¿Mantatsʼ wa unaj u yaʼalik le Biblia baʼax ken k-beetoʼ?

MAʼ XAANEʼ t-paalileʼ yaan baʼaxoʼob tu yaʼalajtoʼon k-papáʼob maʼ unaj k-beetkiʼ. Chéen baʼaleʼ hasta ka nojochchajoʼon t-tsʼáaj cuenta baʼaxten ku yaʼalaʼaltoʼon maʼ unaj k-beetik wa baʼaxiʼ. Tsʼoʼoleʼ kex wa tsʼoʼok k-nojochtal yéetel maʼ kajaʼanoʼon tu yéeteloʼobeʼ láayliʼ k-kuxtal jeʼex tu kaʼansoʼobtoʼonoʼ.

Jéeobaeʼ ku yaʼaliktoʼon xan baʼax maʼ unaj k-beetkiʼ. Teʼ Bibliaoʼ ku yaʼaliktoʼoneʼ maʼ unaj k-adorartik uláakʼ diosoʼobiʼ, k-núupkʼebantal mix unaj k-ookoliʼ (Éxodo 20:​1-​17; Hechos 15:28, 29). Jeʼex kun bin k-maas kaanbal tiʼ Jéeobaeʼ yaan k-tsʼáaik cuentaeʼ tuláakal baʼax ku yaʼaliktoʼoneʼ utiaʼal k-utsil yéetel maʼ istikyaj u beetaʼaliʼ (Efesios 4:​15; Isaías 48:17, 18; 54:13).

Pero yaan horaeʼ yaan baʼaloʼob maʼ tu jach aʼalik le Biblia wa maʼ maʼaloboʼ. Le oʼolaleʼ yaan máakoʼob tuklikeʼ como minaʼan junpʼéel ley teʼ Biblia aʼalik maʼ maʼalob junpʼéel baʼaloʼ jeʼel u páajtal u beetik máak jeʼel baʼaxak u kʼáateʼ. Ku yaʼalikoʼobeʼ wa ka u yaʼal Dios junpuliʼ maʼ maʼalob junpʼéel baʼaleʼ jeʼel u beetik u tsʼíibtaʼal kaʼach teʼ Bibliaoʼ.

Le máaxoʼob ku tuukuloʼob beyoʼ ku bintiʼob kʼaasil tumen ku tuklikoʼobeʼ teʼ Bibliaoʼ chéen u leyoʼob Dios yaniʼ, maʼ tu kutal u tukloʼob wa tiaʼan bix u tuukul Diosiʼ. Le kéen kaanbalnakoʼon tiʼ le Bibliaoʼ k-kʼaj óoltik bix u tuukul Jéeoba. Leloʼ ku yáantkoʼon utiaʼal k-kaʼansik k-conciencia utiaʼal ka k-chʼaʼ en cuenta bix u tuukul Jéeoba tiʼ tuláakal baʼax k-beetik. Kéen k-beet beyoʼ k-kiʼimakkúuntik u yóol yéetel ku bintoʼon maʼalobil (Efesios 5:1).

Ejemploʼob yaan teʼ Bibliaoʼ

Le kéen k-xok teʼ Biblia baʼax tu beetaj le máaxoʼob meyajt Jéeoba úuchjeakiloʼ k-ilkeʼ letiʼobeʼ tu chʼaʼajoʼob en cuenta bix u tuukul Jéeoba kex yaan hora minaʼan junpʼéel ley aʼalik baʼax unaj u beetaʼal. Juntúul tiʼ le máakoʼob beet beyoʼ José. Le ka aʼalaʼabtiʼ tumen u yatan Potifar ka núupchilak tu yéeteleʼ minaʼan kaʼach mix junpʼéel ley aʼalik wa maʼ maʼalob le núupchitaloʼ. Chéen baʼaleʼ letiʼeʼ maʼ u kʼáat kaʼach «kʼebantal tu contra Diosiʼ» yéetel u yojleʼ wa ka u beeteʼ yaan u yuʼubikuba kʼaasil (Génesis 39:9). Joséeʼ kʼuch u naʼateʼ u núupkʼebantal máakeʼ ku bin tu contra le baʼax tu yaʼalaj Jéeoba tu jardínil Edénoʼ (Génesis 2:​24).

