1. Ighẹn itọ dị eegholhaan ni kụ idị aZizọs atọ aḅenhị bumatuạn phọ odị? (Miịn afoto oḅẹl opoḍi phọ.)

ḌUGHUL phọ aḍiphẹ eḅaạl aZizọs kamugh bọ, odị atọ ni aḅenhị bumatuạn ph’odị mọ: “Idiphọ mị miphomoghiạn bọ inyina kụ idị torobọ onyọ anyina kapomoghiạn nyoorị phọ.” Kụ aḅarạm mọ: “Oniin aphomoghiạn ghan nyoniin kụ oomo awe oIegheriom—mọ nyina kụ abumatuạn phọ amị ni.”—Jọn 13:34, 35.

2. Eeghe kụ iḍighi kụ emhạn bọ ni maạr dị oniin kaḍeenhaan ghan ephomhoghiạn nyoniin?

² AZizọs aḅẹm mọ kosighẹ edọ phọ ephomhoghiạn phọ onọ aḍeenhaan bọ kụ ologhọm elhegh bugey abumatuạn ph’odị. Kụ ipẹ kụ idị erọl mem oḅẹl okuron asiạ phọ, kụ iduọn kẹn kụ idị edi ni ḍio arodon. P’eeghe idị emhạn maạr dị yira kokpạr opu torobọ ipaanhaạn kụ oḍeenhaan ghan ephomhoghiạn oniin atum nyoniin!

3. Yira kooḅeghiọn eeghe siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn phọ?

³ E/munughan phọ omhạr awe reḍighi ghan idị kikparanhaạn iyira ophomhoghiạn abunhọn r’oomo olhoghi. Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, okparaghạ ghan otuughaạny aKraist. Siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn phọ, yira kotuughạ idị ephomhoghiạn kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh oḍighi awe dị rowạ ghan eephọ, we dị ro/lọgh ghan oye iiseẹny, ḅilhẹ rokọ ghan igoni. Nạ rotuughạ emhuoghaạph phọ ephẹn phọ kụ apuruan loor mọ: ‘Mị atuughạ eeghe iyaạr esi abumor r’abumarani phọ abuphẹ oghiọm bọ ghisigh roḍeenhaan ghan ephomhoghiạn etigheri ipaanhaạn kirokirọ?’

4. Odaphạn Matiu 5:23, 24, eeghe kụ iḍighi kụ emhạn bọ ni maạr owạ ghan eephọ r’onyọ umor dị r’ayira omhoọgh iiḅaghamhị?

⁴ AZizọs utughemhị ni iyira iyaạr phọ eḍighi bọ kụ emhạn bọ  ni maạr owạ ghan eephọ r’onyọ umor dị r’ayira omhoọgh iiḅaghamhị. (Bạl Matiu 5:23, 24.) Odị aghaạph ni alhọgh iiphaghamhiọm mọ ewạ ni dị yira kopamanhạm igey asiya r’abunhọn, eḍighi maạr dị yira rowạ ni oḅeraạn Enhaạn. Reḅaạl ghan ni olhoghi aZihova mem dị yira oḍighi oomo ipẹ yira kotue bọ oseere eephọ igbo abumor phọ ayira. Odị ka/sighẹ iiseeny phọ ayira eḍighi maạr dị yira owunughian ghan ikalhạ bịn owilhẹ owạ ghan eephọ.—1 Jọn 4:20.

5. Eeghe kụ ikọm idị ekparanhaạn oniin onyọ umor owạ eephọ?

⁵ Etue ni ikparanhaạn iyira oseere eephọ. Eeghe kụ iḍighi? Ooḅeghiọn idị emitenhaan Mark. * Oniin onyọ umor amhiigh ni oḍaghạ yogh odị, kụ aghaaphọgh ikarạph ilọ odị aḅenhị bunhọn siphẹ ookpomhoghan phọ, kụ ephin esi odị. AMark azọ ika? Odị aḅẹm mọ “Isi ni esi dị mị u/tue mun upamaghạn ophinolhoghi phọ amhị”. Onyebel roten, aMark alhoghoma ni mọ onọ apiomạn ni esi ipẹ odị azọ bọ, kụ aghị aaḅereghiạn onyọ umor phọ ilọ omhoọgh eephọ r’odị. Kuolọ onyọ umor phọ o/mheera. Eḅẹl amem mọ, aMark aatughiạn ghan mọ, ‘Eeghe kụ iḍighi kụ mị kaaḅaghamhiạn bọ loor owạ eephọ r’odị, mem dị odị u/meera?’ Kuolọ, opoghom eghir phọ aroma ni Mark mọ ki/pẹr nyodị. AMark aḍighi ika mem mọ amuphẹ phọ?

