1. Ika kụ idị yira kotue omoọgh mem r’aZihova?

RIḄERAẠN ghan iyira orolhạn r’abuẹn yira ophomhoghiạn bọ. Iyaạr i/lo dị edụgh eeleeny esi olom r’anhịr mem dị bidị orọl ude ogbạl adulhe. Reḅeraạn ghan ni iḍoọgh orọl igbo arighirị abidị. Kụ oomo ayira rokelhọm ghan ni ooḅughonhaan r’abumor ph’ayira. Toroboiperolbọ, yira opomhoghiạn omhoọgh amem oḅaanhaạn aZihova opuemhi inhọn. Yira kotue ni oḍighi iduọn phọ esi iiḅereghị, aạl ghan Ekpo Onhụ phọ odị, ḅilhẹ r’ogbiran ghan ilọ arigbiom mọ r’imạ araagharạ phọ odị. Amem mọ yira romoọgh ghan bọ r’aZihova ekạr kụ emạn maạr!—Ps. 139:17.

2. Ighẹn ipaanhaạn kụ edị yira osoman?

² Ii, yira rokelhọm ghan ni omhoọgh amem r’aZihova, kuolọ ipaanhaạn retọl ghan ni. Eepoogh iyira r’i/rọl ghan, kụ ketue ni eḍighi idị yira ko/moọgh mem dị oseere ilọ araraạr aruwaloor. Owạ kụ olhe, adool eghunotu, ḅilhẹ r’inhọn ikpanhạ araraạr resighẹ ghan ni muboom amem ayira dị tutụ eeni yira kologhoma mọ eepoogh i/lo ooḅereghị, otuughạ, ḅilhẹ r’ogbirima.

3. Eghẹn enhon iyaạr kụ ketue ele mem mọ ayira?

³ Enhọn iyaạr edi ni dị rele aani ghan mem mọ ayira. Yira u/gona loor, yira otue ni osighẹ mem dị yira muḍuraan otuman aZihova bịn oḍighinhom raraạr dị obọ i/beeph ni. Esi omaạm, oghaạph ilọ ozaamhiạn aloor. Oomo ayira rokelhọm ghan ni mem dị yira omhoọgh mem ozaamhiạn aloor. Kuolọ ozaamhiạn aloor dị amhoon ni katue ni ale muboom amem ayira, bịn amem osighẹ ooseenyom aZihova ke/bụgh mun. Ewa mọ areephegh ozaamhiạn aloor phọ ayira emhoọgh ghan ni okụ.—Prov. 25:27; 1 Tim. 4:8.

4. Yira kooḅeghiọn eeghe?

 ⁴ Siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn phọ, yira kooḅeghiọn iyaạr phọ eḍighi bọ kụ ekpẹ bọ osighẹ araraạr phọ ipẹ ekạr bọ emhạn maạr oḍighi eḅẹl. Yira kooḅeghiọn kẹn ni ipẹ yira ko/peghom bọ ephegh mem mọ yira omhoọgh bọ r’aZihova ḅilhẹ r’asuọ dị yira komooghọm mem mọ amuẹn phọ yira u/peghom bọ ephegh.