Koʼox ilik uláakʼ ejemplo. Hechos 16:3, ku yaʼalikeʼ Timoteoeʼ circuncidartaʼab tumen apóstol Pablo antes tiʼ u káajal u láakʼintik u xíimbalt le múuchʼuliloʼoboʼ. Le versículo 4, ku yaʼalik: «Letiʼobeʼ binoʼob kaajal kaaj utiaʼal u yaʼalikoʼob tiʼ le sukuʼunoʼob le baʼaxoʼob chʼaʼtuklaʼab tumen le apóstoloʼob yéetel le ancianoʼob yanoʼob Jerusalénoʼ». Chéen baʼaleʼ ichil le baʼaloʼob chʼaʼtuklaʼab tumen le apóstoloʼoboʼ maʼ tu yaʼalik wa kʼaʼabéet u circuncidarkuba máak (Hechos 15:​5, 6, 28, 29). ¿Baʼaxten túun apóstol Pabloeʼ tu circuncidartaj Timoteo? «Yoʼolal le judíoʼob yanoʼob teʼ kaajoʼoboʼ [...] tumen tuláakloʼobeʼ u yojloʼob griego u taata». Pabloeʼ maʼ u kʼáat kaʼach u beet u tʼóochpajal mix máakiʼ. Letiʼeʼ u kʼáat kaʼach u yeʼes tu táan Dios táan u beetik «baʼax maʼalob» yéetel táan u tsʼáaik «junpʼéel maʼalob ejemplo tiʼ tuláakal máak» (2 Corintios 4:2; 1 Corintios 9:​19-​23).

Apóstol Pablo yéetel Timoteoeʼ mantatsʼ tu kaxtoʼob u yutsil u maasil. Bey u yeʼesik Romanos 14:15, 20, 21 yéetel 1 Corintios 8:​9-​13; 10:23-​33, letiʼob kaʼacheʼ ku kaxtikoʼob xan u yutsil le máaxoʼob jeʼel u séeb u tʼóochpajloʼoboʼ. Apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj yoʼolal Timoteo: «Minaʼanten uláakʼ máak jeʼex Timoteo ka sen tuukulnak ta woʼolaleʼex yéetel u jaajil u yóoleʼ. Tumen tuláakal le u maasil máakoʼoboʼ chéen u yutsiloʼob ku kaxtikoʼob, maʼ le baʼaloʼob yaan yil yéetel Jesucristooʼ. Chéen baʼaleʼ teʼexeʼ a wojleʼex baʼax tsʼoʼok u yeʼesik Timoteo yéetel u kuxtal, tumen jeʼex u beetik juntúul hijotsil yéetel u taataeʼ, letiʼeʼ múul meyajnaj tin wéetel bey esclavo utiaʼal u maas tsʼaʼabal ojéeltbil le maʼalob baʼaloʼob ku taal tiʼ Diosoʼ» (Filipenses 2:​20-​22). ¡Jach túun maʼalob le ejemplo tu tsʼáajoʼoboʼ! Tu lugar u kaxtikoʼob chéen u yutsiloʼobeʼ tu tsʼáajoʼob táanil u yutsil u maasil, tak teʼ súutukiloʼob minaʼan mix junpʼéel ley aʼalik baʼax unaj u beetaʼaloʼ. Letiʼobeʼ tu yeʼesoʼob yaabilaj jeʼex Jéeoba yéetel Jesúseʼ, tsʼoʼoleʼ tu chʼaʼajoʼob en cuenta baʼax ku tuklik u maasil tiʼ tuláakal baʼax ku beetkoʼob.

Beoraaʼ koʼox ilik u ejemplo Jesús, le máax eʼesiktoʼon bix unaj k-kuxtaloʼ. Le ka kaʼansajnaj teʼ montañaoʼ Jesúseʼ tu yaʼaleʼ le máax jach ku naʼatik baʼax ku yaʼalik le leyoʼ ku naʼatik yaan uláakʼ baʼaxoʼob táakaʼaniʼ, maʼ chéen letiʼe baʼaxoʼob tsʼíibtaʼanoʼ (Mateo 5:​21, 22, 27, 28). Mix José, Pablo, Timoteo yéetel Jesús tukult wa jeʼel u páajtal u beetkoʼob jeʼel baʼaxak chéen tumen maʼ tsʼíibtaʼan teʼ leyoʼ. Letiʼobeʼ tu yilaj u tuukuloʼob jeʼex u tuukul Dioseʼ yéetel tu nuʼuktaj u kuxtaloʼob yéetel le kaʼapʼéel leyoʼob tu yaʼalaj Jesúsoʼ: ka k-yaabilt Dios yéetel ka k-yaabilt k-éet máakil (Mateo 22:36-​40).

