1-2. Eeghe igey ariphigh kụ edị yira kotuạn oḍeenhaan ghan ephomhoghiạn oḅạr oniin atum nyoniin?

IGEY ariphigh otuạn oḍeenhaan ghan ephomhoghiạn oḅạr oniin atum nyoniin edi ni. Ighẹn kụ iniin ariphigh phọ? Lọgh elhegh idị asidogh phọ iphẹn Enhaạn ephum bọ kụ ogẹ ephagharanhaạn ḍipuru phọ aḍiphẹ phọ: “Ka/meera ephomhoghiạn oḅạr r’e/bi ghan ekpetenhaan nyinhạ eḍuạ. . . . Bịn nạ kaḅeraạn ni Enhaạn r’oye aḅilhẹ amoọgh orọph onhaghanhạn.” “Oye ephomhoghiạn oḅạr raḍighinhaan ghan loor odị iiḅi.” “Oye dị aphorogh elhiom eḍighinhom iyaạr r’ephomhoghiạn oḅạr kamoọgh ni ghuḍum.”—Prov. 3:3, 4; 11:17, igẹ dị edi ude; 21:21.

² Ikpo onhụ asidogh phọ iphẹn phọ ekol iraạr ariphigh otuạn oḍeenhaan ghan ephomhoghiạn oḅạr. Eḅẹl phọ, oḍeenhaan ephomhoghiạn oḅạr reḍighi ghan idị yira koḅeraạn Enhaạn. Omhunhenhiom iyạl, yira roḍighi ghan iiḅi loor ayira mem dị yira oḍeenhaan ephomhoghiạn oḅạr. Esi omaạm, reḍighi ghan iyaạr dị yira koḍigh righirị dị kebia r’abunhọn. Omhunhenhiom iraạr, mem dị yira ophorogh ephomhoghiạn oḅạr yira komoọgh imạ araraạr ghisigh, eḅaramaạm ghuḍum k’agee-pọ. Agey ni, yira omoọgh ni igey ariphigh otuạn odạph oroma phọ aZihova mọ: “Zoọm ghan oniin atum nyoniin ephomhoghiạn oḅạr r’onmạ ighirigiir.”—Zech. 7:9.

3. Eeghe asipuru kụ edị yira kooḅeghiọn?

³ Siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn, yira kooḅeghiọn ophanyanhaạn inya asipuru. Anhiạn kụ edị yira koḍeenhaan ghan ephomhoghiạn oḅạr? Eeghe kụ edị yira kotue otuughạ siphẹ aḍinyạ phọ aRuth ilọ oḍeenhaan ghan ephomhoghiạn oḅạr? Ika kụ idị yira kotue oḍeenhaan ghan ephomhoghiạn oḅạr rodon? Eeghe asuọ kụ edị abuphẹ roḍeenhaan ghan bọ ephomhoghiạn oḅạr romoọgh ghan?

4. Ika kụ idị yira kotue otuughaạny aZihova oḍeenhaan ghan ephomhoghiạn oḅạr? (Mạk 10:29, 30)

⁴ Idiphọ yira otuughạ bọ siphẹ emhuoghaạph phọ eten bọ, aZihova raḍeenhaan ghan ephomhoghiạn oḅạr ogina abuphẹ ophomhoghiạn bọ oḅilhẹ rokumu nyodị. (Dan. 9:4) Idiphọ yira oḍighi bọ buuḅi anmụny Enhaạn, yira rowạ ghan ‘otuughaạny ghan Enhaạn.’ (Efẹ. 5:1) Esi iduọn phọ, ewạ mọ oḍeenhaan ghan ephomhoghiạn oḅạr dị edi ghan bịn bumor r’abumarani phọ ayira rooḅereghị bọ aZihova.—Bạl Mạk 10:29, 30.

5-6. Ekpo onhụ phọ “oḅạr” kotue ni omaaniọm eeghe odọ asiya?

⁵ Mem dị yira onhaghanhạn iyaạr phọ ephomhoghiạn oḅạr eru bọ, kụ edị kidughanhaan iyira okuamhị oḍeenhaan abumor r’abumarani phọ ayira. Orue onhaghanhạn iyaạr dị ephomhoghiạn oḅạr eru, pọ osighẹ otomaạm idị awe onhaghanhạn dọl oḅạr. Ooḅeghiọn eḍeenhaan.

