ni na ndugelo kha vhana vhaṋu, ni nga kha ḓi ofha uri ṅwana waṋu u takalela u vha na mufarisi waṋu wa kale. Vhuimo ho raloho vhu nga ita uri zwi konḓe u laya nga nḓila yo linganyiselwaho.

14. Vhabebi vha re vhoṱhe vha nga vha hani na mavhonele o linganyiselwaho a ndayo?

¹⁴ Bivhili i amba uri “ṅwana á sa laiwi u ḓo shonisa mme-awe.” (Mirero 29:15) Ni ḓo tikedzwa nga Yehova Mudzimu kha u ita na u khunyeledza milayo ya muṱa, ngauralo ni songo tendela u ḓipfa ni na mulandu, u ḓisola, kana nyofho zwi tshi ni tsikeledza. (Mirero 1:8) Ni songo vhuya na nyadza zwilinganyo zwa Bivhili. (Mirero 13:24) Lingedzani u pfesesa, ni farelele kha ḽe na amba, nahone ni khwaṱhe. Nga u ya ha tshifhinga, vhaṅwe vhana vha ḓo aravha. Naho zwo ralo, ni fanela u humbulela maḓipfele a vhana vhaṋu. Muṅwe khotsi a re eṱhe u ri: “Ndayo yanga ndo vha ndi tshi fanela u i ita ndi tshi pfesesa nga ṅwambo wa uri vho vha vha tshee vho tshuswa nga u xelelwa nga mme avho. Ndi amba navho tshifhinga tshiṅwe na tshiṅwe. Musi ri tshi bika tshilalelo ri vha na ‘zwifhinga zwa u somolelana zwa haṋwani.’ Ndi nga tshenetsho tshifhinga tshine vha mbudza zwa mbiluni.”

15. Mubebi o ṱalaho u fanela u iledza mini musi a tshi amba nga we a vha e mufarisi wawe?

 ¹⁵ Arali no ṱalana, a ni nga khunyeledzi zwivhuya nga u nyadza we a vha e mufarisi waṋu. U semana ha vhabebi hu vhaisa vhana nahone mafheleloni hu ita uri vha si tsha ni ṱhonifha vhuvhili ha vhoiwe. Nga zwenezwo, iledzani u amba maipfi a ṱhavhaho sa: “Ni nga khotsi aṋu!” Naho mufarisi waṋu o vhuya a ni pfisa vhuṱungu lungafhani, u kha ḓi vha mubebi wa ṅwana waṋu, ane a ṱoḓa lufuno, ṱhogomelo, na ndayo zwi bvaho ha vhabebi vhoṱhe. b

16. Ndi ndugiselelo dzifhio dza muya dzine dza fanela u vha tshipiḓa tsha misi yoṱhe tsha ndayo muṱani u re na mubebi muthihi?

¹⁶ Samusi zwo haseledzwa kha ndima dzo fhiraho, ndayo i katela u gudisa na u laya, hu si u ṱarafa fhedzi. Vhuleme vhunzhi vhu nga piringululwa nga mbekanyo yavhuḓi ya pfunzo ya muya. (Vha-Filipi 3:16) U ṱanganela misi yoṱhe miṱanganoni ya Vhukriste zwi a ṱoḓea. (Vha-Heberu 10:24, 25) Zwi fana na u vha na  pfunzo ya muṱa ya Bivhili ya vhege iṅwe na iṅwe. I ngoho, a zwi leluwi u fara yeneyo pfunzo misi yoṱhe. Muṅwe mme a londaho u ri: “Musi ni tshi bva mushumoni, ni ṱoḓa u awela zwa vhukuma. Fhedzi ndi lugisa muhumbulo wanga uri ndi gude na ṅwananyana wanga, ndi tshi ḓivha uri ndi zwine zwa fanela u itwa. U takalela zwa vhukuma pfunzo yashu ya muṱa!”

