Hizaha raha an̈atiny

Atsika ma Tsy Maintsy Man̈efa Latety?

Atsika ma Tsy Maintsy Man̈efa Latety?

Atsika ma Tsy Maintsy Man̈efa Latety?

VITSY fo olo tia man̈efa latety. Maro aminolo mieritreritry fa lany amy raha tsisy dikany fo volandro na ahodinkodin̈inolo ndreky angalarinolo fo lera iro man̈efa latety. Misy antony hafa koa mahavy olo sasany tsy tia man̈efa latety. Karaha ty nivolan̈inolo amy tanàna araiky a Moyen-Orient an̈y: “Tsy mety zahay koa han̈efa vola hividianan̈a bala hitifiran̈a zanakanay.”

Maro olo mieritreritry karaha zen̈y. Ohatra araiky amy zen̈y, Mohandas Gandhi, efa navy prezidany karàny. Tsy mety nan̈efa latety foeky izy fotony tsy nikeny jerinany foeky raha zen̈y. Karaha ty volan̈iny: “Manota lan̈iany manohan̈a Fanjakan̈a manan̈a tafiky, na mivantan̈a zen̈y na ankolaka. Manota lan̈iany olo man̈efa latety hanohanan̈a Fanjakan̈a, na matoe izy na tanora.”

Karaha zen̈y koa Henri Thoreau, prezidan araiky tamy taonjato faha-19 fotony hainy fa hanohanan̈a ady volany latety io. Karaha ty nivolan̈iny: “Iro pan̈ano lalàn̈a aby io ambelanao hibeko raha tsy ikeny eritreritrinao? Izikoa zen̈y, ino fo raha ilan̈a feony fieritreretan̈a?”

Mahakasiky Kristianin̈y raha zen̈y fotony Baiboly mivolan̈a fa tokony hanan̈a feony fieritreretan̈a madio amy raha jiaby iro. (2 Timoty 1:3) Kanefa Baiboly mivolan̈a koa fa fanjakan̈a manan̈a fahifan̈a hitaky latety. Karaha ty koran̈iny Baiboly momba zen̈y: “Irarian̈a olo jiaby samy han̈eky manampahifan̈a [fitondrasan̈anolombelon̈o], fotony tsisy fahifan̈a koa tsy baka amy Zan̈ahary. Ia, manampahifan̈a aby io samy napetraka Zan̈ahary amy toeran̈andro. Ten̈a misy antony mahavy atsika man̈eky fahifan̈a, tsy raha baka amy sazy fo fa nohony eritreritry koa. Zen̈y koa mahavy anaro man̈efa latety. Iro io panompony Zan̈ahary miasa niny vahoaka, avio zen̈y fo asandro. Ifà amindro zay raha tokony hamian̈a iro: Zay mitaky latety amia latety.”​—Romanina 13:1, 5-7.

Tamy taonjato voanalohany, ten̈a nalaza nan̈efa latety iro Kristianin̈y, ndray nanohanan̈a tafiky ankamarozany vola nifaindro. Karaha zen̈y koa Vavolombelon̈o Jehovah. a Ten̈a mety ma an̈anovan̈a zen̈y? Tokony hamono eritreritry ma Kristianin̈y koa man̈efa latety?

Latety ndreky feony fieritreretan̈a

Latety sasany nalain̈y tamy Kristianin̈y tamy taonjato voanalohany nanohan̈ana tafiky. Zen̈y nahavy Ghandi ndreky Thoreau tsy nety nan̈efa latety foeky tafara tatỳ.

Nan̈araka raha volan̈iny Romanina toko faha-​13 Kristianin̈y ke nan̈efa latety. Tsy baka amy favozoan̈a manampahifan̈a mahavy iro nan̈ano zen̈y fa baka amy ‘eritreritrindro koa.’ (Romanina 13:5) Dikanizen̈y, feony fieritreretan̈a mahavy Kristianin̈y man̈efa latety, ndray raha tsy ikeny jerinany hampiasany manampahifan̈a vola io. Tsy mifanohitry ma raha zen̈y? Alohany han̈azavantsika zen̈y, misy raha mila haintsika antsendriky momba feony fieritreretan̈a na feo an̈aty mibisibisiky amintsika io na mety na tsy mety man̈ano raha araiky.

