IḌIODI phọ, iḍighi ni eḍighinhom iyaạr awe phọ Izrạl osogh ghan iisogh obakiọm iserereẹny iiseeny. Kuolọ oghaạph iisogh phọ aru bịn aḅilhẹ akamakamạ, bịn eḅilhẹ eḍighi dool engọ we aJu phọ siḍio phọ aZizọs.

Idiphọ eniin eten obakị iserereẹny iiseeny siphẹ otu iiḅereghị phọ, imhoghi mọ torobọ olhephiri oọny olọ Izrạl dị mamhanhạm asogh ghan egbem ashekẹl (iyạl adrachmas). Siphẹ oḅẹl okuron asiạ phọ, usighẹ ghan iisogh phọ iphẹn phọ ophighironhọm rikiạ oḅilhẹ ophoghom otu iiḅereghị phọ aHerọd alhọgh bọ. Abuniin abuọ aJu phọ upuru ni Pita idị aZizọs aatughiạn ilọ iisogh phọ iphẹn phọ. AZizọs aḅẹm mọ osogh ghan iisogh i/ḍighi iyaạr dị eeph. Okạr oghaạph, odị aḅenhị ni Pita esi oghị osighẹ ikpoki osoghom aani osogh phọ.—Mat. 17:24-27.

Igeedi phọ, awe phọ Enhaạn ukpẹ ghan muniin abin esi aḍioph asibin ilọ oomo ipẹ ade phọ emiteom bọ obobọ suọ phọ bidị omhoọgh bọ. (Lev. 27:30-32; Num. 18:26-28) Abuḍiemhiom aruukụ iiḅereghị phọ upuru ghan ḍioph abin esi atorobọ iimhumha ade phọ, ghalhamọ “r’iikiriphạ amooboph rikpo aghuuḍia.” Ghalhamọ r’iduọn aZizọs u/kel bọ ni iisogh amuniin abin esi aḍioph asibin phọ, odị aḅaạm ni butughemhiạ iilhogh phọ r’aFarisi phọ, loor iduọn bidị ophamhanhạm bọ ikpirikpirị iilhogh phọ iphẹn phọ kuolọ oghel bọ ikpanhạ iilhogh phọ Enhaạn.—Mat. 23:23.

Mem mọ opọ phọ kẹn, abuọ aJu phọ usogh ghan ni ibadị iisogh ongọ buọ aRom mọ otooghị ghan bọ ophogh bidị. Abuniin awe phọ osogh ghan bọ iisogh phọ iphẹn phọ pọ abuẹn omhoọgh bọ side phọ, kụ eeni amem bidị usogh ghan ikpoki obobọ iimhumha ade phọ. Bidị ukpẹ ghan oniin esi inya abin obobọ oogh abin iimhumha ade phọ. Imhoọgh kẹn osogh dị torobọ onyọ aJu asogh ghan. Ilọ osogh phọ ophọn phọ kụ edị aFarisi phọ opuru bọ Zizọs. Kụ aZizọs aphagharanhaạn ni r’ikpo onhụ dị ekasiạn, odị aḅẹm mọ: “Isogh ilọ aSiza engọ Siza, esogh ilọ Enaạn engọ Enaạn.”—Mat. 22:15-22.

Awe dị ophạm raraạr oḍighom emhạ obobọ romiteom, usogh ghan ni kẹn iisogh. Kụ ubonyị ghan bidị iisogh phọ iphẹn phọ riisi dị rosul ghan rughuugh, sibagạ, iraạr eten, obobọ eḍighom emhạ, ḅilhẹ r’epẹ asiḍighi phọ.

Okạr oghaạph, iisogh phọ abuọ aRom mọ obonyị ghan bọ buẹn bidị rotooghị bọ ibụgh ni iboom. Oniin onyọ iphirigba olọ aRom dị oghol mọ Tacitus aḅẹm mọ, mem mọ aZizọs arọl bọ siẹn ade phọ kụ Otooghiạ phọ Tiberius ratooghị bọ, awe phọ “aSyria r’aJudæa, ulhọm ni mọ oghome iisogh phọ bidị rosogh ghan bọ.”

Eten phọ bidị aanyị ghan bọ iisogh phọ iḅilhẹ bịn ebughẹ iisogh phọ kẹn. Loor esi dị eepoogh aanyị aani ghan iisogh phọ iḍighi oḍighi dị awe oḍigh ghan, kụ oye dị akpẹ iboom ikpoki ogho eepoogh phọ epẹ phọ kụ edị ongọ ghan. Ḅilhẹ kẹn buphẹ ogho bọ eepoogh phọ ephẹn phọ, uphir ghan we dị aanyinhaạn ghan bidị iisogh phọ. Kụ awe phọ aanyị ghan bọ uwạ ghan kẹn suọ siphẹ iisogh phọ awe phọ ongọ ghan bọ. Kụ oniin odị aḍighi aani ghan iphẹn phọ pọ aZakiọs. (Luk 19:1, 2) Oomo phọ iphẹn phọ kụ iḍighi bọ iyaạr phọ awe olhọgh ghan bọ ḍien we phọ abuẹn obonyị ghan bọ iisogh phọ.