1-2. Oye dị ragẹ ghan rinyạ aḅẹm m’eeghe, kụ yira kooḅeghiọn eeghe siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn phọ?

RODON, irubal awe okophora mọ bunọ omeeraam Zizọs, kuolọ ro/dạph ghan itughemhị phọ odị. (2 Tim. 4:3, 4) Ilọ iphẹn phọ, oniin ogeọm arinyạ aḅẹm mọ: “Rodon kụ onhọn aZizọs amite igbo ayira, kụ aghaạph ghan aḅilhẹ aḍighi raraạr idiphọ oḅẹl aZizọs phọ . . . , yira kokel li idiphọ oghel bọ nyodị iyạl oonịr asiạ epẹ omhạn ḍughụm? . . . Ophagharanhaạn phọ pọ: Ii, yira kokel li.”

² Siphẹ oḅẹl okuron asiạ phọ, ibadị unhaghạn ni itughemhị phọ aZizọs oḅilhẹ omhiịn iiḍaạny phọ odị, kuolọ u/meeraam nyodị. Uḍighi ika? Emhuoghaạph phọ eten bọ, yira umhiịn inya ariphigh dị awe otuạn itughemhị r’iiḍighi phọ aZizọs okpetaan omheel. Uguạ omhiịn inhọn inya ariphigh. Siẹn phọ yira komiịn ipẹ eḍighi bọ kụ awe oghel bọ buẹn rodạph bọ Zizọs rodon, ḅilhẹ r’idị yira kobilhẹ u/kpetaan umeel.

3. Eeghe kụ idị aZizọs aḍighi dị ekọm idị buniin oghel nyodị?

³ Mem mọ aZizọs arọl bọ siẹn ade phọ, odị aaḍikuan ghan r’oomo awe. Odị alhe ghan ni eḍien r’aalhạ r’budị ophạm iikpọ, aḅilhẹ ghan kẹn alhọgh mem dị emhanhạm arọl r’arukulom mọ ḅilhẹ r’abuphẹ rokpuuroghọm bọ. Ḅilhẹ kẹn, odị amhoọgh ni igbiririph aghị esi abudị awe osighẹ mọ “abuḍighinom ikarạph.” Abuniin abudị ophoophe loor ughel nyodị loor esi ipẹ aZizọs aḍighi bọ. Bidị upuru butelhedom mọ odị mọ: “Uḍighi ika kụ nyina r’abubonyiọm iisogh r’abuḍighinom  ikarạph kụ relean bọ eḍien?” Kụ aZizọs aphagharanhaạn mọ: “Buphẹ u/moon bọ kụ ropir ghan oyil, k/abuphẹ omoon bọ. Mị u/tuạn oḅenị abugey mọ okiton esi ikarạph kụ aru bọ. Mị uru ghụn ni okirion abuḍighinom ikarạph phọ.”—Luk 5:29-32.

4. Odaphạn imiịn phọ Aizaya, eeghe kụ idị ekpẹ ni dị aJu phọ mulegheri ilọ aMesaya phọ?

⁴ Igẹ Iigbia phọ iḅẹm mọ eeghe? Kụ aMesaya phọ agbi bọ oru, oyil phọ Aizaya aghaạph ilọ odị mọ aḅirinhi phọ kokel li nyodị. Imiịn phọ iḅẹm mọ: “Awe uḅitonhaạn ni oḅilhẹ oghẹl nyodị . . . Ighịgh mudị aaghị ni risigh odị esi ayira. Yira uḅitonaạn nyodị mudị ki/yaạr.” (Isa. 53:3) Imiịn phọ iḅẹm mọ “awe” koḅitonhaạn ni aMesaya phọ, esi iduọn phọ aJu oḅẹl okuron asiạ phọ ukpẹ ni olhegheri mọ kokel li Zizọs.

