NDIMA YA VHUMALO
Tsireledzani Muṱa Waṋu Kha Ṱhuṱhuwedzo Dzi Tshinyadzaho
1-3. (a) Ṱhuṱhuwedzo dzi tshinyadzaho dzine dza vhea muṱa khomboni dzi bva zwisimani zwifhio? (b) Vhabebi vha fanela u linganyisela nga nḓila-ḓe musi vha tshi tsireledza muṱa wavho?
NI KHOU ṱoḓa u isa murwa waṋu muṱuku tshikoloni, nahone mvula i khou na. Ni ḓo ita mini? Naa ni a mu tendela a tshi gidima nnḓa a si na zwiambaro zwa u pila mvula? Kana ni mu ambadza zwiambaro zwinzhi-zwinzhi zwa u mu tsireledza lune a si tsha kona na u tsukunyea? Vhukuma, a ni iti na tshithihi tsha zwenezwo. Ni mu ṋea zwine zwa ṱoḓea u itela uri a si ṋukale.
2 Nga nḓila i fanaho, vhabebi vha fanela u wana nḓila yo linganyiselwaho ya u tsireledza muṱa wavho kha ṱhuṱhuwedzo dzi tshinyadzaho dzine dza vha wela dzi tshi bva zwisimani zwinzhi—zwa u ḓimvumvusa, vhudavhidzano, thangana ya murole, nahone nga zwiṅwe zwifhinga na zwikolo. Vhaṅwe vhabebi a vha iti tshithu u itela u tsireledza muṱa wavho. Vhaṅwe, vha tshi dzhia hu ṱoḓaho u vha zwiṱuṱuwedzi zwoṱhe zwa nga nnḓa sa zwi huvhadzaho, vha na vhutevheleli lune vhana vha ḓipfa u nga vha khou saleswa murahu. Naa u linganyisela zwi a konadzea?
3 Ee, zwi a konadzea. U kaludza a zwi shumi nahone zwi nga engedza khombo. (Muhuweleli 7:16, 17) Fhedzi vhabebi vha Vhakriste vha wana u linganyisela ho teaho kha u tsireledza muṱa wavho nga nḓila-ḓe? Ṱhogomelani masia mararu: pfunzo, dzikhonani, na u ḓimvumvusa.
NDI NNYI ANE A ḒO FUNZA VHANA VHAṊU?
4. Vhabebi vha Vhakriste vha fanela u dzhia pfunzo nga nḓila-ḓe?
4 Vhabebi vha Vhakriste vha dzhia pfunzo i ya ndeme. Vha a zwi ḓivha uri tshikolo tshi thusa vhana u vhala, u ṅwala, na u davhidzana, khathihi na u piringulula vhuleme. Tshi fanela u ita na u vha funza nḓila ya u guda. Vhutsila vhune vhana vha vhu wana tshikoloni vhu nga vha thusa uri vha bvelele hu sa londwi khaedu dza shango ḽa ṋamusi. Zwiṅwe hafhu, pfunzo yavhuḓi i nga ḓi vha thusa u ita mishumo ya nṱha.—Mirero 22:29.
5, 6. Ndi nga nḓila ifhio ine vhana tshikoloni vha nga vhudzwa zwithu zwo tshinyalaho nga ha mafhungo a zwa u ṱangana nga dzimbeu?
5 Naho zwo ralo, tshikolo tshi ita na u ṱanganyisa vhana—vhane vhunzhi havho vha vha na mavhonele o tshinyalaho. Sa tsumbo, ṱhogomelani mavhonele avho nga ha u ṱangana nga dzimbeu na vhuḓilisi. Tshikoloni tsha sekondari ngei Nigeria, muṅwe musidzana we a vha a tshi ḓifara luvhi nga zwa u ṱangana nga dzimbeu o vha a tshi anzela u eletshedza vhagudi ngae nga ha u ṱangana nga dzimbeu. Vho mu thetshelesa nga u fhisea, naho mihumbulo yawe yo vha i ya vhutsilu he a vha o vhu wana kha khandiso dza vhuaḓa ha u ṱangana nga dzimbeu. Vhaṅwe vhasidzana vho shumisa nyeletshedzo yawe. Nga zwenezwo, muthihi a vhifha muvhilini a sa athu vhingwa nahone a fa nga u reḓula thumbu he a tou ḓiitela.
