SIMEM aBaibul phọ, opoghom ephua phọ aphogh ghan raraạr emhoọgh onhọn oye obobọ akumu ghan angọ eghunotu onhọn oye. Ikpo-onhụ aHibru phọ r’aGrik phọ ogbạ bọ mọ “opoghom” mọ eeni amem remạ ghan oye dị rapogh ghan obobọ r’aaḅakị ghan raraạr otọ k’onhọn oye.

Mem mọ aZosẹf oọny phọ aZekọb, aḍighi bọ ebenhẹ epẹ Izipt, aZosẹf aḍighi opoghom eghunotu uwotu phọ odị. Okạr agey, uwotu phọ odị epẹ Izipt “aḅọgh oomo araraạr phọ odị bịn alhọgh ḍighaạgh aZosẹf.” (Gen. 39:2-6) Onyebeel roten, aZosẹf phọ raloor aḍighi ni otooghiạ dị amhoọgh iikpọ epẹ Izipt, kụ amạ oye dị kapogh ghan otu phọ odị.—Gen. 44:4.

Mem mọ aZizọs, awe dị omhoọgh side urọl ghan igbogh aramhạ dị ekelhạn igbogh iizo abidị. Kụ iḍighi kụ uwozo phọ amạ ghan oye dị kapogh ghan iiḍighi abuọ iḅeph phọ ḍio ḍio ḍio.

Anhiạn kụ asianhaan ghan oḍighi opoghom? Oye olọ aRom dị agẹ ghan rinyạ pạ oḅẹl okuron asiạ phọ dị oghol mọ Columella aḅẹm mọ ebenhẹ dị komạ oḍighi opoghom, pọ “odị akạr kụ amhaạr oḍighi phọ.” Kaḍighi ni oye dị “kamiịn ghan mọ oḍighi ni oḍighi phọ okuamhị kuolọ ka/ḅarạm ghan igbagbaar.” Kụ apumom mọ: “Iyaạr dị ekạr epelhom dị ewạ esi odị pọ,—odị kaa/tughiạn ghan mọ onọ alegheri ni oomo araraạr, ghalhamọ r’idị odị u/legheri ni, odị kaakolobian ghan ni otuughạ oome amem.”

Ekpo-onhụ phọ Enhaạn esighẹ eḍighinhom eḍeenhaan r’oḍighi opoghom mọ otomaạm iniin iiḍighi siẹn ookpomhoghan aKristẹn phọ. Esi omaạm, otelhedom mọ aPita aroma Kristẹn omhaạr ophạm aruunmo phọ Enhaạn engọ bọ bidị “[idiphọ abupoghom] kụ [oḍighinom] ghan idị kengọ suọ buerị phọ!”—1 Pit. 4:10.

AZizọs r’aloor bịn asighẹ ni aḍighinhom eḍeenhaan opoghom ephua siphẹ oghaạph osighẹ iyaạr otomaạm iyaạr phọ ogẹ bọ siphẹ Luk 16:1-8. Idị epelhom siẹn, esi imiịn ilọ eḍeenhaan eeruanhaan phọ odị idiphọ Uw-emhạ, aZizọs angọ ni okuphom owol butelhedom mọ odị mọ onọ kamạ ni ‘ebenhẹ dị asụ olhoghi aḅilhẹ akpẹ oḍuomolhoghi,’ obobọ ‘opoghom ephua dị akpẹ oḍuomolhoghi.’ Okpanạ oḍighi opoghom mọ opọ phọ kaḍighi otughemhị ghan abutelhedom mọ aKraist ilọ okparamhiọm asiya phọ abidị r’Enhaạn mem eekunha phọ. (Mat. 24:45-47; Luk 12:42) Olhoghi ayira aḅaạl li oḍighom aani igbo abuẹn romooghọm bọ suọ rinyạ phọ rekparamhị ghan bọ omheeraam mọ ayira, ebenhẹ phọ asụ bọ olhoghi phọ aḅilhẹ akpẹ oḍuomolhoghi phọ raakolobian ghan bọ kangọ oomo isiẹn aḅirinhi phọ.