1. Ibadị awe osighẹ ika rukumuan?

IBADỊ awe osighẹ ika rukumuan ekpisi anyinha? Ibadị areelhe, amem r’inyaạm dị rolọgh ghan esi arukumuan epel idị merọl ghan. Ibadị amem, awe dị rolọgh ghan muboom amem siphẹ arukumuan phọ abidị ro/moọgh ghan mem ophooghian, mem orọl r’eghunotu abidị, obobọ mem okuamhị otuughạ ilọ aZihova. (Eccl. 2:23) Ḍierị phọ aḍighaạgh phọ, abunhiin awe ro/wạ ghan okumuan, bidị rowaaghị ghan ghụn egbaạm.—Prov. 26:13, 14.

2-3. AZihova r’aZizọs opighi eeghe eḍeenhaan, mem dị rokaạph ilọ arukumuan?

² Ooḅeghiọn ophogh eten dị aZihova r’aZizọs osighẹ rukumuan, dị egbạgh r’eten phọ epẹ aḅirinhi phọ. Yira olegheri ni mọ arukumuan eḅeeraạn iikiạ aZihova. AZizọs aghaạph ni ipẹ phọ aagholhomhi, mem dị aḅẹm mọ: “Odẹ phọ amị ra/pooghian ghan oḍighi, kụ mị raḍighi aani ghan bọ.” (Jọn 5:17) Tuutughiạn ilọ iboom arukumuan phọ aZihova akumuan bọ, mem mọ odị alhẹm bọ ruukpaạny phọ ko/tue bọ ogbi omunhenhi, raanhaạn phọ ḅilhẹ r’okuaḍio phọ. Yira oḅilhẹ kẹn ni omiịn eḍeenhaan oḍighi aḍighaạgh phọ Enhaạn esi imạ olhẹm mọ odị siẹn ade phọ. Omoọr suọr phọ aḅẹm mọ: “P’eeghe idị iiḍighi phọ anạ ebụgh, Sey Zihova! Eten osụ olhoghi kụ edị nạ alhẹm oomo phọ idị. Ade phọ emuza r’araraạr phọ nạ alhẹm bọ.”—Ps. 104:24.

³ AZizọs atuughaạny Odẹ phọ odị. Odị alhoghonhaạn ni ḍighaạgh mem mọ Enhaạn “alhẹm bọ sikẹ phọ.” Odị arọl li r’aZihova “idiphọ ogbogh uwoḍighi.” (Prov. 8:27-31) Onyebeel roten, mem mọ aZizọs aru bọ siẹn ade phọ, odị akumuan ni imạ arukumuan. Odị aḅẹm mọ arukumuan eḍighi eḍien esi onọ, kụ arukumuan phọ odị ikạr ri eḍeenhaan mọ Enhaạn kụ irom nyodị.—Jọn 4:34; 5:36; 14:10.

4. Eeghe kụ edị yira otuughạ ḍighaạgh aZihova r’aZizọs ilọ ophooghian?

 ⁴ Eten phọ aZihova r’aZizọs rokumuan ghan bọ reḍeenhaan ghan mọ yira ku/pooghian ghan ḍughụm? Eeye. Arukumuan re/pẹr ghan aZihova, esi iduọn phọ odị o/moghi ophooghian. ABaibul phọ aḅẹm mọ, mem mọ aZihova alhẹm bọ sikẹ phọ r’ade phọ, “odị aphooghian ni aamhanhamhi loor.” (Ex. 31:17) Toroboiperolbọ, ipẹ phọ remạ ghan mọ aZihova asophe ni olhẹm araraạr, kụ amhoọgh ogbaanyạn esi araraạr phọ dị malhẹm bọ. Ghalhamọ r’iduọn aZizọs akumuan bọ ni iboom mem mọ odị arọl bọ siẹn ade phọ, odị amiteom ghan ni mem aphooghian aḅilhẹ alhe eḍien r’arighirị odị.—Mat. 14:13; Luk 7:34.

