1, 2. ?Jɔ nkpɔca ngiki evivi kelë esë edɔ é?

NGBƆJƐELË evivi jɔ edɔ. Eɲë eɔsɛ egbagba jɔ shi eya kelë kʋra, ese kebë evivi eɲë mici jɔghɔ kɔ: ‘?Mabughëwu é?’ Eɲë eɔsɛ elele mɛnsɩ ekaka mbë elɔ kelë aji, ese kebë kpa evivi eɲë: ‘?Ese, mabughëwu é?’

² Elë élɛ jeje o, elë éhɔsɛ o, elë evivi elë esë jɔ edɔ. Ebë eɔsɛ evivi elë esë kɔ: ?Mabu ebë edi é? ?Mabu ebë ewɔ é? ?Mabu ebë eve é? Ebë kpa eɔsɛ evivi elë esë n’ye ebë eba emʋn amɛn oohʋn jɔ lɛ, ngbeɲi gbo oohʋn jɔ tetenelë lɛ eshi. Ese, àlɛ́ elë gha wú jɔ ntɔnelë eshi tete wunë, sɛ bë eɔsɛ erɔrɔ elë shi, ebë eɔsɛ erishi n’yo.

3. ?Mabughëwu ngiki fannga nhɛn edi akɔnda n’ye kë gha ɔɔsɛ kebë emʋn jɔnë kë evivi kelë esënë eshi wué?

³ ?Jɔ tetenë elë evivi elë esënë, Biblë egbagba kelë shi wú? Ngiki jɔghɔ edi akɔnda n’ye agbate, Biblë egbagba kelë shi, ese kë ehɛ kɔ Biblë kpɛkpɛ dɔ́ ce-ghë. Kë kpa edi akɔnda n’ye aghɩnë kë eyaya Ofo bu lɛ, ofoshighɩnelë lɛ esëkpɔ ëë kë mʋn jɔ ntɔnelë eshi. Agheci esë, n’ye kebë eba evivi jɔnë kë gha mʋn wunelë eshinë, eɲi kelë aɛnba. ?Ese, akɔnda nkpɔca eɲë edi jɔ ntɔnë ghë é?

4, 5. ?Jɔ nfre tete nkpɔcaelë eɲë evivi eɲë esë é? ?Mabughëwu yɛsɛ n’ye eɲë ekɩ opu eviɛ jɔnë eɲë evivi eɲë esënelë eshi eyi é?

⁴ Kɔpɛ eɲë evivi n’ye eɲë emʋn jɔ ntɛnɩelë eshi o: ?Mabughëwu më nʋn eshi n’ye é? ?Àlɛ́ më arɔ, mabu më ékaci é? ?Élé Ofo bá nʋn é? Ʒezinë lɛ́ Buyayagho Gbɔnë hɛ́ kɔ: “Évivi bu eyi, álɛ kebë elɔ eɲë ëë; éviɛ bu eyi, álɛ eɲë ewu ëë; éo teni eyi, álɛ kebë efɩ eɲë ëë.” (Matthieu  7:7) Jɔnë eɲë evivi eɲë esënë, éviɛ kelë eshi eyi, eɲë gha erishi wu.

⁵ Agbate, àlɛ́ eɲë “éviɛ bu eyi,” eɲë éwu jɔ ntɔnelë eshi Biblënë ghë. (Proverbes 2:1-5) Jɔnë Biblë egbagbashinë, gha kpɛkpɛ ce-ghë gha dɔ́. Bunë eɲë ehɔhɔnë, bë elɛ eɲë ewu oohʋn sɛyɛyɛ amɛn, bë kpa elɛ eɲë eji ngbeɲi gbo oohʋn yɔghɔnë ɲannë ntɩ. Ngiki fannga nhɛn evivi kelë esë jɔ edɔ, ese kë gha mʋn n’ye kebë ewu jɔ ntɔnelë eshi. Elë éwu jɔ ntɔnelë nkpɔ.

6. ?Mabughëwu ngiki jɔghɔ ehɛ kɔ Ofo ghe di pɛnë efɩ kelënë akɔnda wué?