6. (a) Ika kụ idị aMark akparaghạ owạ eephọ? (b) Ika kụ idị aMark asighẹ aḍighinhom iphẹn ogẹ bọ siẹn Kolosị 3:13, 14?

⁶ Mem dị aMark aaḅeghiọn iitughiạn phọ odị, odị amhiịn ni mọ odị o/mhoọgh osooromhi aloor ḅilhẹ mọ odị aloghoma m’onọ kụ ogey. Odị alhọgh ni elhegh mọ ewạ dị odị k’anme ezọ ph’odị. (Kọl. 3:8, 9, 12) R’osooromhi aloor odị aḅilhẹ ni aghị ateẹny onyọ umor phọ aaḅereghiạn mọ ku/lẹ esi ipẹ odị azọ bọ. AMark aḅilhẹ kẹn ni agẹ rinyạ aghiọm onyọ umor phọ mọ odị ku/lẹ ḅilhẹ mọ odị rawạ dị bidị koḅilhẹ oḍigh righirị. AMark aḅilhẹ kẹn angọ onyọ umor phọ iịny inmo dị odị alhegheri mọ keḅeraạn ni onyọ umor phọ. Dị eeph ni, onyọ umor phọ aghiọm ni ghisigh aphamhanhạm ophinolhoghi phọ odị. Toroboiperolbọ, aMark aghiọm ni ghisigh adaphạn itọ phọ aZizọs eḅẹm bọ mọ, pomoghiạn bumor  phọ anạ kụ asạr ghan awilhenhaạn. (Bạl Kolosị 3:13, 14.) Ghalhamọ r’amem dị abunhọn awe u/wạ eephọ r’ayira, ephomhoghiạn aKristẹn kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh osạr ghan owilhenhaạn abidị ḅilhẹ ooḅereghinhaạn ghan dị bidị k’onmia.—Mat. 18:21, 22; Gal. 6:9.

7. (a) AZizọs uroma iyira oḍighi eeghe? (b) Eeghe ipaanhaạn kụ edị oniin onyọ umarani asoman?

⁷ AZizọs uroma iyira mọ, eten phọ epẹ yira rowạ bọ mọ awe uzoọm iyira kụ edị ewạ mọ yira ozoọm aani bidị. Odị aḅarạm mọ ku/pomhoghiạn buphẹ uphomhoghiạn bọ iyira bịn. (Luk 6:31-33) Kokaạph ika eḍighi maạr dị onyọ umor siphẹ ookpomhoghan phọ u/meera umạgh nyinhạ ḅilhẹ aphogh nyinhạ aḅitonhaạn? Ipẹ kụ idị ekạr emitenhaan umarani phọ Lara. Odị aḅẹm mọ: “Onyọ umarani uphogh ni imhị bịn aḅitonhaạn, dị mị u/legheri olhogh ph’odị mị asoor bọ. Iphẹn phọ iiḅaghamhị ni imhị iboom dị tutụ i/dụgh mun oghị ghan ituughạ.” Eḅẹl amem mọ, aLara aatughiạn ghan mọ: ‘Ọ mị u/ḍighi nyodị iyaạr. Ghalhamọ abunhọn awe kẹn bịn roḅẹm aani ghan ni siphẹ ookpomhoghan phọ mọ onyọ umarani phọ agbagarạ ni anhịr.’

8. ALara aḍighi eeghe iyaạr orue owạ eephọ, kụ yira otuughạ eeghe esi iphẹn emitenhaan bọ nyodị?

⁸ ALara agbariọn ni radạ owạ eephọ. Odị aaḅereghị ni aḅenhị aZihova ilọ iiḅaghamhị phọ kụ asopha oghị oteẹny onyọ umarani phọ. Kụ bidị oghaaphọgh, oḅolhan, bịn ophomhoghiạn. Araraạr ighị ni imạ. Kuolọ aLara aḅẹm mọ: “Onyebel roten, onyọ umarani phọ aḅilhẹ ni amhiigh ozoọm onọ eniin phọ eten phọ. Mị uḅonyonhu bịn azuan.” Eḅẹl amem mọ, aLara alhoghoma mọ olhoghi onọ ka/tue aḅaạl tutụ onyọ umarani phọ anme eegharạ phọ odị. Ekureriom mọ, aLara amhiịn ni mọ iyaạr dị ekạr enhighẹ oḍighi pọ oghiọm aghisigh ozoọm ghan odị r’ephomhoghiạn kụ ‘osạr ghan ikarạph owilenaạn.’ (Efẹ. 4:32–5:2) ALara aatughiạn ni mọ egey ephomhoghiạn aKristẹn “re/lọgh ghan iyaạr ologhi. Re/ḍim ghan; okụ o/loonaan ghan omeeraam mọ r’oḍuom ologhi phọ r’okparạm mọ odị.” (1 Kọr. 13:5, 7) ALara oo/ḅaghamhiạn ghan mun loor. Idiphọ amem mọ esighẹ bọ rekị, onyọ umarani phọ aḅilhẹ ni asighẹ nyodị righirị. Mem dị nạ awạ eephọ aghị esi abumor r’abumarani phọ, kụ nạ aghiọm ni ghisigh aphomhoghiạn bidị pọ nạ kakuphom  ni owol mọ “[Enhaạn] ephomoghiạn r’eephọ [keroIonaạn] ni” nyinhạ.—2 Kọr. 13:11.

