1. ?Yadʋwa ebë eɔsɛ eyi ewu bunë bá eshu ngbeɲi gbonë é?

?EƝË gha boepi gha vívi eɲë esë, n’ye eɲë në eba ece nda televiziɔn ghë kɔ ‘Bu fuɔ bë kpa eɔsɛ eru lakwa edɔ eshe ntɛnɩ wú?’ Noo aviɛlɛ lɛ, abɛlɛ lɛ dɔ́në ghëwu, ngiki jɔghɔ edi akɔnda n’ye maɛnnë ëë rere-kunë dásɛ. ?Bu ntɔnë lɛ́ nahɔnrɛ wú? ?Ebë eɔsɛ emʋn bunë bá eshu ngbeɲi gbonë wú? Ao. Agbate, ngiki gha ɔɔsɛ kebë ehɛ bunë bá eshu ngbeɲi gbonë ebashi, ese Ofo Ʒoova bë eɔsɛ ehɛ ëë ebashi. Në ehɛ elë Biblënë ghë, n’ye elë oohʋnnë lɛ, eshipatanë lɛ bë eba enʋn ngbeɲi gbo.—Isaïe 46:10; Jacques 4:14.

2, 3. ?Mabu Ʒezi ejiti-aghɩnë, kë vívi n’ye kebë emʋn é? ?Mabu jɔ Ʒezi hɛ́ kelë é?

² Àlɛ́ elë aka Biblënë ghë n’ye maɛnnë bá ererenë, ëë eshi ëë lɛ́ n’ye bu kwanë nʋn eshipata n’yenë ëë bá erere, ese gha lɛ́ eshipatanë ëë bë ekpʋsʋshi. Ʒezi yáya ngiki n’ye Ofo Shibanë bá emimi eshipatanë powu aɛn. (Luc 4:43) Ʒezi ejiti-aghɩnë, kë vívi n’ye kebë emʋn micinë Ofo Shibanë bë ewa. N’yonë, kë vívi Ʒezi kɔ: “?Mici nkpɔca bu ntɔnelë bë eshu é? ?Mabu bë eya n’ye fë nʋnghë, bë ekpa eya n’ye maɛnnë ëë rere-kunë shú é?” (Matthieu 24:3) Ʒezi gha hɛ́ kelë micinë bu ntɔnë bë eshu, ese në hɛ́ kelë bunë bá eshu álɛ maɛnnë ëë mici rere-kunë bë egbɔ eshu. Bunë Ʒezi hɛ́ kɔ bá eshunë, elë ewu powu amɛn.

³ Órò ntɛnɩ ghë, ebá ewu bunë eya n’ye enʋn cibɩnë asaasɛ cɛɛ, maɛnnë rere-kunë bë eka eshunë ghë. Epidɛghë, yɛsɛ n’ye ebë emʋn n’ye aghʋ nkpɔ shú  oforu gbo álɛ ebë eɔsɛ emʋn bunë ghëwu bu apʋpʋ fannga nhɛn nʋn eshipata n’ye.

4, 5. (a) ?N’ye Ʒezi bá káci Oodishì oforu gbonë, cibɩ jee nhɛn sáasɛ, mabu shú é? (b) ?Fɛ n’ye Révélation 12:12 bá hɛ́në mɩnɛn, noo kë ɱɛ́n Satan nɛ́fu eshipata n’yenë, mabu shú é?

⁴ Órò 8 ghë, ewú n’ye Ʒezi káci Oodishì oforu gbo agʋʋn 1914 ghë. (Daniel 7:13, 14) Révélation nakwanë ehɛ elë bunë shú: “Aghʋ nkpɔ shú oforu gbo: Mikaɛlë [ëë lɛ́ Ʒezi] lɛ, ëë anʒënelë lɛ, kë ghʋ dragɔnnë [Satan] aghʋ, dragɔnnë esë lɛ, ëë anʒënelë lɛ, kë ghʋ aghʋ.” * Satan lɛ ëë abʋsɛmʋnnelë lɛ, kë gha ɔɔsɛ gha kʋra, kë ɱɛ́n kelë nɛ́fu eshipata n’ye. Édi akɔnda ewu n’ye sɛ bá yɛyɛ anʒënelë! ?Ese, mabu fɩ aghɩnë kë nʋn eshipata n’yenë é? Biblë ehɛ kɔ cibɩ ntɔnë bá elɛ cibɩnë ghɔɲɔn-ghɔɲɔn bá edɔ maɛnnë ghë. ?Mabughëwu é? Noo Kpala nʋn opujiji gbɔ ghë, “në mʋn n’ye ɲan në cibɩ jee nhɛn.”—Révélation 12:7, 9, 12.

