1-2. (a) Ighẹn areten kụ edị aSetan m’aakeleghi we? (b) Yira kooḅeghiọn eeghe siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn?

ASETAN, ‘odẹ oomo okpẹ’ phọ, amhiigh ni ookeleghi awe k’emiighom mọ. (Jọn 8:44) Iniin siphẹ okpẹ kirokirọ phọ odị eḅaramaạm itughemị okpẹ ilọ aḍuugh ḅilhẹ r’ilọ adọl abuphẹ momuughu bọ. Itughemị phọ ipẹ phọ kụ azin ibadị iḍighinhom araraạr r’aremeeraam ikarạph aruwaloor phọ eetura bọ ḍio arodon. Loor esi iduọn phọ, rewạ ghan ni dị ibadị abumor phọ ayira ‘kobeanaan igey phọ’ mem lọ onyọ asiya obobọ olọ emhạ abidị amhugh.—Jud 3.

² Eḍighi maạr dị nạ asoman odọ odẹgh ophogh phọ ophọn phọ, eeghe kụ keloghonaạn nyinạ ḍighaạgh oḅạr ipẹ aBaibul phọ atughemị bọ, ilọ aḍuugh? (Efẹ. 6:11) Ika kụ idị nạ katue aadereghị aḅilẹ akparamị onyọ umor dị odi eeḍiạn ikpaarioghọm oḍighi aani iḍighinom araraạr dị Enaạn i/ḅeraạn? Emhuoghaạph phọ ephẹn k’eeḅeghiọn iiḅakiọm dị aZihova mungọ iyira. Ophụr ooḅeghiọn idị aBaibul phọ aghaạgh ilọ aḍuugh.

3. Oḅẹl okpẹ phọ akọm eeghe kụ amiteom?

³ Enaạn o/lhẹm oye m’amhugh ghan. Kuolọ orue orọl k’agee-pọ, pọ iwạ m’Adạm r’Iv onhaghanhạn itọ phọ ipẹ aZihova aḅenhị bọ bidị mọ: “Idị egbolhomaam oreeny olhegheri iyaạr igey r’ikarạph phọ, nyinha ke/le, ḍio phọ aḍiphẹ nyinha kele bọ nyinha k’ekạr ri kụ emugh.” (Gen. 2:16, 17) Kụ aSetan abaraghian aru asi. Dị asighẹ aḍighinhom ekarạph iyaạr phọ, aḅenhị Iv mọ: “Nạ ka/karaghị amugh.” Dị eeph ni iboom, Iv amheeraam ni okpẹ phọ bịn akụ eemuma phọ alhe. Onyebeel roten olom mọ odị aạr eemuma phọ alhe aani. (Gen. 3:4, 6) Esi iduọn phọ kụ edị  ikarạph r’aḍuugh eteẹny bọ omhạr awe.—Rom. 5:12.

4-5. Ika kụ idị aSetan aghiọm ghisigh raakelheghi omhạr awe?

⁴ Adạm r’Iv umhuughu ni, idiphọ Enaạn aḅẹm bọ. Kuolọ ghalamọ r’iduọn phọ ni aSetan ko/wilhẹ ogbaaghị okpẹ ilọ aḍuugh. Esighẹ rekị bịn, odị amhiigh ogbaaghị okpẹ kirokirọ. Oniin okpẹ phọ p’itughemhị phọ eḅẹm bọ mọ: iyaạr edi ghan ni dị reḍuạ ghan kegheel omhạr iḍim mem dị aḍizu phọ emhugh. Okpẹ phọ ophọn phọ m’amaraghiạn okpẹ kirokirọ ḍi reekelheghi simuunịr awe k’aḍio arodon.—1 Tim. 4:1.