 ⁶ Ḍio arodon awe kotue ni oḅẹm mọ oye dị marọl kompinị akumuan ibadị asiạ pọ oye dị aḅạr kompinị phọ. Kụ eeni odị koo/zuanhaan ghan ni bukạr awe phọ omhoọgh bọ kompinị phọ. Eeni kẹn k”oomo iilhogh akompinị phọ kụ iḅeraạn nyodị. I/ḍighi edị oḅẹm mọ odị apomhoghiạn kompinị phọ, kuolọ odị akiọm ghisigh oḍighi akompinị phọ loor esi dị odị rawạ omhoọgh ikpoki ophoghom ghan eghunotu odị. Odị kakiọm ni ghisigh aḍighi ghan oḍighi siphẹ akompinị phọ tutụ oseere nyodị obobọ amhiịn onhọn omạ oḍighi enhọn ekpisi.

7-8. (a) Eeghe kụ inyu buniin awe oḍeenhaan ephomhoghiạn oḅạr? (b) Uḍighi ika kụ yira kooḅeghiọn bọ ḍinyạ phọ aRuth?

⁷ Esi iduọn phọ, ogbaranhaạn phọ odi bọ igbo oḅạr r’ephomhoghiạn oḅạr idiphọ oghaạph omaaniọm mọ aḍeenhaan bọ siphẹ  ekpịgh phọ 6, pọ iyaạr phọ oye phọ atụ bọ kụ aḅạr bọ. Simem aBaibul phọ, awe phọ Enhaạn utụ eeghẹ kụ oḍeenhaan ghan bọ ephomhoghiạn oḅạr? I/ḍighi edị okpaariọm ghan bidị, kuolọ ekpom mọ abidị kụ inyu ghan bidị oḍeenhaan ephomhoghiạn oḅạr. Esi omaạm, ooḅeghiọn eḍeenhaan aDevid. Ekpom mọ odị inyu ni nyodị oḍeenhaan ephomhoghiạn oḅạr ooḅi oyaghirị phọ odị Jonathan, ghalhamọ r’iduọn odẹ phọ aJonathan awạ ghan bọ oghiigh odị. Asiạ reten egbi k’amem mọ aJonathan amhugh bọ, aDevid aghiọm ni ghisigh aḍeenhaan ephomhoghiạn oḅạr oọny aJonathan dị oghol mọ Mephibosheth.—1 Sam. 20:9, 14, 15; 2 Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

⁸ Yira kotue ni otuughạ iboom araraạr ilọ ephomhoghiạn oḅạr siphẹ aḍinyạ phọ aRuth. Eeghe araraạr ituughạ kụ edị yira kotue otuughạ esi awe phọ oghaạph bọ ilọ abidị siphẹ aḍinyạ phọ aRuth? Ika kụ idị yira kotue osighẹ oḍighinhom raraạr ituughạ phọ siphẹ ookpomhoghan phọ ayira? *

9. Eeghe kụ iḍighi kụ aNaomi akureri bọ mọ aZihova kụ rasophoghom nyodị?

⁹ Siphẹ aḍinyạ phọ aRuth, yira aạl ilọ iphirigba aNaomi, anhịr oọny odị Ruth, ḅilhẹ r’ilọ aBoaz onyọ asiya olom mọ aNaomi amhoọgh bọ oghiilhaan Enhaạn. Loor igbakurọ dị erọl Izrạl, aNaomi r’olom mọ odị, ḅilhẹ r’iyạl anmụny odị uḅuạ ni ogheel Moab. Mem mọ bidị odi bọ Moab, olom mọ aNaomi amhugh ni. Iyạl phọ anmụny phọ ophinhogh nmariịr, kuolọ dị eeph ni iboom, bidị kẹn umhuughu ni. (Ruth 1:3-5; 2:1) Iiḅaghamhị phọ iphẹn phọ ikạr kụ eḅonyon aNaomi ezu. Odị aḅonyonhu ni azuan dị tutụ aatughiạn mọ aZihova kụ rasophoghom nyodị. Naghạn idị odị aghaạph: “AZihova muwiririom imhị ḍighaạgh odị.” “Enhaạn Oomo Iikpọ phọ  metene ghuḍum mọ amhị eghiḍim.” Odị aḅilhẹ kẹn aḅẹm mọ: “Siẹn aZihova mughel bọ imhị ḅilhẹ Enhaạn Oomo Iikpọ phọ ukpolhom bọ imhị iiḅaghamhị.”—Ruth 1:13, 20, 21.