⁵ Kpala elɛ bunë në eɔsɛ elɛ powu álɛ ghɔɲɔn-ghɔɲɔn bë edɔ eshipatanë ghë. Opu gbɔ nhɛn jíji në noo në mʋn n’ye ɲan në cibɩ jee nhɛn, Ofo bá ekpʋsʋ në shi. Elë éwɛsɛ bunë Ʒezi hɛ́ kɔ bá eshu mici fɛjinelë ghë.—Ékpɩ Jɔ eshi 23.

6, 7. ?Mabu jɔ ebë eɔsɛ ehɛ aghʋghʋ lɛ, aghönë eyo ngikinë lɛ ghë é?

⁶ Aghʋ. Ʒezi hɛ́ kɔ: “Ootu bá eghʋ ootu fuɔ aghʋ,  shiba bá eghʋ shiba fuɔ aghʋ.” (Matthieu 24:7) Elë brɛsʋ, kë ée ngiki aghʋghʋ ghë dɔ́ she lahɔ. Omuonë ewɛsɛ bunë eshu maɛnnë ghënë nkpɔ (Worldwatch Institute) eya n’ye píe agbʋʋn 1914 ghë mɩɩ shú amɛn, aghɩnë kë wú rɔ aghʋ ghënë, kë dɔ́ she ngbudukɛ ya nkpɔ (100.000.000). Píe agbʋʋn 1900 ghë mɩɩ shú agbʋʋn 2000 ghë, ngikinë kë wú rɔ́ aghʋ ghë agbʋʋn 100 nkpɔ cece nɛmbëlɛnë, kë dɔ́ she ngikinë kë wú rɔ aghʋ ghë píe lahɔ mɩɩ shú agbʋʋn 1900 ghënë eki arɩ. Édi akɔnda ewu n’ye ngiki fannga nhɛn bá wú yalɛ, n’ye bu bá hʋn kelë sɛ aghʋ ghëwu!

⁷ Aghö. Ʒezi hɛ́ kɔ: “Aghö bá enʋnghë.” (Matthieu 24:7) Agbate, amɛn mpʋ dɔ́ she lahɔ, ese ngiki fannga nhɛn ghe wu mpʋ ghe di. ?Mabughëwu é? Noo kë gha ɔɔ shigha álɛ kebë eve bu edi, kë gha ɔɔ kpà álɛ kebë edi eriji. Ngiki fannga nhɛn, kë gha ɔɔsɛ kebë wu shigha jenë kebë ebɔ eve bu edi mici nkpɔ esë. Kpelɛ́ omuonë kë elɛlɛ ëë Organisation mondiale de la santé (OMS) ehɛ kɔ ngbɔjɛelë fannga nhɛn erɔ agbʋʋn powu, noo kë ghe wu mpʋnë kebë edi mɩɩ àmɛn bë ee kelë álɛ sɛ bë eyɛ kelë.

8, 9. ?Mabu eya n’ye eshinë ekɔ lɛ, orogba lɛ jɔnë Ʒezi hɛ́ báshinë shú é?

 ⁸ Eshinë ekɔ. Ʒezi hɛ́ báshi kɔ: “Eshi ologbɔ bá ekɔ.” (Luc 21:11) Amɛn, ngiki ekɩkɩ n’ye eshi ologbɔ fannga nhɛn bë ekɔ agbʋʋn powu. Píe agbʋʋn 1900 ghë, eshi kɔ́ ée ngiki dɔ́ she ngbudukɛ aɲʋn (2.000.000). Agbate, siansë ghëwu, ngiki bë eɔsɛ emʋn n’ye eshi bá ekɔ álɛ bë egbɔ eshu kʋra, ese ngiki fannga nhɛn erɔ eyi ebise.