⁵ Eeghe kụ iḍighi kụ ibadị awe omheeraam bọ okpẹ phọ aSetan? ASatan rasighẹ ghan eten phọ epẹ awe rologhoma ghan bọ ilọ aḍuugh kụ aakeleghiom bidị. Loor iduọn olhẹm bọ oye orọl ghan k’agee-pọ, yira ro/wạ ghan omhugh. (Eccl. 3:11) Yira omiịn ḍuugh idiphọ amulọgh ḍien.—1 Kọr. 15:26.

6-7. (a) ASetan, marue ni aaghị igey phọ ilọ abuphẹ momuughu bọ ḍughụm? Gbạ. (b) Ika kụ idị igey aBaibul phọ mighoph iyira esighẹ esi oghiilaan dị u/kpeanaạn?

⁶ Etigheri oomo ikuph phọ aSetan, odị ko/rue aaghinaạn iyira igey phọ ilọ aḍuugh. Kparipẹ ghụn, ibadị awe m’oru olegheri oḅilẹ rogbeelom ipẹ aBaibul phọ atughemị bọ ilọ adọl abuphẹ m’omhuughu bọ r’oḍuom ologhi dị odianaan bidị. (Eccl. 9:5, 10; Iiḍighi 24:15) Igey phọ iphẹn phọ r’iidereghị ghan iyira, kighoph iyira esighẹ esi oghiilaan dị u/kpeanaạn. Esi omaạm, yira ro/kiilaan ghan iḍim mọ; ḅilhẹ ro/seenyạn ghan bidị. Yira olegheri mọ bidị momugh ḅilhẹ mọ ko/tue oḍighi oye iyaạr. Ekịgh mudị bidị omeel tugbogh aralạ. (Jọn 11:11-14) Yira oḅilhẹ kẹn olegheri mọ abuphẹ m’omhuughu bọ u/legheri onhụ asiạ lọ m’eten. Kụ iḍighi kụ mem oḅerion esi aḍuugh phọ, ghalamọ r’abuphẹ m’omhuughu bọ esi arukuron asiạ dị meten, komiịn mem mọ idiphọ onyam oḅatạn.

⁷ Nạ o/mheeraam aani mọ igey phọ ilọ abuphẹ momuughu bọ eegholaan ni, edugh onaghanạn ḅilhẹ eḍighi onyen? P’eeghe idị egbatanaạn r’okpẹ phọ aSetan makọm bọ igbaragbarạ phọ! Epel ookelheghi awe phọ, okpẹ kirokirọ phọ opọ phọ raḅoroghom ghan olhemiạ phọ ayira. Ologhonaạn ayira ḍighaạgh onaghanạn iiḅaghamị dị aSetan makọm, pọ ooḅeghiọn sipuru phọ iphẹn: Ika kụ idị okpẹ kirokirọ phọ aSetan m’aḅoroghom aZihova? Ika kụ idị okpẹ phọ maḍighi idị mophogh osooromhi omheeraam ekiạ etagharạn phọ aKraist? Ika kụ idị okpẹ phọ mabughẹ eephina r’iminimiịn omhạr awe?

8. Odaphạn Jeremiah 19:5 ika kụ idị okpẹ kirokirọ phọ aSetan ilọ abuphẹ momuughu bọ m’eḅoroghom aZihova?

⁸ Okpẹ kirokirọ phọ aSetan ilọ abuphẹ momhuughu bọ m’aḅoroghom aZihova. Okpẹ kirokirọ phọ opọ phọ aḅaramaạm itughemị okpẹ phọ eḅẹm bọ mọ Enaạn ramiinẹ ghan buniin abuphẹ momuughu bọ ooni aniạn. Itughemị phọ iphẹn phọ reḅoroghom ghan Enaạn! Ika? Iduọn phọ pọ, bidị roḅẹm ghan mọ Enaạn ephomoghiạn phọ amoọgh aani igbagarạ araagharạ phọ aSetan. (1 Jọn 4:8) Ipẹ phọ etir aani ika nyinhạ? Dị epelhom siẹn, okpẹ phọ opọ phọ atir ika aZihova? Eḍighi bọ edị odị alhọgh ḍien igbagbaar.—Bạl Jeremiah 19:5.