10. AZihova amhegheron ika esi ikpo onhụ eghiḍim mọ aNaomi?

¹⁰ AZihova alhoghoma ika esi ikpo onhụ eghiḍim mọ aNaomi? I/pin esi odị bịn awilhẹ olhoghonhaạn aḍighaạgh ebenhẹ phọ odị ramiinhọm bọ, aseenyạn ghụn nyodị. AZihova alegheri ni mọ ‘ikpuuroghọm ketue ni eḍighi iyaạr dị oye dị asụ olhoghi kaḅo ilọ uw-elhaạl.’ (Eccl. 7:7) Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, aNaomi amoghi olhoghonhaạn aḍighaạgh orue olhegheri mọ aZihova o/wilhẹ nyodị. Eeghe olhoghonhaạn aḍighaạgh kụ edị Enhaạn angọ nyodị? (1 Sam. 2:8) Odị aḅọgh ekpọm aRuth orue oḍeenhaan aNaomi ephomhoghiạn oḅạr. Dị u/kpaariọm, aRuth alhoghonhaạn ḍighaạgh onhiin olom mọ odị omhooghạ aloor r’olhegheri mọ aZihova odi ni r’odị. Yira otuughạ eeghe esi aRuth?

11. Eeghe kụ iḍighi kụ abumor r’abumarani rologhonhaạn ghan bọ ḍighaạgh buphẹ moḅonyonhu bọ ozuan?

¹¹Ephomhoghiạn oḅạr rinyu ghan iyira olhoghonhaạn aḍighaạgh buphẹ odi bọ esi iiḅaghamhị. Idiphọ aRuth aḅạr bọ aNaomi, eten dị u/kpaariọm abumor r’abumarani oḅạr ri we isiẹn ookpomhoghan phọ dị iiḅaghamhị meḅonyon ezu. Bidị opomhoghiạn bumor r’abumarani phọ abidị, kụ r’ikpukpụ onyạ ni oḍighi atorobọ iyaạr dị bidị kotue olhoghonhaạn abidị ḍighaạgh. (Prov. 12:25, igẹ dị edi ude; 24:10) Iphẹn phọ emoọgh muḅọph r’iphẹn otelhedom mọ aPọl uroma bọ iyira mọ: “ekparamị [bulọ moḅonyonhu ozuan,] eloghonaạn ḍighaạgh bulọ modugh, emooghọm okparạm oomo awe phọ.”—1 Tẹs. 5:14.

12. Eghẹn kụ eten dị regbor ghan kenighẹ osighẹ olhoghonhaạn aḍighaạgh onyọ umor obobọ umarani dị aḅonyonhu azuan?

¹² Ibadị amem, ekạr emạ eten dị nạ katue aloghonhaạn ḍighaạgh onyọ umor obobọ umarani pọ olher arurụ ongọ ḅilhẹ r’ongọ odị okuphom owol mọ nạ apomhoghiạn ni nyodị. AZihova ramiịn ni ipẹ nạ raḍighi bọ olhoghonhaạn aḍighaạgh iyool phọ odị omhạn bọ maạr idiphọ. (Ps. 41:1) Proverbs 19:17 eḅẹm mọ: “Mem dị nạ angọ rukulhom mọ, etọl mudị nạ atenhe omhụgh aZihova, kụ Odị kụ kakpẹ nyinhạ.”

13. Ika kụ idị aRuth agbatanhaạn r’Orpah, kụ eeghe kụ iḍighi kụ osopha phọ aRuth aḍighi bọ olọ ephomhoghiạn oḅạr? (Miịn afoto oḅẹl opoḍi phọ.)