5. Eeghe kụ rekparanhaạn ghan ibadị awe Enhaạn oḍighi?

⁵ ABaibul phọ akpaariọm we phọ Enhaạn mọ okumuan ghan. Arebenhẹ phọ odị koḍighi we dị kokumuan ghan kparipẹ rogbogholeẹr ghan. (Prov. 15:19) Eeni nạ amoọgh ni oḍighi dị nạ raḍighi ghan omhoọgh iyaạr ophoghom eghunotu anạ. Oomo abumatuạn Enhaạn omoọgh kẹn oḍighi ogbeelhom iiḅi iinhaghạn phọ. Kụ anyụ isiẹn phọ, ewạ ni dị nạ kamiteom ghan mem dị ekasiạn ophooghian. Eeni amem reḍighi ghan ni ipaanhaạn oolemhi amem arukumuan phọ anạ, mem omite epẹ erugh phọ, r’amem ophooghian ḍughụm? Ika kụ idị yira kotue bọ olegheri onhụ amem dị ekasiạn okumuanam arukumuan r’onhụ amem dị ekasiạn ophooghian?

6. Ika kụ idị aḍinyạ phọ aMạk 6:30-34 eḍeenhaan mọ aZizọs amhoọgh ni ephoghom dị eeleeny aghị esi arukumuan r’ophooghian?

⁶ Ewạ ni dị yira komoọgh ephoghom dị eeleeny okị esi arukumuan. Enhaạn iphum ni Uw-emhạ phọ Solomon ogẹ mọ: “Torobọ iyaạr emoọgh ni mem muọ odị.” Odị aghaạph ilọ amem ozụph iizuphạ, mem olhọgh otu, mem emoghi, mem areẹgh, mem iḅạ, r’inhọn odọ iiḍighi. (Eccl. 3:1-8) Eten dị eegholhaan, iyạl araraạr dị emhạn maạr siẹn aghuḍum mọ ayira pọ, arukumuan r’ophooghian. AZizọs amhoọgh ephoghom dị eeleeny aghị esi arukumuan r’ophooghian. Eniin amem dị abutelhedom mọ oghị ogbeelhom iiḅi iinhaghạn phọ origheel kụ asiloor medugh, ḅilhẹ “u/moọgh r’eepoogh ole eḍien”, ughị ni oteẹny Zizọs. Kụ aZizọs aḅenhị bidị mọ: “ltu owilẹ we phọ oghị ekpisi dị enamian ophooghian enụm amem!” (Bạl Mạk 6:30-34.) Ghalhamọ r’iduọn odị r’abutelhedom mọ odị u/moọgh bọ ni mem ophooghian ipẹ eḅeeraạn bọ bidị, aZizọs alhegheri ni mọ ewạ ni ophooghian.

7. Ooḅeghiọn ipẹ olhogh phọ aghaạph bọ ilọ Aḍio Ophooghian phọ kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh oḍighi ika?

⁷ Eeni amem, ekạr ri rewạ ghan dị yira kopooghian aani obobọ onme edeọm arukumuan ayira. Yira kotue ni omiịn iphẹn phọ esi iikolhobian dị Enhaạn eekolhobianhaan we iḍiodiidi phọ odị—aḍio ophooghian awiki awiki phọ. Obọ yira u/lo aani eeḍiạn Olhogh phọ aMozis, kuolọ yira kotue ni omooghọm suọ, esi ooḅeghiọn ophogh idị olhogh phọ aghaạph ilọ Aḍio Ophooghian phọ. Iphẹn yira kotuughạ bọ kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh ooḅeghiọn ophogh ephoghom mọ ayira ilọ arukumuan r’ophooghian.

8. Odaphạn Exodus 31:12-15, aSabạt phọ aḍighi ghan eeghe aḍio?

⁸ Ekpo onhụ phọ Enhaạn iḅẹm mọ, Enhaạn rolhẹm olhẹm mọ odị esi “odiiny” aḍughul otu, odị asophe ni rukumuan phọ odị siẹn ade phọ. (Gen. 2:2) Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, arukumuan eḅeeraạn ni aZihova, kụ esi inhọn odọ areten, odị “ra/pooghian ghan oḍighi.” (Jọn 5:17) AZihova amiteom iikolhobian phọ iphẹn phọ obọ anmụny phọ Izrạl ophooghian aani ghan ḍughul otu phọ emhunhenhiom bọ oḍual phọ, idiphọ odị aphooghian bọ. Enhaạn iḅẹm mọ Aḍio Ophooghian phọ eḍighi elhegh igbo odị r’awe phọ Izrạl. Iḍighi ghan ḍio “ophooghian esi oomo iiḍighi . . . , iyaạr iigbia esi aZihova.” (Bạl Exodus 31:12-15.) Ugbiemhi  ni torobọ oye, ibạm anmụny, rebenhẹ, r’inhạm olhoghotu okumuan arukumuan Ḍio Ophooghian phọ. (Ex. 20:10) Ingọ ghan we eepoogh otuughạ ilọ aZihova.