⁶ Ngiki fannga nhɛn ehɛ kɔ Ofo ghe di elë akɔnda. Kë ehɛ kɔ saci teteghë Ofo edi elë akɔnda, saci maɛnnë gha bá nhɛn gha nʋn. Aʋn powu, elë ewu aghʋ lɛ, tiɛtu lɛ, yalɛ lɛ. Oro egba ngiki, kë epɛ, kë erɔ. Ngiki agheci ehɛ kɔ: ‘?Àlɛ́ Ofo edi elë akɔnda, mabughëwu në ghe ri pɛ ntɔnelë powu shi wué?’

7. (a) ?Élé ofoshighɩnelë eba eyaya ngiki n’ye Ofo ɔɔ abɛlɛ pʋpʋ é? (b) Mabughëwu ebë emʋn eyɛsɛ n’ye bu kwanë eshunë, gha lɛ́ Ofo ëë ebë ebɔ enini efu ngboru wué?

⁷ Mici jɔghɔ, ofoshighɩnelë omunë ëë kë elɛ ngiki edi akɔnda n’ye Ofo ɔɔ abɛlɛ pʋpʋ. Àlɛ́ aviɛlɛ ashu, kë ehɛ kɔ Ofo ee bunë vívi enë. Kë ehɛ kɔ Ofo vívi n’ye bu ntɔnë bë eshu. Àlɛ́ kë ahɛ jɔ ntɔnë, Ofo ëë kë ebɔ bu apʋpʋ ntɔnelë enini efu ngboru. Ese, Biblë eya n’ye Ofo gha nʋn bu apʋpʋnë eshunë eji tata. Jacques 1:13 ehɛ elë kɔ Ofo ghe bɔ bu kwa ghe jeje ghɩʋn. Abɩ ntɔnë ehɛ kɔ: “Àlɛ́ yiki anʋn busɛhʋn ghë, në gha ehɛ kɔ: ‘Ofo ëë ejeje më.’ Noo bu kwa ngʋʋn ghe eɔsɛ bë ejeje Ofo, Ofo esë ghe ba nhɛn ghe jeje ghɩʋn.” Bu ntɔnë eshi ëë lɛ́ n’ye, agbate, Ofo eɲa  bu apʋpʋnelë shi kë eshu, ese gha lɛ́ në ëë në elɛ kë eshu wu tata. (Éka Job 34:10-12.) Elë éwu bu ntɛnɩ.

8, 9. ?Mabughëwu gha ba gha yɛ n’ye ebë ebɔ pɛnë efɩ elënë enini efu Ofo ngboru wué? Bɔ bu nkpɔ gbagba jɔnë shi.

⁸ Édi akɔnda ewu, yikpeje nkpɔ nʋn shìelë ereni. Shì kolo në dɔ́, yáya në n’ye në eba enɩ bu yɔghɔ ebɔ oohʋn ghë. Ese mící nkpɔ, yikpeje ntɔnë nɩ shì mëlɔ, píeji reninë ghë. Në hʋn-oo pʋpʋ, në lɛ́lɛ bu kwa mɩɩ jɔ fɩ në. ?Noo shìnë ɲá jɛnë shi píeji reninë ghë, eɲë eɔsɛ ebɔ bunë fɩ jɛnë enini efu shìnë ngboru wú? Tata! (Luc 15:11-13) Fɛ shì ntɔnë mɩnɛn, Ofo esë ɲá ngiki shi, kë nɩ në mëlɔ, kë péte eji tu në, kë lɛ́ bu kwa. Bu ntɔnë ghëwu, àlɛ́ bu apʋpʋ ashu, elë éghaghaghë n’ye gha lɛ́ Ofo ëë elɛ bu ntɔnelë eshu. Gha ba gha yɛ n’ye ebë ebɔ bu apʋpʋnë eshunë enini efu Ofo ngboru.

