1. Odaphạn Efesọs 6:10-13, eghẹn kụ eten dị enighẹ epeleghiom dị aZihova ruḍeenhaan ghan iyira ogbolomaam? Gbạ.

ETEN dị enighẹ epeleghiom dị aZihova ruḍeenhaan ghan iyira ogbolomaam pọ ologhonaạn ayira ḍighaạgh orue, omerenyạn amulọgh ḍien phọ ayira. Abukpanạ amulọgh ḍien phọ ayira pọ aSetan r’ikarạph aruwaloor ph’odị. AZihova muphụr ri iyira rurụ ilọ amulọgh ḍien phọ abuẹn, ḅilhẹ odị ungọ ni iyira raraạr phọ ipẹ yira rowạ bọ orue oghel abidị. (Bạl Efesọs 6:10-13.) Mem dị yira osighẹ ologhonaạn aḍighaạgh aZihova ḅilhẹ obeḍenhọm nyodị eten dị emunughan, yira kotue ni okpạr opu Eru phọ. Yira kotue ni omoọgh aani odọ akpọ olhoghi phọ aPọl amoọgh bọ. Odị agẹ mọ: “Idiphọ Enaạn idianaan bọ ni iyira, anhiạn kụ kumerenyạn bọ iyira?”—Rom. 8:31.

2. Yira kooḅeghiọn eeghe siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn phọ?

² Idiphọ abugey aKristẹn, aSetan r’ikarạph aruwaloor phọ odị ko/tue oḍạ ḍiḅeraạn phọ ayira. Kparipẹ ghụn yira rogbon ghan otuughạ ilọ aZihova r’okumu odị. (Ps. 25:5) Toroboiperolbọ, ewạ ni dị yira kolegheri reten iikeleghian phọ aSetan. Eeghe kụ iḍighi? Pidị yira orue okpạr opu Setan. (2 Kọr. 2:11) Siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn, yira kooḅeghiọn ekpanạ eten dị aSetan r’ikarạph aruwaloor phọ odị rokparaghạ ghan ookeleghi awe. Yira kooḅeghiọn kẹn ipẹ yira kotue bọ okpạr opu Setan.

3-4. (a) Eeghe kụ iiḍighi ikarạph aruwaloor? (b) Omeeraam ikarạph aruwaloor phọ atarạ asi ḍighen?

³ Ekpanạ eten dị aSetan r’ikarạph aruwaloor phọ rookeleghiom ghan we pọ iiḍighi ikarạph aruwaloor. Abuphẹ roḍighiyogh ghan bọ iiḍighi ikarạph aruwaloor phọ rokophora ghan mọ bunọ  kotue ni ooḅakị raraạr dị oopho awe ko/tue olegheri obobọ ooḅakị. Esi omaạm, abuniin rokophora ghan mọ bunọ kotue ni olegheri idị kemite ghisigh dị eego esi imiịn obobọ ituughạ ilọ araanaạn. Abunhọn rokue ghan koḍighi mudị bunọ roḅaanaạn ghan buphẹ momuughu bọ. Abuniin rogbẹ ghan ghamạ obobọ oḍighi simazik, kụ bidị rokparaghạ ghan owạ asiamạgh. *

⁴ Omheeraam ikarạph aruwaloor phọ atarạ asi ḍighen? Idị owaaghị omhiịn esi 18 areelhe epẹ Latin Amerika r’aNọt Amerika eḍeenhaan mọ odi oomo awe phọ owaaghị bọ ophogh iraạr abin, amuniin abin omeeraam ni mazik, idike, obobọ oḅaghamạ oyil okpẹ, ḅilhẹ enighẹ oḅẹm mọ oomo phọ abuẹn phọ omeeraam mọ kotue ni oḅaanaạn ruwaloor. Uḅilhẹ ni owaaghị ophogh 18 areelhe ephẹn Afrikạ. Kụ omiịn mọ oolemi we phọ odi, amuniin abin r’egbem uḅẹm mọ bunọ omeeraam ni idike. Okạr agey, etigheri ekpisi lọ yira odi, ewạ mọ yira ogona loor esi iiḍighi ikarạph aruwaloor. Loor esi dị, aSetan raḍighi ni oomo ipẹ odị katue bọ ookeleghi “oomo aḅirini phọ.”—Ogan. 12:9.