5. Ogbiran oroma phọ odi bọ Efesọs 5:15-17 kaloghonhaạn ika ḍighaạgh oḍoọgh osopha egey eten oḍighinhom aghuḍum mọ odị?

⁵Sopha egey eten oḍighinhom aghuḍum mọ anạ. Iḍoọgh romoọgh ghan ni ogbolhomaam ilọ ipẹ bidị koḍighinhom bọ ghuḍum mọ abidị. Ḍieriphọ aḍighaạgh phọ, abutomhoghiom epẹ askul phọ r’asiya abidị dị u/ḍighi Bugbaanhaạn rokpaariọm ghan bidị oghị ogbogh askul pidị omhoọgh ogbogh oḍighi epẹ aḅirinhi phọ. Kụ ipẹ phọ kesighẹ ni muboom amem abidị. Ḍieriphọ aḍighaạgh phọ, odẹ r’onhiin ḅilhẹ r’arighirị isiẹn ookpomhoghan phọ otue ni otoma ghụn iḍoọgh phọ abuẹn phọ osighẹ aghuḍum mọ abidị okumuanham aZihova. Eeghe kụ ketue eloghonhaạn ḍighaạgh oḍoọgh dị aphomhoghiạn aZihova osopha ogey osopha? Odị kamooghọm ni suọ esi aạl r’ogbiran Efesọs 5:15-17. (Bạl.) R’aạl siikpịgh phọ, oḍoọgh phọ atue ni apuruan loor mọ: ‘Eeghe iyaạr kụ edị “Omoọgh-we phọ rawạ bọ mọ oḍighi”? Oghẹn osopha kụ kaḅeraạn nyodị? Eghẹn edạ kụ edị mị kagbatạn oḍighinhom amem mọ amhị agey?’ Ka/bula mọ, “iphẹn ikarạph ariiḍio,” ḅilhẹ mọ iḍighinhom araraạr aḅirinhi phọ ophọn aSetan kụ raaḅakị bọ moọny amem kasi eekunha. Keḍighi ghụn osụ olhoghi eru maạr dị yira oḍighinhom ghuḍum mọ ayira eten dị yira koḅeraạn aZihova.

6. AMeri asopha oghẹn osopha, kụ uḍighi ika kụ aḍighi bọ osopha dị anhighẹ?

⁶Ḍighi eḅẹl raraạr dị emhạn maạr. Eeni amem kewạ ni mọ ophogh ophin igbo iyạl araraạr dị i/beeph ni pidị yira obilhẹ u/peghom ephegh moọny eepoogh lọ yira omhoọgh. Ipẹ emite bọ mem mọ aZizọs aghị bọ k’abuọ aMeri r’aMatạ eegholhomhi ni iphẹn phọ. Loor esi oḅaạl olhoghi iduọn aZizọs ratu bọ k’abidị, aMatạ aḍeenhaan ni eegharạ inmo phọ odị esi ookolhobian amuboom amale. Kuolọ umarani phọ odị Meri, asighẹ ghụn eepoogh phọ epẹ phọ arọl atuman Uw-emoọgh phọ onhaghạn itughemhị phọ odị. Ghalhamọ r’iduọn aMatạ aatughiạn bọ ni imạ, aMeri kụ ‘azuạ’ ephigh iyaạr. (Luk 10:38-42.) AMeri atue ni abulha eḍien phọ olhe bọ ḍio phọ aḍiphẹ phọ iduọn amem rekị bọ, kuolọ yira okuphom ni owol mọ odị o/wulha ipẹ aZizọs atughemhị bọ. Idiphọ aMeri amhaghamhị bọ maạr moọny amem mọ odị amhoọgh bọ r’aZizọs, yira romaghamhị ghan kẹn maạr mem mọ yira romoọgh ghan bọ r’aZihova. Ika kụ idị yira ko/peghom ephegh moọny eepoogh lọ yira omhoọgh?

7. Eeghe kụ iḍighi kụ emhạn bọ ni maạr omiteom amem ooḅereghị, otuughạ, ḅilhẹ r’ogbirima ghan?

⁷Legheri mọ iiḅereghị, r’otuughạ ghan, ḅilhẹ r’ogbirima ghan eḍighi pakirị iiseeny ph’anạ. Mem dị yira ooḅereghị pọ yira roḅaanhaạn ghan odẹ k’akẹ phọ ayira, uphomhoghiạn bọ iyira agey. (Ps. 5:7) Yira otuughạ Baibul phọ, pọ yira rotuughạ ghan “olhegheri Enhaạn phọ,” aḍighi bọ zin osụ olhoghi. (Prov. 2:1-5) Mem dị yira rogbirima, pọ yira r’ootughiạn ghan ilọ imạ araagharạ phọ aZihova ḅilhẹ r’iikiạ arigbiom mọ odị amhooghonhaạn bọ oomo olhẹm mọ r’abin ayira siphẹ arigbiom mọ odị. Ephẹn kụ emạ eten oḍighinhom  amem mọ ayira. Kuolọ ika kụ idị yira kotue osighe moọny amem mọ yira omhoọgh bọ oḍighinhom iphẹn phọ?