⁹ Bu tete nkpɔ ghëwu ëë Ofo eɲa bu kwa shi eshu eyi ebise. Órò 11 ghë, eɲá emʋn jɔnë Biblë ehɛ bu ntɔnë ghë. Ese, eɲë eɔsɛ emʋn n’ye Ofo kolo elë, elë gha bɔ pɛnë efɩ elënë gha nini gha fu Ofo ngboru. Teteghë, në lɛ́ Ghɩ nkpɔ cecenë bë eɔsɛ ebaba bu ntɔnelë powu eyɛ.—Isaïe 33:2.

10. ?Mabughëwu ebë eɔsɛ emʋn eyɛsɛ n’ye Ofo bá ebaba bunë ngiki apʋpʋ cɔ́ghɔnë powu eyɛ é?

¹⁰ Ofo lɛ́ ecele. (Isaïe 6:3) Bunë në elɛnë powu ca, sheghë, yɛsɛ. Bu ntɔnë ghëwu, ebë eɔsɛ eji në ntɩ. Ngiki gha ba nhɛn gha nʋn. Mici jɔghɔ, kë elɛ bu apʋpʋ. Oodishìnë edi tɩnɩnɩ edɔ eshe aghɩnë gbe powu bɔ́bɔ́, gha ɔɔ mɛnsɩ álɛ bë ebaba bunë ngiki apʋpʋ cɔ́ghɔnë powu eyɛ. Ghɩʋn gha ɔɔ mɛnsɩ fɛ Ofo mɩnɛn. Ofo bë eɔsɛ ebaba bunë  ngiki apʋpʋ cɔ́ghɔnë powu eyɛ, ná elɛ bu ntɔnë. Ná eghɔ lakwa powu enɩ mɩɩ bë elɛ ananan.—Éka Psaume 37:9-11.

11. ?Pɛnë efɩ eɲënë, eyɛyɛ Ofo sɛ an, kɔ́ erɛrɛ në an?

¹¹ ?Bunë eshu maɛnnë ghënë alɛ bunë efɩ eɲënë lɛ, eyɛyɛ Ofo sɛ an, kɔ́ erɛrɛ në an? Biblë eyaya n’ye Ofo “kolo bunë sheghë.” (Psaume 37:28) Bu ntɔnë ghëwu, në edi bunë yɛsɛ lɛ, bunë gha yɛsɛ lɛ powu akɔnda tete. Në gha kolo n’ye ngiki bë epɛ wu tata. Biblë ehɛ kɔ lahɔ gbo, “jɔ hʋn në sɛ tete” n’ye në bá wú n’ye lakwanë yiki elɛnë, shí eshipatanë powu ghë. (Genèse 6:5, 6) Ofo gha péte. (Malaki 3:6) Biblë ehɛ kɔ Ofo edi eɲë akɔnda tete.—Éka 1 Pierre 5:7.

12, 13. (a) ?Mabughëwu elë ekolo ngiki, elë ekpa edi kelë akɔnda é? ?Élé elë eba ewu pɛnë nʋn maɛnnë ghënë é? (b) ?Mabughëwu ebë eɔsɛ eji ntɩ n’ye Ofo bá eghɔ pɛ lɛ, bunë gha sheghë wunë lɛ powu enɩ é?

¹² Biblë ehɛ kɔ Ofo lɛ́ yiki bɔ́bɔ në. (Genèse 1:26) Bu ntɔnë eshi ëë lɛ́ n’ye Ofo lɛ́ elë álɛ ebë elɛ bu ayɔghɔ fɛ në mɩnɛn. Bu ntɔnë ghëwu, àlɛ́ eɲë ewu n’ye aghɩnë kë gha lɛ́ bu kwa wunë kë epɛ, óó ehʋn eɲë sɛnë, émʋn n’ye, Ofo esë awu bu ntɔnë, ehʋn në sɛ edɔ eshe eɲë! ?Élé ebá mʋn jɔ ntɔnë é?

