1. ?Ca bë eya elë n’ye ebë eba esʋ Ofo ayɔghɔ ghë é?

OFOTƖ fannga nhɛn ehɛ kɔ kë eyaya nahɔnrɛ Ofo sɛ. Ese, bu ntɔnë gha sheghë, noo bunë ofotɩ nkpɔ eyaya, alɛ ntɛnɩ ofotɩ fuɔ lɛ eyaya ehɛ n’ye Ofo bá nʋn lɛ, n’ye ebë eba esʋ Ofo lɛnë, gha lɛ́ nkpɔkpɔnë. ?Élé ebë eba eɔsɛ emʋn n’ye ebë eba esʋ Ofo ayɔghɔ ghë é? Ʒoova esëkpɔ cece ëë lɛ́ ghɩnë bë eɔsɛ eya elë n’ye ebë eba esʋ në.

2. ?Élé eɲë eba ehɔhɔ n’ye kë eba esʋ Ofo ayɔghɔ ghë é?

² Ʒoova lɔ́ elë Biblënë álɛ ebë eɔsɛ ehɔhɔ n’ye ebë eba esʋ në ayɔghɔ ghë. Bu ntɔnë ghëwu, éka Biblë, égbagba ëë shi álɛ Ʒoova bë eboka eɲë, eɲë ewu ayɔghɔ bunë eyaya eɲënë ghë, noo në edi eɲë akɔnda edɔ.—Isaïe 48:17.

3. ?Mabu Ofo evivi n’ye ebë elɛ é?

³ Ngiki jɔghɔ ehɛ kɔ Ofo edisʋ ebɔ ofotɩnelë powu, ese Ʒezi gha yáya elë bu ntɔnë. Në hɛ́ kɔ: “Gha lɛ́ aghɩnë kë ehɛ më kɔ ‘Kpashi, Kpashinë’ powu ëë kebë ehʋn-eyi oforu Shibanë ghë, ese ghɩnë elɛ bunë më Shìnë nʋn oforu gbonë evivinë esëkpɔ.” Bu ntɔnë ghëwu, yɛsɛ n’ye ebë ehɔhɔ n’ye ebë eba emʋn bunë Ofo evivinë, álɛ ebë elɛ ëë. Jɔ ntɔnë lɛ́ jɔ tete, noo Ʒezi bɔ́ aghɩnë kë ghe wu Ofo ghɩ wunë pɔ́pɔ kɔloghoghɩ, aghɩnë kë “elɛ bunë gha sheghë wunë.”—Matthieu 7:21-23.

4. ?Bunë Ofo evivi n’ye ebë elɛnë, jɔ nkpɔca Ʒezi hɛ́ ëë ghë é?

 ⁴ Ʒezi hɛ́ elë báshi kɔ àlɛ́ elë avivi n’ye ebë elɛ bunë Ofo evivinë, ebë ewu mianmian. Në hɛ́ kɔ: “Éghʋ tenishigbënë dáshinë ghë ehʋn-eyi, noo tenishigbënë gbúgbunë alɛ shigbënɔn gbɔnë lɛ ece ngiki rɔ ghë, afannga nhɛn eghʋ ëë ghë ehʋn-eyi; ese tenishigbënë dáshinë alɛ shigbënë dʋdʋnë lɛ ece ngiki oohʋn ghë, ngiki jee nhɛn kë ewu ëë.” (Matthieu 7:13, 14) Shigbënë dʋdʋnë ëë lɛ́ n’ye ebë eba esʋ Ofo ayɔghɔ ghënë, në ece ngiki ananan oohʋn ghë. Shigbënë gbúgbunë ëë lɛ́ n’ye ngiki eba esʋ Ofo apʋpʋ ghënë, në ece ngiki rɔ ghë. Ese, Ʒoova gha vívi n’ye ghɩʋn bë erɔ wo. Në elɛ ngiki nfre powu bë eɔsɛ emʋn në.—2 Pierre 3:9.

5. ?Élé eɲë eba eɔsɛ emʋn aghɩnë kë esʋ Ofo ayɔghɔ ghënë é?

