Kʼáatchiʼob ku beetaʼal

Wa le Biblia maʼ tu yaʼalik mix baʼal yoʼolal le u brindar máakoʼ, ¿baʼaxten u testigoʼob Jéeobaeʼ maʼatech u beetkoʼob?

Desde úucheʼ le máakoʼoboʼ suuk u brindaroʼob yéetel junpʼéel copa vino wa yéetel uláakʼ baʼal ku káalkunaj, chéen baʼaleʼ maʼ junpʼéeliliʼ bix u brindar le máakoʼob tiʼ cada luʼumoʼ. U suukileʼ le máakoʼoboʼ ku kʼolik u copaʼob utiaʼal u yaʼalikoʼob tiʼ wa máax ka yanaktiʼ toj óolal, kiʼimak óolal yéetel ka xáanak u kuxtal. Le máakoʼob túunoʼ ku yaʼalikoʼob de acuerdoʼob wa ku líiʼskoʼob u copaʼob yéetel ku xúuchkoʼob junpʼíit tiʼ le baʼax yaan ichiloʼ. Yaʼab máakoʼobeʼ maʼ kʼaas u yilik u brindar máakiʼ, chéen baʼaleʼ u testigoʼob Jéeobaeʼ yaan baʼax oʼolal maʼatech u brindaroʼob.

Leloʼ maʼ u kʼáat u yaʼal wa le máax meyajtik Jéeobaoʼ maʼ u kʼáat ka yanak kiʼimak óolal yéetel toj óolal tiʼ wa máaxiʼ. Teʼ yáax siglooʼ le ka tu tsʼíibtaj junpʼéel carta tiʼ le múuchʼuliloʼoboʼ le cuerpo gobernanteoʼ tu yaʼalaj tiʼob: «¡Yanakteʼex toj óolal!» wa ka xiʼikteʼex utsil (Hechos 15:29). Tsʼoʼoleʼ úuchjeakileʼ le máaxoʼob meyajtik Jéeobaoʼ tu yaʼaloʼob tiʼ jujuntúul reyoʼob: «¡Kuxlak yaʼab kʼiinoʼob le rey[oʼ!]». Tu yaʼaloʼob xan: «¡Yuum rey, kuxlakech utiaʼal mantatsʼ!» (1 Reyes 1:31; Nehemías 2:3).

¿Bix túun úuchik u káajal u brindar máak? Úuchjeakileʼ teʼ revista ich español U Pʼíich Tulumil Kanan 1 tiʼ marzo tiʼ 1968, jóokʼ le baʼax tu yaʼalaj le Encyclopædia Britannica (1910), tomo 13, página 121, teʼeloʼ tu yaʼalaj: «Úuchjeakileʼ le máakoʼoboʼ suuk u brindaroʼob utiaʼal u adorarkoʼob u diosoʼob bey xan le kimenoʼoboʼ. Maʼ xaaneʼ le oʼolal káaj xan u brindar le máakoʼob utiaʼal u bin utsil tiʼ le máaxoʼob kuxaʼanoʼoboʼ. Le griegoʼob yéetel le romanoʼoboʼ kéen jaankoʼob kaʼacheʼ suuk u wekikoʼob vino wa uláakʼ baʼal ku káalkunaj utiaʼal u adorartik u diosoʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ kéen u beetoʼob fiestaʼob kaʼacheʼ ku brindaroʼob yoʼolal u diosoʼob bey xan yoʼolal le kimenoʼoboʼ». Le enciclopediaoʼ ku yaʼalik xan: «Tsʼoʼoleʼ cada kéen brindarnakoʼob yoʼolal u diosoʼobeʼ suuk xan u brindaroʼob utiaʼal u kʼáatkoʼob ka yanak toj óolal tiʼ le máakoʼoboʼ».

