1. Uḍighi ika kụ rikparanhaạn ghan bọ iyira onhaghanhạn itọ?

 REKPARANHAẠN ghan ni nyinhạ onhaghanhạn itọ? Ikparanhaạn ni Uw-emhạ phọ Devid, esi iduọn phọ, odị aaḅereghị ni alhọm Enhaạn mọ: “Tiitieni eephuạ amhị ilọ onhaghanhạn anạ.” (Ps. 51:12) ADevid aphomhoghiạn aZihova agey. Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, ikparanhaạn ghan ni nyodị eeni amem onhaghanhạn itọ, kụ yira kẹn ni. Eeghe kụ iḍighi? Eḅẹl phọ, yira molhe erua igbagharạn. Omhunhenhiom iyạl, oomo amem aSetan rakparaghạ ghan oḍighi idị yira kogbagharạn ghan idiphọ odị. (2 Kọr. 11:3) Omhunhenhiom iraạr, uwaloor igbagharạn kụ ukitonhom iyira, “uwaloor phọ opọ rapogh bọ buphẹ ro/naghanạn ghan bọ Enaạn.” (Efẹ. 2:2) Yira ko/lọgh inyaạm oghel ikarạph bịn, kuolọ yira kolọgh kẹn inyaạm oghel inyuughiom igbagharạn phọ Eru ḅilhẹ r’aḅirinhi phọ romiteom ghan bọ. Yira omoọgh olhọgh ikuph onhaghanhạn aZihova r’abuphẹ odị amạ bọ otooghị ongọ abunhọn.

2. Remạ ghan eeghe ookolhobian onhaghanhạn? (Jems 3:17)

² Bạl Jems 3:17. AJems aḅẹm mọ awe osụ olhoghi ookolhobian ni ‘onhaghanhạn.’ Tuutughiạn idị ipẹ phọ remạ ghan. R’ikpukpụ yira onyaaghiạn ni onhaghanhạn abuphẹ aZihova mangọ bọ oḍighi otooghị ongọ abunhọn. Toroboiperolbọ, aZihova o/wạ dị yira konaghanhạn oye dị uḅenhị iyira ogunhọm itọ Odị.—Iiḍighi 4:18-20.

3. Uḍighi ika kụ emhạn bọ maạr esi aZihova dị yira konaghanhạn ghan buphẹ rotooghị bọ?

³ Eeni yira ologhoma mọ kedugh ghụn onhaghanhạn aZihova kparipẹ r’awe. Loor esi dị aZihova kụ rangọ ghan iiḅakiọm dị emhunhughan oomo amem. (Ps. 19:7) Abuphẹ omhoọgh bọ eepoogh otooghị ongọ abunhọn u/munughan. Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, Odẹ k’akẹ phọ ayira mangọ iikpọ burudẹ r’aburunhiin, buọ itooghị, ḅilhẹ r’ikumor awe arookpomhoghan ongọ ghan itọ  bunhọn. (Prov. 6:20; 1 Tẹs. 5:12; 1 Pit. 2:13, 14) Yira onhaghanhạn ghan bidị, pọ yira okạr ronaghanhạn ghan aZihova. Uguạ, ooḅeghiọn ipẹ yira kotue bọ onaghanhạn buphẹ aZihova mangọ bọ iikpọ otọ ghan ongọ abunhọn, ghalhamọ r’iduọn eeni amem kekpạr ghan bọ ni omheeraam r’odaphạn iiḅakiọm mọ abidị.

4. Uḍighi ika kụ ibadị ibạm anmụny roḅaạr ghan bọ emhụ k’oghị esi aburudẹ r’aburunhiin abidị?

⁴ Iḍoọgh omoọgh iigbo dị ro/naghanhạn ghan burudẹ r’aburunhiin abidị. (2 Tim. 3:1, 2) Uḍighi ika kụ ibadị abidị roḅaạr ghan bọ emhụ? Abuniin ibạm anmụny rootughiạn ghan mọ aburudẹ r’aburunhiin phọ abidị ro/ḍighi ghan ipẹ bidị oghaạph bọ, kụ bidị olegheri mọ ipẹ phọ i/nighẹ. Abunhọn omiịn oromha odẹ r’onhiin phọ abidị idiphọ oromha ageediidi, oromha dị ka/lọgh ḍighaạgh, obobọ rasiphigha ghan bidị. Eḍighi maạr dị nạ aḍighi onyọ iḍoọgh, nạ raloghoma ghan ni eten phọ epẹ phọ ḍughụm? Rekparanhaạn ghan ni ibadị iḍoọgh odaphạn oromha phọ aZihova aḅẹm bọ mọ: “Inaghanạn ghan burudẹ r’aburunhiin phọ anyina, idị eḍighi bọ iphẹn kụ ikpeanaạn dị buphẹ rodạph bọ igbaranuọm aruwol Omoọgh-we phọ koḍighi ghan.” (Efẹ. 6:1) Eeghe kụ keloghonhaạn nyinhạ ḍighaạgh oḍighi iduọn phọ?

