1-3. ?Rɔ jɔ nfre nfre nkpɔca ngiki evivi kelë esë é? ?Élé ofotɩ jɔghɔ eba egbagba jɔ ntɔnelë shi é?

BIBLË hɛ́ báshi kɔ mici nkpɔ “rɔ ghe kpa ghe enʋnghë n’ye.” (Révélation 21:4) Órò 5 ghë, ewú n’ye capɩnë elɛ ebë eɔsɛ ewu ananan oohʋn. Ese, ngiki erɔ eyi ebise. (Ecclésiaste 9:5) Bu ntɔnë ghëwu, jɔ kpɛkpɛnë elë evivi elë esënë nkpɔ ëë lɛ́: ?Mabu elë ekaci àlɛ́ elë erɔ é?

² Àlɛ́ ghɩ arɔ elë, elë eviɛ n’ye ebë emʋn jɔ kpɛkpɛ ntɔnë eshi. Ebë eɔsɛ evivi elë esë: ‘?Yadʋwa në yí é? ?Në ekpɩ elë wú? ?Në eɔsɛ eboka elë wú? ?Ebë ekpa eɔsɛ ewu në mici nkpɔ wú?’

³ N’ye ofotɩ fannga nhɛn eba egbagba jɔ ntɔnelë shinë, lɛ́ nfre nfre. Ofotɩ jɔghɔ ehɛ kɔ àlɛ́ eɲë elɛ ghɩ yɔghɔ, eɲë eyi oforu, ese àlɛ́ eɲë elɛ ghɩ pʋpʋ, eɲë eyi la. Aghɔ ekpa ehɛ kɔ àlɛ́ eɲë arɔ, eɲë ekaci wawɛ, eɲë lɛ, eɲë shikwaghɩnë kë rɔ́në lɛ bë ekpa ehʋn-oo. Aghɔ esë ekpa ehɛ kɔ àlɛ́ eɲë arɔ óó kë anɩnɩ eɲë aa arere, kebë ekpa ehʋn eɲë ghë, eɲë ekaka ewa ehʋn-oo sɛakɔ fuɔ ghë, bë eɔsɛ elɛ yiki sɛakɔ, bë kpa eɔsɛ elɛ nɛpiɛ sɛakɔ.

4. ?Bunë ofotɩ fannga nhɛn eyaya rɔ jɔnë ghënë, ëë tishi ëë lɛ́ nkpɔca é?

⁴ Bunë ofotɩ fannga nhɛn eyayanë, elɛ fɛ gha lɛ́ nkpɔkpɔnë wu mɩnɛn. Ese, bunë kelë afannga nhɛn kë eyayanë ɔɔ tishi nkpɔ. Kë eyaya n’ye àlɛ́ yiki arɔ, bu nkpɔ nʋn ëë sɛ n’yo ghe rɔ. ?Jɔ ntɔnë lɛ́ nahɔnrɛ wú?

5, 6. ?Mabu elë ekaci àlɛ́ elë arɔ é?

⁵ Ʒoova mʋn bunë elë ekaci àlɛ́ elë arɔ. Në hɛ́ elë kɔ àlɛ́ yiki arɔ, në oohʋnnë eka erishi n’yo. Rɔ lɛ oohʋn lɛ, nʋn fɛ ngbú lɛ orugbu lɛ mɩnɛn. Kelë aɲʋn powu, kë ghe pa ghe nʋn. Bu ntɔnë ghëwu, àlɛ́ yiki arɔ, bunë eyɛyɛ në sɛ lɛ, bunë ejiji në opu lɛ, akɔndanë në edi lɛ, ghe sɔ ghe yi aʋn-ngʋʋn. * Àlɛ́ elë arɔ, elë gha ɔɔsɛ ebë ekpa ewu amɔn n’ye, ece mbë n’ye, edi akɔnda n’ye tata.