5. AZihova asighẹ ika iiḍighi ikarạph aruwaloor?

⁵ AZihova kụ “Enaạn igey phọ.” (Ps. 31:5) Kụ iḍighi kụ, odị aloghoma ika ilọ iiḍighi ikarạph aruwaloor? Odị akel li! AZihova aḅenị buọ Izrạl phọ mọ: “Ku/miịn onyọ anyina dị kasighẹ moọny obobọ onyanị odị asumeeny niạn, oye dị ramiịn ghan imiịn, oye dị raḍighi yogh ghan simazik, oye dị rawaaghị ghan siamạgh, ogbiọm aghamạ, oye dị asighẹ egbạ aghoroghiọm bunhọn, oye dị rakiighị ghan k’ariil obobọ bulọ rokaạph ghan ilọ iḍue, obobọ oye dị rawaaghị ghan raraạr ḍighaạgh abuphẹ momuughu bọ. Oye dị aḍighi raraạr phọ iphẹn phọ aḍighi iyaạr aḅaphanyạ esi aZihova.” (Deut. 18:10-12) AKristẹn u/lo aani eeḍiạn Olhogh phọ aZihova angọ bọ nmụny Izrạl phọ. Ghalamọ r’iduọn phọ ni, yira olegheri ni mọ eten phọ epẹ aZihova asighẹ bọ iiḍighi ikarạph aruwaloor phọ ke/nmia.—Mal. 3:6.

6. (a)  Ika kụ idị aSetan rasighẹ ghan iiḍighi ikarạph aruwaloor kangooghiọm we iiḅaghamị? (b) Odaphạn Ecclesiastes 9:5, eeghe kụ igey phọ ilọ adọl abuphẹ momuughu bọ?

⁶ AZihova uphụr iyira rurụ ilọ iiḍighi ikarạph aruwaloor, loor esi dị alegheri mọ aSeten rasighẹ ghan kangooghiọm we iiḅaghamị. ASetan rasighẹ ghan iiḍighi ikarạph aruwaloor kabugheọm okpẹ kirokirọ—eḅaramaạm okpẹ phọ aḅẹm bọ mọ buphẹ momuughu bọ omoọgh ni ekpisi dị ogheel. (Bạl Ecclesiastes 9:5.) ASetan raḍighinom ghan kẹn ikarạph aruwaloor ookperemi awe obọ okiton oḍuạ esi aZihova. Iitughiạn odị pọ oḍighi idị awe koḍuom olhoghi ikarạph aruwaloor kparipẹ r’aZihova.

7. Eeghe kụ edị aZihova ruḅenị ghan iyira?

⁷ Iduọn momhiịn bọ ni, aZihova ruḅenị ghan ni iyira ipẹ ewạ bọ orue oghel iikeleghian phọ aSetan r’ikarạph aruwaloor phọ. Uguạ, ooḅeghiọn omhiịn raraạr dị ewạ mọ yira oḍighi orue eenan aSetan r’ikarạph aruwaloor phọ.

8. (a)  Eghẹn kụ ekpanạ eten oghel ikarạph aruwaloor? (b) Ika kụ idị Psalm 146:4 ayegherọn okpẹ phọ aSetan ilọ abuphẹ momuughu bọ?

⁸ Bạl ghan Ekpo-onhụ phọ Enaạn aḅilhẹ agbirima. Ephẹn kụ ekpanạ eten orue oghel okpẹ kirokirọ ikarạph aruwaloor phọ. Ekpo-onhụ phọ Enaạn ekịgh idiphọ elool eghạm dị eroph, dị ketue ni eyegherọn okpẹ kirokirọ phọ aSetan. (Efẹ. 6:17) Esi omaạm, Ekpo onhụ phọ Enaạn  eyegherọn okpẹ phọ aḅẹm bọ mọ abuphẹ momuughu bọ kotue ni oḅaanaạn buẹn odi bọ. (Bạl Psalm 146:4.) Eḅilẹ iitughianạm iyira mọ aZihova bịn kụ katue akaạph ilọ iḍue. (Isa. 45:21; 46:10) Yira ogbor ghan aạl Ekpo onhụ phọ Enaạn oḅilhẹ ogbirima, pọ k’inyaamị ni iyira oghel oḅilhẹ olhọgh aḍien okpẹ kirokirọ phọ, ikarạph aruwaloor phọ rewạ bọ mọ omheeraam.

