1. Ighẹn odọ oghiilhaan kụ edi ghan?

 OOḄEGHIỌN idị ekạr ri emitenhaan we. ANestor r’anhịr odị, María, uwạ ghan oghị ekpisi dị ewaạm mọ ebụgh. * Orue oḍighi iduọn phọ iwạ mọ bidị ooḅenhion dọl phọ abidị. Kuolọ bidị ughiilhaan mọ eeni bidị ko/moọgh oḅaạl olhoghi lọ bidị u/moọgh ikpoki dị ebụgh. ABiniam aḍighi onyọ Ogbaanhaạn AZihova mem dị osophoghom oḍighi phọ ayira epẹ eelhe phọ abidị, kụ odị alhoghoma ni mọ idiphọ oniin oye k’Enhaạn mọ kokpuuroghọm ni nyinhọ. Odị aghiilhaan ni. Kuolọ odị amhoọgh oboom oghiilhaan ilọ ipẹ eghunotu phọ abidị komegheron bọ mem dị onhaghạn mọ odị maḍigh emhoom ekụ iiḅereghị. Uwaaghị ni omhiịn mọ aValérie amoọgh egbagarạ ezẹgh akansạ, kụ odị akparaghạ ghan owạ oyil arookonhom dị kaakonhom kụ ka/lọgh nyodị iḅaạl. Iikia i/lo, odị amhoọgh ni oghiilhaan mọ eeni onọ kamugh ni.

2. Eeghe kụ iḍighi kụ ewạ bọ mọ olhọgh inyaạm orue okpạr opu oghiilhaan phọ ayira?

² Nạ masoman ghan ni oghiilhaan phọ ipẹ phọ? Ibadị ayira mosoman ni. Eḍighi maạr dị yira u/legheri ilọ ophamhaghạn ghan oghiilhaan phọ ayira, yira otue ni osopha osopha dị katir siya phọ ayira r’aZihova ekarạph eten. Ipẹ kụ idị aSetan rawạ bọ. ASetan rakparaghạ ghan kẹn osighẹ oghiilhaan phọ ayira oḍighinhom idị yira ko/naghanhạn mun itọ phọ aZihova, eḅaramaạm itọ ogbeelhom iiḅi iinhaghạn phọ. (Ogan. 12:17) ASetan abeeph, agbagarạ, aḅilhẹ amoọgh iikpọ. Kuolọ nạ katue ni akoph loor anạ esi odị. Ika?

3. Eeghe kụ kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh okpạr opu oghiilhaan phọ ayira?

 ³ Mem dị yira okuphom owol mọ aZihova uphomhoghiạn ni iyira ḅilhẹ mọ odi ni agạ ayira, yira kokpạr ri opu ikuph phọ aSetan. (Ps. 118:6) Esi omaạm, ogeọm aPsalm 118 asoman ni sidọl dị eeḅaghamhị nyodị. Odị amhoọgh ni ibadị amulhọgh ḍien, eḅaramaạm budị ophạm igbogh asidọl (siikpịgh phọ 9, 10). Eniin amem, odị asoman ni iboom ikpuuroghọm (ekpịgh phọ 13). Kụ aZihova aḅilhẹ kẹn aḅaạm nyodị (ekpịgh phọ 18). Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, okọ suọr phọ amhoọr ri mọ: “Mị ka/kiilhaan.” Uḍighi ika kụ odị alhoghoma bọ oghoph phọ ophọn phọ? Odị alhegheri ni mọ ghalhamọ r’iduọn aZihova aḅaạm bọ nyodị, Odẹ k’akẹ phọ odị apomhoghiạn ni nyodị iboom. Okọ suọr phọ akuphom ni owol mọ etigheri dọl phọ odị asoman bọ, Enhaạn ephomhoghiạn phọ odị anyaaghiạn ni olhoghonhaạn odị ḍighaạgh.—Ps. 118:29.