6 Zwi ṱungufhadzaho ndi uri maṅwe mazwifhi a zwa u ṱangana nga dzimbeu tshikoloni ha bvi kha vhana, fhedzi a bva kha vhadededzi. Vhabebi vhanzhi vha a mangala musi zwikolo zwi tshi funza vhana nga ha u ṱangana nga dzimbeu zwi sa vha funzi zwilinganyo zwa vhuḓilisi na vhuḓifhinduleli. Muṅwe mme a musidzana wa miṅwaha ya 12 o ri: “Ri dzula fhethu ha vhurereli, ha sialala nga maanḓa, nahone naho zwo ralo tshikoloni tsha henefho tsha murole wa nṱha, vha khou ṋea vhana dzi-condom!” Ene na munna wawe vho vhilaela musi vha tshi pfa uri ṅwananyana wavho o vha a tshi khou ambiswa nga vhatukana vha murole wawe uri vha ṱangane nga dzimbeu. Vhabebi vha nga tsireledza hani muṱa wavho kha dzenedzi ṱhuṱhuwedzo dzo khakheaho?
7. Mazwifhi nga zwa u ṱangana nga dzimbeu a nga khakhululwa hani nga nḓila yavhuḓi?
7 Naa ndi zwa khwine-khwine u tsireledza vhana kha mafhungo naho e afhio a zwa u ṱangana nga dzimbeu? Hai. Ndi khwine u funza vhana vhaṋu nga zwa u ṱangana nga dzimbeu inwi muṋe. (Mirero 5:1) I ngoho, zwipiḓani zwa Yuropa na Amerika Devhula, vhabebi vhanzhi vha iledza yeneyi thero. Zwi ngaho zwenezwo, kha maṅwe mashango a Afurika, a si kanzhi vhabebi vha tshi haseledza nga zwa u ṱangana nga dzimbeu na vhana vhavho. Muṅwe khotsi ngei Sierra Leone u ri, “A si mvelele ya Tshiafurika u ita zwenezwo.” Vhaṅwe vhabebi vha ḓipfa uri u funza vhana nga zwa u ṱangana nga dzimbeu ndi u vha ṋea mihumbulo ine ya ḓo vha ita uri vha ḓifare luvhi! Fhedzi mavhonele a Mudzimu ndi afhio?
MAVHONELE A MUDZIMU A U ṰANGANA NGA DZIMBEU
8, 9. Ndi mafhungo afhio avhuḓi a zwa u ṱangana nga dzimbeu ane a wanala Bivhilini?
8 Bivhili i zwi ita zwa pfala uri a zwi shonisi u haseledza nga zwa u ṱangana nga dzimbeu nga nḓila yo teaho. Kha ḽa Isiraele, vhathu vha Mudzimu vho vhudzwa uri vha kuvhangane, u katela na “vhana” vhavho, u itela u thetshelesa vha tshi vhalelwa Mulayo wa Mushe nga ipfi ḽi re nṱha. (Doiteronomio 31:10-12; Yoshua 8:35) Mulayo wo bula nga ho livhaho mafhungo manzhi a zwa u ṱangana nga dzimbeu, u katela na u ṱamba, u fhalalelwa nga mbeu, vhupombwe, vhuṱonḓolo, vhusawana, u ṱangana nga zwa dzimbeu na shaka ḽa tsini-tsini, na u ṱangana nga dzimbeu na zwipuka. (Levitiko 15:16, 19; 18:6, 22, 23; Doiteronomio 22:22) Nga murahu ha yeneyi mivhalo nga hu sa timatimisi vhabebi vho vha na zwinzhi zwe vha fanela u zwi ṱalutshedza vhana vhavho vha re na luvhudziso.