Le máaxoʼob meyajtik Jéeoba teʼ kʼiinoʼobaʼ

Maʼ unaj k-páaʼtik ka u yaʼal le Biblia tuláakal baʼax unaj k-beetkoʼ. Kex minaʼan teʼ Biblia junpʼéel ley jach aʼalik baʼax unaj k-beetkoʼ Jéeobaeʼ u kʼáat ka tuukulnakoʼon jeʼex letiʼeʼ. Tu lugar u yaʼalaʼaltoʼon láalaj hora baʼax unaj k-beetkeʼ Jéeobaeʼ u kʼáateʼ t-juunal ka k-naʼat baʼax u kʼáat ka k-beete (Efesios 5:​17; Romanos 12:2). ¿Baʼaxten u kʼáat ka k-beet beyoʼ? Tumen beyoʼ k-eʼesik táan k-tsʼaatáantik baʼax u kʼáat letiʼ, maʼ chéen le baʼax k-kʼáat toʼoneʼ. Tsʼoʼoleʼ beyoʼ k-eʼesik k-yaabiltmaj yéetel k-kʼáat k-eʼes yaabilaj jeʼex letiʼeʼ (Proverbios 23:15; 27:11). Maʼ unaj u tuʼubultoʼon xaneʼ wa k-beetik le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ yaan k-maas bisikba yéetel Jéeoba yéetel jeʼel xan u yáantkoʼon utiaʼal maʼ ken sen kʼojaʼantaleʼ.

Koʼox ilik bix jeʼel k-kanik k-il baʼax u kʼáat Jéeoba le kéen k-chʼaʼtukult k-beetik wa baʼaxeʼ.

Bix unaj k-ilik le náaysaj óoloʼ

Koʼox aʼalikeʼ juntúul xiʼipaleʼ u kʼáat u man junpʼéel disco tumen tsʼoʼok u yuʼubik u yaʼalaʼaleʼ jatsʼuts le paaxoʼob ku taaskoʼ. Chéen baʼaleʼ u paach le discooʼ ku yaʼalikeʼ ichil le kʼaayoʼob ku taaskoʼ yaan poochʼil, yaʼab u yúuchul tʼaan tiʼ sexo yéetel ku tʼaan tiʼ uláakʼ baʼaloʼob jach kʼaastak. Le xiʼipaloʼ u yaabiltmaj Jéeoba yéetel ku chʼaʼik en cuenta baʼax ku yaʼalik. Chéen baʼaleʼ, ¿bix jeʼel u yojéeltik baʼax u kʼáat Dios ka u beet teʼ súutukoʼ?

Teʼ carta tu tsʼíibtaj apóstol Pablo tiʼ le galaciailoʼoboʼ tu tsolaj jujunpʼéel tiʼ le baʼaxoʼob ku túulchʼintaʼal u beet máak tumen u kʼeban wíinkliloʼ yéetel tu yaʼalaj máakalmáak le jatsʼuts modos ku taal tiʼ u espíritu santo Jéeobaoʼ. Le jatsʼuts modosaʼ letiʼe jeʼeloʼobaʼ: «Yaabilaj, kiʼimak óolal, jeetsʼelil, paciencia, utsil puksiʼikʼal, utsil, fe, maʼ u séeb kʼuuxil máak yéetel u controlarkuba máak». Chéen baʼaleʼ, ¿máakalmáak le baʼaxoʼob ku túulchʼintaʼal u beet máak tumen u kʼeban wíinkliloʼ? Apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj: «Núupkʼeban, éekʼ kuxtal, kuxtal ich x-maʼ suʼtalil, u adorartaʼal imagenoʼob, j-meenil, pʼekbail, baʼatelil, tsʼíikilil, séeb pʼuʼujul, baʼateltʼaanoʼob, u jatskuba máak, sectaʼob, u tsʼíiboltaʼal baʼal u tiaʼal yaanal, káaltalil, kʼiinbesajoʼob tuʼux mix baʼal ku tsʼaʼabal u pʼiis, bey xan uláakʼ baʼaloʼob jeʼex leloʼobaʼ. Teneʼ kin waʼalikteʼex jeʼex tsʼoʼok in yáax aʼalikteʼexoʼ, le máaxoʼob beetik le baʼaloʼobaʼ maʼ ken u tiaʼalintoʼob u Reino Dios» (Gálatas 5:​19-​23).