4. Eeghe oghiilhaan kụ edị yira kotue ni okpạr opu mem dị yira okuphom owol mọ Enhaạn uphomhoghiạn ni iyira?

⁴ Ewạ mọ kuphom owol mọ aZihova aphomhoghiạn ni nyinhạ r’aloor. Okuphom owol phọ opọ phọ kulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh okpạr opu iraạr oghiilhaan: (1) oghiilhaan mọ oye phọ ka/tue amiteom angọ eghunotu oye phọ; (2) oghiilhaan awe, ḅilhẹ (3) r’oghiilhaan aḍuugh. Awe phọ oghaạph bọ oghol epẹ omhạn, urue ni okpạr opu oghiilhaan phọ abidị, loor esi dị bidị ukuphom owol ephomhoghiạn phọ Enhaạn.

5. Ighẹn asidọl kụ edị ketue ni ekọm oghiilhaan engọ ruw-emhụ eghunotu? (Miịn afoto oḅẹl opoḍi phọ.)

⁵ Onyọ aKristẹn dị aḍighi uw-emhụ eghunotu ra/peghom ghan ephegh oghaạph omiteom ongọ eghunotu phọ. (1 Tim. 5:8) Nạ aḍighi uw-emhụ eghunotu, pọ eeni mem akorona phọ nạ ughiilhaan ni mọ koseere nyinhạ oḍighi. Eeni kẹn nạ uuḅaghamhiạn ni loor ilọ ipẹ nạ kamoọgh aani bọ ikpoki eḍien r’ilọ otu. Eeni kẹn nạ ughiilhaan ni mọ eḍighi maạr dị oseere nyinhạ oḍighi, mọ nạ ka/miịn onhọn oḍighi. Obobọ idiphọ Nestor r’aMaría, oghaạph bọ oghol epẹ omhạn, eeni nạ o/wạ ooḅenhion oḍighi owạ kụ olhe phọ anạ, obọ ketir ghan bọ ikpoki phọ nạ kamoọgh ghan bọ. ASetan masighẹ ni aḍighinhom oghiilhaan phọ ophọn bịn amooghọm ekol esi ibadị.

6. Eeghe kụ edị aSetan rakparaghạ ghan oḍighi idị yira komeeraam?

⁶ ASetan rakparaghạ ghan oḍighi idị yira komeeraam mọ aZihova ra/kạr kuphogh iyira, ḅilhẹ mọ yira bịn kụ umhoọgh oḍighi omiteom ongọ eghunotu phọ ayira. Loor iphẹn phọ, eeni yira otue ni ootughiạn mọ kenighẹ dị yira koḍighi oomo ilọ yira kotue omhaạr ophạm oḍighi lọ yira omhoọgh, ghalhamọ imhoghi ni ogunhọm asinhị iilhogh aBaibul phọ.   

7. Eeghe okuphom owol kụ edị aZizọs ungọ iyira?

⁷ AZizọs phọ alhegheri bọ Odẹ phọ apu torobọ oye, uḅenhị iyira mọ Enhaạn “alegheri ni raraạr phọ ikuom bọ [iyira] kụ [yira ogbi] bọ opuru odị.” (Mat. 6:8) AZizọs alegheri ni mọ aZihova anyạ ni omiteom araraạr phọ ikuom bọ iyira ongọ ayira. Idiphọ aKristẹn, yira oḍighi buọ eghunotu Enhaạn. Yira okuphom ni owol mọ idiphọ uw-emhụ eghunotu, aZihova kadaphạn ni ḍinhị olhogh phọ odị aphum bọ kụ ogẹ siphẹ 1 Timoti 5:8.

8. (a) Eeghe kụ keḍighi idị yira ko/kiilhaan mọ yira ko/tue omiteom ongọ eghunotu ayira? (Matiu 6:31-33) (b) Odaphạn afoto phọ, ika kụ idị yira kotue otuughaạny olom r’anhịr phọ osighẹ bọ eḍien rotuomaan onyọ umaranhi phọ?