9 Kha ndima ya vhuṱanu, ya vhurathi, na ya vhusumbe dza Mirero 7 hu na ndimana dzine dza vha na nyeletshedzo ya lufuno ya vhabebi kha khombo dza vhuaḓa ha zwa u ṱangana nga dzimbeu. Dzenedzi ndimana dzi sumbedza uri u ḓifara luvhi hu nga linga muthu nga zwiṅwe zwifhinga. (Mirero 5:3; 6:24, 25; 7:14-21) Fhedzi dzi funza uri zwo khakhea nahone zwi na mvelelo dzi vhaisaho, nahone dzi ṋekedza vhulivhisi u itela u thusa vhathu vhaswa u iledza nḓila dza u ḓifara luvhi. (Mirero 5:1-14, 21-23; 6:27-35; 7:22-27) Zwiṅwe hafhu, u ḓifara luvhi hu fhambanyiswa na dakalo ḽa u ṱangana nga dzimbeu fhethu ho teaho, mbinganoni. (Mirero 5:15-20) Ndi tsumbo yavhuḓi lungafhani ya u funza ine vhabebi vha fanela u i tevhela!
10. Ndi ngani u ṋea vhana nḓivho ya Mudzimu nga ha u ṱangana nga dzimbeu zwi songo fanela u vha ita uri vha ḓifare luvhi?
10 Naa pfunzo yo raloho i ita uri vhana vha ḓifare luvhi? Zwo fhambanaho na zwenezwo, Bivhili i funza uri: “Vhavhuya vha hanya nga nḓivho.” (Mirero 11:9) Naa a ni ṱoḓi u tsireledza vhana vhaṋu kha ṱhuṱhuwedzo dza ḽino shango? Muṅwe khotsi o ri: “U bva musi vhana vhashu vha tshee vhaṱuku nga maanḓa, ro lingedza u amba nga u tou livha vhukuma malugana na zwa u ṱangana nga dzimbeu. Nga yeneyo nḓila, musi vha tshi pfa vhaṅwe vhana vha tshi amba nga zwa u ṱangana nga dzimbeu, a vha vhilaeleli u ḓivha. A si tshiphiri tshihulwane.”
11. Vhana vha nga funzwa hani nga zwiṱuku nga zwiṱuku nga ha mafhungo o dzikaho a vhutshilo?
11 Samusi zwo bulwa kha ndima dzo fhiraho, pfunzo ya zwa u ṱangana nga dzimbeu i fanela u thoma nga u ṱavhanya. Musi ni tshi funza vhana vhaṱuku u vhidza miraḓo ya muvhili, ni songo pfuka zwiraḓo zwavho zwa mbeu ha nga zwi a shonisa. Vha funzeni madzina azwo o teaho. Musi tshifhinga tshi tshi ḓi ya, ngudo malugana na u sa dzula vhe fhedzi na mikano ndi dza ndeme. Vhabebi vhuvhili havho vha fanela u funza vhana uri zwenezwi zwiraḓo zwa muvhili zwo khethea, a zwo ngo fanela u farwa nga vhaṅwe kana u sumbedzwa vhaṅwe, nahone a hu ambiwi ngazwo nga nḓila mmbi. Musi vhana vha tshi aluwa, vha fanela u vhudzwa nḓila ine munna na musadzi vha ṱangana ngayo u itela u vha na ṅwana. Nga tshifhinga tshine vha vha dzithungamamu na vhaṱhannga, vha fanela u vha vha tshi vho ḓivha zwavhuḓi tshanduko dzine dza fanela u lavhelelwa. Samusi zwo haseledzwa kha Ndima 5, pfunzo yo raloho i nga ita na u thusa u tsireledza vhana kha u farwa luvhi nga zwa u ṱangana nga dzimbeu.—Mirero 2:10-14.