Ichil le tekstooʼ Pabloeʼ tu yaʼaleʼ maʼ unaj u beetaʼal «uláakʼ baʼaloʼob jeʼex leloʼobaʼ». Jeʼex k-ilkoʼ Pabloeʼ maʼ tu tsʼáaj junpʼéel lista tiʼ le baʼaxoʼob maʼ unaj u beetik máakoʼ. Maʼ unaj k-tuklikeʼ jeʼel u páajtal k-beetik junpʼéel baʼal chéen tumen minaʼan teʼ lista tu yaʼalaj apóstol Pablooʼ. Jeʼex k-ilkoʼ maʼ unaj k-beetik mix junpʼéel tiʼ le baʼaxoʼob chíikaʼan tiʼ le baʼax tu yaʼalaj apóstol Pablooʼ. Le máaxoʼob u yóoliliʼob u beetkoʼob baʼaloʼob kʼaastakeʼ maʼ ken u tiaʼalintoʼob u Reino Dios.

Bey túunoʼ kʼaʼabéet k-kanik k-il baʼaxoʼob u pʼekmaj Jéeoba. ¿Jach wa istikyaj u yilaʼal baʼaxoʼob u pʼekmaj? Koʼox aʼalikeʼ le doctoroʼ ku yaʼaliktech ka a jaant frutaʼob yéetel verduraʼob, chéen baʼaleʼ ku yaʼaliktech maʼ unaj a jaantik pastel, helado yéetel uláakʼ baʼaloʼob beyoʼ. Pero, ¿kux túun u waajil harina? ¿Unaj wa túun a jaantik kex maʼ aʼalaʼabtechiʼ? ¿Kux túun le kʼaayoʼob tiʼ le disco taak u manik le xiʼipal t-aʼaleʼ? ¿Tiʼ baʼax maas chíikaʼan? ¿Tiʼ u jatsʼuts modos Dios wa tiʼ le baʼaxoʼob ku tsʼíiboltik u wíinklil máakoʼ? ¿Máasaʼ maʼatech u tʼaan tiʼ u jatsʼuts modos Dios jeʼex yaabilaj, utsil yéetel u controlarkuba máak? ¿Máasaʼ maʼ tsaaj junpʼéel ley ka u yaʼal le clase paax jeʼeloʼ ku bin tu contra baʼax ku yaʼalik Dios? Láayliʼ letiʼe baʼax unaj u chʼaʼabal en cuenta kéen u xok máak junpʼéel libro, kéen u chaʼant junpʼéel película, kéen u chaʼant programaʼob tiʼ televisión, kéen u báaxt videojuegos, yéetel kéen u yil wa baʼax teʼ Internetoʼ wa ken u beet uláakʼ baʼaloʼob.

Bix unaj u vestirkuba máak

Le Bibliaoʼ ku yáantkoʼon k-il bix unaj xan k-vestirtikba. Le consejoʼob ku tsʼáaikoʼ ku yáantik le máaxoʼob meyajtik Jéeoba utiaʼal u yilkoʼob bix unaj u vestirkubaʼob. Le máax u yaabiltmaj Jéeobaoʼ maʼatech u vestirkuba chéen jeʼex u kʼáateʼ, baʼaxeʼ ku chʼaʼik en cuenta baʼax ku yaʼalik Jéeoba. Jeʼex táan k-ilkoʼ kex maʼ u tsʼáaik Jéeoba junpʼéel ley utiaʼal u yaʼalik baʼax unaj u beetik máakeʼ maʼ unaj u beetik xan máak chéen jeʼel baʼaxak u kʼáateʼ. Maʼ junpʼéeliliʼ bix u vestirkuba máak tiʼ cada lugariʼ, tsʼoʼoleʼ cada táan u kʼexpajal xan bix u vestirkuba le máakoʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ le kaʼansaj ku tsʼáaik Jéeobaoʼ jach ku yáantik máak kex jeʼel tuʼuxak kajaʼaneʼ.

Por ejemploeʼ 1 Timoteo 2:​9, 10, ku yaʼalik: «Le koʼoleloʼoboʼ unaj u vestirkubaʼob yéetel kʼambeʼen nookʼ, maʼ unaj u píitmáanoʼob le kéen u jatsʼutskíintubaʼobiʼ, baʼaxeʼ unaj u beetkoʼob yéetel maʼalob tuukul. Maʼ unaj u sen jiʼijitʼik u tsoʼotsel u pooloʼobiʼ, mix u sen tsʼáaikoʼob oro, mix perlaʼob, mix koʼokoj nookʼoʼobiʼ, baʼaxeʼ unaj u jatsʼutskíintkubaʼob yéetel maʼalob meyajoʼob jeʼex unaj u beetik le koʼoleloʼob meyajtik Diosoʼ». Le kéen u yéey baʼax nookʼil ken u tsʼáa le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ unaj u chʼaʼikoʼob en cuenta bix kun ilbiloʼob tumen le máaxoʼob yanoʼob teʼ tuʼux kajaʼanoʼoboʼ (2 Corintios 6:3). Chéen baʼaleʼ maases unaj u chʼaʼikoʼob en cuenta wa jach tu jaajil táan u vestirkubaʼob jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ (Mateo 18:6; Filipenses 1:​10).