⁶ Oodishì Salomɔn ghɛ́ghɛ kɔ “aghɩnë kë rɔ́në, kë gha kpa gha mʋn bʋʋn n’ye.” Aghɩnë kë rɔ́në, kë gha ɔɔsɛ kebë ekolo ngiki n’ye, kë gha ɔɔsɛ kebë etu ngiki tiɛ n’ye, “juman lɛ, akɔndadi lɛ, bu-mʋn lɛ, aɛnshiji lɛ, gha nʋn mì ghë.” (Éka Ecclésiaste 9:5, 6, 10.) Psaume 146:4 ghë, Biblë ehɛ elë kɔ àlɛ́ yiki arɔ, “në akɔndanë ekukushi.”

7. ?Bu nkpɔca Ʒezi hɛ́ rɔ jɔ ghë é?

⁷ N’ye Lazarë, Ʒezi cɛwu yɔghɔnë bá rɔ́në, Ʒezi hɛ́ në ejiti-aghɩnë kɔ: “Elë cɛwu Lazarë eca mëla.” Ʒezi gha vívi n’ye bë ehɛ kɔ Lazarë rɛ́shi, enɩ muru. Ʒezi tíaji hɛ́ kɔ: “Lazarë rɔ́.” (Jean 11:11-14) N’yonë, Ʒezi bɔ́ rɔ pɔ́pɔ mëlaca. Në gha hɛ́ kɔ Lazarë nʋn oforu gbo, në gha kpa gha hɛ́ kɔ Lazarë lɛ, ëë shikwaghɩnë kë rɔ́në lɛ, kë ehʋn-oo aʋn-ngʋʋn. Ʒezi gha kpa gha hɛ́ kɔ Lazarë nʋn la ghë epɛ, në gha hɛ́ kɔ kë hʋn Lazarë ghë lapɔ, kɔ́ yiki fuɔ sɛakɔ ghë o, kɔ́ nɛpiɛ sɛakɔ ghë o. Lɛ́ fɛ n’ye Lazarë eca mëla mɩnɛn. Biblë abɩ fuɔ ebɔ rɔ epɔpɔ mëlaca. Biblë ehɛ kɔ mícínë kë ée Etiɛnënë, “në cá mëla rɔ ghë.” (Actes 7:60)  Akoto Pɔlë esë hɛ́ kɔ kretiɛn jɔghɔ, kë “eca mëla rɔ ghë.”—1 Corinthiens 15:6.

8. ?Élé ebá mʋn n’ye Ofo gha lɛ́ ngiki álɛ kebë erɔ wué?

⁸ ?Ofo lɛ́ Adamë lɛ Ɛvë lɛ álɛ kebë erɔ mici nkpɔ wú? Oowo! Ʒoova lɛ́ kelë álɛ kebë ehʋn-oo sɛyɛyɛ ghë, sɛ bë eyɛ kelë ayɔghɔ nhɛn mɩɩ bë elɛ ananan. N’ye Ʒoova bá lɛ́ ngikinë, në bɔ́ ananan oohʋn jɔ lé kelë oghorumɔn ghë. (Ecclésiaste 3:11) Shìelë ghe vivi n’ye kebë eta kelë jɛelë, kebë edɔomu mɩɩ kebë eka erɔ. Ʒoova esë gha vívi n’ye ebë erɔ. ?Ese, àlɛ́ Ofo lɛ́ elë álɛ ebë ehʋn-oo mɩɩ bë elɛ ananan, mabughëwu elë erɔ é?

9. ?Mabughëwu kulenë Ʒoova lɔ́ Adamë lɛ Ɛvë lɛnë gha kpɛkpɛ gha lɔ́ kelë álɛ kebë ewu ëë ghɩ wué?

⁹ Edɛnë yobɔnë ghë, Ʒoova hɛ́ Adamë kɔ: “Tinë nʋn yobɔnë ghënë powu, fë eɔsɛ edi kelë amɔnnelë mɩɩ àmɛn bë ée fë. Ese, tinë elɛ kë emʋn bunë yɛsɛ alɛ bunë gha yɛsɛ lɛ wunë, gha di ëë amɔnnë, noo micinë fá edi ëënë, fë epɔ erɔ cɛɛ.” (Genèse 2:9, 16, 17) N’ye kebë eba ewu kule ntɔnë ghɩnë, gha kpɛkpɛ. Ʒoova ɔɔ shigbë n’ye bë eya Adamë lɛ Ɛvë lɛ, bunë yɛsɛ alɛ bunë gha yɛsɛ lɛ. Saci kë wú Ʒoova ghɩ, saci kë ghʋ n’yo yá n’ye kë ewu në shibanë ghɩ, n’ye kë mʋn tɩ bunë në lɔ́ kelënë powu ghë.

