1-2. (a) Azubili phọ p’eeghe? (Miịn igbe phọ “ Eeghe Kụ AZubili Phọ Izrạl?”) (b) AZizọs aghaạph ilọ eeghe siphẹ Luk 4:16-18?

INIIN areelhe, role ghan ni eyaạl dị egbatanhaạn mem dị itooghị uw-emhạ phọ obobọ ukueni-anhịr phọ emhạn 50 asiạ. Odọ eyaạl phọ ephẹn phọ emhunhenhiom bọ 50 asiạ phọ rokol ghan mọ, alhạ azubili otooghiạ phọ. Eeni amale azubili phọ ratọl ghan ni emhụ aḍio, wiki, obobọ kẹn etue ni edoọny epu siẹn, kuolọ ibo phọ r’amale phọ resi ghan ni eekunha.

² Yira kooḅeghiọn ilọ aZubili dị anhighẹ apu nyopọ olhe ghan bọ torobọ 50 asiạ epẹ Izrạl iḍiodiidi phọ. AZubili iḍiodiidi phọ angọ ghan etagharạn we phọ Izrạl. Utuạn eeghe kụ ipẹ phọ igbolhomaam bọ iyira ḍio arodon? Loor esi dị alhạ aZubili phọ Izrạl iitughianhạm iyira ilọ imạ iikolhobian etagharạn dị aZihova ruukolhobianhaan iyira, aZizọs aghaạph ni aghol etagharạn phọ epẹ phọ.—Bạl Luk 4:16-18.

3. Odaphạn Leviticus 25:8-12, ika kụ idị awe Izrạl omhooghọm suọ Zubili phọ?

³ Yira kokạr otue onaghanạn ipẹ aZizọs aghaạph bọ ilọ etagharạn phọ, esi ophụr ooḅeghiọn aZubili phọ opọ Enhaạn eekolobianhaan bọ we phọ odị iḍiodi phọ. AZihova aḅenhị we phọ Izrạl mọ: “Nyinha keḍighi lhạ phọ emhunhenhiom bọ 50 lhạ iigbia, kụ egbeelhom etagharạn engọ oomo abuphẹ orugh bọ de phọ. Keḍighi Zubili anyinha, kụ torobọ onyọ anyinha aḅula k’odị ḅilhẹ torobọ onyọ anyinha akeel k’abidị.” (Bạl Leviticus 25:8-12.) Siphẹ emhuoghaạph phọ eten bọ, yira uuḅeghiọn ni ipẹ awe Izrạl phọ omhooghọm ghan bọ suọ Sabạt  awiki awiki phọ. Ika nuụn kụ edị abuọ Izrạl phọ omhooghọm suọ Zubili phọ? Ọ, oḅẹm mọ olọ Izrạl ale omhụgh, kụ ekpaariọm dị aal de odị kụ akpeọm omhụgh phọ. Eteẹny lhạ aZubili phọ, koḅulemhi ni de phọ ongọ. Esi iduọn phọ, oye phọ “kaḅula ni siphẹ ade phọ odị,” bịn anmụny odị momoọgh aani iyaạr olhe erua. Eeni amem, oye dị araraạr ekparạm katue ni abool oniin oọny odị—obobọ loor odị—angọ dọl arebenhẹ okpeọm omhụgh phọ. Lhạ aZubili phọ, ebenhẹ phọ opọ phọ “kakeel li k’abidị.” Kụ iḍighi kụ oye ka/tue bịn aḍighi ebenhẹ dị oḍuomolhoghi u/loonhaan! P’eeghe ogbolhomaam dị aZihova amhoọgh aghị esi awe phọ odị!

4-5. Uḍighi ika kụ emhạn bọ ni maạr otuughạ ilọ aZubili iḍiodi phọ ḍio arodon?