¹³ Yira otue ni otuughạ obughẹ ilọ ephomhoghiạn oḅạr esi ooḅeghiọn ipẹ emitenhaan bọ aNaomi mem mọ olom mọ odị r’iyạl phọ anmụny phọ odị omhuughu bọ. Mem mọ aNaomi alhegheri bọ mọ “aZihova masẹph emhạ phọ abidị angọ bidị igey ibugha,” odị asopha ni oḅula emhạ phọ abidị. (Ruth 1:6) Iyạl phọ anmariịr anmụny phọ odị udạph ni nyodị. Kuolọ iduọn bidị rokị bọ, aNaomi aaḅereghiạn bidị iraạr amem mọ oḅula Moab. Eeghe kụ imite? ABaibul phọ aḅẹm mọ: “Orpah akpụn onhiin olom mọ odị kụ aḅenhị mọ aḍughul ḅorọph bịn aten agheel. Kuolọ aRuth o/mheera owilhẹ nyodị.” (Ruth 1:7-14) Orpah adaphạn  itọ phọ aNaomi bịn aḅula. Kuolọ aRuth, aḍighi iyaạr dị aNaomi u/seere olhoghi. Ii aRuth amhoọgh ni eereẹgh osopha oḅula k’abidị, kuolọ loor iduọn odị amhoọgh bọ ephomhoghiạn oḅạr aghị esi aNaomi, odị asopha odạph odị ḅilhẹ r’olhoghonhaạn aḍighaạgh. (Ruth 1:16, 17) ARuth o/ḅạr aNaomi loor idị okpaariọm nyodị, kuolọ aḍighi iphẹn phọ k’epẹ ekpom mọ odị. Osopha phọ aRuth eḍeenhaan egey ephomhoghiạn oḅạr. Eeghe iyaạr kụ edị yira otuughạ esi aRuth?

14. (a) Ḍio arodon, eeghe kụ idị ibadị abumor r’abumarani mosaḅạr oḍighi? (b) Odaphạn Hibru 13:16, eeghe arikiạ kụ iḅeraạn aZihova?

¹⁴Ephomhoghiạn oḅạr rinyu ghan iyira oḍighi idị epelhom idị awe ootughiạn mọ yira koḍighi. Ḍio arodon, ibadị abumor r’abumarani rotuughaạny ni eḍeenhaan awe aBaibul phọ. Bidị roḍeenhaan ni ephomhoghiạn oḅạr bunhọn arebenhẹ aZihova, ghalhamọ r’abudị bidị koo/zuanhaan ghan igbaany. Esi omaạm, mem dị bidị onhaghạn mọ ekperenhom iiḅaghamhị emite ekpisi dị abumor odi, bidị ro/piemhi ghan mem owạ areten dị kologhonhaạn ḍighaạgh. Ḅilhẹ kẹn mem dị oye siphẹ ookpomhoghan phọ amhoọgh iiḅaghamhị ikpoki, bidị rologhonhaạn ghan ni ḍighaạgh. Idiphọ abumor phọ orọl bọ Macedonian, olhoghonhaạn aḍighaạgh phọ abidị rapelhom ghan ni ipẹ awe ootughiạn bọ. Bidị ropinyọn ghan ni rikiạ, kongọ “opeeleom ilọ bidị omoọgh” orue olhoghonhaạn aḍighaạgh bumor phọ abidị. (2 Kọr. 8:3) P’eeghe idị olhoghi aZihova aḅaạl omhiịn dị awe phọ odị omhoọgh uwaloor ephomhoghiạn!—Bạl Hibru 13:16.

15-16. Ika kụ idị aRuth aḍeenhaan mọ i/pẹr nyodị?

¹⁵ Yira kotue ni otuughạ ibadị imạ araraạr siẹn iphirigba aBaibul phọ aRuth r’aNaomi. Uguạ ooḅeghiọn iyạl ikpo.

¹⁶Nyinhạ ki/phẹr. Eḅẹl amem mọ aRuth aḅenhị bọ Naomi mọ onọ kadạph ni nyodị akeel aani Judah, aNaomi o/mheera. Kuolọ i/pẹr Ruth. Eeghe kụ iḍuạ emite? “ANaomi amhiịn bọ mọ aRuth o/mheera oḅula, odị awilhẹ ni oghaạph idị aRuth kaḅula.”—Ruth 1:15-18.

17. Eeghe kụ kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh dị iyira ki/phẹr?

¹⁷Iyaạr dị yira otuughạ: Re/dugh ghan olhoghonhaạn aḍighaạgh buphẹ oḅonyonhu bọ ozuan, emoghi okparạm. Kuolọ iyira ki/phẹr obobọ ku/toph oḍuomolhoghi ayira esi abidị. Esi omaạm, onyọ umarani dị amhoghi olhoghonhaạn aḍighaạgh eeni eḅẹl amem mọ ka/meera asighẹ olhoghonhaạn aḍighaạgh ayira. * Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, ephomhoghiạn oḅạr kinyu iyira oḍighi oomo ipẹ yira kotue bọ oghiọm aghisigh oḅạr odị. (Gal. 6:2) Yira oḍuom olhoghi mọ idiphọ amem rekị bọ, umarani phọ ayira kasighẹ ni olhoghonhaạn aḍighaạgh phọ ayira bịn eḍighi idị yira kokparamhị nyodị.