9. Ika kụ idị okpẹ kirokirọ phọ aSetan matir omheeraam esi ekiạ etagharạn phọ aKraist, oghaạph bọ oghol siphẹ Jọn 3:16 ḅilhẹ 15:13?

⁹ Okpẹ kirokirọ phọ aSetan ilọ abuphẹ momhuughu bọ maḍighi idị mophogh osooromi omeeraam ekiạ etagharạn phọ aKraist. (Mat. 20:28) ASetan aḅilhẹ kẹn agbạ mọ oye amoọgh loor dị re/mugh ghan. Eḍighi idiphọ, pọ torobọ oye katọl li k’agee-pọ. Kụ kẹn aKraist mu/ngọ ghuḍum mọ odị otanyanạm ayira ongọ aghuḍum k’agee-pọ. Legheri mọ ekiạ phọ aKraist kụ eten dị epeleghiom dị moḍeenhaan ghan ephomoghiạn omhạr awe. (Bạl Jọn 3:16; 15:13.) Gbiom olhoghi ipẹ aZihova r’Oọny phọ odị kologhoma bọ ilọ itughemị dị esooromi iserereẹny inmo phọ ipẹ phọ!

10. Ika kụ idị okpẹ kirokirọ phọ aSetan ilọ aḍuugh mebughẹ eephina r’iminimiịn omhạr awe?

¹⁰ Okpẹ kirokirọ phọ aSetan mabughẹ eephina r’iminimiịn omhạr awe. Eeni odẹ r’onhiin dị romoghi ḍuugh oọny abidị kụ oḅenị mọ Enaạn masighẹ oọny phọ abidị akeelom k’akẹ oḍighi ookpaạny. Okpẹ phọ ophọn phọ rabughẹ ghan eephina phọ abidị obobọ rapoomị ghan? Ikarạph itughemị ooni aniạn phọ reḅẹm ghan mọ eḍighi ni elhiom ooruẹn omiinẹ ghan awe, eḅaramaạm ni ophaḍiọm ghan oreeny kụ oguom aniạn bulọ ogbagharạn itughemị asiosị phọ. Aḍinyạ dị eghaạph ilọ ekụ abuọ aSiosị aChatolic dị rooḅeghiọn ghan kophogh we lọ romeel koḍuạ esi itughemị asiosị aChatolic phọ epẹ Spain, eḅẹm mọ: eeni abuniin abuphẹ omiinẹ ghan bọ wẹ phọ umeeraam mọ bidị roḍighi idị abuphẹ robilẹ bọ itughemị aChatolic phọ “kooneemạ idị ooni aniạn phọ ra/ḍim ghan bọ arọl” obọ bidị okiton esi ikarạph phọ abidị okpetenaan omhugh ogheel ooni aniạn. Rikpisi kirokirọ, awe rooseeny ghan bugbogh aburudẹ abidị dị momhuughu ilọ oghueniom abidị, obobọ olhọm abidị ḍisẹph. Abunhọn rowạ ghan oḍighi ilọ eḅeraạn bidị pidị obilẹ u/liọm abidị. Dị eeph ni, omheeraam okpẹ kirokirọ phọ aSetan ra/ngọ ghan igey iiḍereghị. Rekọm ghan ghụn ooḅaghamiạn aloor obobọ oghiilaan dị u/moọgh maạr oḍighinhom.

11. Ika kụ idị arighirị r’asiya ayira dị ruutughianhạm ni iyira igey kotue ukpaariọm iyira oḍighi iyaạr dị egbạgh Baibul phọ?