⁴ Oghẹn kụ onhọn asuọ aZubili phọ? AZihova aḅẹm mọ: “R’oniin oye siphẹ igbo phọ anyinha ku/meel ekulhom, idị eḍighi bọ aZihova kakạr ri isẹph inyinha siphẹ ade phọ aZihova Enhaạn phọ anyinha ringọ bọ inyinha idiphọ erua.” (Deut. 15:4) P’eeghe idị egbạgh r’iphẹn remite bọ siẹn aḅirinhi phọ ḍio arodon, abudị omheel eelạ ropogh ghan bọ bịn omheel eelạ, kụ arukulhom mọ ropogh ghan bọ bịn omheel ekulhom!

⁵ Yira u/lo aani eeḍiạn Olhogh phọ aMozis. Iduọn phọ pọ yira u/lo eeḍiạn iikolhobian aZubili iḍiodiidi phọ otanyạn ghan bọ rebenhẹ, owilhenhaạn iimhụgh, ḅilhẹ oḅulhemhi yogh ghan bọ side dị olhe erua. (Rom. 7:4; 10:4; Efẹ. 2:15) Toroboiperolbọ, ariphigh otuạn otuughạ ilọ aZubili phọ edi ni. Eeghe kụ iḍighi? Loor esi dị yira kotue ni okelhọm aani etagharạn obobọ eereẹgh dị kiitughianhạm iyira ilọ ipẹ aZihova aakolhobianaan bọ we phọ Izrạl.

6. Omhạr awe omoghi etagharạn esi eeghe?

⁶ Oomo ayira owạ ni etagharạn loor esi dị yira odi ḍigbagarạ adọl arebenhẹ—esi ikarạph. Idiphọ abuḍighinhom ikarạph, yira rosoman ghan ni ḍikpọ, e”moon, r’aḍuugh. Ibadị romeeraam ghan iphẹn phọ mem dị ophogha atamaḍiki obobọ oghị otu arookonhom. Yira roḅonyonhu ghan kẹn ni kozuan mem lọ yira oḍighi ikarạph. Otelhedom mọ aPọl aḅẹm mọ “ologh ikarạph [dị agir ghan Ioor phọ odị]”  aphaḍị ni nyinọ. Kụ aḅarạm mọ: “Pọ eeghe aagiạ dị mị aḍigh. Anhiạn kụ kuphẹI bọ imị amiteom siẹn aIoor phọ aḍiẹn phọ mirorori bọ imị rekiọm ḍuugh?”—Rom. 7:23, 24.

7. Aizaya aghaạph eeghe ilọ etagharạn?

⁷ Ologhi ayira aḅaạl li esi iduọn Enhaạn mamiteom bọ eten ophẹl ayira, obobọ otagharạn ayira osighẹ esi ikarạph. AZizọs kụ eten apelieẹny phọ opọ phọ. Siphẹ okuron asiạ phọ amhunhenhiom bọ ophaanyạ, kụ aZizọs agbi bọ oru isiẹn ade phọ, oyil phọ Aizaya aghaạph ni ilọ egbogh etagharạn dị retu ghisigh. Etagharạn phọ epẹ phọ keḍighi raraạr dị epu Zubili awe phọ Izrạl. Odị agẹ mọ: “Uwaloor aZihova Uw-emhoọgh Itooghị phọ odi r’amhị, loor esi dị aZihova usagharạn imhị elo ogbeelhom iiḅi iinhaghạn oḅenhị abuphoonheẹn phọ. Odị urom imhị oru olhọgh omeremhị abuphẹ arokpom mọ meḅonyonhu bọ ezuan, r’ogbeelhom etagharạn ongọ abuọ ikoli phọ.” (Isa. 61:1) Imiịn phọ ipẹ phọ rekaạph ghan ilọ anhiạn?