17. Ri nga guda mini kha nḓila ye Timotheo khonani ya Paulo a aluswa ngayo?

¹⁷ Zwi vhonala uri Timotheo khonani ya muapostola Paulo o funzwa maitele a Bivhili nga mme awe na makhulu wawe—fhedzi zwi vhonala hu si nga khotsi awe. Naho zwo ralo, Timotheo o vha Mukriste wavhuḓi lungafhani! (Mishumo 16:1, 2; 2 Timotheo 1:5; 3:14, 15) Na inwi ni nga fulufhela uri ni ḓo vha na mvelelo dzavhuḓi musi ni tshi lwela u alusa vhana vhaṋu “nga u vha laya na u vha kwengweledza zwa Murena.”—Vha-Efesa 6:4.

18, 19. (a) Vhumvumvu vhu nga vhonala hani kha mubebi a re eṱhe? (b) Ndi nyeletshedzo ifhio ine ya ṋewa u itela u thusa u langa nyemulo dza ṋama?

¹⁸ Muṅwe mubebi a re eṱhe o vhilaela: “Musi ndi tshi vhuya hayani nda vhona dzenedzo mbondo nṋa, nahone zwihuluhulu arali vhana vho no eḓela, vhukuma ndi vha na vhumvumvu.” Ee, kanzhi mubebi a re eṱhe u sedzana  na vhuleme vhuhulwanesa ha vhumvumvu. Ndi zwa nzulele u ṱuvha vhushaka ha lufuno na vhukonani ha mbingano. Fhedzi naa muthu u fanela u lingedza u piringulula uvhu vhuleme hu sa londwi naho tshi tshini? Misini ya muapostola Paulo, vhaṅwe vhathu vha dzitshilikadzi vha kha ḓi vhaho vhaswa vho “konyolola Kristo nga u ḓi-pfa havho.” (1 Timotheo 5:11, 12) U tendela nyemulo dza ṋama dzi tshi thithisa madzangalelo ashu a muya zwi a tshinya.—1 Timotheo 5:6.

¹⁹ Muṅwe munna wa Mukriste o ri: “Nyemulo dza u ṱangana nga dzimbeu dzi na maanḓa vhukuma, fhedzi ni nga dzi langa. Musi wonoyo muhumbulo u tshi ni ḓela, ni songo humbulesa ngawo. Ni fanela u u ṱusa. Zwi a thusa u humbula nga ha ṅwana waṋu.” Ipfi ḽa Mudzimu ḽi a eletshedza: ‘Vhulahani-ha miraḓo ya vhoiwe ine ya vha u tambula nyemulo mmbi.’ (Vha-Kolosa 3:5) Arali no vha ni tshi khou lingedza u vhulaha lutamo lwaṋu lwa zwiḽiwa, naa no vha ni tshi ḓo vhala magazini dzi re na zwifanyiso zwa zwiḽiwa zwi ḓifhaho, kana naa no vha ni tshi ḓo konana na vhathu vha ṱwaho vha tshi amba nga ha zwiḽiwa? Na kathihi! Zwi a fana na nyemulo dza ṋama.

20. (a) Hu na khombo ifhio kha vhane vha funana na vha si vhatendi? (b) Vha siho mbinganoni vha ḓana ḽa u thoma ḽa miṅwaha na vha ṋamusi vho lwisana hani na vhumvumvu?

