OKURON asiạ phọ amhunhenhiom bọ oḍual, B.C.E., Assyria kụ uḍighi iikpọ itooghị dị erarạ iboom oomo isiẹn aḅirinhi phọ, “eḅuạ pakirị phọ epẹ Cyprus erumuḍio phọ remeel ghan bọ kụ eghị esi pakirị phọ epẹ Iran erumuḍio phọ reḅuạ ghan bọ kemite, kụ esighẹ rekị bịn eḅarạm Egypt.” Iduọn kụ idị ogẹ eniin ekool intanẹt aMuseum Britain. ANineveh emhạ phọ agadạ odạ phọ arọl bọ, kụ emhạ dị ebụgh epu oomo isiẹn aḅirinhi phọ. Iphamhanhạm ghan igbogh igbudu awe dị okaaghị, iikiạ aroghoony iizuphạ, igbogh arugbotu abudaạm, r’ideghedeghẹ ariisi dị osereghi rinyạ aạl. Idị ogeeghị esi iikpe aNineveh iḍiodi phọ eḍeenhaan mọ Uw-emhạ phọ Ashurbanipal, idiphọ abunhọn aruw-emhạ Assyria, aḅẹm mọ onọ “odaạm oomo aḅirinhị phọ.” Amuphẹ phọ iḍighi mem dị eghịgh mudị awe ko/tue okpạr opu Assyria r’aNineveh.

Toroboiperolbọ, mem dị Assyria momhoọgh iikpọ odạ dị epelheghiom, oyil aZihova Zephaniah amhiịn imiịn mọ: “[AZihova] . . . kapiemhi ni Assyria. Kụ odị kaḍighi idị aNineveh kaagulaan, akaraghạr idiphọ okpaghạ.” Opumhom isiphẹ, oyil phọ aZihova aNahum aḅẹm mọ: “Ibum esighiọgh silva phọ, ibum gol esighẹ! . . . Oye o/lho mun emhạ phọ, mephe, meegulaan! . . . Torobọ oye lọ amhiịn nyinhạ kakiil li asuma kụ aḅẹm mọ, ‘aNineveh maphe!’ ” (Zeph. 2:13; Nah. 2:9, 10; 3:7) Mem mọ onhaghạn bọ imiịn phọ ipẹ phọ, awe uukia ghan kụ oḅẹm mọ: ‘Iphẹn kekạr ri emite? Awe kotue ni okpạr opu Assyria phọ opeleghiom bọ?’ Ighịgh mudị ke/tue emite.

Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, ukpạr ri opu! Okuron asiạ phọ amhunhenhiom bọ oḍual phọ B.C.E., rasi bọ eekunha, bịn aBabylon r’aMedes okpạr opu Assyria. Esighẹ rekị bịn awe u/tughogh ghan mun Nineveh, bịn owulha kẹn! Amem emhạn mem, aḍinyạ dị oghol mọ The Metropolitan Museum of Art epẹ New York dị omiteom ighaạph mọ, “uḅitonaạn ni emhạ phọ bịn eḍigh ude, kụ ogina isiphẹ aBaibul phọ bịn kụ idị awe ronaghạn ghan ilọ aNineveh.” ABiblical Archaeology Society Online Archive, uḅẹm mọ igbo asiạ 1800 “r’oye o/legheri ghan mun mughumọ egbogh emhạ phọ Assyria iḍighi ni emhạ dị erọl ghan.” Kuolọ lhạ phọ 1845, oye dị raguphoph ghan de owaaghị araraạr, Austen Henry Layard aguphogh ni amiteom iigulheminheen phọ aNineveh. Araraạr phọ odị aguph bọ amiteom iḍeenhaan mọ aNineveh aḍighi ghan ni egbogh emhạ.

Idiphọ imiịn phọ egbolhomaam bọ Nineveh etuụgh bọ bịn emite, ekparamhị ni omheeraam mọ ayira mọ imiịn aBaibul phọ idị egbolhomaam iikpọ itooghị phọ aḍio arodon ketuụgh ni emunughan.—Dan. 2:44; Ogan. 19:15, 19-21.