¹¹ Ophomoghiạn Enaạn ḅilhẹ r’Ekpo onhụ phọ odị k‘ikparamị ni iyira onaghanhạn aZihova, ghalamọ r’amem dị arighirị r’asiya ayira dị ruutughianhạm ni iyira igey, ukpaariọm iyira oḍighi iyaạr dị egbạgh Baibul phọ dị egbolhomaam buphẹ momuughu bọ. Eeni kẹn bidị kugilaạm ni iyira, esi oḅẹm ghan mọ yira u/pomoghiạn obobọ u/lọgh eegu oye phọ amhugh bọ. Ḅilhẹ mọ eḍighinhom iyaạr phọ ayira keḍighi idị oye phọ amhugh bọ k’angọ iiḅaghamhị buọ otu phọ. Ika kụ idị yira kotue opamanhạm igey aBaibul phọ? Ooḅeghiọn ipẹ yira kotue bọ osighẹ oḍighinhom sinị-iilhogh aBaibul phọ edaphạn bọ siẹn.

12. Ighẹn iḍighinhom araraạr dị egbolomaam buphẹ momhuughu bọ kụ edị i/lo Baibul?

 ¹² Sopha ‘ogbatanaạn’ esi omheeraam r’iḍighinhom araraạr dị i/lọ Baibul. (2 Kọr. 6:17) Eniin eelhe epẹ Nọt Amerika, ibadị omeeraam mọ oye phọ r’omhugh, “uwaloor” phọ odị ratọl ghan ni olhiọm abuphẹ u/pogh bọ nyodị. Iniin idị owaaghị omhiịn eḅẹm mọ “uwaloor” phọ atue ni “angọ iiḅaghamị emhạ phọ.” Iniin arikpisi ephẹn Afrikạ eḍighi ni eḍighinhom iyaạr ozuemi ghan asitamaḍiki ḅilhẹ r’asifoto dị edi k’oye phọ amhugh bọ. Utuạn eeghe? Abuniin roḅẹm ghan mọ obọ abuphẹ momuughu bọ komiinạ ghan bọ siloor abidị! Idiphọ arebenẹ aZihova, yira ro/pinom aani bin iḍighinhom araraạr r’iipua aremeeraam dị kepophe okpẹ kirokirọ phọ aSetan!—1 Kọr. 10:21, 22.

13. Eḍighi maạr dị nạ u/kạr unaghanhạn ilọ eḍighinhom iyaạr phọ, ewạ mọ ḍighi ika odaphạn Jems 1:5?

¹³ Eḍighi maạr dị nạ u/kạr unaghanhạn ilọ eḍighinom iyaạr phọ, ḅeeḅereghị aZihova, alhọm osụ-olhoghi phọ odị. (Bạl Jems 1:5.) Kụ aghiọm ghisigh awaaghị raraạr siphẹ arinyạ phọ ayira. Lọ ewạ ni, pọ teẹny ikumor awe ookpomoghan phọ anyina. Bidị kụ nyinạ ko/ḅenị ilọ oḍighi, kuolọ koḍeenhaan nyinạ sinị-iilhogh aBaibul, iduọn iphẹn ooḅeghiọn bọ siẹn. Nạ aḍighi iduọn phọ, pọ kelhoghonhaạn nyinhạ ḍighaạgh “oonemạ olegheri ilọ eru igey r’ikarạph.”—Hib. 5:14.

14. Ighẹn areten kụ edị yira kotue oḍuạ esi oḍighi ekạn ekpetaan ongọ abunhọn?

¹⁴ “Iḍighi ghan oomo phọ inẹ eghueniom Enaạn. Adọl phọ anyina ki/ḍighi iiḅaghamị” ingọ bunhọn. (1 Kọr. 10:31, 32) Mem dị nạ rawạ osopha mughumọ nạ kapinom aani ni bin, tuutughiạn ipẹ osopha phọ anạ katir bọ ooruẹn olhoghi abuerị phọ awe phọ, ekạr nuụn ekpaariọm bumor phọ ayira. Ii, ogbạ agey, onyọ ayira o/lho dị kawạ oḍighi ekạn okpetaan! (Mạk 9:42) Ḅilhẹ kẹn, yira ogona loor obọ yira koḍighi ghan bọ iyaạr dị kepin olhoghi abuphẹ u/ḍighi aani bọ Bugbaanaạn. Ephomoghiạn k’inyu iyira oḅaanhaạn abidị eten olhọgh eegu dị k’ekueni aZihova. Yira ku/tuạn, obobọ ku/milhọgh iḍighinhom araraạr phọ abidị. Legheri mọ, ephomoghiạn emoọgh iikpọ agey! Mem dị yira oḍeenhaan ephomoghiạn r’olhọgh eegu, keḍighi idị yira kodughe ekpom abuphẹ rukpaariọm bọ iyira odaphạn eḍighinhom iyaạr phọ abidị.