9. Eghẹn ephoghom dị ii/leeny ilọ Aḍio Ophooghian phọ kụ edị awe amem mọ aZizọs, omhoọgh?

⁹ Aḍio Ophooghian phọ iḍighi ni imạ esi awe phọ Enhaạn; kuolọ, abuḍiemhiom aruukụ iiḅereghị phọ orọl bọ mem mọ aZizọs, udoghoḍi iilhogh bịn okparamhị. Bidị uḅẹm mọ okụ eemuma ḅilhẹ r’ookonom oye ḍio ophooghian eḍighi ni olhogh. (Mạk 2:23-27; 3:2-5) Kuolọ aZizọs aagholhomhi ni aḅenhị buphẹ olhẹr bọ rurụ ongọ nyodị mọ aḍiitughiạn phọ aḍiphẹ phọ i/ḅọph r’ipẹ Enhaạn.

10. Odaphạn ipẹ ogẹ bọ Matiu 12:9-12, eeghe iyaạr kụ edị yira otuughạ ilọ eten phọ epẹ aZizọs asighẹ bọ Ḍio Ophooghian phọ?

¹⁰ AZizọs r’abutelhedom mọ odị oḍighi bọ buọ aJu phọ, udaphạn ghan ni Ḍio Ophooghian phọ, loor esi dị bidị urọl aani ni eeḍiạn Olhogh phọ aMozis. * Kuolọ, aZizọs aḍighi ni aḍeenhaan esi ikpo onhụ r’iiḍighi, mọ i/beeph oḍighi iiḅi Ḍio Ophooghian phọ. Odị agbononomi ni aḅẹm mọ: “oIogh phọ ameeraam ni mọ yira oḍighi ghan ni oye iiḅi ḍio ophooghian phọ.” (Bạl Matiu 12:9-12.) Odị o/mhiịn oḍighi iiḅi r’olhoghonhaạn awe ḍighaạgh idiphọ okạ olhogh Aḍio Ophooghian phọ. Iḍighinhom araraạr phọ aZizọs igananami ni ekpanhạ iyaạr phọ otụ bọ kụ olhọgh olhogh Aḍio Ophooghian phọ. Aḍio Ophooghian phọ ingọ ghan we phọ Enhaạn eepoogh osighẹ aḍio phọ ooseenyom aZihova. Uukonhom Zizọs eghunotu dị osighẹ ghan ḍio ophooghian phọ oosenyom aZihova. Yira umhiịn ipẹ phọ esi ipẹ yira  aạl bọ ilọ aZizọs, mem mọ odị odi bọ ni siphẹ ekạr emhạ phọ odị Nazerẹt: “Esi eḍighinom iyaạr phọ [aZizọs], odị aghị ni aḍigh obughotu phọ, kụ ameerạ aạl aḍinyạ iigbia phọ.”—Luk 4:15-19.

11. Eeghe emạ eḍeenhaan kụ edị aZizọs adaphạn, idị egbolhomaam rukumuan?

¹¹ AJosẹf atughemhị ni Zizọs ephoghom Enhaạn ilọ arukumuan esi otughemhị aani odị oḍighi okạ amakạ phọ. (Mat. 13:55, 56) Ḅilhẹ kẹn eeni aZizọs amhiịn ghan ni dị aJosẹf alhọgh ghan mem okumuan omiteom iyaạr olhe ongọ eboom eghunotu phọ odị. Edụgh iikiạ onhaghạn dị aZizọs aḅenhị butelhedom mọ odị mọ: “Oye arukumuan ra/keel ghan oopho.” (Luk 10:7) Okạr agey, aZizọs akumuan ghan iikparạ arukumuan.