⁸ Yira orue ni okuphom owol mọ aZihova  uphomhoghiạn ni yira r’eghunotu phọ ayira, pọ iyira ki/kparanhaạn omheeraam mọ yira komoọgh ni raraạr phọ ikuom bọ iyira. (Bạl Matiu 6:31-33.) AZihova rawạ ni omiteom ghan ongọ ayira, kụ odị okạr Onmoom Inmo dị amhoọgh ephomhoghiạn! Mem mọ odị alhẹm bọ de phọ, odị aḍighi ni idị epelhom ongọ ayira raraạr phọ ipẹ ewạ bọ orọl r’ighuḍum bịn. R’ephomhoghiạn odị amuzeḍi ni de phọ raraạr oghelhọm. (Gen. 2:9) Ghalhamọ r’iduọn eeni amem yira romoọgh ghan bọ ogina ipẹ ewạ bọ orolhọm aani amem mọ, olhegheri mọ ipẹ phọ idugh loor esi dị aZihova kụ amiteom ungọ iyira. (Mat. 6:11) Ewạ mọ olhọgh elhegh mọ torobọ arikiạ dị yira ophinyọn nyiidiphọ, ko/tue omaaniọm ḍisẹph phọ Enhaạn ephomhoghiạn phọ ayira kusẹph bọ iyira nyiidiphọ r’epẹ ghisigh. ANestor r’aMaría umhiịn ni iphẹn phọ.—Isa. 65:21, 22.

9. Nạ atuughạ eeghe esi eḍeenhaan phọ aNestor r’aMaría?

⁹ ANestor r’aMaría rokelhọm ni dọl aghuḍum epẹ Colombia. Bidị uḅẹm mọ, “yoor uutughiạn ghan ni ilọ odughe adọl aghuḍum mọ ayoor orue obughẹ arukumuan phọ ayoor, kuolọ yoor ughiilhaan ni mọ yoor ko/kelhọm ghuḍum lọ ikpoki yoor u/moọgh ubughẹ.” Eeghe kụ ilhoghonhaạn bidị ḍighaạgh? Bidị uutughiạn reten kirokirọ phọ aZihova maḍeenhaan ghan bọ bidị ephomhoghiạn. Bidị r’okuphom owol mọ aZihova kapogh ni bidị, bịn owilhẹ yogh iiḍighi phọ engọ ghan bọ bidị iboom ikpoki. Bidị aal otu abidị bịn oḍuạ oghị pakirị eelhe phọ dị ewaạm abukaaphọm mọ ebụgh. Bidị ulhoghoma ika ilọ osopha phọ abidị? ANestor aḅẹm mọ: “Yoor momhiịn mọ aMatiu 6:33 ekaạph ni inẹ. Iyaạr iyoor ri/kuom ghan. Kụ anyiidiphọ ghụn kụ edị yoor rokelhọm ghuḍum.”

10. Uḍighi ika kụ awe rokiilhaan ghan bọ bunhọn awe?

¹⁰ Iphirigba eḍeenhaan mọ awe roḍighi ghan ni we raraạr dị i/nighẹ. (Eccl. 8:9) Esi omaạm, awe roḍighinhom ghan ni iikpọ abidị eten dị i/kpeanhaạn, abuọ asipioghọm roḍighi ghan raraạr iigamanhiạn, abuọ asighiton rootuuny ghan ni koḅilhẹ ookperemhi buọ ekụ abidị otu askul, kụ abuniin rokuphogh ghan ni buọ eghunotu abidị. Pọ kụ iyaạr phọ awe rokiilhaan ghan bọ bunhọn awe! Ika kụ idị aSetan rasighẹ ghan oghiilhaan awe kaḍighinhom?

11-12. Ika kụ idị aSetan rasighẹ ghan oghiilhaan awe kuukperemhiom iyira?

¹¹ ASetan rasighẹ ghan oghiilhaan awe kụ  aḍighinhom idị yira kobilhẹ onhaghanhạn aZihova r’ogbạ ikpo onhụ phọ. Eeḍiạn iinyuughiom aSetan, abuọ agomẹnt phọ mosophoghom ni rukumuan phọ ayira oḅilhẹ ukpuuroghọm iyira. (Luk 21:12; Ogan. 2:10) Siẹn aḅirinhi phọ aSetan, ibadị awe rokaaphọgh ghan ni raraạr dị i/tu inẹ ilọ Abugbaanhaạn AZihova. Awe dị omheeraam ipẹ phọ kotue ni ugilaạm iyira, uzuoghom iyira, obobọ uḅitonhaạn iyira. (Mat. 10:36) Ikeḍi phọ aSetan eḍighi ni iikia esi ayira ḍughụm? Eeye. Odị aḍighinhom ghan ni k’oḅẹl okuron asiạ phọ.—Iiḍighi 5:27, 28, 40.