8. Yira otuughạ eeghe esi ipẹ aZizọs aḍighinhom bọ mem mọ odị epẹ edalạ phọ?

⁸Lọ edugh ni, pọ wạ esi dị enamian. Ooḅeghiọn ilọ aZizọs. Tutụ aZizọs kamiigh bọ oḍighi phọ odị siẹn ade phọ, odị aphụr arọl 40 aḍughul otu epẹ edalạ phọ. (Luk 4:1, 2) Epẹ enamian bọ kụ edị aZizọs arọl aaḅereghị aḅilhẹ agbirima ilọ arigbiom mọ Odẹ phọ odị amhoọghonhaạn bọ nyodị. Iikia i/lo, ipẹ phọ kụ iikolhobian bọ Zizọs ilọ odẹgh ophogh phọ ratu bọ ghisigh. Ika kụ idị eḍeenhaan phọ aZizọs kengọ nyinhạ suọ? Eru maạr dị eghunotu anyinha ebụgh, pọ kekpạr ri omhiịn esi dị enamian pạ olhoghotu phọ. Eḍighi idiphọ, pọ mite erugh awạ esi dị ephọ. Ipẹ kụ idị onyanhị dị oghol mọ Julie aḍighi ghan mem dị odị rawạ omhoọgh amem r’aZihova esi iiḅereghị. Odị r’olom odị otugh obạm osoph epẹ France, kụ ikpạr ghan ni oḍighi iyaạr dị iyaạr ke/gbaragbaramhị. AJulie aḅẹm mọ, “loor iduọn phọ mị ratelhe ghan ni kaghị ekpisi dị enamian torobọ aḍio. “Epẹ kụ edị oginha amhị katọl dị iyaạr imhị ki/gbaragbaramhị, kụ mị akuamhị aḅaanhaạn aZihova.”

9. Etigheri iduọn odị u/moọgh ghan bọ eepoogh, ika kụ idị aZizọs aḍeenhaan m’onọ amaghamhị ni maạr siya phọ odị r’aZihova?

⁹ AZizọs o/mhoọgh ghan eepoogh. Mem mọ odị arọl bọ siẹn ade phọ, odị o/ghị ghan ekpisi dị adita awe nyodị u/dạph, kụ torobọ oye awạ ghan ni mem ḍighaạgh odị. Eniin mem, “oomo emạ phọ uukpomoghan ni siphẹ onhụ aḍibuo otu phọ” omhiịn odị. Etigheri iphẹn phọ, aZizọs awạ ghan ni mem aaḅereghị aZihova. Eḅon aḍiroọr, odị awạ ghan ni “ekpisi dị enamian” dị odị kamoọgh mem r’Odẹ phọ odị.—Mạk 1:32-35.

10-11. Odaphạn Matiu 26:40, 41, oghẹn oroma dị akasiạn r’amem mọ kụ edị aZizọs angọ bumatuạn phọ odị pạ oghoony phọ aGetsemani, kuolọ imite ika?

¹⁰ Ḍughul phọ adiphẹ esugha bọ omhạn, odị kakureri bọ rukumuan phọ odị siẹn ade phọ, aZizọs awạ ni esi dị enamian ogbirima r’ooḅereghị. Kụ amhiịn ni esi dị ekasiạn, oghoony phọ aGetsemani. (Mat. 26:36) AZizọs asighẹ ni eepoogh phọ epẹ phọ angoọm bumatuạn phọ oroma dị akasiạn r’amem mọ ilọ iiḅereghị.