²⁰ Vhaṅwe Vhakriste vho funana na vha si vhatendi. (1 Vha-Korinta 7:39) Naa izwo zwo piringulula vhuleme havho? Hai. Mufumakadzi wa Mukriste o ṱaliwaho o sevha uri: “Hu na tshiṅwe tshithu tsho kalulaho vhukuma u fhira u sa vha mbinganoni. Ndi u vhingana na muthu a songo fanelaho!” A zwi timatimisi uri tshilikadzi dza Vhakriste vha ḓana ḽa u thoma ḽa miṅwaha vho vha vhe na vhumvumvu vhuhulu, fhedzi vho ṱalifhaho vho vha vha tshi farakanea nga mishumo ‘vha tshi ṱanganedza vhaeni, vha tshi ṱanzwa milenzhe ya vhakhethwa, vha tshi farisana na vha ṱhupheaho.’ (1 Timotheo 5:10) Vhakriste vha fulufhedzeaho ṋamusi vhe vha  lindela miṅwaha minzhi uri vha wane mufarisi a ofhaho Mudzimu na vhone vha dzula vho farakanea. Muṅwe a re tshilikadzi ya Mukriste wa miṅwaha ya 68 o thoma u dalela dziṅwe tshilikadzi musi a tshi ḓipfa e na vhumvumvu. O ri: “Ndi ṱhogomela uri musi ndi tshi dala nga u rali, ndi tshi ita mushumo wanga wa hayani na u ṱhogomela vhumuya hanga a thi vhi na tshifhinga tsha vhumvumvu.” U funza vhaṅwe nga ha Muvhuso wa Mudzimu ndi mushumo wavhuḓi u vhuyedzaho vhukuma.—Mateo 28:19, 20.

21. Thabelo na vhukonani havhuḓi zwi nga kunda vhumvumvu nga nḓila ifhio?

 ²¹ Ndi ngoho uri a hu na dzilafho ḽa vhuṱolo ḽa vhumvumvu. Fhedzi vhu nga konḓelelwa nga nungo dzi bvaho ha Yehova. Nungo dzo raloho dzi vha hone musi Mukriste a tshi “konḓelela dzithabeloni na kha u humbela vhusiku na masiari.” (1 Timotheo 5:5) Dzithabelo ndi u futelela u humbela, ee, u humbela thuso, khamusi nga zwililo na maṱodzi. (Vhambedzani Vha-Heberu 5:7.) U vhudza Yehova zwoṱhe zwi re mbiluni “vhusiku na masiari” zwi nga thusa vhukuma. Zwiṅwe hafhu, vhukonani havhuḓi vhu nga ita zwinzhi kha u fhungudza vhumvumvu. Nga vhukonani havhuḓi, muthu a nga wana ‘fhungo ḽa vhuthu’ ḽi khuthadzaho ḽo ṱaluswaho kha Mirero 12:25.

22. Ndi u humbulela hufhio hune ha nga thusa musi maḓipfele a vhumvumvu a tshi vha hone nga zwiṅwe zwifhinga?

²² Arali zwifhinga zwinzhi maḓipfele a vhumvumvu a tshi ḓi vha hone—samusi zwi tshi ḓo ralo—humbulani uri a hu na a si na vhuleme vhutshiloni. I ngoho, “vhahaṋu vhoṱhe” vha khou tambula nga nḓila dzi sa fani. (1 Petro 5:9, vhambedzani NW.) Iledzani u humbula nga zwa kale. (Muhuweleli 7:10) Vusulusani zwivhuya zwine na ḓiphina ngazwo. Zwi fhiraho zwoṱhe, ḓiimiseleni u dzula ni tshi fulufhedzea na u takadza mbilu ya Yehova.—Mirero 27:11.

23. Ndi vhuḓifhinduleli vhufhio vhune Vhakriste nga riṋe vha vha naho kha vhabebi vha re vhoṱhe tshivhidzoni?

²³ Thikhedzo na thuso zwa Vhakriste nga riṋe ndi zwa thengo khulu. Yakobo 1:27 i ri: “Kushumele kuné Mudzimu a re Khotsi a vhona kwó ṱamba, kú si na tshika, ndi hoku: U londola zwisiwana na dzitshilikadzi vhuṱunguni havho.” Ee, Vhakriste vha a kombetshedzea u thusa miṱa i re na mubebi muthihi. Izwi zwi nga itwa nga nḓila dzifhio dzi shumaho?