⁵ Ʒezi hɛ́ kɔ ebë eɔsɛ emʋn aghɩnë kë esʋ Ofo ayɔghɔ ghënë àlɛ́ elë awɛsɛ bunë kë ebɔ ewu nahɔnrɛ lɛ, bunë kë elɛnë lɛ. Në hɛ́ kɔ: “Kelë amɔnnelë ghë ëë eɲë emɔn kelë.” Në kpa hɛ́ kɔ: “Ti ayɔghɔ powu esɛ amɔn ayɔghɔ.” (Matthieu 7:16, 17) Bu ntɔnë, gha lɛ́ ëë eshi ëë lɛ́ n’ye aghɩnë kë esʋ Ofonë, lakwa gha nʋn kelë sɛ wo. Ese, aghɩnë kë esʋ Ofonë, kë eviɛ n’ye kebë elɛ bunë sheghë mici powu. Pëlɛ, ebá ewu bunë bë eboka elë álɛ ebë emʋn aghɩnë kë esʋ Ofo ayɔghɔ ghënë.

6, 7. ?Mabughëwu ofosʋ tetenë epie Biblënë ghë é? ?Bunë Ʒezi lɛ́në, mabu eyaya elë é?

⁶ Elë ofosʋnë bë epie Biblënë ghë. Biblë ehɛ kɔ: “Mbënë kë ghɛ́ghɛnë powu píe Ofo ee gbo, yɛsɛ buyaya ghë, yɛsɛ rɔkɔrɩ ghë, yɛsɛ bunë eba aʋnpu ëë babayɛ ghë, yɛsɛ jɔonë eya n’ye kë eba eta fù ecele ghë, álɛ ofogho bë emʋn bu powu lɛ́, bë eɔ bunë bë ebɔ edi  juman yɔghɔ powu.” (2 Timothée 3:16, 17) Akoto Pɔlë hɛ́ kretiɛnnelë kɔ: “N’ye eɲë bá cé Ofo mbënë eká dí eɲënë, eɲë gha bɔ́ ëë gha wú ngiki mbë, ese eɲë dísʋ bɔ́ ëë, n’ye nahɔnrɛghë, lɛ́ Ofo mbë.” (1 Thessaloniciens 2:13) Ofosʋ tetenë píe Ofo Mbënë lɛ́ Biblënë ghënë esëkpɔ. Në gha píe ngiki akɔnda lɛ, bunë kë elɛ lɛ, bu fuɔ lɛ ghë.

⁷ Bunë Ʒezi yáyanë powu píe Ofo Mbënë ghë. (Éka Jean 17:17.) Eki fannga nhɛn, në ká Biblë abɩ dí ngiki. (Matthieu 4:4, 7, 10) Ofosʋghɩ tetenelë, kë epɔpɔ bunë Ʒezi lɛ́në ghë, bunë kë eyayanë powu epie Biblënë ghë.

8. ?Mabu Ʒezi yáya elë Ʒoova sʋnë ghë é?

⁸ Ʒoova esëkpɔ cece ëë ebë esʋ. Psaume 83:18 ehɛ kɔ: “Fënë kë elɛlɛ fë Ʒoova, fë esëkpɔ cece fë lɛ́ Ghɩnë Yi Orù Dɔ́ eshipatanë powu ghë.” Ʒezi vívi n’ye ngiki bë emʋn ghɩnë lɛ́ Ofo tetenë, në yáya kelë Ofo eyi. (Éka Jean 17:6.) Ʒezi hɛ́ kɔ: “Ʒoova fë Ofo ëë fë esʋ, ëë esëkpɔ cece ëë fë edi juman cele elɔ ëë.” (Matthieu 4:10) Bu ntɔnë ghëwu, noo elɛ́ aghɩnë kë esʋ Ʒoovanë, elë eyɔyɔ Ʒezi. Elë esʋ Ʒoova esëkpɔ cece, elë eru në eyi, elë eyaya ngiki fuɔ Ofo eyi lɛ, bunë në evivi n’ye në elɛ elɔ elënë lɛ.

9, 10. ?Élé elë eba eya n’ye ekólo elë esë é?