TSHUṄWAHAYA YA VHABEBI
12. Ndi mavhonele afhio o tshinyalaho ane kanzhi a funzwa zwikoloni?
12 Vhabebi vha fanela u ḓilugisela u thivhela dziṅwe pfunzo dza mazwifhi dzine dza nga kha ḓi funzwa tshikoloni—pfunzo dza maṱali sa vhubvelele, vhutshavha, kana muhumbulo wa uri a hu na ngoho yo fhelelaho. (1 Vha-Korinta 3:19; vhambedzani Genesi 1:27; Levitiko 26:1; Yohane 4:24; 17:17.) Vhahulwane vhanzhi vha zwikolo vha ombedzela pfunzo yo engedzeaho zwi songo fanela. Naho mafhungo a pfunzo yo engedzeaho i khetho ya muthu nga dzawe, vhaṅwe vhadededzi vha tenda uri ndi yone nḓila fhedzi ya u bvelela ha muthu nga dzawe. a—Psalme ya 146:3-6.
13. Vhana vhane vha dzhena tshikolo vha nga tsireledzwa hani kha mihumbulo yo khakheaho?
13 Arali vhabebi vha tshi ṱoḓa u thivhela pfunzo dzo khakheaho kana dzo tshinyalaho, vhukuma vha fanela u ḓivha uri ndi ngudo-ḓe ine vhana vhavho vha khou i wana. Ngauralo, vhabebi humbulani uri na inwi-vho ni na tshuṅwahaya! Sumbedzani dzangalelo ḽa vhukuma kha u dzhena tshikolo ha vhana vhaṋu. Ambani navho musi tshikolo tsho bva. Vha vhudziseni zwine vha khou guda, zwine vha zwi funesa, zwine vha wana zwi khaedu vhukuma. Sedzani tshuṅwahaya, dzinotsi, na mvelelo dza milingo. Lingedzani u ḓivha vhadededzi vhavho. Vhudzani vhadededzi uri ni dzhiela nṱha mushumo wavho nahone ni ṱoḓa u thusa nga nḓila naho i ifhio ine na nga kona ngayo.
KHONANI DZA VHANA VHAṊU
14. Ndi ngani zwi zwa ndeme uri vhana vhane vha ofha Mudzimu vha khethe khonani dzavhuḓi?
14 “No zwi guda’fhi zwenezwo?” Ndi vhabebi vhangana vho no vhudzisaho yeneyo mbudziso, vho tshuswa nga zwiṅwe zwe ṅwana wavho a zwi amba kana a zwi ita zwine zwa nga a zwo ngo ḓowelea? Nahone ndi lungana hune phindulo ya hone ya katela khonani ntswa tshikoloni kana henefho fhethu? Ee, khonani dzi a ri kwama vhukuma, ri vhaṱuku kana ri vhahulwane. Muapostola Paulo o sevha: “Ni so ngo khakha: U̗ ḓowelana na vhavhi zwi tshinyisa milayo mivhuya.” (1 Vha-Korinta 15:33; Mirero 13:20) Zwihuluhulu vhaswa vha kwamea nga mutsiko wa thangana ya murole. Kanzhi a vha ḓifulufheli nahone nga zwiṅwe zwifhinga vha nga kha ḓi ḓipfa vha tshi kundwa nga lutamo lwa u takadza khonani dzavho. Nga zwenezwo-ha, ndi zwa ndeme uri vha khethe khonani dzavhuḓi!