⁹ Orogba. Ʒezi hɛ́ báshi kɔ “orogbanë ecɔ” bá enʋnghë. Orogba apʋpʋ bá ecɔ ee ngiki fannga nhɛn. (Luc 21:11) Agbate, dɔtɔrëghɩ mʋn orogba fannga nhɛn kpe, ese orogba aghɔ gha ɔɔ kpe se. Nakwa nkpɔ ghë kë hɛ́ kɔ, agbʋʋn powu, orogba fɛ nkuɔ́ pʋpʋ lɛ, janëbɔ lɛ, ntɛnɩ elɛ ngiki erì viɛ̀ pʋpʋ lɛ ee ngiki fannga nhɛn. Bu ntɔnelë nʋnghë, ese dɔtɔrëghɩnelë kpa wú orogba puɔpuɔ 30. Orogba ntɔnelë aghɔ gha ɔɔ kpe.

10. ?Élé jɔnë kë hɛ́ 2 Timothée 3:1-5 ghënë eba eshu amɛn é?

¹⁰ Biblë ehɛ 2 Timothée 3:1-5 ghë kɔ: “Mici fɛjinelë ghë, oohʋn bá ekpɛkpɛ hʋn ghë.” Akoto Pɔlë yá n’ye ngiki fannga nhɛn bë eba eta fù mici fɛjinelë ghë. Në hɛ́ kɔ

• ngiki bá ekolo kelë esëkpɔ

• ngiki bá ekolo shigha

• ngiki ghe ewu shìelë ghɩ

• ngiki ghe edi ecele

• ngiki ghe eɔ shikwa kolo

• ngiki ghe efu opu shi

• ngiki bá eghʋ mëlɔ edɔ, elɛ ngiki lakwa

• ngiki bá ekolo gbegbe eshe Ofo

• ngiki bá etʋ gbɛrɛ eya n’ye kë kolo Ofo, ese kë ghe edisʋ ghe ewu ëë ghɩ.

11. ?Fɛ n’ye Psaume 92:7 bá hɛ́në mɩnɛn, mabu bá efɩ aghɩnë kë elɛ bu apʋpʋnë é?

¹¹ ?N’ye eɲë nʋnnë, ngiki eba nhɛn eta fù wú? Maɛnnë powu ghë, ngiki eba nhɛn eta fù. Ese ɲan gbɔɔje, Ofo bá elɛ bu nkpɔ. Në hɛ́ báshi kɔ: “Àlɛ́ abɛlɛghɩ etɔ edɔ fɛ ayɔro mɩnɛn, àlɛ́ aghɩnë kë  elɛ bu apʋpʋnë kë edɔ fɛ n’ye ti eba etu nfɛ mɩnɛn, bu ntɔnë eya n’ye kë bá ekpʋsʋ kelë shi mɩɩ bë elɛ ananan.”—Psaume 92:7.

12, 13. ?Mabu Ʒoova yáya elë mici fɛjinelë ghë é?

¹² Biblë hɛ́ báshi n’ye mici fɛjinelë ghë, busʋsʋ lɛ, pɛ lɛ bá edɔ eshipata n’ye. Ese, Biblë ekpa ehɛ kɔ bu ayɔghɔ esë bá eshu.

¹³ Ngiki bá ece Biblënë eshi. Ofo agbagho Daniɛlë ghɛ́ghɛ bunë bá eshu mici fɛjinelë ghë. Në hɛ́ kɔ: “Bumʋn tetenë bá edɔ.” (Daniel 12:4) Ofo bá elɔ ëë ngikinë, mɛnsɩnë bë eboka kelë álɛ kebë ece Biblënë eshi ayɔghɔ nhɛn eshe lahɔ. Píe agbʋʋn 1914 ghë, Ʒoova lɛ́ bu ntɔnë. Fɛ bu ntɛnɩ mɩnɛn, në yáya elë bunë ghëwu në eyinë lɛ́ bu gbɔ tete, alɛ bunë në evivi n’ye në elɛ elɔ eshipatanë lɛ. Në yáya elë capɩnë, në yáya elë bunë eshu àlɛ́ elë arɔ, në kpa yáya elë rɔpulɛnë eshi. Ewú n’ye Ofo Shibanë esëkpɔ cece ëë bë eɔsɛ eca elë epieji pɛ powu ghë. Ekpa wú n’ye ebë eba eɔsɛ ewu sɛyɛyɛ alɛ n’ye ebë eba ehʋn-oonë eyɛyɛ Ofo sɛ lɛ. ?Ese, mabu ofosʋghɩnë kë elɛ alɛ bunë kë mʋnnë lɛ é? Jɔ fuɔnë kë hɛ́ báshinë nkpɔ egbagba ëë shi.—Ékpɩ Jɔ eshi 20 lɛ, 24 lɛ.