¹³ Biblë eya elë n’ye “Ofo lɛ́ kolo” (1 Jean 4:8) Bunë Ofo elɛnë powu, kolo nʋn ëë ghë. Bu ntɔnë ghëwu, noo Ofo ɔɔ kolonë, elë esë eɔ kolo. Édi bu ntɛnɩ akɔnda: ?Saci eɲë ɔɔ mɛnsɩ, saci eɲë ghɔ́ pɛ lɛ, bunë gha sheghë wunë lɛ powu nɩ maɛnnë ghë wú? Agbate, saci eɲë bá nhɛn lɛ́, noo eɲë kolo ngiki. ?Ese Ofo ëë é? Noo në ɔɔ mɛnsɩ, në kpa kolo elënë, ná eghɔ pɛ lɛ,  bunë gha sheghë wunë lɛ powu enɩ. Eɲë eɔsɛ eji ntɩ n’ye jɔ ayɔghɔnë Ofo hɛ́ báshi, óó nʋn nakwa ntɛnɩ agba pidɛnelë ghënë powu, bá eshu cɛɛ! Ese, álɛ eɲë eɔsɛ eji jɔ ayɔghɔnë Ofo hɛ́ báshinë powu ntɩnë, yɛsɛ n’ye eɲë emʋn bu edɔ Ofo sɛ.

14. ?Élé Ofo dí é? ?Élé ebá mʋn n’ye ebë ebɔ eyi ntɔnë elɛlɛ në é?

¹⁴ ?Àlɛ́ eɲë evivi n’ye eɲë lɛ yiki lɛ bë elɛ cɛwu, mabu eɲë eboepi elɛ é? ?Mëkɔ eɲë ehɛ në eɲë eyi o? ?Ofo dí eyi wú? Ofotɩ fannga nhɛn ehɛ kɔ në dí: Ofo lɛ, Kpashi lɛ. Ese, bu ntɔnelë gha lɛ́ eyi-te. Kë lɛ́ jumandi eyi, fɛ “shibagho” lɛ, “oodishì” lɛ mɩnɛn. Ofo hɛ́ elë kɔ në eyi ëë lɛ́ Ʒoova. Psaume 83:18 ehɛ kɔ: “Ngiki powu bë emʋn n’ye fënë kë elɛlɛ fë Ʒoova, fë esëkpɔ cece fë lɛ́ Ghɩnë Yi Orù Dɔ́ eshipatanë powu ghë.” Aghɩnë kë ghɛ́ghɛ Biblënë, kë ghɛ́ghɛ Ofo eyi eki fannga nhɛn ëë ghë. Ʒoova evivi n’ye eɲë emʋn në eyi álɛ eɲë ebɔ ëë elɛlɛ në. Në eya eɲë në eyi álɛ eɲë eɔsɛ elɛ në cɛwu.

15. ?Eyi Ʒoovanë, ëë eshi ëë lɛ́ nkpɔca é?

¹⁵ Ʒoova, Ofo eyinë, ëë eshi ëë lɛ́ n’ye Ofo bë eɔsɛ elɛ jɔnë në hɛ́ báshinë powu bë eshu. Ëë eshi ëë kpa lɛ́ n’ye, bunë në evivinë powu, në eɔsɛ elɛ ëë.  Bʋʋn gha ɔɔsɛ bë eji në shigbë aɛn. Ʒoova esëkpɔ dí eyi ntɔnë. *

16, 17. ?Àlɛ́ kë ahɛ kɔ Ofo lɛ́: (a) “Mɛnsɩgho Gbɔnë ëë edɛ gha nʋnghë,” (b) “Ananan Oodishì” alɛ (c) “Ghɩnë lɛ́ bu powu” lɛnë, kelë eshi ëë lɛ́ nkpɔca é?