⁹ Yɛsɛ n’ye ebë ekolo ngiki ayɔghɔ nhɛn. Ʒezi yáya ëë ejiti-aghɩnë n’ye kebë ekolo kelë esë. (Éka Jean 13:35.) Àlɛ́ bɔ́bɔ́ elë apie oo nfre nfre ghë o, elë aɔ n’ye elë eba elɛ bu o, elë adi yalɛ o, elë adi blengbi o, elë powu ebë ekolo elë esë. Kolonë ekólo elë esënë bë elɛ ebë eo-omu edi nɔnjɛelë. (Colossiens 3:14) Bu ntɔnë ghëwu, elë ghe yi ghe ghʋ aghʋ álɛ ebë ee ngiki.  Biblë ehɛ kɔ: “Kpe bunë kë ebɔ emʋn Ofo jɛelë alɛ Kpala jɛelë lɛ: Ghɩnë ghe lɛ bunë sheghë gha píe Ofo ee gbo, ghɩnë gha kolo nɔnjɛ esë gha píe Ofo ee gbo.” Biblë ekpa ehɛ kɔ: “Ebë ekolo elë esë; gha lɛ́ fɛ Kaɛnnë píe abɛlɛghonë ee gbo, óó ée ëë nɔnjɛnë mɩnɛn.”—1 Jean 3:10-12; 4:20, 21.

¹⁰ Elë ebɔ elë cibɩ lɛ, elë mɛnsɩ lɛ, bunë eɔ lɛ, eboka elë esë, ele elë esë ndɔnʋn. (Hébreux 10:24, 25) Elë “elɛ bunë yɛsɛ elɔ ngiki powu.”—Galates 6:10.

11. ?Mabughëwu elë edisʋ ebɔ n’ye Ʒezi lɛ́ shigbënë ece ngiki Ofo ee gbo é?

¹¹ Yɛsɛ n’ye ebë ewu Ʒezi ghɩ noo në lɛ́ shigbënë ece ngiki Ofo ee gbo. Biblë ehɛ kɔ: “Ca gha nʋn ghɩ fuɔ ee gbo, noo Ofo gha lɔ́ eyi fuɔ eshipata n’ye álɛ ebë ewu ca ëë ghë.” (Actes 4:12) Órò 5 ghë, ewú n’ye Ʒoova tʋ Ʒezi wá eshipata n’ye, bɔ́ ëë oohʋnnë nɛ́ capɩ, álɛ ngikinë kë ewu Ofo ghɩnë, kebë ewu oohʋn. (Matthieu 20:28) Ʒoova nɩ Ʒezi bɔ́ álɛ bë elɛ Oodishì eshipatanë powu ghë. Bu ntɔnë ghëwu, Biblë ehɛ elë kɔ ebë ewu Ʒezi ghɩ, àlɛ́ elë avivi n’ye ebë ehʋn-oo mɩɩ bë elɛ ananan.—Éka Jean 3:36.

12. ?Mabughëwu elë ghe lɛ politikë wué?

¹² Elë gha lɛ politikë. Ʒezi gha lɛ́ politikë. N’ye Ʒezi bá nʋn busɛhʋn ghënë, në hɛ́ Pilatë, Rɔmë oodishìnë kɔ: “Më Shibanë gha nʋn maɛn ntɛnɩ ghë.” (Éka Jean 18:36.) Fɛ Ʒezi mɩnɛn, elë edi ecele elɛ Ofo Shibanë bu. Bu ntɔnë ghëwu, n’ye elë anʋn powu, elë ghe lɛ politikë. Ese, Biblë ehɛ elë kɔ ebë ewu “shibaghɩ ologbɔnë” kë lɛ́ gufrëmɔndɔnnelë ghɩ. (Romains 13:1) Elë ewu elë oo mbranelë ghɩ. Ese, àlɛ́ mbra nkpɔ ehɛ elë kɔ ebë elɛ bunë Ofo mbranë ehɛ elë  kɔ elë gha lɛ wunë, elë eyɔyɔ akotonelë kë hɛ́ kɔ: “Ebë ewu Ofo ghɩ eshe ngiki.”—Actes 5:29; Marc 12:17.

13. ?Ofo Shibanë ëë jɔ nkpɔca elë ehɛ é?