5. Ibadị omiịn ika buẹn rodạph bọ Zizọs rodon?

⁵ Ipẹ phọ edi aani ni rodon ḍughụm? Ii. Ibadị abuḍiemhiom aruukụ iiḅereghị phọ rowạ ghan mọ awe dị omhạn maạr, omheel eelạ, ḅilhẹ aḅirinhi phọ omhiịn m’osụ olhoghi kụ oḍighi buọ ookpomhoghan abidị. Bidị romeera ghan mọ abuẹn phọ orọl li siphẹ ookpomhoghan phọ ghalhamọ adọl aghuḍum mọ abidị igbạgh ni siigbu phọ Enhaạn. Kuolọ abuḍiemhiom mọ abuphẹ phọ opogh osooromhi rebenhẹ phọ aZihova omhoọgh bọ oophugh r’araagharạ dị esererẹ, loor esi dị mọ u/mạn maạr siẹn aḅirinhi phọ. APọl aghaạph ni mọ Enhaạn rasaḅạr ghan buphẹ “ophogh bọ osooromi.” (1 Kọr. 1:26-29) Toroboiperolbọ, esi aZihova, oomo arebenhẹ phọ odị omạn ni maạr.

6. Ika kụ idị yira kotue otuughaạny Zizọs odaphạn Matiu 11:25, 26?

⁶ Ika kụ idị yira kobilhẹ u/kpetaan umeel? (Bạl Matiu 11:25, 26.) Ka/meera eten phọ epẹ aḅirinhi phọ ropogh ghan bọ we phọ Enhaạn etir nyinhạ. Lọgh elhegh mọ aZihova rasighẹ ghan we dị osooromhi loor kụ aḍighinhom ogbi phọ odị. (Ps. 138:6) Tuutughiạn raraạr dị aZihova masighẹ buẹn aḅirinhi phọ osighẹ bọ mọ maạr u/legheri phọ aḍighinhom.

7. Uḍighi ika kụ aZizọs amhạgh bọ Farisi phọ mọ awe iyạl asinem, kụ bidị umhegheron ika?

⁷ R’akpọ oḅio, aZizọs aghel li iḍighinhom araraạr aruukụ iiḅereghị okpẹ phọ erọl bọ mem mọ odị. Esi omaạm, odị ayegherọn ni dọl ughelhe aFarisi phọ omhaghamhị bọ maạr ootola ghan araghaạgh opuemhi ophogh odẹ r’onhiin. (Mat. 15:1-11) Eeni ikpo onhụ phọ aZizọs iḍighi ni iikia esi abutelhedom mọ odị. Kụ bidị opuru nyodị mọ: “Nạ alegheri ni mọ iphẹn nạ aḅẹm bọ rekạgh ni iIoghi aFarisi phọ?” Kụ aZizọs aphagharanhaạn mọ: “Torobọ oreeny Iọ Odẹ phọ amị odi bọ k’akẹ phọ kụ u/zụph, kotuphuron ni. IbiIenaạn we phọ abuphẹ. Bidị awe ikpom ariḍien dị oḅẹm mọ abunọ koḍiemiom bunọn. Kụ oye ikpom ariḍien aḍiemiom onọn oye ikpom ariḍien, iyạI phọ abidị komeIeghu ni osuma ooni.” (Mat. 15:12-14) AZizọs o/mheera mọ ekarạph eten phọ epẹ abuḍiemhiom aruukụ iiḅereghị phọ omhegheron bọ ekikima nyodị oghaạph ghan igey phọ.

8. Ika kụ idị aZizọs aḍeenhaan mọ k/oomo aruukụ iiḅereghị kụ iḅeraạn Enhaạn?

⁸ AZizọs aḅilhẹ kẹn ayegherọn itughemhị okpẹ. Odị o/ḅẹm mọ oomo aremheeraam aruukụ iiḅereghị eḅeraạn ni Enhaạn. Kparipẹ ghụn, odị aḅẹm mọ ibadị odi onhụ aḍibuọ dị arẹgh kụ eekuna phọ eḍighi muphe, kụ mọ awe dị oghom bịn kụ odi onhụ aḍibuo dị akololọ kụ akpạr orelhe, kụ eekuna phọ aghuḍum. (Mat. 7:13, 14) Odị aḅẹm ni mọ abuniin kokophora ni mọ bunọ rokumu Enhaạn, kuolọ ro/kumu Enhaạn. Kụ aphụr  rurụ mọ: “Igona Ioor anyina esi ariiI okpẹ. Ephẹn anyụ phọ bidị okịgh iyooI igạ, kụ iIoghi phọ abidị eḍighi iIọ iIhom inạm. Esi iimuma abidị kụ edị nyina keIegheriom bidi.”—Mat. 7:15-20.