10, 11. (a) ?Élé Satan bá fáfa Adamë lɛ Ɛvë lɛ é? (b) ?Bunë Adamë lɛ Ɛvë lɛ, kë lɛ́në, mabughëwu gha sheghë n’ye Ofo bë eɲa ëë shi ehɔ kelë wué?

¹⁰ Ese, Adamë lɛ Ɛvë lɛ, kë gha dísʋ gha wú Ʒoova ghɩ. Satan hɛ́ Ɛvë kɔ: “?Teteghë, Ofo hɛ́ eɲë kɔ eɲë gha edi tinë ríri yobɔnë ghënë powu amɔnnelë wué?” Ɛvë káka mbë lɔ́ në aji kɔ: “Ebë eɔsɛ edi tinë ríri yobɔnë ghënë powu amɔnnelë. Ese, ti ntɛnɩ rí yobɔnë asɔghɔnë ghë, Ofo hɛ́ kɔ: ‘Eɲë gha edi ëë amɔnnë, eɲë gha eci ëë aba álɛ eɲë ghe erɔ.’”—Genèse 3:1-3.

¹¹ N’yonë Satan hɛ́ kɔ: “Teteghë, eɲë ghe erɔ. Noo Ofo mʋn n’ye micinë eɲë adi timɔnnë, aɛn bë efɩ eɲë, eɲë enʋn fɛ Ofo mɩnɛn, eɲë emʋn bunë yɛsɛ alɛ bunë gha yɛsɛ lɛ.” (Genèse 3:4-6) Satan víɛ n’ye Ɛvë bë edi akɔnda n’ye omunë bë eɔsɛ enɩ bunë yɛsɛ lɛ, bunë gha yɛsɛ lɛ ebɔ. Cibɩ ntɔnë ghë, Satan dí mpu, në gha yá Ɛvë bunë bë eɔsɛ efɩ në àlɛ́ në gha wú Ofo ghɩ. Satan hɛ́ kɔ Ɛvë ghe erɔ, n’yonë Ɛvë dí timɔnnë, në bɔ́ aghɔ lɔ́ ca esë dí. Adamë lɛ Ɛvë lɛ, kë mʋn n’ye Ʒoova hɛ́ kelë kɔ kë gha edi timɔnnë. Mícínë kë dí timɔnnë, kelë omu aɛn-fu, kë gha  wú kulenë gha kpɛkpɛ wunë ghɩ. Timɔnnë kë dínë yá n’ye kë gha wú kelë Shì Ofonë kolo kelënë ghɩ. Gha sheghë n’ye Ofo bë eɲa bunë kë lɛ́në shi ehɔ kelë!

12. Adamë lɛ Ɛvë lɛ, kë gha wú Ʒoova ghɩ. ?Mabughëwu bu ntɔnë erɔrɔ sɛ shi edɔ é?

¹² Elë shìelë pidɛ, kë gha wú Ghɩnë lɛ́ kelënë ghɩ. Bu ntɔnë erɔrɔ sɛ shi tete! Édi akɔnda n’ye, eɲë léle mɛnsɩ tá eɲë jɛ yikpe lɛ, jɛ yighɔ lɛ, mɩɩ kë dɔ́omu yɛsɛ, ese kë nɩ eɲë mëlɔ, kë péte eji tú eɲë, kë ɲá bunë eɲë yáya kelënë powu shi, kë elɛ lafuɔ. ?Bu ntɔnë bë eyɛyɛ eɲë sɛ an, kɔ bë ejiji eɲë opu an? ?Mëkɔ bu ntɔnë bë ehʋn eɲë sɛ tete o?

13. Ʒoova hɛ́ kɔ “fá ekaka eyi ngaɲʋnnë ghë aji.” ?Jɔ ntɔnë eshi ëë lɛ́ nkpɔca é?