9. Odaphạn Iiḍighi 10:34, 35, eeghe kụ iḍighi kụ ewạ bọ ni dị yira ko/lọgh ghan buniin awe iiseẹny?

⁹ AZihova ra/lọgh ghan oye iiseẹny. (Bạl Iḍighi 10:34, 35.) Kụ iḍighi kụ, mem dị yira u/lọgh oye iiseẹny pọ yira roḍeenhaan ghan mọ yira anmụny odị. Yira rodaphạn ghan itọ phọ eḅẹm bọ mọ pomoghiạn onọn oye idiphọ aloor phọ anạ, ḅilhẹ kẹn yira rologhonhaạn ghan ḍighaạgh ophamhanhạm eephọ phọ edi bọ igbo abumor r’abumarani phọ.—Rom. 12:9, 10; Jems. 2:8, 9.

10-11. Ika kụ idị oniin onyọ umarani arue akpạr apu ikarạph iitughiạn?

¹⁰ Rekparanhaạn ghan ni buniin awe orọl dị bidị u/lọgh oye iiseẹny. Esi omaạm, ooḅeghiọn idị emitenhaan oniin onyọ umarani dị oghol mọ Ruth. Mem dị aRuth aḍighi oḍoọgh dị mamhuunha ukpe, oniin anhịr dị aḍighi olọ enhọn eelhe, aḍighi ni nyodị iyaạr dị eeph. Itir ika Ruth? Odị aḅẹm mọ: “Mị ulhọgh ḍien torobọ iyaạr dị egbolhomaam eelhe phọ epẹ phọ. Mị usighenhọm mọ oomo awe dị oḍighi buọ eelhe phọ epẹ phọ otọl idiphọ, ghalhamọ r’abumor r’abumarani phọ kẹn ni.” Ika kụ idị aRuth arue bọ akpạr apu ikarạph iitughiạn phọ ipẹ phọ?

¹¹ ARuth alhọgh elhegh mọ ewạ dị odị kalọgh inyaạm orue okpạr opu ikarạph iitughiạn phọ ipẹ phọ. Odị aạl li iinhaghạn r’idị emitenhaan eelhe phọ epẹ phọ siphẹ aYearbook phọ. Odị aḅẹm mọ: “Mị ulhọgh ni ikuph ootughiạn ghan imạ ilọ awe eelhe phọ epẹ phọ. Mị uru ni amhiịn mọ abumor r’abumarani eelhe phọ epẹ phọ omoọgh agey oophugh okumu aZihova. Iigholhaan ni esi amhị mọ bidị phọ kẹn oḍighi aani ni eghunotu abumor r’abumarani oomo isiẹn aḅirinhi phọ. Odị aḅẹm mọ: “Torobọ amem dị mị aazuanhaan bumor r’abumarani eelhe phọ epẹ phọ, mị ralọgh ghan ni ikuph dị egbatanhaạn osighẹ abidị righirị. Mị rakaaphạn ghan ni bidị kaḅilhẹ awaaghị abughẹ ilọ abidị.” Eeghe kụ meḍuạ emite? ARuth aḅẹm mọ: “Idiphọ esighẹ bọ rekị, bịn ikarạph iitughiạn phọ ipẹ phọ eḍuạ.”