15-16. (a) Uḍighi ika kụ eḍighi bọ ni osụ olhoghi oḅenhị awe ilọ omheeraam mọ ayira? Ngọ eḍeenhaan. (b) Ika kụ idị ikpo onhụ phọ aPọl ogẹ bọ siẹn Rom 1:16 igbolhomaam iyira?

¹⁵ Ḍighi idị emhạ phọ anyinha kolegheri mọ nạ  oniin onyọ Ogbaanhaạn AZihova. (Isa. 43:10) Kedughanhaan nyinhạ ghụn okaran odọ asidọl phọ iphẹn phọ mem dị asiya r’amatuman anạ olhegheri ilọ omheeraam mọ anạ. AFransisko, olọ aMozambik, aḅẹm mọ: “Mem dị anhịr phọ amhị, aKarolina, r’amị otuughạ bọ igey phọ, yoor uḅenị ni otọ ayoor mọ yoor koo/seeny ghan mun buphẹ momuughu bọ. Yoor usoman ni odẹgh ophogh mem dị okumor umarani aKarolina amhugh. Eḍighinhom iyaạr ekpisi phọ pọ, kobur oḍim mọ muụm. Kụ asiya dị akpulhạn, aminạ pạ ozu bọ muụm mọ iraạr aḍughul. Uḍighi ghan iphẹn phọ pidị olhoghi uwaloor opọ m’amhugh bọ aḅaạl. Eghun otu abuọ aKarolina uwạ dị odị kụ kaminạ akori.”

¹⁶ AFrancisco r’anhịr phọ odị uḍighi ika? AFrancisco aḅẹm mọ: “Loor esi ephomoghiạn phọ ayoor esi aZihova r’oḍighi ipẹ eḅeraạn bọ nyodị, yoor u/meeraam. Iphẹn phọ ikạr kụ ephin olhoghi otọ k’abuọ aKarolina. Bidị uḅẹm mọ yoor u/ḍeenhaan olhọgh eegu oḍim mọ, kụ mọ bunọ u/moọgh mun maạr oḍighinhom ayoor. Eḍighi bọ edị bidị olhegheri bọ ni omheeraam mọ ayoor, yoor u/ḅenị bidị iyaạr mem mọ ekpom abidị rekologhọl bọ. Buniin asiya ayoor uḍighan ni iyoor, kụ oḅẹm ghan mọ yoor moḅenị ni bidị ilọ omheeraam mọ ayoor. Idiphọ amem mọ rekị bọ, ilhoghi asiya phọ aKarolina iphọ ni, kụ yoor oghaaphọgh. Iduọn rokaạph bọ, buniin abidị rotu ghan ni k’ayoor osighẹ arinyạ aạl.” R’amem r’amem ku/kiilhom umugholoor ophamanhạm igey phọ ilọ aḍuugh—Bạl Rom 1:16.

17. Eeghe kụ ketue ilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh oḍighi ogey oyaghirị oghị esi onyọ umor dị oye amughanhaan?

¹⁷ Mem dị oye amhughanhaan onyọ umor, okparaghạ ghan omhiịn mọ yira oḍighi ni “ogey oyaghirị . . . , umor dị omhạr mem iiḅaghamhị.” (Prov. 17:17) Ika kụ idị yira kotue oḍighi “ogey oyaghirị,” ekạr nuụn ekpaariọm mem dị rokpaariọm onyọ umor obobọ umarani oḍighi idị egbạgh Baibul phọ? Uguạ, ooḅeghiọn ophogh iyạl asinị iilhogh aBaibul dị yira kotue osighẹ ooḍereghiọm oye lọ oye amhughanhaan.