¹³ Píe mícínë Adamë lɛ Ɛvë lɛ gha wú Ofo ghɩ wunë, kë gha ɔɔsɛ kebë ekpa ehʋn-oo mɩɩ bë elɛ ananan n’ye. Ʒoova hɛ́ Adamë kɔ: “Ngaɲʋn ëë lɛ́ fë, fá ekaka eyi ngaɲʋnnë ghë aji.” (Éka Genèse 3:19.) Bu ntɔnë eshi ëë lɛ́ n’ye Adamë bá ekaci ngaɲʋn lapɔ, fɛ mícínë kë gha lɛ́ në sé wunë mɩnɛn. (Genèse 2:7) Adamë lɛ́ lakwa, në rɔ́, në gha nʋnghë n’ye.

14. ?Mabughëwu elë erɔ é?

 ¹⁴ Saci Adamë lɛ Ɛvë lɛ kë wú Ofo ghɩ, saci amɛn, kë ehʋn-oo eyi ebise. Ese, mícínë kë gha wú Ofo ghɩ wunë, kë lɛ́ lakwa, bu ntɔnë ghëwu kë rɔ́. Lakwa nʋn fɛ orogba pʋpʋnë elë shìelë pidɛ bɔ́ sáa elë mɩnɛn. Elë powu, kë hʋn elë lakwa ghë. Bu ntɔnë ghëwu elë erɔ. (Romains 5:12) Ese, gha lɛ́ bu ntɔnë ëë Ofo vívi n’ye në elɛ elɔ ngiki. Ofo gha vívi n’ye ngiki bë erɔ. Biblë elɛlɛ rɔnë “kaɛngho.”—1 Corinthiens 15:26.

15. ?Élé nahɔnrɛnë emʋn rɔ jɔnë ghënë eba efɩ elë aɛn é?

¹⁵ Ngiki ehɛ mpu jɔ fannga nhɛn, ese nahɔnrɛnë emʋn rɔ jɔ ghënë efɩ elë aɛn. Biblë eyaya elë n’ye aghɩnë kë rɔ́në, kë ghe pɛ, jɔ ghe rɛrɛ kelë. Elë gha ɔɔsɛ ebë elɛ̀ kelë mbë, kë gha ɔɔsɛ kebë elɛ̀ elë mbë. Elë gha ɔɔsɛ ebë eboka aghɩnë kë rɔ́në, kelë esë, kë gha ɔɔsɛ kebë eboka elë. Kë gha ɔɔsɛ kebë elɛ elë lakwa, n’yonë elë gha ewu kelë gha rie. Ese, ofotɩ fannga nhɛn ehɛ kɔ, aghɩnë kë rɔ́në, kë ehʋn-oo aʋn fuɔ. Kë ehɛ kɔ ebë eɔsɛ eboka aghɩ ntɔnë àlɛ́ elë ebɔ shigha elɔ ofoshighɩnë lɛ, aghɩnë kë elɛlɛ kelë eceleghɩnë lɛ. Ese, àlɛ́ elë amʋn nahɔnrɛ rɔ jɔnë ghë, elë ghe ebɔ elë oghorumɔn ghe eba mpu jɔ ntɔnelë ghë.

16. ?Mpu jɔ nkpɔca ofotɩ fannga nhɛn eyaya é?

¹⁶ Satan eghʋ ofotɩ pʋpʋnë ghë edi mpu efafa elë, në eviɛ n’ye ebë edi akɔnda n’ye aghɩnë kë rɔ́në, kë ehʋn-oo eyi ebise. Fɛ bu ntɛnɩ mɩnɛn, ofotɩ jɔghɔ ehɛ kɔ àlɛ́ elë arɔ, bu nkpɔ nʋn elë sɛ n’yo, esɔ eyi ehʋn-oo aʋn fuɔ. ?Bu ntɔnë ëë eɲë ofotɩnë eyaya eɲë an, kɔ́ bu tetenë Biblë ehɛ rɔ jɔ ghënë ëë eɲë ofotɩnë eyaya eɲë an? Satan edi mpu álɛ bë elɛ ngiki bë epete eji etu Ʒoova.

17. ?Mabughëwu jɔnë kë ehɛ kɔ ngiki bë eyi la ghënë, ecɔghɔ Ʒoova eyi é?