¹² Oghiilhaan isophoghom abuọ agomẹnt phọ kụ ko/gina ekpinhạ dị aSetan raḍighinhom ghan. Abuniin okiilhaan ghụn ipẹ abuọ eghunotu abidị komegheron bọ mem lọ onhaghạn mọ bidị moḍighi Bugbaanhaạn AZihova opu okạr izuoghom. Bidị opomhoghiạn buọ eghunotu abidị iboom kụ rowạ dị bidị kotu olegheri aani oḅilhẹ opomhoghiạn aZihova. Repin ghan esi abidị onhaghạn mem dị abuọ asiya abidị roofolhomhi egey Enhaạn phọ r’abuseenyom mọ odị. Toroboiperolbọ, eeni amem abuọ asiya dị osophoghom ghan igey phọ rokiton ghan ni koḍigh siẹn igey phọ. Kuolọ kokaạph ika eḍighi maạr dị abuọ eghunotu ayira u/meera mun uuḍikuan iyira loor omhoom omheeraam mọ ayira? Yira komegheron ika?

13. Ika kụ idị okuphom owol ephomhoghiạn phọ Enhaạn kinyaamhị iyira okaran amem dị abuọ eghunotu ayira uḅitonhaạn iyira? (Psalm 27:10)

¹³ Yira kotue ni omoọgh iidereghị esi ootughiạn ghan ipẹ ogẹ bọ siphẹ Psalm 27:10. (Bạl.) Mem dị yira ootughiạn ipẹ aZihova uphomhoghiạn bọ iyira, yira kologhoma ni oghoph ghalhamọ r’amem dị yira osoman isophoghom. Okuphom ni owol mọ odị kukpẹ ni iyira iikpiạ loor okparạm mọ ayira. AZihova bịn kụ oye dị katue ungọ iyira raraạr orolhọm, aḅilhẹ akparamhị iitughiạn phọ r’asiya phọ ayira r’odị! ABiniam oghaạph bọ oghol epẹ omhạn amhiịn ni idiphọ.

14. Nạ atuughạ eeghe esi eḍeenhaan phọ aBiniam?

¹⁴ ABiniam aḍighi onyọ Ogbaanhaạn AZihova mem dị alhegheri ni mọ odị kasoman ni igbiphoghọm. Ooḅeghiọn idị olhegheri mọ aZihova apomhoghiạn ni nyodị enyaamhị Biniam okpạr opu oghiilhaan awe. ABiniam aḅẹm mọ, “igbiphoghọm mọ iphughạn ni. Kuolọ iyaạr dị mị aghiilhaan apu igbiphoghọm agomẹnt phọ pọ abuọ eghunotu ayoor. Mị ughiilhaan ghan mọ oḍighi onyọ Ogbaanhaạn AZihova keḍighi idị odẹ amhị kaloghoma mabi ḅilhẹ mọ otọ k’ayoor kuphogh  imhị osooromhi.” Toroboiperolbọ, aBiniam akuphom ni owol mọ oomo amem aZihova rapogh ni buphẹ Odị aphomhoghiạn bọ. ABiniam aḅẹm mọ: “Mị uutughiạn ni ipẹ aZihova malhoghonhaạn bọ ḍighaạgh bunhọn okparạm mem aḍikparamhinheẹn, ophogh osooromhi, r’izuoghom. Mị ulhegheri ni mọ eḍighi maạr dị mị aḅạr aZihova, odị kusẹph ni imhị. Usiph ni imhị ibadị amem oḅilhẹ ukuphogh imhị, kuolọ mị umhiịn ni mọ mem dị yira oḅạr aZihova odị rulhoghonhaạn ghan ni iyira ḍighaạgh.” ABiniam amhiịn ni aZihova idiphọ Odẹ odị ḅilhẹ r’abumor r’abumaranhi phọ idiphọ abukạr abuọ eghunotu odị.