18. Eeghe kụ m’iḍighi iyaạr dị aRuth mutuạn aphin olhoghi?

¹⁸Ki/pin esi anạ. Mem mọ aNaomi r’aRuth osi bọ BetiIihẹm, aNaomi ateẹny ni bumatuman odị. Kụ aḅenhị bidị mọ: “Mem mọ mị aḍuạ bọ ephẹn mị umhoọgh ni amuzeḍi, kuolọ aZihova muḅulemhi imhị oopho araghaạgh.” (Ruth 1:21) Gbiom olhoghi idị ketọl esi aRuth onhaghạn ikpo onhụ aNaomi iphẹn phọ! ARuth maḍighi ni oomo ipẹ odị katue bọ olhoghonhaạn aḍighaạgh aNaomi. ARuth mamhoghi ni r’odị, aadereghị nyodị, kụ aḅilhẹ adạph nyodị atelhe erelhe ibadị asiḍughul otu. Etigheri oomo phọ iphẹn aRuth aḍighi bọ, aNaomi aḅilhẹ raḅẹm ghan mọ: “AZihova muḅulemhi imhị oopho araghaạgh.” Ikpo onhụ phọ aNaomi aḅạ bọ eḅilhẹ ekịgh mudị odị o/lhọgh elhegh obobọ o/sereghiạn oomo  ipẹ aRuth abakị bọ nyodị, ghalhamọ r’iduọn kẹn aRuth odi bọ ni pạ r’odị. P’eeghe idị iphẹn phọ m’ipin esi aRuth! Kuolọ, aRuth aḅạr ri aNaomi.

19. Eeghe kụ kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh oḅạr oye dị aḅonyonhu azuan?

¹⁹Iyaạr dị yira otuughạ: Rodon, onyọ umarani dị aḅonyonhu azuan atue ni aḅạ ikpo onhụ ophin olhoghi—etigheri oomo ikuph phọ yira molhọgh bọ olhoghonhaạn odị ḍighaạgh. Kuolọ okparaghạ ni oḍighi idị ke/pin esi ayira. Yira oḅạr ghụn onyọ umarani phọ, kụ oḅilhẹ olhọm aZihova esi iiḅereghị mọ odị ulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh omhiịn eten dị yira kotue oodereghị oye phọ.—Prov. 17:17.

20. Eeghe kụ ingọ bọ Ruth inyaạm oghiọm aghisigh?

²⁰Ngọ ikpo onhụ okparamhị dị ekasiạn r’amem mọ. ARuth maḍeenhaan ni ephomhoghiạn oḅạr aNaomi, kuolọ nyiidiphọ emoghi okparamhị aani odị. AZihova asighẹ Boaz aḍighinhom okparamhị odị. ABoaz aḅenhị Ruth mọ: “Eḍighi idị aZihova kaanmo nyinhạ ruunmo esi iphẹn nạ maḍighi bọ, ḅilhẹ eḍighi idị nạ kamoọgh ni ruunmo amuzeḍi ḍighaạgh aZihova Enhaạn phọ Izrạl, opọ nạ maḍigh bọ ḍibuo odị.” Ikpo onhụ eenyuụm mọ iphẹn phọ ikạr kụ eedereghị Ruth. ARuth aphagharanhaạn Boaz mọ: “Nạ masighẹ imạ ikpo onhụ uudereghiọm imhị.” (Ruth 2:12, 13) Ikpo onhụ iidereghị phọ aBoaz iphẹn phọ ekạr bọ ekasiạn r’amem mọ, ingọ ni Ruth inyaạm mọ ewạ bọ oghiọm aghisigh.

21. Odaphạn Isaiah 32:1, 2, eeghe kụ idị imạ ikumor awe roḍighi ghan?

²¹Iyaạr dị yira otuughạ: Eeni amem, remoghi ghan ni okparamhị aani abuphẹ roḍeenhaan ghan bọ bunhọn ephomhoghiạn oḅạr. Idiphọ aBoaz asẹph bọ Ruth mem mọ odị amhiịn bọ dị raloghonhaạn ḍighaạgh aNaomi, kụ edị ikumor awe ḍio arodon roḍighi aani ghan. Mem dị bidị omhiịn bumor r’abumarani dị roḍighi oomo ipẹ bidị kotue bọ olhoghonhaạn aḍighaạgh bunhọn, rosẹph ghan ni bidị. Ikpo onhụ aḍisẹph ikumor awe phọ kengọ bumor r’abumarani phọ inyaạm oghiọm aghisigh ipẹ bidị roḍighi bọ.—Bạl Isaiah 32:1, 2.