¹¹ Ooḅeghiọn ipẹ emite bọ. Mem mọ bidị osi bọ oghoony phọ aGetsemani, amem meghị, eeni meḅeẹny ni ogbo aḍughul. AZizọs aḅenhị bumatuạn phọ mọ, “itọI siẹn egon aani ghan,” kụ odị anyeenhe ooḅereghị. (Mat. 26:37-39) Kuolọ odị odi raaḅereghị, bidị ronaanhị ghan. Mem mọ odị amhiịn bọ mọ bidị ronaanhị, aZizọs aḅilhẹ aḅenhị bidị mọ “igon ni eeḅereghị ghan.” (Bạl Matiu 26:40, 41.) Odị alhegheri ni mọ bidị mokumuan ni iboom kụ aloor medugh. R’oseenyạn aZizọs alhọgh ni elhegh  mọ “asiIoor phọ kụ idugh.” Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, aZizọs aḅilhẹ ni aghị inhọn iyạl amem ooḅereghị, kụ odị aḅulha ghan amhiịn dị abumatuạn phọ r’onaanhị, bidị uu/ḅereghị.—Mat. 26:42-45.

12. Yira koḍighi eeghe eḍighi maạr dị asiloor phọ ayira redugh ghan kephughạn ooḅereghị?

¹²Saḅạr mem dị ekasiạn. Eeni amem rikparanhaạn ghan ni iyira ooḅereghị loor idị asiloor phọ ayira mekporokporọ. Eru maạr dị ipẹ phọ memitenhaan ghan nyinhạ, pọ legheri mọ ko/gina anạ bịn. Esi iduọn phọ, nạ kaḍighi eeghe? Ibadị awe dị ogbor ghan ooḅereghị mem dị aḍio phọ memunheen, momhiịn olhoghonhaạn aḍighaạgh esi owạ amem dị eḅonhom epu siphẹ, mem dị asiloor phọ ke/dugh emhạn ooḅereghị. Abunhọn omiịn mọ ipẹ bidị rotọl ghan bọ kụ kooḅereghị relọgh ghan ni ḍighaạgh. Kokaạph ika, eru maạr dị ooḅaghamhiạn aloor r’oḅonyonhu ozuan u/meera mọ ḅeeḅereghị? Ḅenhị aZihova ipẹ nạ alhoghoma bọ. Ii kuphom ni owol mọ Odẹ onmạ-ighirigiir phọ ayira kanaghanhạn ni.—Ps. 139:4.

13. Ika kụ idị afon katue ugbaragbaramhị iyira mem dị yira odi r’aZihova?

¹³Kel raraạr dị kegbaragbaramhị nyinhạ mem dị nạ ratuughạ. Iiḅereghị bịn kụ re/kparamhị ghan siya phọ ayira r’aZihova. Otuughạ ghan Ekpo Onhụ phọ Enhaạn r’oghị ghan ituughạ riḍur ghan iyira kẹn ketumeriom Enhaạn. Nạ kaḍighi ika orue omhaạr oḍighinhom asimem ituughạ ogina anạ r’amem dị nạ odi otu ituughạ? Puruan loor mọ, ‘Eeghe kụ retu ghan ogbaragbaramhị amhị mem lọ mị aphạm ituughạ ogina amhị obobọ mị odi otu ituughạ?’ Reḍighi ghan ḍimhạgh afon, sidom akomputa obobọ asidom afon ḍughụm? Rodon ibadị awe omoọgh ni raraạr phọ iphẹn phọ. Abuniin awe dị rowaaghị ghan raraạr oḅẹm mọ mem dị yira rowạ ogbon iitughiạn ayira iyaạr, kụ afon arọl r’ayira pọ kigbaragbaramhị ni iyira. Aprofessor apsychology aḅẹm mọ, “nạ ka/gbon mun iyaạr phọ nạ raḍighi bọ. Loor esi dị olhoghi anạ o/lho mun siphẹ.” Tutụ ookpomhoghan eghir obobọ olọ eephugh kamiigh, ruḅenhị ghan ni iyira mọ ophụr sifon ayira oghome eten dị kee/ḅaghamhị bueriphọ awe phọ. Yira kotue ni oḍighi aani iduọn phọ mem dị ogina ayira bịn kụ odi r’aZihova, dị afon iyira ku/gbaragbaramhị?