Nivolan̈a Thoreau fa olo tsiaraikiaraiky samy manan̈a feony fieritreretan̈a aby. Kanefa, izio tsy voatery ho azo antoko. Izikoa tiantsika hamparavoravo Zan̈ahary, tokony hifan̈araka amy fitsipikinany feony fieritreretan̈antsika. Mila ampifan̈arahintsika amy fomba fihevitrinany fo fomba fihevitrintsika, fotony ninany an̈abo lavitry tozay fomba fihevitrintsika. (Salamo 19:7) Tokony hifen̈y atsika hahatakatra fomba fahitany Zan̈ahary fanjakan̈anolombelon̈o. Akory zen̈y?

Apostoly Paoly nivolan̈a fa “panompony Zan̈ahary miasa niny vahoaka” iro pitondra aby io. (Romanina 13:6) Dikanizen̈y, iro io man̈ano raha hisiany filaminan̈a ndreky man̈ano asa hahatsara vahoaka. Ndray Fanjakan̈a farany tsy man̈ano ny marin̈y, iro io man̈ampy amy fan̈ateran̈a taratasy, fampianaran̈a, famonoan̈a motro, baka io fampiharan̈a lalàn̈a. Hitany Zan̈ahary raha tsy mety jiaby ataondro pitondra olombelon̈o aby io, kanefa iro io mbala ambelany mitondra. Mbala irahiny Jehovah man̈efa latety atsika, fotony zen̈y han̈aboahantsika fa atsika man̈aja lamin̈y napetrany.

Ndray izy man̈ano zen̈y, fitondrasan̈anolombelon̈o aby io tsy hahadin̈y ela. Fotony nan̈ino? Tiany Jehovah hisolo plasindro io Fanjakan̈anany andan̈itry an̈y, ke Fanjakan̈anany io han̈adoso vokadratsiny raha nataony fitondrasan̈anolombelon̈o tan̈atiny taonjato maro zay. (Daniela 2:44; Matio 6:10) Fa mandrapavianizen̈y, atsika tsy tiany Zan̈ahary hanohitry fanjakan̈a, karaha fataonolo sasany. Ino raha ataondro? Iro tsy mety man̈efa latety, avio iro tsy man̈araka lalàn̈a apetrakany fanjakan̈a amy raha hafa.

Akory fo basy izikoa anao mbala mahatsapa fa fahotan̈a man̈efa latety hanohanan̈a lagera? Zen̈y baka raha nambarany Gandhi in̈y. Karaha ty: Izikoa tiantsika ho hita tsarabe tany araiky, atsika tsy maintsy manonga amy tany an̈abon̈abo, tsy zen̈y? Karaha zen̈y koa, izikoa atsika resy lahatra fa an̈abo mare mandilatra hevitrintsika hevitriny Jehovah, ho moramora amintsika han̈ova toetsain̈intsika. Karaha ty nambarany Zan̈ahary: “Karaha habosany lan̈itry amy tany, habosany lalan̈anaka koa ampitovisin̈y amy lalan̈anaro, ndreky hevitrinaka koa ampitovisin̈y amy hevitrinaro.”​—Isaia 55:8, 9.

Manan̈a fahifan̈a feno ma fanjakan̈a?

Marin̈y ndraiky fa Baiboly mandrisiky atsika han̈efa latety. Fa zen̈y tsy mivolan̈a fa manan̈a fahifan̈a feno iro pitondra olombelon̈o aby io. Nivolan̈a Jesosy fa misy limitiny fahifan̈a namezany Zan̈ahary iro. Tandraraiky, nisy olo nan̈ontany Jesosy izikoa iro mety man̈efa latety amy fanjakan̈a romanin̈y. Karaha ty nambarany: “Ifà amy Kaisara lan̈iany raha niny Kaisara, fa amy Zan̈ahary lan̈iany niny Zan̈ahary.”​—Marka 12:13-17.

Fanjakan̈a raha tiany koran̈iny amy “Kaisara” io. Izio man̈amboatra vola ndreky mamaritry valeranizio. Ke amy Zan̈ahary, iro manan̈a zo hitaky latety misy himpodianany vola amindro. Ndray zen̈y, Jesosy nivolan̈a fa raha koa fa “niny Zan̈ahary” tsy mety amian̈a fitondrasan̈anolombelon̈o, an̈isanizen̈y fiain̈anantsika ndreky fanompoan̈a izy. Akory fo basy izikoa mifanohitry amy lalàn̈any Zan̈ahary lalàn̈any fanjakan̈a? ‘Zan̈ahary pitondra atsika ke izy fo tsy maintsy arehantsika volan̈a fa tsy olo.’​—Asan’ny Apostoly 5:29.