9. Ighẹn kụ iniin itughemhị okpẹ phọ aZizọs ayegherọn bọ?

⁹ Igẹ Iigbia phọ iḅẹm mọ eeghe? Imiịn aBaibul phọ iḅẹm mọ olhoghi aMesaya phọ kaamor idiphọ aniạn loor otu phọ aZihova. (Ps. 69:9; Jọn 2:14-17) Oophugh phọ opọ phọ anyu Zizọs oyegherọn ikarạph itughemhị r’iḍighinhom araraạr aruukụ iiḅereghị. Esi omaạm, aFarisi phọ umheeraam mọ oye amoọgh uwaloor dị ra/mugh ghan; kụ aZizọs atughemhị mọ buphẹ momhuughu bọ ronaanị ni. (Jọn 11:11) ASadusi phọ u/meeraam mọ koḅeton ni oye esi aḍuugh; kuolọ aZizọs aḅeton Lazarọs esi aḍuugh. (Jọn 11:43, 44; Iiḍighi 23:8) AFarisi phọ uḅẹm mọ odạ r’Enhaạn kụ reeḅakị ghan sighuḍum awe; kuolọ aZizọs atughemhị mọ oye phọ kụ kapogh apin mughumọ odị kakumu Enhaạn obobọ ka/kumu.—Mat. 11:28.

10. Uḍighi ika kụ ibadị ughel bọ iyira ḍio arodon?

¹⁰ Ipẹ phọ edi aani ni rodon ḍughụm? Ii. Ibadị ulhọgh iyira ḍien loor esi dị itughemhị aBaibul phọ ayira reyegherọn ghan itughemhị okpẹ aruukụ iiḅereghị phọ. Abuḍiemhiom aruukụ iiḅereghị rotughemhị ghan mọ Enhaạn raliọm ghan bukarạph phọ ooni aniạn. Osighẹ itughemhị okpẹ phọ iphẹn phọ kụ rooḅakiọm ghan we phọ. Idiphọ arebenhẹ aZihova, dị rooseeny Enhaạn ephomhoghiạn, yira royegherọn ghan ni itughemhị okpẹ phọ ipẹ phọ. Abidị rotughemhị ghan kẹn mọ oye amoọgh uwaloor dị ra/mugh ghan. Yira roḍeenhaan ghan mọ itughemhị phọ ipẹ phọ iḍuạ esi abuọ aruru kụ emite, ḅilhẹ mọ eḍighi idiphọ pọ oḅetenhu esi aḍuugh phọ o/mhoọgh mun maạr oḍighinhom. Ḅilhẹ idị egbạgh r’oghaạph odạ phọ ibadị aruukụ iiḅereghị omheeraam bọ, yira rotughemhị ghan mọ oye amoọgh ni eereẹgh okumu Enhaạn obobọ ka/kumu. Kụ abuḍiemhiom aruukụ iiḅereghị phọ romegheron ghan ika? Ibadị amem, rokạgh ghan olhoghi!

11. Odaphạn ipẹ aZizọs aḅẹm bọ siphẹ Jọn 8:45-47, Enhaạn rawạ eeghe esi awe phọ odị?

 ¹¹ Ika kụ idị yira kobilhẹ u/kpetaan umeel? Yira ophomhoghiạn igey phọ, yira komeeraam ni itughemhị phọ Enhaạn. (Bạl Jọn 8:45-47.) Yira ko/kel aani igey phọ idiphọ aSetan. Yira ko/ḍighi iyaạr dị egbạgh omheeraam mọ ayira. (Jọn 8:44) Enhaạn rawạ mọ awe phọ odị ‘ogheI ikarạph’ kụ ‘ophamanạm ilọ enighẹ,’ idiphọ aZizọs aḍighi bọ.—Rom. 12:9; Hib. 1:9.