8. Imiịn etagharạn phọ Aizaya imhunhughan esi anhiạn?

⁸ Imiịn phọ iphẹn emhạn bọ ni maạr iboom ilọ etagharạn phọ, imhiigh omhunhughan mem mọ aZizọs amhiigh bọ rukumuan phọ odị. Mem mọ aZizọs aḍigh bọ oboghotu phọ arọl bọ epẹ emhạ phọ abidị Nazarẹt, odị aạl li imiịn phọ Aizaya aḅenhị Zu phọ ookpomhoghan bọ siphẹ phọ. AZizọs aạl ghan ilọ aloor odị mọ: “Uwaloor Omoọgh-we phọ odianaan ni r’amị, idị eḍighi bọ odị mumạ imị osighẹ ooḅi oghaạph oruom arukulom mọ. Odị murom imị oghị oghaạph oḅenị abuọ ikoli phọ mọ mosereghi bidị, r’ongọ omiịn eten buọ ikpom ariḍien phọ, r’osereghi abuphẹ ozerọm bọ, r’ogbeel mọ ḍiẹn kụ alhạ phọ Omoọgh-we phọ kangọ bọ we ḍisẹph phọ.” (Luk 4:16-19) AZizọs amhunhenhi ika imiịn phọ iphẹn phọ?

9. Ibadị awe mem mọ aZizọs uḍuom olhoghi mọ aZizọs kangọ bidị eeghe odọ etagharạn?

⁹ Etagharạn phọ obobọ eereẹgh phọ Aizaya aghaạph bọ kụ aZizọs aạl bọ amiteom, iphụr emhiigh siphẹ oḅẹl okuron asiạ phọ. Iphẹn phọ etu ni inẹ loor esi dị aZizọs aḅẹm mọ: “Arodon phọ kụ edị oghaạph iigbia phọ ophọn maru inẹ.” (Luk 4:21) Ibadị abudị onhaghạn ibạl phọ aZizọs ugon ghan omhiịn onmia siphẹ itooghị phọ, obọ etagharạn bidị esighẹ ḍighaạgh itooghị aRom mọ. Eeni bidị umhoọgh aani iitughiạn iyạl awe phọ oḅẹm bọ mọ: “Kụ obọ yoor uḍuom ni ologhi mọ odị kụ kaḍighi bọ nyopọ katagharạn bọ weye Izrạl.” (Luk 24:13, 21) Kuolọ yira olegheri ni mọ aZizọs o/kpaariọm budaphạm mọ odị  ogbagharạn igbagarạ itooghị aRom mọ. Kparipẹ ghụn odị aḅenhị bidị mọ, “Isogh iIọ aSiza engọ Siza.” (Mat. 22:21) Ika kụ idị aZizọs angọ etagharạn we phọ mem mọ amuphẹ phọ?

10. AZizọs atagharạn we phọ asighẹ esi eeghe?

¹⁰ Oọny phọ Enhaạn aru ongọ awe iyạl odọ etagharạn obobọ eereẹgh. Eḅẹl phọ, aZizọs atagharạn we asighẹ esi itughemhị abuḍiemhiom aruukụ iiḅereghị phọ eḍighi bọ dool engọ we phọ. Ibadị awe aZu phọ orọl bọ mem mọ amuphẹ phọ urọl dọl arebenhẹ eeḍiạn iḍighinhom araraạr dị i/ḍighi ilọ k’Enhaạn r’itughemhị okpẹ kirokirọ. (Mat. 5:31-37; 15:1-11) Buphẹ oghophora bọ mọ bunọ rologhonhaạn we ḍighaạgh olhegheri Enhaạn, ughịgh ghụn we ikpom ariḍien. Esi oghel aMesaya phọ r’itugemhị phọ odị, bidị urolhọm ni e/miịn eten r’ikarạph phọ abidị. (Jọn 9:1, 14-16, 35-41) Imạ eḍeenhaan phọ odị ḅilhẹ r’igey phọ odị itagharạn ni buphoonheẹn phọ esighẹ esi itughemhị okpẹ.—Mạk 1:22; 2:23–3:5.