¹³ Elë ebɔ ewu nahɔnrɛ n’ye Ofo Shibanë esëkpɔ bë eɔsɛ ebaba bunë nʋn maɛnnë ghënë powu eyɛ. Ʒezi hɛ́ kɔ kebë eka “Ofo Shiba nda yɔghɔnë” edi ngiki maɛnnë powu ghë. (Éka Matthieu 24:14.) Ngiki gufrëmɔndɔn nkpɔe gha ɔɔsɛ bë elɛ bunë Ofo Shibanë bá elɛ elɔ elënë. (Psaume 146:3) Ʒezi yáya elë kɔ ebë esɛrɛ Ofo ëë Shibanë ghëwu n’ye në bá hɛ́ kɔ: “Lɛ fë Shibanë bë ewa. Lɛ fë bunë fë evivinë, kebë elɛ ëë oforu gbo lɛ, eshi n’ye lɛ.” (Matthieu 6:10) Biblë ehɛ elë kɔ Ofo Shibanë bá ekpʋsʋ ngiki gufrëmɔndɔnnelë powu shi álɛ “ëë esëkpɔ bë enʋnghë mɩɩ bë elɛ ananan.”—Daniel 2:44.

14. ?Eɲë akɔnda ghë, ca lɛ́ aghɩnë kë esʋ Ofo ayɔghɔ ghë é?

¹⁴ Pëlɛnë eɲë ká bu ntɛnɩelë rerenë, évivi eɲë esë: ‘?Ca lɛ́ aghɩnë kë ebɔ Biblënë eyaya bu é? ?Ca lɛ́ aghɩnë kë ehɛ ngiki n’ye Ofo dí é? ?Ca lɛ́ aghɩnë kë kolo kelë esë óó kë ekpa ebɔ ewu nahɔnrɛ n’ye Ofo tʋ Ʒezi álɛ bë ewa eca elë é? ?Ca lɛ́ aghɩnë kë ghe lɛ politikë wué? ?Ca lɛ́ aghɩnë kë ehɛ kɔ Ofo Shibanë esëkpɔ bë eɔsɛ eghɔ pɛnë efɩ elënë powu enɩ é?’ Ʒoova Adashɛghɩnelë esëkpɔ kë elɛ bu ntɔnë.—Isaïe 43:10-12.

15. ?Àlɛ́ elë avivi n’ye Ofo bë edisʋ ebɔ elë ofosʋnë, mabu ebë elɛ é?

¹⁵ Eɲë gha bɔ gha wu nahɔnrɛ esëkpɔ n’ye Ofo nʋnghë. Abʋsɛmʋnnelë esë bɔ́bɔ́, kë ebɔ ewu nahɔnrɛ n’ye Ofo nʋnghë, ese kë ghe wu në ghɩ. (Jacques 2:19) Àlɛ́ elë avivi n’ye Ofo bë edisʋ ebɔ elë ofosʋnë, elë gha bɔ gha wu nahɔnrɛ esëkpɔ n’ye Ofo nʋnghë, ese ebë ekpa elɛ bunë në ehɛ elënë.

16. ?Mabughëwu ebë epete eji etu ofotɩ pʋpʋnë é?

 ¹⁶ Álɛ Ofo bë edisʋ ebɔ elë ofosʋnë, yɛsɛ n’ye ebë epete eji etu ofotɩ pʋpʋnë. Ofo agbagho Izai ghɛ́ghɛ kɔ: “Épie kelë ncɔcɔ esɔ, élɛ ecele eyi.” (Isaïe 52:11; 2 Corinthiens 6:17) Bu ntɔnë ghëwu ëë yɛsɛ n’ye ebë epete eji etu bunë ofotɩ pʋpʋnë elɛnë powu.

17, 18. ?Mabu lɛ́ “Babilɔnë Gbɔnë” é? ?Mabughëwu eɲë etɛsɛ esɔ epieji ëë ghë é?