14. Odaphạn Filipai 4:6, 7, ika kụ idị aZihova kulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh ogbon ghan?

¹⁴Lọm olhoghonhaạn aḍighaạgh aZihova  ogbon ghan. Mem dị nạ alhoghoma mọ olhoghi anạ magbọl siphẹ ituughạ phọ anạ obobọ mem dị nạ odi ituughạ, lọm olhoghonhaạn aḍighaạgh aZihova. Mem dị nạ amhoọgh ooḅaghamhiạn aloor, re/dugh ghan okpor ogbolhẹ araraạr phọ ekọm bọ, bịn omhiigh ogbon araraạr aruwaloor, kuolọ ewạ ni mọ oḍighi iḍuọn phọ. Ḅeeḅereghị omhoọgh eephọ phọ keeko bọ ekpom mọ ‘r’iitughiạn r’ologhi phọ’ anạ.—Bạl Filipai 4:6, 7.

15. Eeghe kụ oniin asuọ omhoọgh ghan amem r’aZihova?

¹⁵ Nạ amiteom mem aḅaanhaạn, anhaghanhạn, aḅilhẹ agbirima ghan ilọ aZihova, nạ kamoọgh ni oboom asuọ. Ika? Eḅẹl phọ pọ, nạ kasopha ghan ogey osopha. ABaibul phọ ukpoomhị iyira oḅio mọ “opọ ratelhean ghan bọ r’oye osụ-olhoghi kasụ aani ni olhoghi.” (Prov. 13:20) Esi iduọn phọ, mem dị nạ amhoọgh ghan mem r’aZihova phọ aḍighi bọ zin osụ olhoghi phọ, nạ kasụ aani ni olhoghi. Nạ aḅilhẹ alegheri ilọ oḍighi kụ keḅeraạn nyodị, aḅilhẹ akel torobọ osopha dị nyodị u/ḅeraạn.

16. Ika kụ idị omhoọgh amem r’aZihova kenighemhị eten itughemhị phọ ayira?

¹⁶ Omhunhenhiom iyạl, nạ kaḍighi ogey otughemhiạ. Mem dị yira rotughemhị oye Baibul, eniin ekpanhạ aḍiigbu ayira pọ olhoghonhaạn aḍighaạgh oye phọ oḍuraan otuman aZihova. Iduọn yira ogbor bọ roḅaanhaạn Odẹ k’akẹ phọ ayira, pọ kụ idị ephomhoghiạn phọ yira omhoọgh bọ oghị esi odị repoph ghan, keḅilhẹ inyaamhị iyira otughemhị aani abuẹn yira rotughemhị ghan bọ ophomhoghiạn odị. Ipẹ kụ idị aZizọs aḍighi. Odị aghaạph ghan ilọ Odẹ phọ odị r’eenyuụm, aḅilhẹ ghan aḅaạm r’ikpo onhụ ephomhoghiạn dị tutụ abumatuạn phọ odị omhiigh ophomhoghiạn aani aZihova.—Jọn 17:25, 26.

17. Ika kụ idị iiḅereghị ḅilhẹ r’ituughạ reloghonhaạn ghan ḍighaạgh okparamhị omheeraam mọ ayira?

¹⁷ Omhunhenhiom iraạr, omheeraam mọ anạ kakpạr ghan bịn. Tuutughiạn ipẹ retọl ghan bọ mem dị nạ alhọm Enhaạn iiḅakiọm, iidereghị, ḅilhẹ r’olhoghonhaạn aḍighaạgh. Torobọ amem dị aZihova aphagharanhaạn iiḅereghị phọ anạ ipẹ phọ, omheeraam mọ anạ kapogh ghan bịn okpạr. (1 Jọn 5:15) Eeghe iyaạr kụ keḅilhẹ etue ekparamhị omheeraam mọ anạ? Ituughạ ogina anạ. Legheri mọ, “onaghạn ghan oghaạph phọ rakọm ghan omeeraam.” (Rom. 10:17) Kuolọ ewạ ni mọ oḍighi idị epu otuughạ olhegheri araraạr bịn. Kụ ewạ mọ oḅilhẹ oḍighi eeghe?