18. Eeghe kụ iḍighi bọ iyaạr phọ aZizọs amoghi bọ, kụ eḍeenhaan phọ odị itughemhị iyira eeghe?

¹⁸ “Eḍighan buIọ romoghi emoghi aani.” (Rom.  12:15) Eeni amem yira ko/kạr olegheri ilọ oghaaphạn oye dị iyaạr emitenhaan. Eeni amem izin ayira bịn ketue ni enighẹ epu oḅạ ikpo onhụ. Mem mọ oyaghirị phọ aZizọs, aLazarọs amhugh bọ, aMeri, r’aMatạ, r’abunhọn umoghinaan ni. Inya aḍughul otu reten, kụ aZizọs aru asi, odị phọ kẹn “amoghi yogh” ni ghalamọ r’iduọn odị alegheri bọ ni mọ onọ kaḅeton ni Lazarọs. (Jọn 11:17, 33-35) Emoghi phọ aZizọs iighironhaan ipẹ Odẹ phọ odị raloghoma ghan bọ. Iḅilẹ kẹn eḍeenhaan odọ idị aZizọs aphomoghiạn eghun otu phọ, dị iikia i/tọl ikạr kụ eedereghị Meri r’Matạ. Eniin phọ eten phọ, mem dị abumor phọ ayira omhiịn ephomhoghiạn r’ogbolomaam mọ ayira, bidị rolegheri ghan ni mọ u/gunhọn bunọ.

19. Mem dị yira roodereghị onyọ umor, ighẹn areten kụ edị yira kotue osighẹ oḍighinhom Ecclesiastes 3:7?

¹⁹ “Amem oḅoorian ḅilhẹ r’amem oḅạ.” (Eccl. 3:7) Enhọn eten oodereghị onyọ umor pọ omhaạr ghan olher arurụ ongọ. Meera ghan umor phọ anạ aghaạph ipẹ edi bọ olhoghi odị, ḅilhẹ ki/pin olhoghi anạ eḍighi maạr dị rakaaphọgh “ilọ eḅeraạn.” (Job 6:2, 3) Eeni o/lhegheri ilọ oḍighi loor esi ikpaarioghọm asiya phọ odị u/ḍighi aani bọ Bugbaanaạn. Kụ iḍighi kụ ḅeeḅereghị r’odị. Lọm “Onaghanhạm iiḅereghị phọ” ongọ odị inyaạm r’olhoghi dị amhoon. (Ps. 65:2) Lọ edugh ni, pọ iyạl phọ anyina ibạl li esi aBaibul. Obobọ ibạl emhuoghaạph siphẹ arinyạ phọ ayira dị ekasiạn r’asidọl phọ, idiphọ idị emitenhaan oye.

20. Yira kooḅeghiọn eeghe siphẹ ephodị phọ emhuoghaạph phọ?

²⁰ P’eeghe eepoogh dị yira omhoọgh olhegheri igey phọ ilọ abuphẹ momuughu bọ, r’ookiạ oḍuomologhi dị odianhaan bidị siphẹ iiḍi phọ! (Jọn 5:28, 29) Kụ iḍighi kụ ophamanhạm igey aBaibul phọ, esi oghaạph ghan oḅenị aani abunhọn r’oḍighi ghan oḍeenhaan r’akpọ oḅio. Emhuoghaạph phọ etum bọ siẹn k’eeḅeghiọn enhọn eten dị aSetan rakparaghạ ghan osighẹ awe olhọgh adọl ufiri—iiḍighi ikarạph aruwaloor. Yira komiịn iyaạr phọ ewạ bọ mọ oghel iḍighinhom araraạr r’areephegh dị egbolomaam ḍiphil phọ aḍiẹn phọ.