12. Ighẹn ariisi aBaibul kụ iḍeenhaan eten phọ aPọl asighẹ bọ rukumuan?

¹² Otelhedom mọ aPọl akumuan aani ghan kẹn ni. Okpanạ oḍighi odị aḍighi ongọ ogbaanhaạn ilọ aḍien phọ aZizọs r’itughemhị phọ odị. Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, aPọl akumuan ghan ni olhoghonhaạn aḍighaạgh loor odị. Awe aTesalonikạ phọ ulhọgh ni elhegh mọ odị “[akumuan] ghan ni r’okpạr aIoor ḍughuI r’ootaany, obọ oḍighi ikpoki kasoroghuom ghan bọ” we phọ. (2 Tẹs. 3:8; Iiḍighi 20:34, 35) Eeni aPọl aghaạph ghan ilọ oḍighi phọ odị idiphọ oye dị rakolọgh ghan rukpe odoghoḍiom arogbogo. Mem dị odị arọl ghan epẹ Korịnt, odị arolhạn ghan r’Akuilạ r’aPrisiliạ “idị eḍighi bọ odị r’abidị oḅọph oniin oḍighi okoIọgh ghan arukpe ologhoḍiọm arugbogo.” Mọ aPọl akumuan ghan “ḍughuI r’ootaany” pọ re/mạ ghan mọ odị o/mhoọgh ghan mem ophooghian. Odị aphooghian ghan ni siphẹ oḍighi okolhọgh arogbogo phọ, Ḍio Ophooghian phọ. Aḍio phọ aḍiphẹ phọ ingọ ghan nyodị eepoogh oḍighi ghan ogbaanhaạn ongọ awe aJu phọ, idị eḍighi bọ aJu phọ u/kumuan aani ghan rukumuan Ḍio Ophooghian phọ.—Iiḍighi 13:14-16, 42-44; 16:13; 18:1-4.

13. Yira otuughạ eeghe esi eḍeenhaan phọ aPọl?

¹³ Otelhedom mọ aPọl uphighinhaan ni iyira emạ eḍeenhaan. Ghalhamọ r’iduọn odị akumuan ghan bọ ni omhoọgh iyaạr olhe, odị agbor ghan ni aphinom aani bin “ooḅi oghaạph phọ [Enhaạn].” (Rom. 15:16; 2 Kọr. 11:23) Odị akpaariọm buerị phọ abumor phọ oḍighi aani igini phọ. Pọ kụ iyaạr phọ yira kotue bọ ni oḅẹm mọ, Akuilạ r’aPriska ḅilhẹ r’aPọl uḍighi we dị “oḅọph . . oḍighi ghan oḍighi phọ [aZizọs] Kraist.” (Rom. 12:11; 16:3) APọl akpaariọm we aKorịnt phọ mọ “Isighẹ oomo inyaạm mọ anyina eḍighinom engọ Omoọgh-we phọ.” (1 Kọr. 15:58; 2 Kọr. 9:8) AZihova aḅilhẹ kẹn ni aphum otelhedom mọ Pọl ogẹ mọ: “Oye Iọ ra/ḍighi ghan, ku/Ie ghan.”—2 Tẹs. 3:10.

14. Ikpo onhụ phọ aZizọs ogẹ bọ siphẹ Jọn 14:12 remạ ghan eeghe?

¹⁴ Oḍighi dị amhạn maạr apelheghiom siẹn asiḍio eekunha phọ pọ ogbeelhom iiḅi iinhaghạn phọ r’oḍighi awe bumatuạn. Okạr oghaạph, aZizọs bịn aḅẹm ni mọ abumatuạn phọ odị koḍighi ni oḍighi dị apu nyophọ odị! (Bạl Jọn 14:12.) Siẹn phọ odị ra/ḅẹm ghan mọ yira koḍighi aani iiḍaạny kirokirọ phọ dị aḍighiyogh bọ. Kparipẹ ghụn raḅẹm ghan mọ abumatuạn phọ odị kogbeelhom iiḅi iinhaghạn phọ oḅilhẹ otughemhị we, rikpisi dị ekelhọgh epu ipẹ dị aghiighị bọ, oḅilhẹ oteẹny ibadị awe ḅilhẹ oḍighi eedoọny amem oḍighi phọ.