18. Ngọ eḍeenhaan ipẹ emhạn bọ maạr dị yira kogbirima ghan.

¹⁸ Ewạ mọ ogbirima ghan ipẹ yira rotuughạ  bọ. Ooḅeghiọn idị emitenhaan oye phọ agẹ bọ Psalm 77. Odị aaḅaghamhiạn ghan loor mọ aZihova maghel nyinọ r’abupheriphọ abuọ Izrạl phọ. Kụ ipẹ phọ ingọ ghan nyodị e/naanhị aḍughul. (Asiikpịgh phọ 2-8) Odị aḍighi eeghe? Odị aḅenhị aZihova mọ: “Mị kagbiran ni oomo iiḍighi phọ anạ aḅilhẹ agbiran roozọ phọ anạ.” (Ekpịgh phọ 12) Agey ni, okọ suọr phọ akạr ri alhegheri raraạr phọ ipẹ aZihova maḍighinhaan bọ we phọ Odị epẹ omhạn, kuolọ odị aakia ghan ni kụ aḅẹm mọ: “Enhaạn mewula onmạ ghan ighirigiir ḍughụm, obobọ ophin ologhi masighẹ onmạ ighirigiir phọ odị ḍughụm?” (Ekpịgh phọ 9) Okọ suọr phọ agbirima iiḍighi phọ aZihova ḅilhẹ r’ipẹ Enhaạn maḍeenhaan ghan bọ ni onmạ ighirigiir r’igbiririph epẹ omhạn. (Ekpịgh phọ 11) Eeghe kụ iḍuạ emite? Okọ suọr phọ akuphom ni owol mọ aZihova ka/gunhọm we phọ Odị. (Ekpịgh phọ 15) Esi iduọn phọ, nạ agbirima aani ghan ipẹ aZihova maḍighinhaan bọ we phọ odị epẹ omhạn ḅilhẹ r’idị odị maḍighinhaan nyinhạ r’aloor, omheeraam mọ anạ esi odị kakạr kụ akpạr.

19. Oghẹn asuọ kụ edị yira koḅilhẹ omoọgh esi omhoọgh ghan amem r’aZihova?

¹⁹ Omhunhenhiom inya dị ekạr emhạn maạr pọ, ephomhoghiạn phọ anạ esi aZihova kebụgh. Ephomhoghiạn phọ eḍighi bọ eegharạ dị epu inhọn, kenyu nyinhạ onhaghanhạn ghan itọ aZihova, ophinyọn arikiạ oḍighi idị eḅeraạn nyodị, ḅilhẹ r’okparaghạm iiḅaghamhị. (Mat. 22:37-39; 1 Kọr. 13:4, 7; 1 Jọn 5:3) Iyaạr i/lo dị enhighẹ eeleeny siya arighirị dị ekpulhạn r’aZihova!—Ps. 63:1-8.

20. Nạ aatughiạn oḍighi ika dị nạ ka/peghom ephegh mem lọ nạ amhoọgh r’aZihova?

²⁰ Legheri mọ iiḅereghị, ituughạ ogina anạ, ḅilhẹ r’ogbirima ghan eḍighi pakirị iiseeny phọ ayira. Idiphọ aZizọs, owạ ghan esi lọ enamhian omhoọgh amem r’aZihova. Sigheọgh raraạr dị i/moọgh maạr oḍighinhom dị kegbaragbaramhị nyinhạ. Lọm aZihova alhoghonhaạn nyinhạ ḍighaạgh ogbon ghan amem dị nạ r’aḍighi raraạr dị kekparamhị siya phọ anạ r’aZihova. Eru maạr dị nạ u/peghom ephegh moọny eepoogh lọ nạ amhoọgh nyiidiphọ, aZihova kakpẹ ni nyinhạ iikpiạ aghuḍum k’agee-pọ siphẹ omhoom aḅirinhi phọ.—Mạk 4:24.