Mety hiasaloha Kristianin̈y izioty amy fomba hampiasan̈a latety ifaindro. Ndray zen̈y, iro tsy manakantsakan̈a raha ataony fanjakan̈a ke iro tsy man̈ano lagrevo fa man̈eky han̈efa latety. Izikoa baka zen̈y ny raha misy, karaha tihivolan̈a baka zen̈y fa tsy atokisandro hahavaha problemo mahazo olombelon̈o Zan̈ahary. Manan̈a faharetan̈a iro ke miambin̈y raha hataony Zan̈ahary baka amy Fanjakan̈anany. Karaha ty koran̈iny Jesosy, Panjakany Fanjakan̈a io: “Fanjakan̈anaka tsy an̈isany donia ty.”​—Jaona 18:36.

Hatsaran̈a azo koa fa man̈araka torohevitriny Baiboly

Hahazo hatsaran̈a maro anao koa man̈efa latety. Tsy ho voasazy karaha iro pandika lalàn̈a aby io anao salakady tsy havozo ho takatra koa. (Romanina 13:3-5) Hadio koa feony fieritreretan̈anao man̈oloan̈a Zan̈ahary sady zen̈y ny raha ten̈a maventy. Hahazo voninahitry Zan̈ahary amy zen̈y fotony anao man̈araka lalàn̈a. Izikoa ampitovisin̈y aminolo tsy man̈efa latety ndreky man̈ano risoriso aby io, anao mety tsy ten̈a hanambola. Kanefa Zan̈ahary mampan̈anten̈a fa izy hikarakara panomponany tsy mivadiky. Karaha ty ho Davida, panoratra Baiboly: “Zaho mba efa navy tanora, fa efa matoe zaho izioty, kanefa zaho mbala tsiary nahita olo marin̈y tsy nijiren̈a zen̈y foeky, na nahita zanakanany ke nangataka hanin̈y.”​—Salamo 37:25.

Izikoa mazava tsarabe aminao koa didiny Zan̈ahary man̈iraka atsika han̈efa latety io, hilamintsain̈y anao. Tsy anao foeky hinjehiny lalàn̈a amy fomba ampiasany tompintran̈o fondrontran̈o ifainao. Karaha zen̈y koa, tsy anao foeky ho tompinandraikitry man̈oloan̈a Zan̈ahary amy fomba ampiasany fanjakan̈a latety ifainao. Nan̈ano politiky tan̈atiny taon̈o maro Stelvio tamy faritry Eropy atsimo, baka hisy fiovoan̈a tan̈y. Fa izy koa fa nianatra Baiboly, izy efa tsy nan̈ano zen̈y eky. Nan̈eky baka izy fa “tsy mahavita man̈ano ny rariny ndreky mampisy fiadan̈ana baka io firaisantsain̈y man̈erantany olombelon̈o, fa Fanjakan̈any Zan̈ahary zaraiky fo hahavita han̈aova fiain̈anantsika ho tsara.”

Karaha nataony Stelvio, ‘ifà amy Zan̈ahary lan̈iany niny Zan̈ahary.’ Ho hitanao han̈adosoan̈a ny tsy rariny ndreky raha ratsy baka amy pitondra olombelon̈o, koa fa hitondra tany jiaby ty eraka ny rariny Zan̈ahary.

[Lamariky amy pazy ambany]

a Misy tantarany Vavolombelon̈o Jehovah nalaza pan̈efa latety amy Tilikambo Fiambesan̈a 1 Novambra 2002, pazy 13, fehintsoratra 15, ndreky Tilikambo Fiambesan̈a 1 May 1996, pazy 17, fehintsoratra 7.

[Volan̈a nalain̈y]

Mila ampifan̈arahintsika amy fomba fihevitriny Zan̈ahary fomba fihevitrintsika fotony ninany an̈abo lavitry mandilatra nintsika

[Volan̈a nalain̈y]

Hadio man̈oloan̈a Zan̈ahary Kristianin̈y araiky koa man̈efa latety, fotony hadio feony fieritreretan̈anany. Matoky koa iro amy zen̈y fa han̈amia lan̈iany raha ilaindro Zan̈ahary

[Sary]

“Ifà amy Kaisara lan̈iany raha niny Kaisara, fa amy Zan̈ahary lan̈iany niny Zan̈ahary.”

[Sary nazahoan̈a lalan̈a]

Copyright British Museum