1, 2. ?Mabu jɔ ngiki fannga nhɛn evivi kelë esë é?

NGƲJINË asɔghɔ gbo, eshi logbɔ nkpɔ kɔ́, lɛ́ ngʋjinë tí, kpʋsʋ oo npkɔ shi. Kɔloghogho nkpɔ nɛ́ ngiki tu ofotɩ nkpɔ nɛmbëlɛ, aghɔ rɔ́, aghɔ nʋn busɛhʋn ghë. Kansɛrënë lɛ́ orogba pʋpʋnë, ée yighɔ npkɔ, ɲá jɛelë mpɛtɛ oni shi.

² Àlɛ́ kɔ́ nvɛvɛ ologbɔ epu ée ngiki o, kɔ́ miji ologbɔ enʋn ée ngiki o, àlɛ́ aviɛlɛnë eshu, fɛ ntɛnɩ kë ghɛ́ghɛ ngboru n’yonë mɩnɛn, ngiki fannga nhɛn evivi kelë esë kɔ: “?Mabughëwu é?” Ngiki evivi kelë esë bunë ghëwu tiɛtu lɛ, pɛ lɛ dɔ́ maɛnnë ghë. ?Eɲë gha boepi gha vívi eɲë esë jɔ ntɔnë se wú?

3, 4. (a) ?Jɔ nkpɔca Abakukë vívi é? b) ?Élé Ʒoova bá gbágba jɔ ntɔnë shi lɔ́ në é?

³ Biblënë ghë, elë ewu n’ye ngikinë kë bɔ́ kelë ntɩji powu bá Ofo ghënë esë, kë vívi jɔ ntɔnelë. Fɛ bu ntɛnɩ mɩnɛn, Ofo agbagho Abakukë vívi Ʒoova kɔ: “?Mabughëwu fë elɛ më ewu bu kwa é? ?Mabughëwu fë ekpa ekpɩ kë eshi ngiki ahɛlɛ é? ?Mabughëwu shikpʋsʋ bu lɛ, kpatakpata lɛ eba më ngbeɲi é? ?Mabughëwu ghɛ lɛ ntɔ lɛ edɔ é?”—Habaqouq 1:3.

⁴ Jɔnë Abakukë vívinë, Ofo káka mbë lɔ́ në aji Habaqouq 2:2, 3 ghë. Ofo kpa hɛ́ në kɔ ná ebaba bu ntɔnelë powu eyɛ. Ʒoova kolo ngiki dɔ́. Biblë ehɛ kɔ: “Në edi eɲë akɔnda.” (1 Pierre 5:7) Teteghë, Ofo etu pɛ tiɛ eshe elë omunë. (Isaïe 55:8, 9) Bu ntɔnë ghëwu, elë égbagba jɔ ntɛnɩ shi: ?Mabughëwu pɛ dɔ́ maɛnnë ghë é?

5. ?Mabu jɔ ofoshighɩ fannga nhɛn ehɛ pɛnë eshunë ghë é? ?Bu nkpɔca Biblënë eyaya é?

⁵ Ofoshighɩnelë fannga nhɛn, kë ehɛ kɔ Ofo ëë evivi n’ye ngiki bë epɛ. Kelë aghɔ, kë ehɛ kɔ bunë efɩ yikinë powu, élɛ aviɛlɛ bɔ́bɔ́ o, Ofo ëë bába bu ntɔnelë. Kë ekpa ehɛ kɔ elë gha ɔɔsɛ ebë emʋn bunë ghëwu në elɛ bu ntɔnelë wu tata. Kelë jɔghɔ, kë ehɛ kɔ ngiki, élɛ ngbɔjɛelë bɔ́bɔ́ o, kë erɔ álɛ kebë eɔsɛ eso Ofo sɛ oforu gbo. Ese, jɔ ntɔnë gha lɛ́ nahɔnrɛ. Gha lɛ́ Ʒoova ëë elɛ bu kwa eshu wu tata. Biblë ehɛ kɔ: “Ofo tetenë gha ɔɔsɛ bë elɛ abɛlɛ, Mɛnsɩgho Gbɔnë ëë edɛ gha nʋnghë wunë gha ɔɔsɛ bë elɛ bu kwa wu tata!”—Job 34:10.

6. ?Mabughëwu ngiki fannga nhɛn ebɔ pɛnë eshu maɛnnë ghënë powu enini efu Ofo ngboru é?

⁶ Ngiki fannga nhɛn, kë ebɔ pɛnë eshu maɛnnë ghënë powu enini efu Ofo ngboru, noo kë edi akɔnda n’ye Ofo ëë emimi maɛnnë aɛn. Ese, fɛ n’ye ebá wú órò 3 ghë mɩnɛn, ghɩnë kë elɛlɛ ëë Satan alɛ Kpala lɛnë, ëë emimi maɛnnë aɛn.