24. Miṱa ya mubebi muthihi i shayaho i nga thuswa nga nḓila dzifhio?

²⁴ Hu nga ṋewa zwithu zwi vhonalaho. Bivhili i ri:  “Arali muthu a re na thundu dza shango, a sokou lavhelesa murathu wawe a tshi shaya, a mu hoṋela mbilu yawe, u funa Mudzimu zwi nga vha hone naa kha wa u ralo?” (1 Yohane 3:17) Ipfi ḽa u thoma ḽa Lugerika ḽi ambaho “lavhelesa,” a ḽi ambi u sokou sedza, fhedzi ḽi amba u sedza nga vhulondi. Hezwi zwi sumbedza uri Mukriste a re na vhuhwavho u ḓo thoma u ḓowelana na zwiimo zwa wonoyo muṱa na ṱhoḓea dzawo. Khamusi vha khou shaya tshelede. Vhaṅwe vha nga ṱoḓa thuso malugana na u lugiswa ha zwo tshinyalaho nḓuni. Kana vha nga takalela u sokou rambelwa zwiḽiwani kana u ḓimvumvusa.

25. Vhakriste nga riṋe vha nga sumbedza hani u pfela vhuṱungu vhabebi vha re vhoṱhe?

²⁵ Zwiṅwe hafhu, 1 Petro 3:8 i ri: “Noṱhe ni anane, ni pfelane vhuṱungu, ni funane, ni vhe na mbilu tshena.” Muṅwe mubebi a re eṱhe a re na vhana vha rathi o ri: “Zwi a konḓa nahone nga zwiṅwe zwifhinga ndi a tsikeledzea. Naho zwo ralo, nga zwiṅwe zwifhinga muṅwe wa vhahashu vha tshinnani kana vha tshisadzini u ḓo ri kha nṋe: ‘Joan, ni khou ita mushumo wavhuḓi. Mvelelo dzi ḓo vha dzavhuḓi.’ U ḓivha fhedzi uri vhaṅwe vha a ni humbula na uri vha a ni londa zwi a thusa vhukuma.” Vhafumakadzi vhahulwane vha Vhakriste vha nga thusa vhukuma vhafumakadzi vhaṱuku vha re vhabebi vhe vhoṱhe, vha tshi vha thetshelesa musi vhe na vhuleme vhune zwa nga konḓa uri vha vhu haseledze na muthu wa munna.

26. Vhanna vho vhibvaho vha Vhakriste vha nga thusa hani zwisiwana?

²⁶ Vhanna vha Vhakriste vha nga thusa nga dziṅwe nḓila. Yobo munna o lugaho o ri: “Ndo vha ndi tshi vhofholola . . . tshisiwana tshi si na mulamuli.” (Yobo 29:12) Ṋamusi vhaṅwe vhanna vha Vhakriste vha na dzangalelo kha vhana vha si na vhokhotsi nahone vha sumbedza “lufuno lu bvaho kha mbilu tshena,” vhe si na zwiṱuṱuwedzi zwo khakheaho. (1 Timotheo 1:5) Vha sa litsheleli miṱa yavho, nga zwiṅwe zwifhinga vha nga dzudzanya  u shuma na vhenevho vhana vhuḓinḓani ha Vhukriste nahone vha nga ita na u vha ramba pfunzoni ya muṱa kana u ḓimvumvusani. Vhuhwavho ho raloho vhu nga lamulela tshisiwana kha u dzhia buḓo ḽo khakheaho.

27. Vhabebi vha re vhoṱhe vha nga khwaṱhisedzwa u wana thikhedzo ifhio?

²⁷ Zwa vhukuma ndi uri vhabebi vha re vhoṱhe vha fanela u ‘hwala maputu avho vhone vhaṋe’ a vhuḓifhinduleli. (Vha-Galata 6:5) Naho zwo ralo, vha nga funwa nga vhahavho vha tshinnani na vha tshisadzini vha Vhakriste na nga Yehova Mudzimu nga dzawe. Bivhili i amba hezwi ngae: “Tsengela-tsiwana na tshilikadzi.” (Psalme ya 146:9) Nga thikhedzo Yawe ya lufuno, miṱa i re na mubebi muthihi i nga bvelela!