15. Vhabebi vha nga livhisa hani vhana vhavho musi vha tshi khetha dzikhonani?
15 Samusi mubebi muṅwe na muṅwe a tshi zwi ḓivha, vhana vha nga si khethe zwavhuḓi misi yoṱhe; vha ṱoḓa vhulivhisi. A si mafhungo a u vha khethela dzikhonani. Nṱhani hazwo, musi vha tshi aluwa, vha funzeni luvhonela nahone ni vha thuse u vhona uri ndi pfaneleo dzifhio dza khonani dzavho dzine vha fanela u dzi dzhiela nṱha. Pfaneleo khulwane ndi u funa Yehova na u ita zwo lugaho maṱoni awe. (Marko 12:28-30) Vha funzeni u funa na u ṱhonifha vhane vha fulufhedzea, vha re na vhulenda, mafunda, na vha futelelaho. Nga tshifhinga tsha pfunzo ya muṱa, thusani vhana u ṱhogomela pfaneleo dzo raloho kha vhathu vha Bivhilini nahone zwenezwo ni wane mbonalo dzo raloho kha vhaṅwe tshivhidzoni. Vheani tsumbo nga u shumisa eneo maitele kha u ḓikhethela dzikhonani.
16. Vhabebi vha nga lavhelesa hani khonani dzine vhana vhavho vha dzi khetha?
16 Naa ni a ḓivha khonani dza vhana vhaṋu? Ndi ngani ni sa ri vhana vhaṋu vha ḓe navho hayani uri ni kone u vha ḓivha khwine? Ni nga ita na u vhudzisa vhana vhaṋu zwine vhaṅwe vhana vha humbula nga ha dzenedzi khonani. Naa vha ḓivhelwa u fulufhedzea kana nga u tshila vhutshilo vhu re kavhili? Arali zwo bulwaho lwa u fhedza i ngoho, thusani vhana vhaṋu u humbula nga ha uri ndi ngani vhukonani ho raloho vhu tshi nga vha huvhadza. (Psalme ya 26:4, 5, 9-12) Arali na ṱhogomela uri ṅwana waṋu o shandula lu sa takadzi nḓila ya u ḓifara, maambarele, mavhonele, kana maambele, ni nga kha ḓi ṱoḓa u amba nae nga ha khonani dzawe. Ṅwana waṋu a nga kha ḓi vha a tshi khou fhedza tshifhinga na khonani ine ya vha na ṱhuṱhuwedzo mmbi.—Vhambedzani Genesi 34:1, 2.
17, 18. Nga nnḓa ha u sevha nga ha khonani mmbi, ndi thuso ifhio i shumaho ine vhabebi vha nga i ṋekedza?
17 Naho zwo ralo a zwo ngo eḓana u sokou funza vhana vhaṋu u iledza khonani mmbi. Vha thuseni u wana dzavhuḓi. Muṅwe khotsi u ri: “Nga misi ro vha ri tshi lingedza u imela tshikolo. Ngauralo musi tshikolo tshi tshi ṱoḓa murwa washu kha tshigwada tsha bola, nṋe na mufumakadzi wanga ro dzula nae fhasi nahone ra haseledza uri ndi ngani zwenezwo zwo vha zwi sa ḓo vha zwavhuḓi—nga ṅwambo wa khonani ntswa dze a vha a tshi ḓo ṱangana nadzo. Fhedzi zwenezwo ra eletshedza uri ri kuvhanganye vhaṅwe vhana vha tshivhidzoni nahone ri ye navho phakhani u tamba bola. Nahone zwenezwo zwa piringulula vhuleme.”
18 Vhabebi vho ṱalifhaho vha thusa vhana vhavho u wana khonani dzavhuḓi na u takalela u ḓimvumvusa hu vhuyedzaho navho. Naho zwo ralo, kha vhabebi vhanzhi, haya mafhungo a u ḓimvumvusa a ḓisa khaedu.
U ḒIMVUMVUSA-ḒE?