7, 8. ?Mabughëwu pɛ dɔ́ maɛnnë ghë é?

⁷ Biblënë ehɛ elë kɔ “abɛlɛghonë ëë bá maɛnnë powu shi.” (1 Jean 5:19) Satan, ghɩnë emimi maɛnnë aɛnnë, ɔɔ abɛlɛ pʋpʋ. Në ëë në lɛ́ “ghɩnë efafa ngikinë kë nʋn eshipata n’yenë powu.” (Révélation 12:9) Ngiki fannga nhɛn eyɔyɔ në. Bu ntɔnë ghëwu, mpu lɛ, tiɛtu lɛ, abɛlɛ lɛ shí maɛnnë ghë.

⁸ Bu fuɔ fannga nhɛn ekpa eya bunë ghëwu pɛ dɔ́ maɛnnë ghë. Adamë lɛ Ɛvë lɛ nɩ Ofo mëlɔ. N’yonë, kë lɛ́ lakwa. Kë bɔ́ lakwanë sáa kelë jɛelë. Lakwanë ghëwu, ngiki elɛ ngiki fuɔ epɛ. Kë evivi n’ye kebë edɔomu eshe  aghɩnë gbe. Kë edi ntɔ, kë eghʋ aghʋ, kë emianmian ngiki fuɔ. (Ecclésiaste 4:1; 8:9) Mici jɔghɔ, “cibɩ lɛ, bunë kë ghe ji ëë ofu wunë lɛ,” elɛ ngiki epɛ. (Ecclésiaste 9:11) Àlɛ́ ngiki anʋn aʋn pʋpʋ ghë, cibɩ pʋpʋ ghë, aviɛlɛ lɛ bu kwa fuɔ lɛ bë eɔsɛ efɩ kelë.

9. ?Mabughëwu ebë eɔsɛ ehɛ kɔ bu tete nkpɔ ghëwu ëë Ʒoova eɲa pɛ shi eshu eyi ebise é?

⁹ Ʒoova ghe lɛ́ yiki ghe pɛ wu tata. Gha ba gha yɛ n’ye ebë ebɔ aghʋ lɛ, kɔlogho lɛ, abɛlɛnë kë elɛ ngiki lɛnë, enini efu Ofo ngboru. Gha lɛ́ Ofo ëë ése aviɛlɛ fɛ eshi ologbɔnë ekɔ lɛ, nvɛvɛ ologbɔnë epu lɛ, mijinë eshi ebɔ ngikinë lɛ mɩnɛn. Ese, eɲë eɔsɛ evivi eɲë esë kɔ: ‘?Àlɛ́ Ʒoova ëë lɛ́ ghɩnë ɔɔ mɛnsɩ dɔ́ she bu powu oforu gbo lɛ eshi n’ye lɛ, mabughëwu në ghe ri bu kwanë eshunelë shi wué?’ Emʋn n’ye Ofo edi elë akɔnda tete. N’yonë, ebë eɔsɛ ehɛ kɔ bu tete nkpɔ ghëwu ëë në eɲa pɛ shi eshu eyi ebise.—1 Jean 4:8.

10. ?Élé Satan bá víɛ Ʒoova ghɛ é?

¹⁰ Edɛnë yobɔnë ghë, Kpala fáfa Adamë lɛ Ɛvë lɛ. Satan léle Ofo dɛ̀, n’ye Ofo gha lɛ́ Aɛnmimigho yɔghɔ. Në hɛ́ kɔ Ofo lógho Adamë lɛ Ɛvë lɛ, bu yɔghɔ nkpɔ shi. Satan vívi n’ye kebë edi akɔnda n’ye në eɔsɛ emimi kelë aɛn eyɛsɛ eshe Ʒoova, n’ye gha lɛ́ Ofo ëë bë ehɛ kelë bunë kebë elɛ.—Genèse 3:2-5; ékpɩ Jɔ eshi 26.

11. ?Jɔ nkpɔca yɛsɛ n’ye ebë egbagbashi é?

¹¹ Adamë lɛ Ɛvë lɛ, kë gha wú Ʒoova ghɩ, kë nɩ në mëlɔ. Kë dí akɔnda n’ye kë eɔ shigbë álɛ kelë omunë, kebë enɩ bunë yɛsɛ lɛ, bunë gha yɛsɛ lɛ ebɔ. ?Élé Ʒoova bë eba eɔsɛ eya n’ye mëlɔnë kë nɩ ëënë gha yɛsɛ, ese në ëë në mʋn bunë yɛsɛ lɔ́ elë é?

12, 13. (a) ?Mabughëwu Ʒoova gha ée aghɩnë kë nɩ ëë mëlɔnë kpa-nkpɔ wué? (b) ?Mabughëwu Ʒoova ɲá Satan shi álɛ bë emimi maɛnnë aɛn é? ?Mabughëwu në ɲá ngiki shi álɛ kebë emimi kelë esë aɛn é?