12. Uḍighi ika kụ ibadị aJu phọ oghel bọ Zizọs loor eten aḍuugh phọ odị?

¹² Eeghe kụ enhọn iyaạr dị abuniin aJu phọ otuạn oghel Zizọs mem mọ odị? APọl aḅẹm mọ: “Yira ghụn rokaạph ghan ilọ aḍuugh phọ aKraist loor oreeny phọ. Oghaạph phọ ophọn kụ aḍighiigh dị keḍighi dị buọ aJu phọ komeleghu.” (1 Kọr. 1:23) Eeghe kụ iḍighi kụ ibadị aJu phọ oghel bọ Zizọs loor eten aḍuugh phọ odị? Esi abidị, idiphọ aZizọs amhugh bọ loor oreeny phọ eḍeenhaan mọ odị osoroghuom iilhogh r’oḍighinhom ikarạph, ka/Mesaya.—Deut. 21:22, 23.

13. Eeghe kụ idị abuphẹ oghel bọ Zizọs u/tue umiịn?

¹³ AJu phọ abuphẹ oghel bọ Zizọs u/lọgh elhegh mọ odị iyaạr o/piọm, mọ ugbaaghị ni okpẹ bịn oḅạm emhụ odị, ḅilhẹ mọ uzoọm nyodị idị i/nighẹ. Buphẹ owaaghị bọ ḍighiton phọ odị ophogh u/moọgh ogbolhomaam odị. Ogbogh otu iiruẹn phọ ukem bịn ookpomhoghan ilọ owaaghị ophogh eten dị i/daphạn olhogh. (Luk 22:54; Jọn 18:24) Kparipẹ dị abugboom iiruẹn phọ koler rurụ onaghạn iyaạr phọ otụ bọ kụ osiph Zizọs, bidị ghụn kụ uwaraghạ ghan “siagbạ osiphom odị olọgh esi aḍuugh.” Bidị u/tue umiịn iyaạr, kụ ogbogh opinyọn rikiạ phọ akparaghạ oḍighi idị aZizọs kakaạph iyaạr bịn apiomạn. Iphẹn phọ ikạr kụ egbạgh ipẹ olhogh phọ aḅẹm bọ. (Mat. 26:59; Mạk 14:55-64) Mem mọ oḅeton bọ Zizọs, abukarạph abugboom iiruẹn phọ abuphẹ phọ ukpẹ we eghạm aRom “iboom ikpoki” mọ ogbạ okpẹ ookpereghiom okạr ipẹ eḍighi bọ kụ oḍi phọ mapokoro bọ.—Mat. 28:11-15.

14. Imiịn aBaibul phọ ighaạph eeghe ilọ aḍuugh aMesaya phọ?

 ¹⁴ Igẹ Iigbia phọ iḅẹm mọ eeghe? Ibadị abuọ aJu phọ u/seere olhoghi mọ ewạ ni dị aMesaya phọ kamugh, kuolọ lọgh elhegh idị imiịn aBaibul phọ eghaạph: “Odị kụ aḅọgh ni ghuḍum mọ odị angọ kụ aphin aani bin iiḅaghamhị r’awe asipioghọm. Odị asighẹ ni esi abuḍighinhom ikarạph kụ aaḅereghị mọ obọ osạr owilenaạn bidị.” (Isa. 53:12) Iduọn kụ iḍighi kụ i/nighẹ dị aJu phọ kotuạn erugh aḍuugh phọ bịn okel Zizọs.