22-23. Ipẹ aNaomi aatughiạn ghan bọ inmia ika, kụ eeghe kụ iḍighi? (Psalm 136:23, 26)

²² Onyebel roten, aBoaz angọ ni Ruth r’aNaomi eboom eḍien. (Ruth 2:14-18) ANaomi amhegheron ika esi emạ eegharạ inmo phọ aBoaz? Odị aḅẹm mọ: “Eḍighi idị aZihova kasẹph nyodị, agey ni, odị ra/bilhẹ ghan oḍeenhaan ephomhoghiạn oḅạr oghị esi abuphẹ odi bọ ḅilhẹ r’abuphẹ momhuughu bọ.” (Ruth 2:20a) P’eeghe idị iphẹn phọ enme iitughiạn phọ aNaomi! Epẹ omhạn, aNaomi amhoghi ghan aḅẹm mọ: “AZihova mughel . . . imhị,” kuolọ nyiidiphọ odị raḅẹm ghan r’ibo mọ: “AZihova . . . agey ni, ra/bilhẹ ghan oḍeenhaan ephomhoghiạn oḅạr.” Eeghe kụ inme bọ ephoghom mọ aNaomi?

²³ ANaomi amhiigh omhiịn aḍighaạgh phọ aZihova siphẹ aghuḍum mọ odị. Odị amhiịn mọ aZihova asighẹ Ruth abakiọm nyodị mem mọ odị raḅula bọ Judah. (Ruth 1:16) ANaomi aḅilhẹ kẹn amhiịn ḍighaạgh phọ aZihova mem mọ aBoaz, oniin onyọ asiya abidị dị “akpẹ ni ophogh” abidị, angọ nyodị r’aRuth eboom eḍien. * (Ruth 2:19, 20b) Eeni aNaomi aatughiạn ghan ni siphẹ olhoghi phọ odị mọ, ‘nyiidiphọ mị manhaghanhạn mọ aZihova imhị u/ghel. Ḅilhẹ mọ odi ghan r’amhị oomo amem!’ (Bạl Psalm 136:23, 26.) P’eeghe idị olhoghi aNaomi akạr kụ aḅaạl iduọn i/pẹr bọ Ruth r’aBoaz olhoghonhaạn odị ḍighaạgh! Yira oḍuom ni olhoghi mọ iraạr phọ abidị umhoọgh ni ibo iduọn aNaomi aḅilhẹ bọ amhoọgh ibo r’inyaạm oghiọm aghisigh okumu aZihova.

24. Eeghe kụ iḍighi kụ yira kokiọm bọ ghisigh oḍeenhaan ghan ephomhoghiạn oḅạr buẹn r’ayira oḅọph bọ omheeraam mọ?

²⁴ Yira motuughạ eeghe ilọ ephomhoghiạn oḅạr siẹn aḍinyạ phọ aRuth? Ephomhoghiạn oḅạr reḍighi ghan iyaạr dị iyira ri/phẹr ghan olhoghonhaạn aḍighaạgh bumor r’abumarani dị osoman iiḅaghamhị. Rinyu ghan iyira kẹn ophinyọn arikiạ orue olhoghonhaạn abidị ḍighaạgh. Ewạ ni dị ikumor awe ookpomhoghan kosẹph ghan bumor r’abumarani dị oḍeenhaan bunhọn ephomhoghiạn oḅạr. Mem dị yira omhiịn dị awe dị eḅẹl amem mọ omheeraam mọ adugh ghan, kụ nyiidiphọ maḅilhẹ akpạr, olhoghi ayira raḅaạl ghan ni iboom. (Iiḍighi 20:35) Eeghe kụ ekpanhạ ephigh phọ yira otụ bọ kụ rokiọm bọ ni ghisigh oḍeenhaan ghan ephomhoghiạn oḅạr? Aloor esi dị yira rowạ ghan otuughaạny ḅilhẹ r’oḍighi idị olhoghi aZihova kaḅaạl, iduọn odị raḍeenhaan ghan bọ “ephomhoghiạn oḅạr dị ephughạn.”—Ex. 34:6; Ps. 33:22.