19. Ndi tsumbo dzifhio dza Bivhili dzine dza sumbedza uri a si tshivhi uri miṱa i ḓiphine?
19 Naa Bivhili i sasaladza u ḓiphina? Na kathihi! Bivhili i amba uri “u sea hu na tshifhinga tshaho . . . na u tshina hu na tshifhinga tshaho.” b (Muhuweleli 3:4) Vhathu vha Mudzimu kha ḽa Isiraele ḽa kale vho ḓiphina nga muzika na u tshina, mitambo, na dzithai. Yesu Kristo o ya vhuṱamboni vhuhulwane ha mbingano na “tshimima tshihulu” tshe Mateo Levi a mu lugiselela tshone. (Luka 5:29; Yohane 2:1, 2) Nga hu re khagala, Yesu o vha e si muthu ane a tshinya dakalo ḽa vhaṅwe. U nga ri zwiseo na u ḓiphina zwi sa dzhiiwe sa zwivhi muṱani waṋu!
U ḓimvumvusa ho khethiwaho zwavhuḓi, u fana na lwendo lwa u ya u gammba lwa hoyu muṱa, hu nga thusa vhana u guda na u aluwa muyani
20. Vhabebi vha fanela u humbula mini musi vha tshi mvumvusa muṱa?
20 Yehova ndi “Mudzimu o takalaho.” (1 Timotheo 1:11, NW) Ngauralo vhurabeli ha Yehova vhu fanela u vha tshisima tsha dakalo, hu si tshithu tshine tsha ita uri hu si vhe na dakalo vhutshiloni. (Vhambedzani Doiteronomio 16:15.) Nga nzulele vhana vha na mafulufulu nahone vho ḓala nungo dzine dza nga shumiswa kha u tamba na kha u ḓimvumvusa. U ḓimvumvusa ho khethwaho zwavhuḓi hu a takadza nga maanḓa. Ndi nḓila ine ṅwana a guda na u vhibva ngayo. Ṱhoho ya muṱa i na vhuḓifhinduleli ha u ṱunḓela vha muṱa wayo kha tshiṅwe na tshiṅwe, u katela na u ḓimvumvusa. Naho zwo ralo, hu fanela u linganyiselwa.
21. Ndi zwikwekwe zwifhio zwine zwa vha hone kha u ḓimvumvusa ṋamusi?
21 ‘Maḓuvhani ano a vhufhelo’ a re na khakhathi, ho ḓala vhathu “vhané u tama u ḓi-phina ha fhira u tama Mudzimu kha vhone,” samusi zwo porofitiwa Bivhilini. (2 Timotheo 3:1-5) Kha vhanzhi, u ḓimvumvusa ndi tshithu tshihulwane vhutshiloni. U ḓimvumvusa ndi hunzhi lune nga hu leluwaho ha nga dzhia vhudzulo ha zwithu zwa ndeme. Zwiṅwe hafhu, u ḓimvumvusa hunzhi ha musalauno hu sumbedza vhuaḓa ha u ṱangana nga dzimbeu, vhuvemu, u shumisa zwidzidzivhadzi luvhi, na dziṅwe nḓowelo dzi huvhadzaho nga maanḓa. (Mirero 3:31) Hu nga itwa mini u itela u tsireledza vhaswa kha u ḓimvumvusa hu huvhadzaho?
22. Vhabebi vha nga funza hani vhana vhavho u ita phetho dza vhuṱali kha zwa u ḓimvumvusa?
22 Vhabebi vha fanela u vhea mikano na zwithivheli. Fhedzi u fhira zwenezwo, vha fanela u funza vhana vhavho nḓila ya u ṱolisisa uri ndi u ḓimvumvusa hufhio hune ha huvhadza na u ḓivha uri u ḓimvumvusa ho kalulesaho ndi hungafhani. U ḓowedza ho raloho hu dzhia tshifhinga na vhuḓidini. Ṱhogomelani iṅwe tsumbo. Khotsi wa vhatukana vhavhili o ṱhogomela uri murwa wawe muhulwane o vha a tshi vho thetshelesa tshiṱitshi tshiswa tsha radio lunzhinyana. Ngauralo ḽiṅwe ḓuvha musi a tshi khou reila ṱhirakha yawe a tshi khou ya mushumoni, khotsi a vulela tshenetsho tshiṱitshi. Nga zwiṅwe zwifhinga a ima nahone a ṅwala fhasi maipfi a dziṅwe nyimbo. Nga murahu a dzula fhasi na vharwa vhawe nahone a haseledza zwe a zwi pfa. A humbela u pfa mavhonele avho, a tshi thoma nga uri “Ni humbula mini?” nahone a thetshelesa phindulo dzavho a sa fheli mbilu. Musi vho no ambedzana nga ha eneo mafhungo vha tshi shumisa Bivhili, vhenevho vhatukana vha tenda uri vha nga si tsha thetshelesa tshenetsho tshiṱitshi.
