“Gha lɛ́ n’ye COVID-19 orogbanë ghe kpa ghe cɔ maɛnnë powu ghënë ghëwu ëë, ebë eka edi akɔnda n’ye lɛ́ orogbanë ghe kpa ghe lɛ́ ngiki bʋʋn n’ye maɛnnë powu ghë wo. [...] Elë émʋn eyɛsɛ n’ye orogba nfre nfrenë ecɔnë, nkpɔ bá ekpa enʋnghë ngbeɲi gbo. N’yonë, bayɛ n’ye ebë ebaba elë esë eyɛ bu ntɔnë ghëwu.”—Dɔtɔrëgho Tedrosë Adanɔmë Gebreyesusë, në lɛ́ Organisation mondiale de la santé kpashi gbɔnë, agbʋʋn 2023 Avɛ-oni mici 22.

 Ebise, ngiki fannga nhɛn epɛ COVID-19 orogbanë cɔ́në ghëwu, élɛ kelë akɔndanë o, élɛ kelë sɛjɔnë o. ?Gufrëmɔndɔnnelë lɛ omuo nfre nfrenë kë elɛ ngiki kpenë lɛnë, kë bá emʋn n’ye kebë eba eɔsɛ elɛ àlɛ́ orogbanë ecɔnë lafuɔ ashu wú? ?Cibɩ nkpɔkpɔ ntɔnë ghë, kë bá eɔsɛ elɛ elë orogba nfre nfrenë eɔ́ amɛnnë kpe wú?

 Biblënë ehɛ elë gufrëmɔndɔnnë bë eɔsɛ elɛ elë kwapowu kpenë jɔ. Biblënë ehɛ kɔ ‘Ofonë nʋn oforunë bá eso Shiba nkpɔ eshi,’ ëë lɛ́ gufrëmɔndɔn nfre nkpɔ (Daniel 2:44). Gufrëmɔndɔn ntɔnë oodinë ghë, “ghɩʋn ghe ehɛ kɔ: ‘Sɛ gha yɛ më’” (Isaïe 33:24). Sɛ bá eyɛ ngiki powu, sɛ bá ekpɛkpɛ ngiki powu fɛ n’ye kë bá lɛ́ casɔghɔjenë mɩnɛn.—Job 33:25.