12. Eeghe iiḅaghamhị kụ edị umarani phọ Sarah amhoọgh?

¹² Ibadị awe otue ni olọgh buniin awe iiseẹny eten dị u/legheri. Esi omaạm, aSarah aatughiạn ghan mọ onọ ra/lọgh ghan we iiseẹny loor esi dị odị ra/pogh ghan we kasooromi loor esi ekpisi phọ bidị oḍuạ bọ oru, ikpoki dị bidị omhoọgh, obobọ roopoogh arukumuan abidị siẹn ookpomhoghan phọ. Kuolọ odị aḅẹm ni mọ: “Mị umhiigh ni olhoghoma mọ mị alọgh buniin awe iiseẹny.” Eghẹn eten? ASarah amite otu dị oghiighị askul kụ eḅeraạn ghan nyodị ooḍikuan awe dị oghiighị askul bịn. Dị tutụ eniin amem odị aḅenhị ni oyaghirị odị mọ: “Mị raaḍikuan ghan bumor r’abumarani dị oghiighị askul. Mị raa/ḍikuan ghan budị askul u/kị.” Dị eegholhaan ni, iwạ ni mọ aSarah anme eegharạ phọ epẹ phọ. Ika?

13. Yira otuughạ eeghe esi ipẹ aSarah anme bọ ezọ phọ odị?

¹³ Opoghom eghir kụ alhoghonhaạn ḍighaạgh Sarah okiririom ophogh ezọ phọ odị. ASarah aḅẹm mọ: “Opoghom eghir phọ usẹph ni imhị esi iiḍighi phọ amhị, imạ ophanyanhaạn phọ, ḅilhẹ r’olhegheri iyaạr aBaibul phọ amhị. Kụ uḅenhị imhị mọ, idiphọ olhegheri iyaạr phọ ayira rabụgh bọ, ewạ kẹn dị yira komoọgh raagharạ aKristẹn, idiphọ osooromhi aloor, olhegheri esi dị inyaạm ayira esi, ḅilhẹ r’onmạ ighirigiir.” ASarah asighẹ ni aḍighinhom ipẹ opoghom eghir phọ aroma bọ nyodị. Odị aḅẹm mọ: “Mị uru ni amhiịn mọ iyaạr dị ekạr emhạn maạr pọ omhoọgh igbiririph r’ephomhoghiạn.” Loor esi iduọn phọ, aSarah amhoọgh ni ephoghom dị egbatanhaạn aghị esi abumor r’abumarani phọ. Odị aḅẹm mọ: “Mị ukparaghạ ni olhegheri araagharạ phọ bidị omhoọgh bọ, kụ bidị omhạn bọ ni maạr esi aZihova.” Kokaạph aani ika ilọ ayira? R’amem r’amem yira ku/loghoma ghan mọ yira k’upu bueriphọ loor askul dị yira oghị! Eḍighi maạr dị yira “[ophomoghiạn] buọ asiya phọ” omadạn, pọ yira ko/lọgh buniin awe iiseẹny.—1 Pit. 2:17.

14. Odaphạn Hibru 13:16, retọl ghan ika esi aZihova mem dị yira olhọgh bunhọn otu?

¹⁴ AZihova amaghamhị ni maạr agey okọ ghan igoni. (Bạl Hibru 13:16.) Odị asighẹ idiphọ iiseeny dị yira rongọ nyodị, ekạr ekpaariọm mem dị olhoghonhaạn ḍighaạgh buphẹ ekạr bọ emhoghi. (Jems. 1:27; 2:14-17) Kụ iḍighi kụ, aḍinyạ iigbia phọ iromha iyira mọ “[iIọgh] ghan otu ruuruen eghuraam.” (Rom. 12:13) Mem dị yira olhọgh ghan ruuruen otu yira roḍeenhaan ghan mọ yira opomoghiạn ni ḅilhẹ omoọgh matir okị esi abidị. Reḅeraạn ghan aZihova mem dị yira ongọ aani bunhọn ghalhamọ iyaạr oraạl, miim ophughọl, eḍien olhe obobọ mem mọ ayira ḅilhẹ r’ozuumaam mọ ayira. (1 Pit. 4:8-10) Toroboiperolbọ, araraạr edi ni dị eeni ketue eḍighi idị kikparanhaạn iyira olhọgh aruuruen otu.

15-16. (a) Eeghe kụ iḍighi kụ abuniin awe rokiilhaan ghan bọ olhọgh aani abunhọn awe otu? (b) Ika kụ idị Edit akpạr apu ḍiitughiạn oḅẹm ghan mọ onọ ka/tue alọgh bunhọn otu?

¹⁵ Eeni yira otue ni okiilhaan olhọgh ghan awe otu loor asidọl phọ obobọ eegharạ dị yira omhoọgh. Esi omaạm, ooḅeghiọn eḍeenhaan ekpukelhe anhịr dị oghol mọ Edit. I/ḅeraạn ghan nyodị ooḍikuan awe mem mọ odị ko/ḍighi bọ onyọ Ogbaanhaạn. Edit alhoghoma ghan mọ abunhọn awe bịn kụ kotue olọgh we otu.