15. Eeghe kụ mekọm idị ibadị moghel Bugbaanhaạn AZihova ḍio arodon?

¹⁵ Ipẹ phọ edi aani ni rodon ḍughụm? Ii. Idiphọ osophonhaan bọ Zizọs ikarạph iiruẹn phọ kụ idị rozoọm aani ni Bugbaanhaạn AZihova phọ reten dị i/kpeanhaạn rodon. Esi omaạm. Siạ phọ 1930 r’1940 epẹ United States, u/gbạ ghan mem osighẹ Abugbaanhaạn phọ oghị otu iiruẹn, ilọ eereẹgh phọ abidị okumu Enhaạn. Iigholhaan ni mọ buniin abugboom iiruẹn phọ ugilaạm ghan Bugbaanhaạn phọ. Epẹ Quebec, Canada, Asiosị r’itooghị ekpisi phọ uḍighan ni ilọ osophoghom oḍighi phọ ayira. Ukasaghiọm ibadị abukaaphọm loor oghaạph ilọ Omhạr phọ Enhaạn oḅenhị amatuman abidị. Epẹ Germany, itooghị aNazi phọ izẹ ni ibadị iḍoọgh abumor dị okpẹ oḍuomolhoghi. Kụ siạ dị ke/bia, rodoghoḍi yogh ni ibadị abumor ayira ikoli epẹ Russia loor oghaạph ilọ aBaibul phọ, bidị oḅẹm bọ mọ rakomọgh iiḅaghamhị. Ghalhamọ r’aNew World Translation of the Holy Scriptures ogbạ bo otenhe onhụ aRussia, bịn itooghị phọ moḅẹm mọ ku/ḍighinhom mun, mọ aḍinyạ dị rekomọgh iiḅaghamhị loor iduọn aphamhanhạm bọ ḍien phọ aZihova.

16. Odaphạn 1 Jọn 4:1, uḍighi ika kụ ewạ bọ mọ oghel ikarạph asiagbạ dị ogbaanhaạn we phọ aZihova?

¹⁶ Ika kụ idị yira kobilhẹ u/kpetaan umeel? Legheri ipẹ eru bọ inẹ. Siphẹ oghaạph phọ aZizọs angọ bọ siphẹ anyụ Eeḅarạph phọ, odị aphụr rurụ mọ kigbaanhaạn ni “inyina oomo ikarạph asiagbạ.” (Mat. 5:11) ASetan kụ azin asiagbạ phọ. Odị ratom ghan buọ isophoghom mọ olheenye ikarạph asiagbạ ilọ abuphẹ ophomhoghiạn bọ igey phọ. (Ogan. 12:9, 10) Ewạ mọ oghel siagbạ phọ abuọ isophoghom mọ rogbaaghị ghan bọ. Ku/meera okpẹ phọ abidị uukperemhi iyira okumu Enhaạn obobọ adughe omheeraam mọ ayira.—Bạl 1 Jọn 4:1.

17. Ika kụ idị araraạr phọ emiteghunhaan bọ Zizọs mem mọ kokiigh bọ nyodị ekọm bọ idị abuniin oghel nyodị?

¹⁷ Okạr amem mọ rekpụl bọ dị kokiigh Zizọs, oniin siphẹ 12 abutelhedom mọ odị aal li nyodị. Oomo phọ abidị uwilhẹ ni nyodị osumughu, kụ oniin apharanhaạn nyodị iraạr amem ḍughul phọ aḍiphẹ eḅaạl kokiigh bọ nyodị. (Mat. 26:14-16, 47, 56, 75) I/ḍighi iikia esi aZizọs. Odị maghaạph ni kẹn mọ iphẹn phọ kemite ni. (Jọn 6:64; 13:21, 26, 38; 16:32) Iphẹn phọ etue ni eḍighi idị awe kokel nyodị, eeni esi ootughiạn ghan mọ, ‘Ephẹn kụ eru eten dị abutelhedom mọ aZizọs’ ozọ, pọ mị u/ḍigh oghuugh abidị!’