9. Ighẹn odọ iiḍighi ikarạph aruwaloor kụ edị ewạ mọ oghel?

⁹ Kel oḍighi atorobọ iyaạr dị egbolomaam iiḍighi ikarạph aruwaloor. Idiphọ abugey aKristẹn, i/wạ mọ ophinom aani bin r’eniin iiḍighi ikarạph aruwaloor phọ. Esi omaạm, yira ro/kị ghan k’ariil obobọ ro/kparaghạ ghan oḅaanaạn abuphẹ momuughu bọ. Idiphọ oghaạph bọ siphẹ emhuoghaạph phọ eten bọ, yira rokel ghan ni iḍighinhom araraạr awe mem dị rokaạph ilọ amaḍi. Yira ro/teẹny ghan buphẹ otuughạ bọ ilọ araanaạn phọ obobọ rokaạph ghan bọ ilo aghisigh phọ, olhegheri idị kemite iḍue. (Isa. 8:19) Yira olegheri mọ iḍighinhom araraạr phọ iphẹn phọ eḍighi ni ootor’osooromineen loor esi dị reḍighi ghan iyaạr dị aSetan r’ayira koḅọph oghuugh.

10-11. (a) Eeghe kụ idị abuniin siphẹ oḅẹl ikuron asiạ phọ oḍighi mem dị bidị onhaghạn bọ igey phọ? (b) Odaphạn 1 Korịnt 10:21, eeghe kụ iḍighi kụ ewạ bọ ni motuughaạny eḍeenaan abuḅẹl aKristẹn phọ, kụ ika kụ idị yira kotue oḍighi iduọn phọ?

¹⁰ Toḅologhi torobọ iyaạr dị emoọgh maạr oḍighinhom r’okọlt. Abuniin awe dị orọl ghan epẹ Efesọs mem oḅẹl okuron asiạ phọ, uḍighi ghan ni iiḍighi ikarạph aruwaloor. Mem mọ bidị onhaghạn bọ igey phọ, bidị uḍighi ni yaạr omiteom. “Kụ ibadị abudị otuughạ ghan bọ iiḍaạny [mazik] phọ osighẹ yogh rinyạ phọ abidị oru osuughị niạn pạ ogbo aḍita awe phọ.” (Iiḍighi 19:19) Bidị uḍighi ni oomo ipẹ bidị kotue bọ omerenyạn ikarạph aruwaloor. Arinyạ amazik phọ abidị, imhạn ni ikpoki agey. Kuolọ kparipẹ r’aal arinyạ phọ ipẹ phọ obobọ ongọ aani awe,  bidị usuughị niạn. Bidị umoọgh ghụn ogbolomaam oḍighi ilọ eḅeraạn aZihova kụ opuemi onhụ ikpoki phọ arinyạ phọ emhạn bọ.

¹¹ Ika kụ idị yira kotue otuughaạny eḍeenhaan aKristẹn oḅẹl okuron asiạ phọ? Keḍighi ni osụ olhoghi oroḅologhi atorobọ iyaạr dị eḍighi ilọ okọlt. Iphẹn phọ eḅaramaạm ragbạ, sirooghọ obobọ inhọn odọ araraạr dị awe omooghọgh obobọ ilọ rodoghoḍian ghan meghoph oye esighẹ esi ikarạph aruwaloor.—Bạl 1 Korịnt 10:21.