15. Uḍighi ika kụ i/beeph bọ omhoọgh oghiilhaan aḍuugh?

¹⁵ ABaibul akaạph ni mọ aḍuugh eḍighi mulhọgh ḍien. (1 Kọr. 15:25, 26) Yira rooḅaghamhiạn ghan ni loor mem dị yira ootughiạn ilọ aḍuugh, ekạr ekpaariọm mem dị aloor isuom iyira obobọ oye ephomhoghiạn ayira. Uḍighi ika kụ yira rokiilhaan ghan bọ ḍuugh? Loor esi dị aZihova ulhemhọm iyira r’aḍiḅeraạn oghelhọm aghuḍum k’agee-pọ. (Eccl. 3:11) Omhoọgh ephoghom aḍuugh dị eeleeny ketue ni ilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh oghoph aghuḍum mọ ayira. Esi omaạm, ketue ni eḍighi idị yira kosopha ogey osopha ilọ eḍien olhe r’ozaamhiạn ghan aloor, oghị k’oyil arookonhom mem lọ ewạ, ḅilhẹ r’osighẹ aloor ayira esi araraạr dị kelọgh ghuḍum ayira ooto r’osooromineen.

16. Ika kụ idị aSetan rakparaghạ ghan osighẹ oḍighinhom oghiilhaan aḍuugh phọ ayira?

¹⁶ ASetan alegheri mọ yira omaghamhị maạr ghuḍum. Odị akophora mọ yira kotue ni oḍighi torobọ ilọ ewạ—oghoph asighuḍum mọ ayira—Ghalhamọ r’okạ asiya phọ ayira r’aZihova. (Job 2:4, 5) P’eeghe idị aSetan mapiọm! Loor iduọn odị ‘amhoọgh bọ iikpọ’ okọm aḍuugh, aSetan rakparaghạ ghan osighẹ oghiilhaan aḍuugh phọ ayira oḍighinhom idị yira kobilhẹ aZihova. (Hib. 2:14, 15) Eeni amem otul phọ aSetan ropaạr ghan ni ozẹ abuseenyom mọ aZihova eḍighi maạr dị bidị u/paranhaạn omheeraam mọ abidị. Eeni amem aSetan rasighẹ ghan egbagarạ e/moon kụ aḍighinhom idị yira kokạ olhogh Enhaạn. Ariil arookonhom obobọ asiya ayira dị u/ḍighi Bugbaanhaạn otue ni ukpaariọm iyira olhoghạ iḅaạl. Obobọ oye atue ni ulhereghian iyira osighẹ arookonhom dị egbạgh sinhị iilhogh aBaibul phọ.

17. Odaphạn Rom 8:37-39, uḍighi ika kụ i/wạ bọ mọ oghiilhaan ḍuugh?

¹⁷ U/ḅẹm mọ iḅeraạn iyira omhugh, kuolọ yira olegheri mọ aZihova ka/bilhẹ ophomhoghiạn ayira ghalhamọ yira umhugh ni. (Bạl Rom 8:37-39.) Mem dị arighirị aZihova omhugh, odị raatughiạn ghan ni bidị mudị odi ni r’ighuḍum. (Luk 20:37, 38) R’ikpukpụ odị rawạ ni oḅerion abidị. (Job 14:15) AZihova makpẹ iboom iikpiạ pidị yira omhoọgh “ghuḍum k’agee-pọ.” (Jọn 3:16) Yira olegheri ni odọ idị aZihova uphomhoghiạn aḅilhẹ ruphogh ghan iyira. Esi iduọn phọ, kparipẹ r’ogunhọm aZihova mem dị yira u/moon obobọ osoman ḍuugh, ooghiraan ghụn osoman nyodị ilọ omhoọgh iidereghị, osụ olhoghi, ḅilhẹ r’inyaạm. Kụ pọ kụ idị aValérie r’olom odị oḍighi.—Ps. 41:3.