Bejlaʼeʼ ¿láayliʼ wa letiʼe baʼax oʼolal ku brindar le máakoʼoboʼ? Junpʼéel libro jóokʼ tu añoil 1995, ku yaʼalikeʼ ‹le brindisoʼ junpʼéel baʼax ku beetaʼal desde úuchjeakil. Le máakoʼoboʼ ku wekikoʼob kʼiʼikʼ wa vino le táan u beetkoʼob junpʼéel oraciónoʼ. Lelaʼ ku beetkoʼob utiaʼal u kʼáatkoʼob tiʼ u diosoʼob ka tsʼaʼabaktiʼob toj óolal wa ka xáanak u kuxtaloʼob› (International Handbook on Alcohol and Culture).

Chéen baʼaleʼ yaan uláakʼ baʼaxoʼob suukaʼan kaʼach u beetik le máakoʼob úuchjeakiloʼ maʼ kʼaas u yilaʼal tumen le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ. Por ejemploeʼ le Bibliaoʼ ku tʼaan tiʼ le granadaoʼ. Junpʼéel enciclopedia jach kʼaj óolaʼaneʼ ku yaʼalik: «Úuchjeakileʼ jujunpʼéel religiónoʼobeʼ meyajnajtiʼob le granada utiaʼal u adorarkoʼob u diosoʼoboʼ». Kex beyoʼ Dioseʼ úuchjeakileʼ tu yaʼalaj ka adornartaʼak yéetel granadas u dobladilloil u nookʼ le u maas nojchil le sacerdoteʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ meyajnaj xan utiaʼal u adornartaʼal le columnaʼob de cobre yaan kaʼach tu templo Salomónoʼ (Éxodo 28:33; 2 Reyes 25:17). Le anilloʼob xan ku tsʼáaik le máaxoʼob ku tsʼoʼokol u beeloʼoboʼ yaan baʼax u yil yéetel le religiónoʼob anchaj úuchjeakiloʼ. Chéen baʼaleʼ maʼ tuláakal máak u yojel leloʼ, ku tuklikoʼobeʼ chéen unaj u tsʼáaik máak utiaʼal u yilaʼal tsʼokaʼan u beel.

¿Baʼax túun ku yaʼalik le Biblia yoʼolal u yuʼukʼul vino le kéen adorartaʼak le maʼ jaajil diosoʼoboʼ? Por ejemploeʼ, u kajnáaliloʼob Sikemeʼ ku adorarkoʼob kaʼach Baal. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ letiʼobeʼ «ookoʼob tu templo u diosoʼob, teʼeloʼ joʼopʼ u janaloʼob, u yukʼikoʼob vino yéetel u maldecirkoʼob Abimélek», u hijo Gedeón (Jueces 9:​22-28). A tuklikeʼ juntúul máax meyajtik Dioseʼ, ¿jeʼel wa u kutal u yukʼ vino tu yéeteloʼob yéetel u maldecirtik xan Abimélekeʼ? Anchaj junpʼéel tiempoeʼ yaʼab israelitaʼobeʼ tu tsʼáajubaʼob tu contra Jéeoba. Le profeta Amósoʼ tu yaʼalaj tu yoʼolaloʼob: «Ku kutaloʼob yóokʼol le nookʼoʼob u chʼaʼamoʼob bey garantía tu yoʼolal wa baʼax u tsʼaamoʼob majáantbiloʼ [...]. Ku manikoʼob vino yéetel le taakʼin ku kʼáatkoʼob tiʼ le máaxoʼob ku multarkoʼoboʼ yéetel ku yukʼikoʼob tu yotoch u diosoʼob» (Amós 2:8). A tuklikeʼ juntúul máax meyajtik Dioseʼ, ¿jeʼel wa u wekik le vino tu táan u diosoʼob le máakoʼoboʼ wa jeʼel u kutal u yukʼ tu yéeteloʼobeʼ? (Jeremías 7:18.) Techeʼ bix a wilik, juntúul máax meyajtik Jéeobaeʼ, ¿jeʼel wa u tichʼik u copa kaʼanal utiaʼal u kʼáatik tiʼ uláakʼ diosoʼob ka u bendecirtoʼob wa máaxeʼ?