23. Vhabebi vha nga tsireledza hani vhana vhavho kha u ḓimvumvusa hu si havhuḓi?
23 Vhabebi vha Vhakriste vho ṱalifhaho vha ṱola muzika, mbekanyamushumo dza thelevishini, dzividio, bugu dza nganea dzi seisaho, mitambo ya dzividio, na filimu dzine dza takadza vhana vhavho. Vha sedza zwifanyiso zwi re kha gwati, maipfi, na zwi re ngomu, nahone vha vhala dzigurannḓa nahone vha sedza miredzo i re kha dzibugu. Vhanzhi vha a kanukiswa nga huṅwe u “ḓimvumvusa” ho lugiselelwaho vhana vhavho ṋamusi. Vhane vha tama u tsireledza vhana vhavho kha ṱhuṱhuwedzo dzo tshikafhalaho vha dzula fhasi na muṱa nahone vha haseledza dzikhombo, vha tshi shumisa Bivhili na khandiso dzo thewaho Bivhilini, dzine dza nga bugu Questions Young People Ask—Answers That Work na thero kha magazini dza Tshiingamo na Awake! c Musi vhabebi vha tshi vhea mikano yo khwaṱhaho, vha sa shandu-shanduki nahone vha tshi pfesesa, kanzhi vha vhona mvelelo dzavhuḓi.—Mateo 5:37; Vha-Filipi 4:5.
24, 25. Ndi dzifhio dziṅwe nḓila dzavhuḓi dza u ḓimvumvusa dzine miṱa ya nga ḓiphina ngadzo?
24 Vhukuma, u thivhela nḓila dzi huvhadzaho dza u ḓimvumvusa ndi tshipiḓa tsha nndwa. Vhuvhi vhu fanela u kundwa nga vhuḓi, zwa sa ralo vhana vha nga ya kha buḓo ḽo khakheaho. Miṱa minzhi ya Vhakriste i humbula nga dakalo u ḓiphina nga u ḓimvumvusa yo ṱangana—i tshi ya pikinikini, u tshimbila maḓakani, u gammba, u tamba mitambo, u fara lwendo lwa u ya u dalela mashaka kana dzikhonani. Vhaṅwe vho ṱhogomela uri u vhalela nṱha vhoṱhe u itela u ḓinetulusa ndi tshisima tshihulwane tsha dakalo na u ḓigeḓa. Vhaṅwe vha ḓiphina nga u amba mafhungo a seisaho kana a takadzaho. Hafhu vhaṅwe vho ḓithomela miṅwe mishumonyana vhe vhoṱhe, sa tsumbo, vhuvhaḓi na vhuṅwe vhutsila, khathihi na u lidza zwilidzo zwa muzika, u ola, kana u guda tsiko dza Mudzimu. Vhana vhane vha guda u ḓiphina nga yeneyi mitambo vha tsireledzea kha u ḓimvumvusa hunzhi ho tshikafhalaho, nahone vha guda uri hu na zwinzhi kha u ḓimvumvusa zwine zwa fhira u sokou dzula wa mvumvuswa. Kanzhi u ṱanganela zwi a takadzesa u fhira u ṱalela.