¹⁷ -Zösɔn ˈkɛ, ˈkɛ ɲɔn ˈnun man -a ˈkpɛ -zösɔn puɛn? -Zösɔn ˈkɛ ˈyi ˈe -le?Mabu kë elɛlɛ ëë ofotɩ pʋpʋnë é? Ëë lɛ́ ofotɩ powunë kë eyaya elë n’ye ebë eba esʋ Ofo, ese gha sheghë alɛ ëë Mbënë lɛ. Biblë elɛlɛ ofotɩ apʋpʋnelë powu “Babilɔnë Gbɔnë.” (Révélation 17:5) ?Mabughëwu é? Nowe brɛsʋ, n’ye miji gbɔnë bá shí bɔ́ eshipatnë mɩɩ rerenë, bunë ofotɩ apʋpʋnelë kë eyayanë, afannga nhɛn óo-órò Babilɔnë oonë ghë. Buyaya apʋpʋ ntɔnelë gbágbashi bɔ́ eshipatanë powu. Fɛ bu ntɛnɩ mɩmɛn, ngikinë kë hʋn-oo Babilɔnë gbonë, kë bɔ́ ofo arɩ eo-omu sʋ. Amɛn esë, ofotɩ fannga nhɛn eyaya n’ye ghɩ arɩ óo-omu lɛ́ Ofo nkpɔ, ese Biblë ehɛ ayɔghɔ nhɛn n’ye Ofo lɛ́ nkpɔ cece, kë elɛlɛ ëë Ʒoova, ëë Jɛ ëë lɛ́ Ʒezi. (Jean 17:3) Ngikinë kë hʋn-oo Babilɔnë gbonë, kë bɔ́ wú nahɔnrɛ n’ye àlɛ́ yiki arɔ, bu nkpɔ epie ëë sɛnë ghë esɔ eyi ehʋn-oo. Kë kpa hɛ́ kɔ bu ntɔnë bë eɔsɛ eyi la epɛ. Jɔ ntɔnë gha lɛ́ nahɔnrɛ.—Ékpɩ Jɔ eshi 14, 17, 18 lɛ.

¹⁸ Ofo hɛ́ báshi n’ye ɲan gbɔɔje, ná ekpʋsʋ ofotɩ apʋpʋnelë powu shi. (Révélation 18:8) ?Pëlɛ eɲë ewu bunë ghëwu yɛsɛ n’ye eɲë etɛsɛ esɔ epieji ofotɩ pʋpʋnë ghë wú? Ofo Ʒoova evivi n’ye eɲë enɔn esɔ epieji ëë ghë álɛ shikpʋsʋ cibɩnë bë egbɔ eshu.—Révélation 18:4.

19. ?Àlɛ́ eɲë ahɛ kɔ eɲë esʋ Ʒoova, élé bë eba eboka eɲë é?

¹⁹ Àlɛ́ eɲë ehɛ kɔ eɲë eɲa ofotɩ pʋpʋnë shi álɛ eɲë  esʋ Ʒoova, eɲë cɛwuelë jɔghɔ lɛ, eɲë shikwaghɩ lɛ ghe emʋn bunë ghëwu eɲë elɛ bu ntɔnë, kebë eɔsɛ emianmian eɲë. Ese, Ʒoova ghe eɲa eɲë shi, bá boka eɲë. Eɲë ehʋn-eyi Ʒoova shikwa ngikinë kë nʋn eshipata n’yenë ghë, kë kolo kelë esë tete. Eɲë ekpa eji ntɩ n’ye eɲë ehʋn-oo mɩɩ bë elɛ ananan Ofo maɛn puɔpuɔnë ghë. (Marc 10:28-30) Eɲë cɛwuelë lɛ, eɲë shikwaghɩ lɛnë kë ghe disʋ n’ye eɲë esʋ Ʒoova wunë, agheci, ngbeɲi gbo, kë bá eɔsɛ edisʋ eka Biblë.

20. ?Mabughëwu yɛsɛ n’ye eɲë esʋ Ofo ayɔghɔ ghë é?

²⁰ Ɲan gbɔɔje, Ofo bá eghɔ lakwa powu enɩ, n’yonë, në Shibanë bë emimi eshipatanë powu aɛn. (2 Pierre 3:9, 13) Mici ntɔnë bá elɛ mici yɔghɔ tete! Ngiki powu bá esʋ Ʒoova fɛ n’ye Ʒoova bá vívinë mɩnɛn. Bu ntɔnë ghëwu, yɛsɛ n’ye eɲë elele mɛnsɩ elɛ bu álɛ eɲë esʋ Ofo ayɔghɔ ghë amɛn.