11. Eghẹn kụ eten dị emhunhenhion iyạl dị aZizọs amiteom etagharạn?

¹¹ Omhunhenhiom iyạl, aZizọs matagharạn we asighẹ esi oḍighi arebenhẹ ikarạph phọ Adạm. ALoor esi ekiạ phọ aZizọs kụ edị Enhaạn kesạr ebilhenhaạn ikarạph abuphẹ omhoọgh bọ omheeraam oghị esi etagharạn phọ Odị. (Hib. 10:12-18) AZizọs aḅẹm mọ: “Eḍighi iyaạr dị Oọny phọ kụ aḍighi dị nyina ekpetenaan, pọ nyina kekaraghị ni ekpetenaan.” (Jọn 8:36) Etagharạn phọ epẹ phọ kụ imhạn maạr epu Zubili awe phọ Izrạl! Esi omaạm, oye dị otagharạn mem aZubili phọ, aḅilhẹ ghan ni aḍighi ebenhẹ, kụ eeni aḍighi ebenhẹ bịn amughom.

12. Abuọ anhiạn kụ abuḅẹl dị omhooghọm suọ etagharạn phọ aZizọs agbeelhom bọ?

¹² Ḍio aPentikọs 33 C.E. phọ, aZihova asagharạn uwaloor phọ odị butelhedom mọ r’abunhọn anmariịr r’alhephiri dị okpẹ oḍuom olhoghi. AZihova agho bidị idiphọ anmụny odị, p’idị oḅerion bidị oghị otooghị r’aZizọs epẹ k’akẹ. (Rom. 8:2, 15-17) Buẹn kụ abuḅẹl dị omhooghọm suọ etagharạn phọ aZizọs agbeelhom bọ siphẹ obughotu phọ epẹ Nazarẹt. Anmariịr r’alhephiri phọ abuẹn phọ u/lo mun dọl arebenhẹ esi itughemhị okpẹ phọ r’iḍighinhom araraạr abuḍiemhiom aruukụ iiḅereghị abuọ aZu phọ i/ḅọph bọ r’ekpo onhụ phọ Enhaạn. Enhaạn aḅilhẹ kẹn asighẹ mọ motagharạn bidị osighẹ esi ikarạph phọ rekọm ghan bọ ḍuugh. AZubili phọ ophọn omaaniọm bọ, amhiighom bọ r’abumatuạn phọ aKraist osagharạn bọ uwaloor phọ lhạ phọ 33 C.E., kakunughian eekunha Itooghị Oonịr Asiạ phọ aZizọs. Tutụ k’amem mọ amuphẹ phọ, eeghe igey araraạr kụ kemite?

13-14. Epel Kristẹn phọ osagharạn bọ uwaloor phọ, abuanhiạn kụ komooghọm aani suọ etagharạn phọ aZizọs agbeelhom bọ?

¹³ Ḍio arodon, ariisi erubal awe siẹn oomo areelhe phọ moḍighi “inọn iyooI” phọ aZizọs. (Jọn 10:16) Enhaạn o/saḅạr aani bidị oghị otooghị r’aZizọs epẹ k’akẹ. Kparipẹ ghụn, aBaibul phọ aḅẹm mọ bidị omoọgh oḍuomolhoghi orọl isiẹn ade phọ k’agee-pọ. Pọ kụ oḍuom olhoghi anạ ḍughụm?

¹⁴ Nyiidiphọ bịn nạ rakelhọm ni iniin aḍisẹph dị buphẹ osagharạn bọ uwaloor phọ rokelhọm. Loor omheeraam mọ nạ amhoọgh bọ aghị esi ekiạ phọ aZizọs, nạ katue ni alọm Enhaạn osạr owilhenhaạn ikarạph. Iphẹn phọ keḍighi idị nạ kamoọgh ḍigey aḍimheerạ r’Enhaạn r’ooruẹn olhoghi dị asererẹ. (Efẹ. 1:7; Ogan. 7:14, 15) Tuutughiạn kẹn ḍisẹph kirokirọ phọ nạ rakelhọm bọ esi iduọn m’otagharạn bọ nyinhạ osighẹ esi itughemhị okpẹ. AZizọs aḅẹm mọ: “Nyina kelegheri ni ipẹ eru bọ igey phọ, kụ etuạn igey phọ ekpetenaan.” (Jọn 8:32) P’eeghe ibo omhoọgh etagharạn dị elheeny k’ipẹ k’ipẹ!