18. Nạ atuughạ eeghe esi eḍeenhaan phọ aValérie?

¹⁸ Mem dị odị amhạn 35 asiạ, aValérie amhoọgh egbagarạ ezẹgh akansạ. Omhiịn idị ephomhoghiạn Enhaạn elhoghonhaạn nyodị ḍighaạgh okpạr opu oghiilhaan aḍuugh. Odị aḅẹm mọ: “Olhegheri ilọ e/moon phọ ephẹn phọ inme dọl aghuḍum ayoor ekperenhom bịn. Iwạ ni mọ aạy imhị pidị mị arọl r’ighuḍum. Mị ughị ni ateẹny ibadị ariil arookonhom,  kuolọ u/meera ookonhom amhị dị iḅaạl ko/lọgh. Mị ughiilhaan ni, kuolọ odaphạn itọ phọ Enhaạn mị ka/meera ulhọgh imhị iḅaạl! Siẹn aghuḍum mọ amhị aZihova muḍeenhaan imhị eboom ephomhoghiạn. Nyiidiphọ ephẹn eepoogh oḍeenhaan aani mọ mị apomhoghiạn ni nyodị. Torobọ amem dị mị anhaghạn ikarạph iinhaghạn, rinyu ghan imhị ghụn oghiọm aghisigh oḍighi idị olhoghi aZihova kaḅaạl ḅilhẹ r’oḍighi idị aSetan ka/bin. Eekunha phọ, aạy ni imhị dị iḅaạl u/lọgh. Ii e/moon phọ amhị edi ni, kuolọ aZihova akiọm ni ghisigh rungọ ghan iyoor raraạr lọ ikuom iyoor oomo amem. Esi omaạm, siphẹ ituughạ eekunha awiki phọ yoor oghị bọ kụ yoor ogbi bọ oghị otu arookonhom mọ, utuughạ emhuoghaạph dị eḅẹm mọ ‘Meeting Today’s Adversities With Courage.’ * Emhuoghaạph phọ ephẹn phọ ikạr kụ iidereghị iyoor. Yoor aạl li kụ oḅilhẹ aạl. Arumhuoghaạph dị erọl iduọn ephẹn omạ bọ, ḅilhẹ r’oghị ghan ituughạ r’ogbạ ikpo onhụ phọ m’ingọ iyoor eephọ olhoghi r’ophoomhị aloor ḅilhẹ r’osopha ogey osopha.”

19. Eeghe kụ kemite moọny amem?

¹⁹ AZihova rabakị ni Kristẹn oomo isiẹn aḅirinhi phọ okpạr opu asidọl ipaanhaạn r’omherenyạn Eru phọ. (1 Pit. 5:8, 9) Nạ katue aani ni. Moọny amem, aZihova kangọ itọ Zizọs r’abuẹn kodạ bọ r’odị “ophiemi iiḍighi phọ Eru.” (1 Jọn 3:8) Ipẹ reten, abuẹn rokumu bọ Enhaạn siẹn ade phọ “ko/kiilhaan iyaạr ḅilhẹ iyaạr kee/kperemhi bidị.” (Isa. 54:14; Mic. 4:4) Kuolọ nyiidiphọ, olhọgh inyaạm dị emhanhạm okpạr opu oghiilhaan phọ ayira.

20. Eeghe kụ kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh okpạr opu oghiilhaan phọ ayira?

²⁰ Oghiọm ghisigh okuphom owol mọ aZihova apomoghiạn ni aḅilhẹ rakoph ghan rebenhẹ phọ odị. Ogbirima ghan ḅilhẹ r’oghaạph ghan ilọ ipẹ aZihova maghoph ghan bọ rebenhẹ phọ odị igbaany, kilhoghonhaạn ni iyira ḍighaạgh. Ootughiạn ghan kẹn ipẹ aZihova mulhoghonhaạn bọ iyira ḍighaạgh okaran iiḅaghamhị. R’olhoghonhaạn aḍighaạgh aZihova, yira kotue ni okpạr opu oghiilhaan phọ ayira!—Ps. 34:4.