 ¹⁷ Bunë ofotɩ fannga eyayanë eji sɛ. Fɛ bu ntɛnɩ mɩnɛn, ofotɩ jɔghɔ eyaya n’ye ngiki apʋpʋ bë eyi la ghë, kebë enʋn lanë ghë mɩɩ bë elɛ ananan. Mpu jɔ ntɔnë ecɔghɔ Ʒoova eyi. Në gha ɔɔsɛ në eɲa ngiki shi kebë eba nhɛn epɛ wu tata! (Éka 1 Jean 4:8.) Édi akɔnda n’ye yiki nkpɔ elɛ̀ jɛ mbë, ese jɛnë ghe ce. Bu ntɔnë ghëwu, në bɔ́ jɛnë bà wɔ́ la ghë. ?Bunë ghɩnë lɛ́në bë eyɛyɛ eɲë sɛ an, kɔ́ bë ejiji eɲë opu an? Eɲë edi akɔnda n’ye ghɩ ntɔnë rú levi dɔ́ tete. Eɲë ghe evivi n’ye eɲë eda ghɩ ntɔnë sɛ. Nhɛn cɛɛ ëë Satan evivi n’ye ebë eba ewu Ʒoova!

18. ?Mabughëwu elë gha wu aghɩnë kë rɔ́në gha rie wué?

¹⁸ Ofotɩ aghɔ ehɛ kɔ, àlɛ́ ngiki arɔ, kë ekaci wawɛghɩ. Ofotɩ ntɔnelë, kë eyaya n’ye wawɛ ntɔnelë, kebë eɔsɛ elɛ elë cɛwuelënë kë ɔɔ mɛnsɩ, kebë kpa eɔsɛ elɛ elë kaɛnghɩ pʋpʋ tete. Bu ntɔnë ghëwu, kë ehɛ kɔ ebë ewu wawɛ ntɔnelë ghɩ, ebë kpa ewu kelë erie. Ngiki fannga nhɛn ebɔ mpu jɔ ntɔnë ewu nahɔnrɛ. Kë ewu aghɩnë kë rɔ́në erie, kë eɲa Ʒoova shi eyi esʋ aghɩnë kë rɔ́në. Éghaghaghë n’ye aghɩnë kë rɔ́në, kë ghe pɛ, aa ghe rɛrɛ kelë, sɛ ghe yɛyɛ kelë. Bu ntɔnë ghëwu, elë gha wu kelë gha rie. Ʒoova ëë lɛ́ Ghɩnë lɛ́ elë. Në ëë në lɛ́ Ofo tetenë, në esëkpɔ cece ëë ebë esʋ.—Révélation 4:11.

19. ?Aghɩnë kë rɔ́në, àlɛ́ elë amʋn n’ye kë bá nʋn teteghënë, élé bu ntɔnë eba eboka elë é?

¹⁹ Aghɩnë kë rɔ́në, àlɛ́ elë amʋn n’ye kë bá nʋn teteghënë, aɛn bë efɩ elë álɛ ebë ewu n’ye bunë ofotɩ fannga nhɛn eyayanë lɛ́ mpu. Jɔ ayɔghɔnë Ʒoova hɛ́ báshi kɔ ná elɛ elɔ elë, elë oohʋn ghë, amɛn lɛ, ngbeɲi gbo lɛnë, nahɔnrɛ ntɔnë eboka elë álɛ ebë emʋn ëë eshi eyɛsɛ.

20. ?Mabu ebá ewu órò gbeenë ghë é?

²⁰ Lahɔ gbo, Ofo jumanghonë kë elɛlɛ ëë Ʒɔbënë, vívi jɔ ntɛnɩ: “?Àlɛ́ yiki arɔ, bë ekpa eɔsɛ ehʋn-oo lapɔ an?” (Job 14:14) ?Teteghë, ghɩnë rɔ́në bë kpa eɔsɛ ehʋn-oo lapɔ an? N’ye Ofo bá gbágba jɔ ntɔnë shi Biblënë ghënë eyɛyɛ elë sɛ tete. Ebá ewu jɔ ntɔnë órò gbeenë ghë.