¹⁶ Odị roḍighi onyọ Ogbaanhaạn, bịn odị anme eten phọ epẹ odị aatughiạn ghan bọ. Odị agbariọn ni radạ omhiịn mọ odị alọgh aani ghan we otu. Odị aḅẹm mọ: “Okumor oye ookpomhoghan ayoor upuru ni imhị mughumọ ketue ni edugh ongọ olom r’anhịr dị rotu olhọgh aḍighaạgh oḍighi aKindọm Họl phọ esi orọl, esi iyạl awiki. Mị uutughiạn ni ipẹ aZihova asẹph bọ ekpukelhe anhịr olọ aZarephath phọ.” (1 Ki. 17:12-16) Edit amheera ni olhọgh otu olom r’anhịr phọ. Aḍisẹph irọl li ḍughụm? Odị aḅẹm mọ: “Kparipẹ r’iyạl awiki, olom r’anhịr phọ urọl ghụn iyạl unwanyụ. Mem mọ amuphẹ phọ, yoor uḍigh ni righirị.” Edit mamhoọgh righirị akpol siphẹ ookpomhoghan phọ. Nyiidiphọ odị okọy eten, kụ odị rakelhọm ghan agey mem dị buẹn r’odị romite ghan bọ epẹ erugh phọ, oru ophogh odị olhoghotu. Odị aḅẹm mọ: “Onmo ghan inmo ringọ ghan imhị oḅaạl olhoghi! Kụ ogbạ agey,  iphẹn phọ mingọ ni imhị ḍisẹph kirokirọ.”—Hib. 13:1, 2.

17. ALuke r’anhịr odị umhiịn m’eeghe iyaạr kụ isughanham dị bidị ro/ḍighi ghan?

¹⁷ Eeni yira rolọgh ghan ni ruuruen otu, kuolọ yira kotue ni oḍighi opelhom siphẹ ḍughụm? Esi omaạm, aLuke r’anhịr odị, olom r’anhịr dị rolọgh ghan ruuruen otu. Bidị umhoọgh eegharạ omhạgh ghan aburunhiin r’aburudẹ abidị, siya, righirị, r’opoghom eghir phọ r’anhịr phọ odị, m’oru k’abidị. Toroboiperolbọ, aLuke aḅẹm mọ, “Yoor uru ni omhiịn mọ ogina abuphẹ utuman bọ iyoor kụ edị yoor romạgh ghan.” Ika kụ idị aLuke r’anhịr odị oḍighi opelhom olhọgh ghan otu buẹn otuman bọ bidị bịn?

18. Ika kụ idị aLuk r’anhịr odị oḍighi idị epelhom olhọgh ghan otu buẹn bidị olhegheri bọ bịn?

¹⁸ ALuke r’anhịr odị unme ni ephoghom mọ abidị mem dị bidị ootughiạn ikpo onhụ phọ aZizọs eḅẹm bọ mọ: “Nyina ephomoghiạn ghan buIọ iphomoghiạn inyina bịn, eeghe aruunmo kụ edị [Enhaạn] kiinmo bọ inyina?” (Mat. 5:45-47) Bidị uru ni olhoghoma mọ ewạ dị bidị kotuughaạny aZihova, opọ ranmo ghan bọ inmo oomo awe. Esi iduọn phọ, bidị usopha ni omhạgh aani ghan abumor r’abumarani phọ abuphẹ bidị ko/mhạgh aani ghan bọ. ALuke aḅẹm mọ: “Nyiidiphọ oomo phọ ayoor rokelhọm ghan agey mem dị yoor ookpomhoghan. Ḅilhẹ rekparamhị ghan keḅilhẹ ilhọgh iyoor ephophe.”

19. Ika kụ idị yira koḍeenhaan mọ yira abumatuạn aZizọs, Kụ nạ asopha oḍighi eeghe?

¹⁹ Yira mooḅeghiọn omiịn idị ophomhoghiạn oniin atum nyoniin omadạn ketue ilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh dị yira kowạ ghan eephọ, ko/lọgh ghan iiseẹny buniin, ḅilhẹ olọgh ghan we otu. Yira okpạr opu torobọ eeteḅa olhoghoma dị u/kpeanhaạn kụ ophomhoghiạn bumor r’abumarani phọ ayira omadạn k’epẹ ekpom mọ ayira. Yira oḍighi iduọn phọ, yira komoọgh ni oḅaạl olhoghi ḅilhẹ oḍeenhaan mọ yira abukaraghị abumatuạn aZizọs Kraist.—Jọn 13:17, 35.