18. Ighẹn imiịn kụ imhunhughan kụ aZizọs agbi bọ omhugh?

¹⁸ Igẹ Iigbia phọ iḅẹm mọ eeghe? Rukuron asiạ epẹ omhạn, aZihova agananami ni siphẹ Ekpo Onhụ phọ odị mọ kobool li aMesaya 30 siliva. (Zech. 11:12, 13) Mọ opọ kabool bọ kaḍighi ni oniin oyaghirị dị atuman nyodị iboom. (Ps. 41:9) Oyil phọ aZechariah aḅilhẹ agẹ mọ: “Kiigh opoghom mọ, bịn iyool phọ ewalalạ.” (Zech. 13:7) Kparipẹ roghel aZizọs loor araraạr phọ iphẹn phọ, ekpẹ ghụn dị imiịn phọ iphẹn phọ kekparamhị omheeraam abuẹn ophomhoghiạn bọ igey phọ iduọn imiịn phọ emhunhughan bọ ni esi aZizọs.

19. Eeghe kụ idị abuọ iiḅi arokpom mọ olhegheri?

 ¹⁹ Ipẹ phọ edi aani ni rodon ḍughụm? Ii. Siẹn amem mọ ayira, abuniin Abugbaanhaạn dị oḍigh ni eegu mowilhẹ igey phọ, omiigh otughemhị yogh ilọ i/tu inẹ, oḅilhẹ okparaghạ oḍur abunhọn osighẹ siẹn igey phọ. Bidị molheenye raghaạph dị i/tu inẹ, pakirị okpẹ pakirị agey, oḅilhẹ ogbaaghiọm okpẹ Bugbaanhaạn AZihova siphẹ intanẹt phọ, r’ariisi iinhaghạn. Kuolọ u/tue uukelheghi buọ iiḅi arokpom mọ. Ḍieriphọ aḍighaạgh phọ, bidị olegheri mọ aBaibul phọ akaạph ni mọ iphẹn phọ kemite ni.—Mat. 24:24; 2 Pit. 2:18-22.

20. Yira koḍighi ika kụ abuphẹ momheel bọ oḍuạ iyira uu/kelheghi? (2 Timoti 4:4, 5)

²⁰ Ika kụ idị yira kobilhẹ u/kpetaan umeel? Ewạ mọ okparamhị omheeraam mọ ayira esi ogbor ghan otuughạ, ooḅereghị ghan oomo amem, r’esi okuọm aloor oḍighi phọ aZihova mungọ bọ iyira. (Bạl 2 Timoti 4:4, 5.) Eḍighi maạr dị yira omhoọgh omheeraam, yira koo/ḅaghamhiạn loor mem dị yira onhaghạn ikarạph iinhaghạn ilọ Abugbaanhaạn phọ. (Isa. 28:16) Ephomhoghiạn phọ yira omhoọgh bọ oghị esi aZihova, Ekpo Onhụ phọ odị, ḅilhẹ r’abumor phọ ayira keḍighi ni idị abuphẹ momheel bọ oḍuạ ko/tue okọm idị yira komeel.

21. Ghalhamọ ogbogh opol awe ughel li dom mọ ayira, eeghe kụ idị yira okuphom owol?

²¹ Siphẹ oḅẹl okuron asiạ phọ, ibadị umheel li oḍuạ bịn owilhẹ Zizọs. Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, ibadị umheeraam ni nyodị. Oniin olọ ookpomhoghan ikpolom awe aJu phọ r’aḍiboom “aḍita abupinyọn rikiạ phọ” bịn umheeraam aani ni Zizọs. (Iiḍighi 6:7; Mat. 27:57-60; Mạk 15:43) Iniin phọ kẹn ni rodon, ibadị u/bilhẹ odạph aZizọs. Eeghe kụ iḍighi? Loor esi dị bidị molhegheri kụ oḅilhẹ opomhoghiạn igey phọ edi bọ siphẹ aBaibul phọ. Ekpo Onhụ phọ Enhaạn eḅẹm mọ: “Eboom eephọ kụ edianaan buphẹ ophomhoghiạn bọ olhogh phọ anạ; Iyaạr i/lo dị ketue eler bidị.”—Ps. 119:165.