Le máax meyajtik Jéeobaoʼ ku yilik maʼ u vestirkuba chéen jeʼex u kʼáatoʼ, baʼaxeʼ ku chʼaʼik en cuenta baʼax ku tuklik u maasil utiaʼal maʼ u beetik u tʼóochpajloʼob. Wa juntúul máax meyajtik Dios ku tsʼáaik cuenta ku beetik u tʼóochpajal wa máax yoʼolal bix u vestirkubaeʼ maas maʼalob ka u kaxt u yutsil u maasil jeʼex tu beetil apóstol Pabloeʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Beeteʼex jeʼex in beetkoʼ tumen teneʼ táan in beetik jeʼex Cristoeʼ» (1 Corintios 11:1). Tsʼoʼoleʼ Pabloeʼ tu yaʼalaj xan yoʼolal Jesús: «Mix Cristo tu kaxtaj chéen u yutsil». Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj xan baʼax ku páaʼtaʼal tiʼ le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ: «Toʼon muʼukʼaʼan k-fejeʼ unaj k-áantik le máaxoʼob maʼ muʼukʼaʼan u fejoʼob utiaʼal u aguantarkoʼob le baʼaxoʼob ku aktáantkoʼoboʼ, yéetel maʼ unaj k-kaxtik chéen k-utsiliʼ. Cada juntúul tiʼ toʼoneʼ unaj u yilik u kiʼimakkúuntik u yóol u yéet máakil yéetel unaj u beetik baʼax maʼalob utiaʼal u líiʼsik u yóol» (Romanos 15:​1-3).

Ilawil u yiijtal a tuukul

¿Bix jeʼel k-kanik k-kʼaj óolt baʼax uts tu tʼaan Jéeoba kex yaan hora maʼ u tsʼaamaj junpʼéel ley tu yoʼolaleʼ? Kʼaʼabéet k-xokik le Biblia sáamsamaloʼ yéetel k-tuukul tiʼ baʼax ku yaʼalik, beyoʼ jeʼel u yiijtal k-tuukuleʼ. Chéen baʼaleʼ le jeʼeloʼ jujunpʼíitil u yúuchul. U yiijtal u tuukul máakeʼ bey jeʼex u nojochtal juntúul chan paaleʼ, maʼ chéen chʼaʼabil u yilaʼaliʼ yéetel maʼ séeb u yúuchliʼ. Le oʼolaleʼ wa maʼ tu jáan yiijtal k-tuukuleʼ unaj u yantaltoʼon paciencia. Maʼ letiʼe tiempo beetik u yiijtal u tuukul máakoʼ, baʼaxeʼ letiʼe u xokik le Bibliaoʼ yéetel u tsʼáaik ichil u kuxtal le baʼax táan u kanikoʼ (Hebreos 5:​14).

Le leyoʼob ku tsʼáaiktoʼon Jéeobaoʼ ku yáantkoʼon utiaʼal k-uʼuyik u tʼaan, chéen baʼaleʼ le principioʼoboʼ ku yáantkoʼon utiaʼal k-eʼesik wa jach tu jaajil taak k-beetik baʼax u kʼáat. Jeʼex kun bin k-maas kʼaj óoltik Jéeobaoʼ bey xan kun bin k-maas tuukul jeʼex letiʼ yéetel u Hijooʼ. Tsʼoʼoleʼ kéen k-beet wa baʼaxeʼ yaan k-chʼaʼik en cuenta baʼax ku yaʼalik. Wa k-beetik beyoʼ yaan k-kiʼimakkúuntik u yóol Jéeoba yéetel yaan xan u kiʼimaktal k-óol.

[Oochel]

Kex maʼ junpʼéeliliʼ bix u vestirkuba máakeʼ, le kéen k-yéey baʼax nookʼil ken k-tsʼáaeʼ unaj k-chʼaʼik en cuenta baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