25 U kuvhangana ni tshigwada na hone hu nga vha nḓila i homolosaho ya u ḓimvumvusa. Arali hu tshi langiwa zwavhuḓi nahone hu si huhulwane lwo kalulaho kana hu tshi tshinya tshifhinga, hu nga ṋea vhana vhaṋu zwi fhiraho u sokou ḓiphina. Hu nga thusa u khwaṱhisa mbofho dza lufuno tshivhidzoni.—Vhambedzani Luka 14:13, 14; Yuda 12.
MUṰA WAṊU U NGA KUNDA SHANGO
26. Malugana na u tsireledza muṱa kha ṱhuṱhuwedzo dzi si dzavhuḓi, ndi pfaneleo ifhio ine ya vha ya ndeme vhukuma?
26 A zwi timatimisi uri u tsireledza muṱa waṋu kha ṱhuṱhuwedzo dzi tshinyadzaho dza shango zwi ṱoḓa u ḓidina vhukuma. Fhedzi hu na tshiṅwe tshithu, tshi fhiraho zwoṱhe, tshine tsha ḓo ita uri ni bvelele. Ndi lufuno! Mbofho dza muṱa dzi re tsini, dza lufuno dzi ḓo ita uri haya haṋu hu vhe fhethu ho tsireledzeaho nahone dzi ḓo ṱuṱuwedza vhudavhidzano, hune ha vha tsireledzo khulwane kha ṱhuṱhuwedzo mmbi. Zwiṅwe hafhu, u ṱahulela muṅwe mufuda wa lufuno ndi zwa ndeme vhukuma—u funa Yehova. Musi lufuno lwo raloho lu tshi nwelela muṱani, hu vhonala uri vhana vha ḓo aluwa vha tshi vhenga muhumbulo wa u sinyusa Mudzimu nga u tendela ṱhuṱhuwedzo dza shango. Nahone vhabebi vhane vha funa Yehova zwi tshi bva mbiluni vha ḓo ṱoḓa u edzisa vhumuthu hawe ha lufuno, vhu pfesesaho, na ho linganyiselwaho. (Vha-Efesa 5:1; Yakobo 3:17) Arali vhabebi vha tshi ita zwenezwo, vhana vhavho vha nga si vhe na tshiitisi tsha u dzhia vhurabeli ha Yehova sa zwiṅwe zwa zwithu zwe vha si fanele u zwi ita kana sa matshilele a si na u ḓiphina kana u sea, ane vha ṱoḓa u a iledza nga u ṱavhanya. Nṱhani hazwo, vha ḓo vhona uri u gwadamela Mudzimu ndi matshilele a takadzaho, a re na ndivho.
27. Muṱa u nga kunda hani shango?
27 Miṱa ine ya dzula nga vhuthihi kha u shumela Mudzimu nga dakalo, nga ho linganyiselwaho, i tshi lwela nga mbilu yoṱhe u dzula ‘i si na tshika, i sa solei’ kha ṱhuṱhuwedzo dzi tshinyadzaho dza ḽino shango, ndi tshisima tsha dakalo kha Yehova. (2 Petro 3:14; Mirero 27:11) Miṱa yo raloho i tevhela ṋayo dza Yesu Kristo, we a hanedza vhuḓidini hoṱhe ha shango ḽa Sathane ha u mu tshikafhadza. Tsini na vhufhelo ha vhutshilo hawe sa muthu, Yesu o kona uri: “Nṋe shango ndo ḽi kunda.” (Yohane 16:33) U nga ri muṱa waṋu na wone u nga kunda shango nahone u ḓiphine nga vhutshilo nga hu sa fheli!
a U itela khaseledzo nga ha pfunzo yo engedzeaho, sedzani bugwana Ṱhanzi dza Yehova na Pfunzo, yo gandiswaho nga Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania, masiaṱari 4-7.
b Ipfi ḽa Luheberu ḽe ḽa ṱalutshedzelwa ha pfi “u sea,” nga dziṅwe nḓila, ḽi nga kha ḓi ṱalutshedzelwa ha pfi “u tamba,” “u seisa,” “u pembela,” kana na “u ḓiphina.”
c Dzo gandiswaho nga Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