¹⁶ Fɛ n’ye ebá ká petenë mɩnɛn, Psaume 83:18 ehɛ kɔ: “Fë esëkpɔ cece fë lɛ́ Ghɩnë Yi Orù Dɔ́.” Révélation 15:3 esë ehɛ kɔ: “Ofo  Ʒoova, Mɛnsɩgho Gbɔnë ëë edɛ gha nʋnghë, fë babunelë dɔ́, kë kpa yɛsɛ tete. Ananan Oodishì, fë shigbënelë sheghë, kë kpa lɛ́ nahɔnrɛ.” Kë elɛlɛ Ofo, “Mɛnsɩgho Gbɔnë ëë edɛ gha nʋnghë.” ?Eyi ntɔnë, ëë eshi ëë lɛ́ nkpɔca é? Ëë eshi ëë lɛ́ n’ye Ʒoova ɔɔ mɛnsɩ she bunë nʋn oforu gbo lɛ, bunë nʋn eshipata n’ye lɛ powu. “Ananan Oodishìnë,” ëë eshi ëë lɛ́ n’ye píe lahɔ mɩɩ shú amɛn, në nʋnghë. Psaume 90:2 eya n’ye píe ananan mɩɩ bë elɛ ananan, në nʋnghë. Mëkɔ bu ntɔnë eyɛyɛ sɛ o!

¹⁷ Ʒoova esëkpɔ ëë lɛ́ bu powu. Révélation 4:11 ehɛ kɔ: “Ʒoova, elë Ofo, fë ëë fë bayɛ n’ye kebë emama fë eyi, n’ye kebë ece fë eyi orù, n’ye mɛnsɩ powu bë elɛ fie, noo fë lɛ́ bu powu, noo fë bunë fë vívinë ghëwu, bu powu nʋnghë, fë óo kelë.” Agbate, píe anʒënë kë nʋn oforu gbonë ghë, eghʋ nfɩnɛn lɛ, timɔn lɛ ghë, mɩɩ shú kɩnë nʋn ngʋji ghë lɛ, bunë eɲë eɔsɛ edi akɔndanë powu, Ʒoova ëë lɛ́ kelë!

18. ?Mabughëwu ngiki jɔghɔ edi akɔnda n’ye kë gha ɔɔsɛ kebë elɛ Ofo cɛwu tata wué? ?Mabu jɔ Biblë ehɛ jɔ ntɔnë ghë é?

¹⁸ Àlɛ́ ngiki eka [Biblënë ghë, kë ewu] bu ayɔghɔnë Ʒoova elɛnë, eji kelë sɛ, kë erie, kë ehɛ kɔ: ‘Ofo ɔɔ mɛnsɩ dɔ́, në yí orù dɔ́, në kámiji dɔ́. ?N’yonë, élé në eba eɔsɛ edi elë akɔnda é?’ ?Ese, nhɛn ëë Ofo vívi n’ye ebë eba ewu në wú? Tata. Ʒoova evivi n’ye në erɩeda elë sɛ. Biblë ehɛ kɔ Ofo “gha ká elë owu-nkpɔe miji.” (Actes 17:27) Ofo evivi n’ye eɲë erɩeda në sɛ, alɛ në esë ‘në erɩeda eɲë sɛ.’—Jacques 4:8.

19. (a) ?Élé eɲë eba eɔsɛ elɛ Ofo cɛwu é? (b) ?Ʒoova bu ayɔghɔnë elɛnë, nkpɔca eɲë kolo dɔ́ é?

¹⁹ ?Élé eɲë eba eɔsɛ elɛ Ofo cɛwu é? Ʒezi hɛ́ kɔ: “Ananan oohʋnnë eshi ëë lɛ́ n’ye kebë emʋn fënë fë lɛ́ Ofo tete nkpɔ cecenë, alɛ Ʒezi Krisë, ghɩnë fë tʋnë lɛ.” (Jean 17:3) Éhɔhɔ bu eyi álɛ eɲë emʋn Ʒoova lɛ, Ʒezi lɛ. N’yonë, eɲë eɔsɛ ewu ananan oohʋnnë. Fɛ bu ntɛnɩ mɩnɛn, emʋn pëlɛ n’ye “Ofo lɛ́ kolo.” (1 Jean 4:16) Ese, në ekpa elɛ bu ayɔghɔ fuɔ fannga nhɛn. Biblë ehɛ kɔ Ʒoova “ewu elë orɔhɔ eɲa jɔ shi ehɔ elë, në ekoko elë, opu ghe kɔ në jiji, në opuyɛ lɛ, në nahɔnrɛdinë lɛ dɔ́ tete.” (Exode 34:6) Ʒoova “yɛsɛ, në ekpa edisʋ eɲa lakwa shi ehɔ ngiki.” (Psaume 86:5) Ofo efu opu shi, në edi ecele. (2 Pierre 3:9; Révélation 15:4) Noo eɲë eka Ofo jɔ eyi Biblënë ghë, eɲá emʋn në bu ayɔghɔnë në elɛnë edɔ.