 ¹² Ʒoova gha ée Adamë lɛ Ɛvë lɛ kpa-nkpɔ. Ese, në ɲá kelë shi, kë hʋn-hʋn jɛelë. N’yonë, Ʒoova lɔ́ Adamë lɛ Ɛvë lɛ jɛelënë shigbë álɛ kebë eɔsɛ enɩ ghɩnë bë emimi kelë aɛnnë ebɔ. Bunë Ʒoova vívinë, ëë lɛ́ n’ye ngiki cele bë eshi eshipatanë. Kpala élɛ putu, élɛ pɛtɛ, Ʒoova ee bunë vívinë epɔ eshu.—Genèse 1:28; Isaïe 55:10, 11.

¹³ Satan víɛ Ʒoova ghɛ anʒë fannga nhɛn ngbeɲi. (Job 38:7; Daniel 7:10) N’yonë, Ʒoova lɔ́ Satan cibɩnë bë ebɔ eya n’ye jɔnë në hɛ́ fú Ʒoova sɛnë, lɛ́ nahɔnrɛ. Në kpa ɲá cibɩ shi lɔ́ ngiki, kebë eso kelë omu gufrëmɔndɔn eshi maɛnnë Satan emimi aɛnnë ghë, álɛ kebë eya n’ye, àlɛ́ bɔ́bɔ́ Ofo gha bóka kelë, kebë eɔsɛ emimi kelë esë aɛn eyɛsɛ.

14. ?Mabu agbʋʋn fannganë sáasɛnë yá elë é?

¹⁴ Ngiki bɔ́ agbʋʋn fannga nhɛn víɛ n’ye kebë eba emimi kelë esë aɛn, ese kë gha ɔɔsɛ. Satan yá n’ye në lɛ́ mpugho. Yɛsɛ n’ye Ofo bë eboka ngiki. Ofo agbagho Ʒeremi dí nahɔnrɛ n’ye në bá hɛ́ kɔ: “Më mʋn yɛsɛ, o Ʒoova, n’ye yiki shigbënë gha nʋn ëë mërɩ. Yikinë enɔn eyi gha ɔɔ shigbë álɛ bë emimi ëë esë omu aɛn.”—Jérémie 10:23.

15, 16. (a) ?Mabughëwu Ʒoova ɲá pɛ shi shú mɩɩ lɛ́ amɛn é? (b) ?Mabughëwu Ʒoova gha bába bu fannganë Satan cɔ́ghɔnë gha yɛ wué?

¹⁵ ?Mabughëwu Ʒoova ɲá pɛ shi shú mɩɩ lɛ́ amɛn é? ?Mabughëwu në ghe ri bu apʋpʋnë eshunelë shi wué?  Cibɩ ntɔnë yá n’ye Satan gha ɔɔsɛ bë emimi ngiki aɛn. Ngiki lɛ́ gufrëmɔndɔn nfre nfre powu, ese nkpɔe esë gha ɔɔsɛ gha bóka kelë. Agbate, kë ghʋ siansë lɛ, tɛknoloʒi lɛ ghë lɛ́ bu ayɔghɔ fannga nhɛn, ese nkɔdi lɛ, yalɛ lɛ, kɔlogho lɛ, aghʋghʋ lɛ, dɔ́ she lahɔ. Àlɛ́ Ofo gha bóka elë, elë gha ɔɔsɛ ebë emimi elë esë aɛn eyɛsɛ.

¹⁶ Ese, Ʒoova gha bába bu fannganë Satan cɔ́ghɔnë gha yɛ. Saci në lɛ́ bu ntɔnë, sa lɛ́ fɛ në eya n’ye në nʋn Satan oodinë eji mɩnɛn. Në ghe elɛ bu ntɔnë wu tata. Saci në lɛ́ bu ntɔnë, sa në kpa lɛ́ ngiki dí akɔnda n’ye kebë eɔsɛ emimi kelë esë aɛn eyɛsɛ. Ese, jɔ ntɔnë gha lɛ́ nahɔnrɛ. Ʒoova ghe enʋn mpu jɔ ntɔnë eji. Ʒoova ghe di mpu wu tata.—Hébreux 6:18.

17, 18. ?Satan cɔ́ghɔ bu fannga nhɛn, ese mabu Ʒoova bá elɛ é?