15. Ighẹn asipuru kụ ikpẹ dị yira kopuruan loor, kụ eeghe kụ iḍighi?

¹⁵ Eḍighi maạr dị nạ amhoọgh oḍighi dị nạ raḍighi aani ghan owaạm iyaạr olhe, pọ puruan loor anạ sipuru phọ iphẹn: ‘Ulhegheriom ni imhị epẹ otu oḍighi phọ amhị idiphọ oye arukumuan ḍughụm? Mị ranuụn ghan ni kaḍighi oḍighi phọ amhị amhadạn odaphạn ipẹ inyaạm mọ amhị esi bọ ḍughụm?’ Eḍighi maạr dị ophagharanhaạn anạ aḍighi ii, opọ asighẹ bọ nyinhạ oḍighi phọ kaḍuom ni nyinhạ olhoghi. Keḍighi kẹn idị abuọ otu oḍighi phọ anạ kowạ olher arurụ ongọ adom iiḅi iinhaghạn phọ. Kokaạph aani ika ilọ oḍighi iphelhegbeel phọ? Ewạ mọ puruan loor anạ sipuru phọ iphẹn: ‘ulhegheriom ni imhị idiphọ oye dị ra/gbogholeẹr ghan siphẹ oḍighi iphelhegbeel phọ ḍughụm? Mị ramaạr ghan ni kaakolhobian  eḅẹl eghị phọ ḍughụm? Mị ratuụgh ghan ni mem mọ mị aguan bọ kaḅulha oghị ophogh awe dị oḍeenhaan ḍiḅeeraạn ḍughụm? Mị ragbor ghan ni kaphinomaam aani bin reten kirokirọ osighẹ ogbeelhom iiḅi iinhaghạn phọ ḍughụm?’ Eḍighi maạr dị ophagharanhaạn phọ anạ aḍighi ii, pọ nạ kamoọgh ni ibo siphẹ oḍighi iphelhegbeel phọ.

16. Eeghe ogbaranhaạn kụ odi, esi eten phọ aZizọs r’abutelhedom mọ odị osighẹ bọ ophooghian r’ipẹ ibadị awe osighẹ bọ ḍio arodon?

¹⁶ AZizọs alhegheri ni mọ eeni amem rewạ ghan ni mọ abutelhedom mọ odị ophooghian aani. Toroboiperolbọ, ibadị awe mem mọ amuphẹ phọ r’isiẹn amem mọ ayira okịgh aani oolhạ phọ aZizọs aghaạph bọ aghol siphẹ oghaạph omaaniọm mọ odị. Oye phọ aakelheghian ni loor kụ aḅẹm ghan mọ: “Tọl aphooghian, ale, aphughọl amoọgh ibo!” (Luk 12:19; 2 Tim. 3:4) Odị akpasị oomo aghuḍum mọ odị esi ophooghian r’eedughạ. Dị egbạgh r’iphẹn phọ, aZizọs r’abutelhedom mọ odị u/sighẹ ghuḍum mọ abidị u/kpasị esi eedughạ.

17. Ika kụ idị yira rosighẹ ghan siḍio ophooghian epẹ aruutu iiḍighi phọ ayira koḍighinhom?

¹⁷ Ḍio arodon, yira rokparaghạ ghan otuughaạny aani aZizọs, esi osighẹ aani ghan amem ophooghian ayira epẹ otu oḍighi phọ, oghị ogbeelhom iiḅi iinhaghạn phọ ḅilhẹ r’oghị ghan ituughạ. Okạr oghaạph, esi ayira, oḍighi iphelhegbeel phọ r’oghị ghan ituughạ emhạn ni maạr iboom, kụ yira rolọgh ghan ni ikuph dị emhanhạm omhiịn mọ yira opinom aani ni bin. (Hib. 10:24, 25) Ghalhamọ r’amem dị yira oghị enhọn ekpisi, yira ropamanhạm ghan ni eḍighinhom iyaạr phọ ayira idị egbolhomaam oghị aani ghan ituughạ etigheri ekpisi phọ yira odi bọ, ḅilhẹ yira rokparaghạ ghan ni oghaạph adom aBaibul phọ oḅenhị abuphẹ yira ozuan bọ.—2 Tim. 4:2.

18. Eeghe kụ edị Uw-emhạ phọ ayira aZizọs Kraist rawạ mọ yira oḍighi?

¹⁸ P’eeghe idị olhoghi ayira aḅaạl iduọn Uw-emhạ phọ ayira Zizọs Kraist iyira u/leti bọ ḍiboom adool, ḅilhẹ mulhoghonhaạn bọ iyira ḍighaạgh omhoọgh ephoghom dị eeleeny oghị esi arukumuan r’ophooghian! (Hib. 4:15) Odị rawạ ghan ni mophooghian ghan obọ yira omhooghạ loor. Odị aḅilhẹ kẹn ni rawạ mọ yira olhọgh inyaạm okumuan obọ yira omhoọgh iyaạr olhe, ḅilhẹ yira omhoọgh mem ophinom aani abin oḍighi iphelhegbeel phọ raamhanhamhi ghan bọ oye. Siphẹ ephedị phọ emhuoghaạph phọ, yira kooḅeghiọn omiịn oḍighi phọ aZizọs raḍighi bọ, otagharạn ayira osighẹ esi ikarạph.