15. Eeghe etagharạn r’aḍisẹph kirokirọ kụ edị yira kotue ogon epẹ ghisigh?

¹⁵ Gon ni omhiịn egbogh etagharạn dị retu ghisigh. Moọny amem ghisigh, aZizọs kapiemhi ni ikarạph aruukụ iiḅereghị r’itooghị omhạr awe. Enhaạn k’akoph ni “siadạm awe” phọ abuẹn rokumu bọ nyodị, kụ angọ bidị  eepoogh oghelhọm aḍisẹph kirokirọ de dị moḍighi paradais. (Ogan. 7:9, 14) Koḅerion ni ogbogh opol awe ongọ ghuḍum, kụ otagharạn bidị osighẹ esi e/moon, aḍikpọ r’aḍuugh.—Iiḍighi 24:15.

16. Eghẹn egbogh etagharạn kụ edị omhạr awe komoọgh?

¹⁶ Mem Itooghị Oonịr Asiạ phọ, aZizọs r’abuphẹ r’odị kotooghị bọ k’oḅọph ni kụ oḍighi idị awe komunughan ḅilhẹ omoọgh imạ asiya r’Enhaạn. Amem otagharạn oḅilhẹ ooḅulhemhi phọ ophọn phọ ketọl idiphọ aZubili Izrạl phọ. Esi iduọn phọ, oomo abuphẹ oḅạr bọ okumu aZihova, koḅilhẹ ni omunughan, ḅilhẹ otagharạn osighẹ esi ikarạph.

17. Isaiah 65:21-23 ekaạph eeghe ilọ adọl awe phọ Enhaạn epẹ ghisigh? (Miịn afoto oḅẹl opoḍi phọ.)

¹⁷ Imiịn dị eghaạph ipẹ aghuḍum katọl bọ siẹn ade phọ ghisigh, edi siphẹ Isaiah 65:21-23. (Bạl.) Oye ka/tọl ghan mun dị iyaạr oḍighi u/moọgh. Kparipẹ ghụn, aBaibul phọ aḍeenhaan mọ mem mọ opọ phọ, awe phọ Enhaạn koḍighi ghan iiḍighi dị emhoọgh maạr oḍighinhom, ḅilhẹ eḍighi ilọ ogbaanyạn. Mem dị itooghị Oonịr Asiạ phọ mesi eekunha, yira kokuphom ni owol mọ “oomo araraạr phọ oIhẹm bọ siphẹ adọI arebenẹ phọ bịn ko/mugh mun oḅọr, kụ bidị opin aani bin eegu phọ [Enhaạn] idiphọ anmụny odị dị mokpetenaan.”—Rom. 8:21.

18. Eeghe kụ iḍighi kụ yira oḍuom bọ olhoghi mọ imạ rikori ni iyira ghisigh?

¹⁸ Idiphọ aZihova aakolhobianhaan bọ we phọ Izrạl mem arukumuan r’amem ophooghiạn, kụ edị odị maakolhobianhaan aani we phọ odị siphẹ Itooghị Oonịr Asiạ Phọ AKraist retu bọ. Yira komoọgh ghan ni mem ooseeny Enhaạn. Emạn ni maạr ooseeny Enhaạn eḍighi maạr dị yira rowạ omhoọgh oḅaạl olhoghi ḍio arodon, esi iduọn phọ amem ooseenyom Enhaạn ketọl li siphẹ omhoom aḅirinhi phọ. Ii, yira omoọgh ni ephigh otuạn omhoọgh oḅaạl olhoghi loor esi igey arukumuan phọ r’iiseeny Enhaạn phọ yira rogon bọ mem Itooghị Oonhịr Asiạ Phọ aKraist.