Agbʋʋn 2022 ghë, maɛnnë powu ghë, shighanë gufrëmɔndɛnnelë kë cɔ́ghɔ kelë sonjanelë ghënë lɛ́ nkpiti kprɩrɩkpɩtɩ akpɩ nkpɔ, kprɩkpɩtɩ ya arɩ, kprɩkpɩtɩ ebranan-eji-alɛ́ (1.344.000.000.000.000 F CFA). Kë gha boepi gha cɔ́ghɔ shigha ntɔnë se kelë sonjanelë ghë. Bu bá nhɛn yí noo Risi sonjaghɩnë kë shí bɔ́ Ikrɛnë oonë. Agbʋʋn 2023 ëë Avɛ-alɛ́në ghë, Institut international de recherche sur la paix de Stockholm (SIPRI) hɛ́ kɔ, agbʋʋn 2022 ghë:

•   Shighanë Erɔpë-aghɩnë kë cɔ́ghɔ kelë sonjanelë ghë agbʋʋnë ghënë, “dɔ́ she lahɔ eenë mɩɩ àlɛ́ kë awu lahɔ eenë ghë eki 100, kë ekpa ebɔ 13 ecɛ ëë ghë lapɔ (13 %). Bu ntɔnë dɔ́ she shighanë kë ecɔghɔ agbʋʋn nkpɔ ghë píe agbʋʋn 1991 ghë.”

•   “Shighanë Risi cɔ́ghɔ ëë sonjanelë ghënë [...] ji lahɔ eenë abɩ mɩɩ àlɛ́ kë awu lahɔ eenë ghë eki 100, kë ekpa ebɔ 9 ecɛ ëë ghë, edɔ eshe ntɔnë esë bɔ́bɔ́ (9,2 %). Lahɔ, aghɩnë kë ecɔghɔ shigha edɔ tete kelë sonjanelë ghënë, Risi ëë lɛ́ onighënë, ese pëlɛnë kë lɛ́ arɩghënë.”

•   Aghɩnë kë ecɔghɔ shigha tete kelë sonjanelë ghënë, ebise Eta Zini ëë boeipi kelë ghë, “noo shighanë maɛnnë powu ecɔghɔ sonjanelë ghënë, àlɛ́ kë awu ëë arɩ, Eta Zini esëkpɔ cece eenë eji nkpɔ abɩ (39 %).”

 “Bu eba nhɛn eyi noo maɛnnë ghë, agbʋʋn ntɛnɩelë sásɛnë ghënë, gufrëmɔndɔnnelë kë cɔ́ghɔ shigha yí kelë sonjanelë ghëwu. Bu ntɔnë eya n’ye elë ehʋn-oo maɛn ntɛnɩ ghë óó elë gha mʋn n’ye bu bë eba eyi ngbeɲi gbo wunë ghë,” jɔ ntɔnë ëë Dɔtɔrë Nanë Tianë hɛ́ enë, në lɛ́ aghɩnë kë ghɛ́ghɛ jɔnë nʋn SIPRI ghënë nkpɔ.

 Biblënë hɛ́ báshi kɔ shasha bá enʋn gufrëmɔndɔnnë kë ɔɔ mɛnsɩnë ncɔcɔ eyi esëkpɔ, ese Biblënë kpa yá bu nkpɔ cecenë bë eɔsɛ ése bɛtɛɛ tetenë.

•   Biblënë elɛlɛ cibɩnë elë ehʋn-oo ëë ghënë “mici rere-ku.”—Daniel 8:19.

•   Daniel nakwanë hɛ́ báshi kɔ cibɩ ntɔnë ghënë, gufrëmɔndɔnnë kë eɔ mɛnsɩnë, shasha bá enʋn kelë ncɔcɔ, kë bá ekpa eghʋ kelë esë aghʋ eviɛ n’ye kebë ebashi. Aghʋ ntɔnë ghënë, kë bá edamë ecɔghɔ shigha edɔ tete.—Daniel 11:40, 42, 43.

 Álɛ fë émʋn bu edɔ jɔnë Biblë hɛ́ báshi óó eji sɛnë ghënë, kpɩ video ntɛnɩ: Jɔnë kë hɛ́ báshi óó shú: Daniel órò 11.

•   Biblënë ehɛ kɔ Ofo bá ebɔ gufrëmɔndɔn fuɔ nkpɔ eba ngiki gufrëmɔndɔnnë oku. Ofo “bá eso shibanë ghe eɔ rere tata wunë eshi. Shiba ntɔnë ghe eja ngiki fuɔ mërɩ. Shiba ntɔnë bá ekpʋsʋ shiba kalanë gbe powu shi, bá elɛ kë ghe enʋnghë n’ye tata, ëë esëkpɔ bá enʋnghë mɩɩ bë elɛ ananan.”—Daniel 2:44.

•   Bunë ngiki kë gha ɔɔsɛ kebë elɛ wunë, ɲan gbɔɔje Ofo Ʒoova a bá elɛ bë enʋnghë: Bɛtɛɛ tetenë bá enʋnghë nhɛn bë elɛ ananan. ?Élé Ofo bë eba elɛ bu ntɔnë é? Ëë Shibanë nʋn oforu gbo óó lɛ́ gufrëmɔndɔn nkpɔnë bá eghɔ bunë ngiki ebɔ eghʋ aghʋnë powu lɛ kpatakpata powu lɛ enɩ.—Psaume 46:8, 9.

 Álɛ fë émʋn bu edɔ bunë Ofo Shibanë bá elɛnë ghënë, ka jɔ ntɛnɩ: « Sous le royaume de Dieu, “la paix abondera” ».