20-22. (a) ?Agbate, elë gha ɔɔsɛ ebë ewu Ofo, ese élé ebë eba eɔsɛ erɩda në sɛ é? (b) ?Mabu yɛsɛ n’ye eɲë elɛ àlɛ́ ngiki fuɔ evivi n’ye eɲë eri Biblënë eɲë ekanë shi é?

²⁰ ?Agbate, eɲë gha ɔɔsɛ eɲë ewu Ofo, ese élé eɲë eba  eɔsɛ erɩeda në sɛ é? (Jean 1:18; 4:24; 1 Timothée 1:17) Àlɛ́ eɲë eka Ʒoova jɔ Biblënë ghë, eɲë emʋn n’ye në lɛ́ Ghɩ tete. (Psaume 27:4; Romains 1:20) Eɲë në emʋn bu edɔ eyi Ʒoova sɛ, eɲë ekolo në edɔ, eɲë kpa erɩeda në sɛ edɔ.

²¹ Eɲá emʋn n’ye Ʒoova lɛ́ elë Shì. (Matthieu 6:9) Në lɔ́ elë oohʋn, në ekpa evivi n’ye ebë eɔ oohʋn yɔghɔ tetenë. Shìnë aɔ kolo, evivi n’ye jɛelë bë ewu bu ntɔnë. (Psaume 36:9) Agbate, Biblënë eya n’ye eɲë eɔsɛ elɛ Ʒoova cɛwu. (Jacques 2:23) Édi bu ntɛnɩ akɔnda: Ʒoova, Ghɩnë lɛ́ bunë nʋn oforu gbo lɛ, eshipata n’ye lɛ powunë, evivi n’ye eɲë elɛ në cɛwu!

²² Ngiki agheci bë eɔsɛ evivi n’ye eɲë eri Biblënë eɲë ekanë shi. Opu bë eɔsɛ eji kelë n’ye eɲá eyi ofotɩ fuɔ ghë. Ese, àlɛ́ eɲë evivi n’ye eɲë elɛ Ʒoova cɛwu, eɲë gha eɲa ghɩʋn shi gha ji eɲë shigbë aɛn cɛwudi ntɔnë ëë viɛ-ghë. Në lɛ́ cɛwu yɔghɔ tetenë eɲë eɔsɛ eɔ.

23, 24. (a) ?Mabughëwu yɛsɛ n’ye eɲë evivi jɔ eyi é? (b) ?Mabu ebá ebɔ edidi jɔ órò gbeenë ghë é?

²³ Eɲë në eka Biblënë, ɔɔ bu ntɛnɩ eɲë ghe ece eshi ghe eyɛsɛ amɛn. Ese, aɛnba gha ɲi eɲë n’ye eɲë evivi ngiki jɔ, n’ye eɲë ehɛ kelë kɔ kebë eboka eɲë. Ʒezi hɛ́ kɔ yɛsɛ n’ye ebë ése elë esë eshi fɛ ngbɔjɛelë mɩnɛn. (Matthieu 18:2-4) Ngbɔjɛelë evivi jɔ edɔ. Ofo evivi n’ye eɲë ewu jɔnë eɲë evivi eɲë esënelë eshi. Bu ntɔnë ghëwu, éka Biblënë eyɛsɛ álɛ eɲë emʋn n’ye bunë eɲë ehɔhɔnë lɛ́ nahɔnrɛ.—Éka Actes 17:11.

²⁴ Biblënë eɲë ekanë ëë lɛ́ bu yɔghɔ tetenë bë eɔsɛ eboka eɲë, álɛ eɲë emʋn Ʒoova eyɛsɛ. Órò gbeenë ghë, ebá ewu bunë ghëwu Biblë gha nʋn fɛ nakwa kalanë gbe powu mɩnɛn.