U jaajileʼ úuchjeakileʼ anchaj máaxoʼob meyajt Jéeoba tu líiʼsaj u kʼaboʼob utiaʼal u kʼáatkoʼob wa baʼaxoʼ. Chéen baʼaleʼ tu kʼáatoʼob tiʼ le jaajil Diosoʼ. Por ejemploeʼ, «Salomóneʼ waʼalaj aktáan tiʼ u altar Jéeoba, tu táan tuláakal u kaajil Israel, tu tichʼaj u kʼaboʼob kaʼaneʼ, ka tu yaʼalaj: ‹Kiʼichkelem Yuum Jéeoba, u Dios Israel, minaʼan uláakʼ Dios jeʼex techeʼ [...]. Chʼenxikintoʼon desde teʼ kaʼanoʼ, le lugar tuʼux kajaʼanechoʼ. Beet uts a wuʼuyikoʼon yéetel a perdonarkoʼon›» (1 Reyes 8:​22, 23, 30). Esdras xaneʼ «tu alabartaj Jéeoba u jaajil Dios [...]. Ka tsʼoʼokeʼ le kaajoʼ tu yaʼalaj: ‹¡Ka béeyak! ¡Ka béeyak!›, tsʼoʼoleʼ ka tu líiʼsaj u kʼaboʼob. Ku tsʼoʼokoleʼ chinlajoʼob yéetel noklajoʼob tu táan Jéeoba» (Nehemías 8:6; 1 Timoteo 2:8). Jeʼex k-ilkoʼ le máaxoʼob meyajtik Jéeobaoʼ maʼ tu tichʼaj u kʼaboʼob kaʼan utiaʼal u kʼáatkoʼob wa baʼax tiʼ u diosil le suerteoʼ (Isaías 65:11).

Yaʼab máakoʼob ku brindaroʼob bejlaʼeʼ maʼ tu beetkoʼob utiaʼal u adorarkoʼob maʼ jaajil diosoʼobiʼ, chéen baʼaleʼ maʼ xan u yojloʼob baʼaxten ku tichʼik u copa máak utiaʼal u brindariʼ. Chéen baʼaleʼ leloʼ maʼ u kʼáat u yaʼal wa le máaxoʼob meyajtik Jéeobaoʼ yaan xan u beetkoʼob jeʼex letiʼoboʼ.

Yaʼab tiʼ le baʼaxoʼob ku beetik le máakoʼoboʼ u testigoʼob Jéeobaeʼ maʼatech u beetkoʼob. Por ejemploeʼ yaʼab máakoʼobeʼ kéen u saludartoʼob le banderaoʼ maʼatech u yilkoʼob wa táan u adorarkoʼob. U testigoʼob Jéeobaeʼ maʼatech u saludarkoʼob le banderaoʼ pero maʼ xan tu tsʼáaikubaʼob tu contra le máaxoʼob beetkoʼ. Wa u yojloʼob baʼax hora kun saludarbil le banderaoʼ ku yilik maʼ u beetkoʼob baʼaxoʼob jeʼel u ofendertik le máakoʼoboʼ. Letiʼobeʼ maʼatech u beetkoʼob mix baʼal jeʼel u yeʼesik táan u adorartik le luʼum tuʼux kajaʼanoʼoboʼ tumen le baʼaloʼobaʼ ku bin tu contra le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ (Éxodo 20:​4, 5; 1 Juan 5:21). U jaajileʼ yaʼab máakoʼobeʼ maʼ tu yilkoʼob wa u brindar máakeʼ yaan baʼax u yil yéetel u adorartaʼal maʼ jaajil diosoʼobiʼ. Kex beyoʼ le máaxoʼob meyajtik Jéeobaoʼ maʼatech u brindaroʼob tumen lelaʼ ku taal tiʼ le maʼ jaajil religiónoʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ teʼ kʼiinoʼobaʼ le kéen brindarnak máakeʼ ku naʼataʼaleʼ táan u kʼáatik u yáantaj junpʼéel poder maʼ ojéelaʼan tuʼux u taaliʼ (Éxodo 23:2).