12. Eeghe odọ asipuru kụ edị ewạ mọ puruan mem dị rokaạph ilọ areephegh?

¹² Maạr ghan aaḅeghiọn aphogh reephegh phọ ipẹ nạ kapogh bọ. Puruan loor mọ: ‘Mị rabalạgh ghan ni rinyạ obobọ rakị ghan ni iisoph intanẹt dị rekaạph ghan ilọ okọlt ḍughụm? Kokaạph ika ilọ asuọr, sifim obobọ sividio gem mọ mị rapegh ghan bọ? Areephegh phọ mị rapogh ghan bọ eḅaramaạm ni iiḍighi ikarạph aruwaloor ḍughụm? Eḅaramaạm ni ikpolopiọph dị remoophọgh ghan iḅaạl, ikpolopiọph dị oyil amhạgh aḅeton, obobọ ikarạph aruwaloor ḍughụm? Roḍeenhaan ghan ni simazik, oye dị asighẹ egbạ aghoroghiọm bunhọn, obobọ igurughian idiphọ oopho areephegh ḍughụm?’ Ogbạ agey, k/oomo areephegh dị eḅaramaạm oopho asidum kụ imoọgh maạr oḍighinom r’ikarạph aruwaloor. Mem dị nạ aaḅeghiọn rapogh reephegh ophoghoghom, sopha ghan osaḅạr idị keloghonaạn nyinạ ḍighaạgh oghel araraạr dị aZihova i/ḅeraạn. Okparaghạ “oḍighi ghan igey ghisigh Enaạn r’aweye.” —Iiḍighi 24:16. *

13. Eeghe kụ iyaạr dị ewạ mọ oghel?

¹³ Kel oghaạph ghan ilọ ikarạph aruwaloor.  Idị egbolomaam iphẹn phọ, otuughaạny aani eḍeenhaan phọ aZizọs. (1 Pit. 2:21) Kụ aZizọs agbi bọ oru isiẹn ade phọ, odị alhegheri ni ilọ aSetan ḅilhẹ r’ikarạph aruwaloor phọ. Kuolọ odị o/rolonaạn esi oghaạph ghan ilọ ipẹ ikarạph aruwaloor phọ meḍighi bọ. AZizọs aru oḍighi ogbaanaạn ongọ aZihova, o/ru omheerạ oghaaphanaạn aSetan. Yira kotue ni otuughaạny aani Zizọs eten dị ko/kaaphọgh ghan raraạr dị egbolomaam ikarạph aruwaloor. Kparipẹ ghụn, oḍeenhaan esi ikpo-onhụ mọ “iyaạr dị enighẹ metir ekpom” ayira, ipẹ phọ pọ igey phọ.—Ps. 45:1.

14-15. (a) Eeghe kụ iḍighi kụ i/wạ bọ m’oghiilaan ikarạph aruwaloor? (b) Eeghe kụ iḍeenhaan bọ mọ aZihova rakoph ni we phọ odị?

¹⁴ Ka/kiilaan ikarạph aruwaloor. Ḍio arodon, ikarạph araraạr rimitenaan ghan ni iyira. Ekperenom iiḅaghamị, e/moon, obobọ aḍuugh etue ni iteẹny iyira dị olhoghi u/seere. Kuolọ yira kuu/tughiạn mọ aruwaloor kụ rekọm ghan. ABaibul phọ aḅẹm mọ “amem ḅilhẹ r’araraạr dị ologhi u/seere” ketue ni eteẹny torobọ oye. (Eccl. 9:11) Idị egbolomaam ikarạph aruwaloor, aZihova maḍeenhaan ni mọ odị amoọgh ni iikpọ apu bidị. Esi omaạm, Enaạn o/meera mọ aSetan aghiigh Job. (Job 2:6) Mem mọ aMozis, aZihova aḍeenhaan ni mọ onọ amoọgh ni iikpọ apu we asimazik phọ Izipt. (Ex. 8:18; 9:11) Mem mọ aZihova arolhomị bọ agadạ Zizọs, odị angọ ni nyodị iikpọ ophorogh aSetan r’ikarạph aruwaloor phọ olher isiẹn ade phọ. Moọny amem ghisigh, kosiph ni bidị osuumeeny ooni okasị, dị bidị ko/tue mun oḍighi oye iyaạr.—Ogan. 12:9; 20:2, 3.

¹⁵ Yira omiịn ni ibadị areḍeenhaan mọ aZihova rakoph ni we phọ odị rodon. Tuutughiạn iphẹn phọ: Yira rogbeelom ghan koḅilẹ otughemị igey phọ oomo isiẹn ade phọ. (Mat. 28:19, 20) Esi iduọn phọ, yira royegherọn ghan ikarạph iiḍighi Eru phọ. Kụ eḍighi maạr lọ aSetan katue ni, obọ odị masophoghom oḍighi phọ ayira, kuolọ o/mhạn. Kụ iḍighi kụ i/wạ mọ oghiilaan ikarạph aruwaloor. Yira olhegheri mọ “ariḍien phọ aZihova ekir ri rekitonom oomo phọ isiẹn ade phọ, oḍeenhaan inyaạm odị esi abuphẹ oḍuom bọ nyodị ologhi r’oomo ekpom abidị.” (2 Chron. 16:9) Yira orọl dọl dị ekpẹ oḍuom olhoghi oghị esi aZihova, iiḅaghamị ikarạph aruwaloor ke/kịgh iyaạr esi ayira.