14. ?Yadʋwa kë eka Shiba nda yɔghɔnë é? ?Aghɩca eka nda ntɔnë é?

¹⁴ Ofojɔhɛ juman maɛnnë powu ghë. N’ye Ʒezi në eba ehɛ mici fɛjinelë jɔnë, në hɛ́ kɔ: “Kë bá eka Ofo Shiba nda yɔghɔ ntɔnë edi ngikinë nʋn eshipatanë powu ghë.” (Matthieu 24:3, 14) Kë eka Shiba nda yɔghɔnë edi ngiki ootu dɔ́ she 230 ghë, kë ekpa eka nda ntɔnë mbë dɔ́ she 700 ghë. Agbate, eshipatanë powu ghë, Ʒoova Adashɛghɩnë kë píe “oo powu ghë lɛ, shikwa powu ghë lɛnë,” kë eboka ngiki álɛ kebë emʋn bunë lɛ́ Shibanë, alɛ  bunë Shibanë bá elɛ elɔ maɛnnë powu lɛ. (Révélation 7:9) Bunë kë elɛnë, kë ghe vivi shigha. Agbate, ngiki fannga nhɛn etu kelë tiɛ, kë emianmian kelë kʋra, ese fɛ n’ye Ʒezi omunë bá hɛ́ báshinë mɩnɛn, bʋʋn gha ɔɔsɛ bë eri ofojɔhɛ jumannë shi.—Luc 21:17.

15. (a) ?Eɲë ebɔ ewu nahɔnrɛ n’ye enʋn mici fɛjinelë ghë wú? ?Mabughëwu é? (b) ?Mabu bá efɩ aghɩnë kë ewu Ʒoova ghɩ lɛ, aghɩnë kë ghe wu ëë ghɩnë lɛ wué?

¹⁵ ?Eɲë ebɔ ewu nahɔnrɛ n’ye enʋn mici fɛjinelë ghë wú? Jɔnë Biblë hɛ́ báshi mici fɛjinelë ghënë eshu. Ɲan gbɔɔje, Ʒoova bá eri nda yɔghɔnë kë ekanë shi, álɛ “rere-kunë” bë eka eshu. (Matthieu 24:14) ?Mabu lɛ́ rere-kunë é? Rere-kunë, ëë lɛ́ Armagedɔnënë, micinë Ofo bá eghɔ abɛlɛ bu powu enɩnë. Ʒezi lɛ ëë anʒëlënë kë eɔ mɛnsɩnë lɛ, Ʒoova bá elɔ kelë shigbë álɛ kebë ekpʋsʋ aghɩnë kë ghe wu Ʒoova lɛ Ʒezi lɛ ghɩnë powu shi. (2 Thessaloniciens 1:6-9) Bu ntɔnë arere, Satan lɛ, ëë abʋsɛmʋnnelë lɛ ghe kpa ghe eɔsɛ ghe efafa ngiki n’ye. N’yonë, aghɩnë kë evivi n’ye kebë ewu Ofo ghɩ, óó kë ekpa edisʋ ebɔ ëë Shibanë, kë bá ewu n’ye bunë Ofo hɛ́ kɔ bá elɛnë powu bë eshu.—Révélation 20:1-3; 21:3-5.

16. ?Noo “rere-kunë” dásɛ dɔ́në, mabu yɛsɛ n’ye eɲë elɛ é?