¹⁷ Satan lɛ ngiki fannga nhɛn lɛ, kë nɩ Ʒoova mëlɔ. Bu ntɔnë cɔ́ghɔ bu fannga nhɛn. ?Ʒoova bë eɔsɛ ebaba bu ntɔnelë powu eyɛ wú? Ao. Ofo bë eɔsɛ elɛ bu powu. Satan víɛ Ʒoova ghɛ, ese Ʒoova mʋn micinë bë eji aa ntɔnë shi. N’yonë, ná elɛ eshipatanë bë ekaci paradi, fɛ n’ye në bá vívi epidɛ ghënë mɩnɛn. Ngikinë kë nʋn “mì ghë óó kë nʋn Ofo akɔnda ghënë” powu, kë bá epie rɔ ghë epulɛ. (Jean 5:28, 29) Ngiki ghe kpa ghe eja orogba n’ye. Ʒezi bá ebaba bunë Satan cɔ́ghɔnë powu eyɛ. Ʒoova bá eghʋ Ʒezi ghë “ekpʋsʋ bunë Kpala lɛ́në shi.” (1 Jean 3:8) Elë eda Ʒoova nasɩ noo në efu opu shi elë sɛ. Bu ntɔnë elɛ elë eɔsɛ ehɔhɔ Ʒoova mʋn, álɛ ebë enɩ në ebɔ, bë elɛ elë Aɛnmimigho. (Éka 2 Pierre 3:9, 10.) Àlɛ́ bɔ́bɔ́ elë anʋn pɛ ghë, në eboka elë álɛ ebë eɔsɛ erishi ekpɛkpɛ.—Jean 4:23; éka 1 Corinthiens 10:13.

 ¹⁸ Ʒoova ghe mianmian elë álɛ ebë enɩ në ebɔ, bë elɛ elë Aɛnmimigho. Në lɔ́ ngiki shigbë álɛ kebë elɛ bunë kë kolo. Bu yɔghɔ gbɔ tetenë Ofo hɔ́ elënë, elë éwu bunë ése elë.

19. ?Bu yɔghɔ gbɔ tete nkpɔca Ʒoova hɔ́ elë é? ?Mabughëwu ebë eda në nasɩ bunë në hɔ́ elënë ghëwu é?

¹⁹ Shigbënë Ʒoova lɔ́ elë álɛ ebë elɛ bunë ekólonë, lɛ́ bu yɔghɔ gbɔ tetenë në hɔ́ elë. Bu ntɔnë elɛ, elë lɛ nɛpiɛ lɛ gha nʋn nkpɔkpɔ. Nɛpiɛ elɛ bunë Ofo bɔ́ lé kelë órò, ese elë ngiki, ebë eɔsɛ enɩ n’ye ebë eba ehʋn-oo ebɔ. Àlɛ́ elë akolo, ebë elɛ bunë eyɛyɛ Ʒoova sɛ. (Proverbes 30:24) Àlɛ́ kë elɛ mashinë nkpɔ, jumannë ghëwu kë lɛ́ ëënë, juman ntɔnë esëkpɔ edi. Elë ngiki, elë gha nʋn fɛ mashinë ntɔnë mɩnɛn. Ebë eɔsɛ enɩ n’ye ebë eba ehʋn-oo lɛ, ghɩnë bë elɛ elë cɛwu lɛ, bunë elë evivi n’ye ebë ebɔ elë oohʋnnë elɛnë lɛ ebɔ. Ʒoova evivi n’ye ebë ehʋn-oo sɛyɛyɛ ghë.

20, 21. ?Bu tete nkpɔca eɲë eɔsɛ elɛ amɛn é?

²⁰ Ʒoova evivi n’ye ebë ekolo në. (Matthieu 22:37, 38) Àlɛ́ jeje omu oghorumɔn yɔghɔ ghë, ahɛ shì kɔ “Më kolo fë,” shì ntɔnë enʋn sɛyɛyɛ ghë. Ʒoova esë enʋn sɛyɛyɛ ghë fɛ shì ntɔnë mɩnɛn, àlɛ́ elë eba nhɛn elɛ. Ʒoova lɔ́ elë shigbë, àlɛ́ elë akolo, ebë esʋ në, àlɛ́ elë gha kolo, elë ghe esʋ në. Satan lɛ, Adamë lɛ, Ɛvë lɛ, kë nɩbɔ́ n’ye kebë epete eji etu Ʒoova. ?Shigbënë Ofo lɔ́ eɲë álɛ eɲë elɛ bunë eɲë kolonë, mabu eɲë ébɔ ëë elɛ é?

²¹ Ébɔ shigbënë Ofo lɔ́ eɲë álɛ eɲë elɛ bunë eɲë kolonë, esʋ Ʒoova. Ngiki fannga nhɛn dísʋ péte eji tú Satan, álɛ kebë elɛ bunë eyɛyɛ Ofo sɛ. (Proverbes 27:11) Ofo bá eghɔ pɛ powu enɩ ëë maɛn puɔpuɔnë ɲánnë ghë ?Mabu eɲë élɛ amɛn, álɛ eɲë ehʋn-oo maɛn ntɔnë ghë é? Ebá egbagba jɔ ntɔnë shi órò gbeenë ghë.