16-17. Ngọ eḍeenhaan ilọ akpọ oḅio phọ rewạ ghan bọ orue okpạr opu ikarạph aruwaloor.

¹⁶ Ewạ ni akpọ oḅio orue oghel ikarạph aruwaloor, ekạr nuụn ekpaariọm mem dị arighirị ḅilhẹ r’asiya ayira dị ruutughianhạm ni iyira igey kụ rukpaariọm iyira. Kuolọ aZihova rasẹph ghan ni buphẹ roḍeenhaan ghan bọ odọ akpọ oḅio phọ opọ. Ooḅeghiọn eḍeenhaan onyọ umarani dị oghol mọ Erika , dị odi ghan epẹ Ghana. Erika amhiigh otuughạ aBaibul phọ mem dị amhạn 21 asiạ. Idiphọ onyanhị oyil aruru, ukpaariọm ghan ni nyodị oḍighom aani iiḍighi aruru phọ, dị eḅaramaạm aạny aani ghan inhạm dị ophighironọm ekiạ ongọ ruru odẹ phọ odị. Kụ mem dị Erika u/meera, eghun otu phọ abidị uḅẹm mọ odị m’aafolomi rumụgh phọ. Kụ mọ arumụgh phọ keliọm bidị r’iiḅaghamhị epul ḅilhẹ r’areezẹgh kirokirọ.

¹⁷ Otọ k’abuọ Erika ukpaariọm ghan ni nyodị odaphạn aani eḍighinhom iyaạr phọ abidị, kuolọ odị o/mheera, kụ iḍighi kụ ophorogh nyodị siphẹ otu phọ. Abuniin abugbaanhaạn ulhọgh ni nyodị otu. Okạr agey, aZihova masephọm Erika emhoom eghun otu—abumor r’abumarani dị oḍighi idiphọ anmụny onhiin. (Mạk 10:29, 30) Ghalhamọ r’iduọn asiya phọ odị u/loghomaạm mun bọ nyodị, oḅilhẹ osuughị raraạr odị, Erika aḅạr ri aZihova, aḍiiny muụm, kụ nyiidiphọ rakọy ghan eten oomo amem mọ. Odị o/ghiilaan ikarạph aruwaloor phọ. Idị egbolomaam otọ k’abidị, Erika aḅẹm mọ, “Mị raaḅereghị ghan ni torobọ aḍio mọ otọ k’ayoor ologhoma aani ḍisẹph r’eereẹgh phọ reḍuạ ghan bọ kemite esi olhegheri aZihova, opọ aḍighi bọ Enaạn ephomoghiạn phọ.”

18. Eeghe aḍisẹph kirokirọ kụ idị yira komoọgh esi oḍuom ghan olhoghi aZihova?

¹⁸ Oomo ayira kụ ko/soman odọ odẹgh ophogh phọ ophọn phọ. Toroboiperolbọ, ewạ mọ oomo ayira oghel ikarạph aruwaloor kụ oḍuom olhoghi aZihova. Yira oḍighi iduọn phọ, pọ yira komoọgh ni ḍisẹph kirokirọ, ḅilhẹ okpạr opu Setan r’okpẹ iikeleghian phọ odị. Ḅilhẹ kẹn, oghiilaan ikarạph aruwaloor ke/tue ikikima iyira ooḅereghị aZihova. Dị enighẹ epelom, kekparamị siya arighirị phọ ayira r’aZihova. Otelhedom mọ aJems agẹ mọ: “isooromi loor anyina engọ Enaạn. Imerenyạn Eru, odị kighiilaan inyina asuma. Iḍuraan etuman Enaạn. Odị kaḍuraan aani ni ituman inyina.”—Jems. 4:7, 8.