¹⁶ Ɲan gbɔɔje, maɛn ntɛnɩ Satan emimi aɛnnë, bá eji ekiyi. N’yonë, yɛsɛ n’ye ebë evivi elë esë: ‘?Mabu yɛsɛ n’ye më élɛ é?’ Ʒoova evivi n’ye eɲë elɛ bunë eɲë eɔsɛ elɛ powu eka Biblënë, álɛ eɲë emʋn bunë nʋn ëë ghë. Yɛsɛ n’ye eɲë ece bunë eɲë ekanë aɛn ghë eyɛsɛ. (Jean 17:3) Ʒoova Adashɛghɩ eshe jɛmɛn gbai powu, eboka ngiki, álɛ kebë ece Biblënë eshi eyɛsɛ. Éyi jɛmɛn ntɔnelë ghë gbai powu. (Éka Hébreux 10:24, 25.) Àlɛ́ eɲë awu kɔ bayɛ n’ye eɲë epete bu jɔghɔ eɲë oohʋnnë ghë o, eɲë gha rie n’ye  eɲë épete kelë. Àlɛ́ eɲë elɛ bu ntɔnelë eyi, eɲë lɛ Ʒoova lɛ cɛwudinë bë edɔomu.—Jacques 4:8.

17. ?Micinë rere-kunë bë eshunë, mabughëwu ngiki fannga nhɛn ghe eji ëë ofu wué?

¹⁷ Akoto Pɔlë hɛ́ kɔ micinë kë bá ekpʋsʋ abɛlɛghɩ shinë bá elɛ micinë ngiki fannga nhɛn ghe eji ëë ofu, “fɛ n’ye yʋghʋgho eba ewa orugbuvi ghë mɩnɛn.” (1 Thessaloniciens 5:2) Ʒezi hɛ́ báshi n’ye ngiki fannga nhɛn, kelë omu aɛnfu, kë ghe ebɔ aɛn ghe eba bunë eya n’ye enʋn mici fɛjinelë ghë. Në hɛ́ kɔ: “Fɛ n’ye bu bá shú Nowe brɛsʋnë mɩnɛn, nhɛn ëë yiki Jɛnë ëë wanë [kebë eɔsɛ elɛlɛ ëë mici rere-kunë] esë bë eba enʋn. Noo n’ye miji gbɔnë gha bá gha nɔ́n se wunë, kë edi bu, kë enɔn bu, eyikpe evi eyighɔ, kë ebɔ eyighɔ elɔ eyikpe evi, mɩɩ shú mícínë Nowe hʋn-yi mberunë ghë. Kë gha bɔ́ aɛn gha bá bu ntɔnelë ghë mɩɩ shú n’ye miji gbɔnë bá nɔ́n ée kelë powunë. Nhɛn ëë yiki Jɛnë ëë wanë esë bë eba enʋn.”—Matthieu 24:37-39.

18. ?Jɔ nkpɔca Ʒezi hɛ́ elë báshi é?

¹⁸ Ʒezi hɛ́ elë báshi kɔ elë gha elɛ “mpʋdi gbɔ lɛ, mërɔnɔn gbɔ lɛ, akɔndanë edɔ eshe elë oohʋn ghë lɛ,” gha elɛ elë gha pa Ofo micinë aɛn. Në hɛ́ kɔ mici rere-kunë bá eshu kpa-nkpɔ, “fɛ dɔ̀ mɩnɛn.” Në kpa hɛ́ kɔ mici ntɔnë “bá ewa efɩ aghɩnë kë nʋn eshipatanë powu ghë.” N’yonë, në kpa hɛ́ kɔ: “Érɛ puɔ, cibɩnë powu, ekʋtʋ Ofo ngbeɲi [ëë eshi ëë kpa lɛ́ n’ye eɲë esɛrɛ Ofo alɛ eɲë oghorumɔnnë powu lɛ] álɛ eɲë eɔsɛ epie bu kwanë ɲannë ghë esɔ, álɛ eɲë erishi yiki Jɛnë ngbeɲi.” (Luc 21:34-36) ?Mabughëwu yɛsɛ n’ye ebë ece Ʒezi jɔnë hɛ́ elë báshinë é? Noo ɲan gbɔɔje, Satan maɛn pʋpʋnë bá ekpʋsʋshi. Ngikinë Ʒoova lɛ Ʒezi lɛ, kë kolonë esëkpɔ cece ëë kebë epie mici fɛjinë ghë esɔ, álɛ kebë ehʋn-oo mɩɩ bë elɛ ananan maɛn puɔpuɔnë ghë.—Jean 3:16; 2 Pierre 3:13.