5. Odaphạn Luk 2:46-52, uḍighi ika kụ eḍighan bọ elhegh iduọn aZizọs anhaghanhạn bọ odẹ r’onhiin phọ odị?

⁵ Nạ katue ni atuughạ ilọ onhaghanhạn ghan itọ esi eḍeenhaan phọ aZizọs. (1 Pit. 2:21-24) Odị aḍighi oọny dị amhunhughan dị odẹ r’onhiin dị u/munughan kụ omhạr. Kuolọ aZizọs alhọgh ghan ni eegu odẹ r’onhiin phọ odị ghalhamọ r’amem dị bidị opiomạn ni obobọ u/naghanhạn nyodị. (Ex. 20:12) Tuutughiạn ipẹ emitenhaan bọ Zizọs mem mọ odị amhạn bọ 12 asiạ. (Bạl Luk 2:46-52.) Bidị uwilhẹ Zizọs epẹ Jeruselem origheel. Eḍighi oḍighi aJosef r’aMeri omhiịn mọ oomo anmụny phọ abidị oḍighan ni egu awe phọ rotigheel bọ mem mọ molhe bọ eyaạl phọ omhạn. Mem mọ aJosef r’aMeri oghirighian bọ omhiịn Zizọs, aMeri akpalhạm Zizọs esi ipẹ bidị morelhe yogh bọ owạ odị! AZizọs mutue ni aghaạph idị iphẹn phọ bidị oḍighi bọ i/nighẹ. Kuolọ, odị angọ bidị ophagharanhaạn dị akper aḅilhẹ aḍeenhaan olhọgh eegu. Ii, aJosef r’aMeri “u/naghạn emụ ipẹ dị aḅenị bọ bidị.” Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, aZizọs “asooromi loor angọ ghan bidị.”

6-7. Eeghe kụ keloghonhaạn ḍighaạgh ibạm anmụny onhaghanhạn odẹ r’onhiin abidị?

⁶ Iḍoọgh, rikparanhaạn ghan ni inyinha onhaghanhạn aburudẹ r’aburunhiin anyinha mem dị bidị opiomạn obobọ inyinha i/naghanhạn ḍughụm? Eeghe kụ kelọgh ḍighaạgh? Eḅẹl phọ, tuutughiạn ipẹ ketọl bọ esi aZihova. ABaibul phọ aḅẹm mọ onhaghanhạn odẹ r’onhiin “kụ iḅeraạn Omoọgh-we phọ.” (Kọl. 3:20) AZihova alegheri ni mọ eeni amem odẹ r’onhiin phọ anạ ko/kạr onaghanhạn nyinhạ obobọ otue ni ongọ iilhogh dị eghịgh mudị i/kạr inighẹ. Kuolọ nạ anhaghanhạn ni bidị, pọ nạ maḍighi idị olhoghi aZihova aḅaạl.

⁷ Omhunhenhiom iyạl, tuutughiạn ipẹ ketọl bọ esi odẹ r’onhiin phọ anạ. Nạ anhaghanhạn odẹ r’onhiin anạ, pọ nạ raḍighi ghan idị olhoghi abidị kaḅaạl, kụ bidị koḍuom nyinhạ olhoghi agey. (Prov. 23:22-25) Kụ eeni kẹn nạ kaḍuraan atuman bidị agey. Alexandre epẹ Belgium aḅẹm mọ, “mem mọ mị akạr bọ amhiigh onhaghanhạn ghan ilọ odẹ r’onhiin amhị oghaạph, iḍighi idị yoor otuman agey ḅilhẹ ebughẹ oḅaạl olhoghi phọ ayoor.” b Omhunhenhiom iraạr, tuutughiạn ipẹ onhaghanhạn phọ anạ nyiidiphọ kelhoghonhaạn bọ nyinhạ  ḍighaạgh epẹ ghisigh. Onyọ umor phọ Paulo, epẹ Brazil, aḅẹm mọ, “Onhaghanhạn ghan odẹ r’onhiin amhị milhoghonhaạn imhị ḍighaạgh onhaghanhạn ghan aZihova r’abuphẹ rotooghị bọ kongọ bunhọn.” Ekpo Onhụ phọ Enhaạn ingọ ni iyira ephigh phọ emhạn bọ maạr onhaghanhạn odẹ r’onhiin ayira. Eḅẹm mọ: “Pidị enighenhaạn nyinạ, ḅilẹ kẹn nạ arọl siẹn aḅirini phọ abia.”—Efẹ. 6:2, 3.

8. Uḍighi ika kụ ibadị iḍoọgh osopha bọ onhaghanhạn aburudẹ r’aburunhiin abidị?

⁸ Ibadị iḍoọgh momhiịn idị enhighenhaạn bidị mem dị bidị onhaghanhạn odẹ r’onhiin. Eḅẹl amem mọ ikparanhaạn ni Luiza, epẹ Brazil, onhaghanhạn iyaạr phọ eḍighi bọ kụ odẹ r’onhiin odị u/meera bọ mọ odị amhoọgh fon kụ. Odị aatughiạn mọ kuarị ogbogh opol iigbo odị omoọgh ni fon. Kuolọ odị aru ni alhọgh elhegh mọ odẹ r’onhiin phọ odị okạr rokoph ghan nyodị esi ooto r’osooromineen. Odị aḅẹm mọ, “nyiidiphọ mị u/miịn mọ onhaghanhạn odẹ r’onhiin amhị eḍighi iiḅaghamhị kparipẹ ghụn ilọ asuọ amhị.” Eeni amem rekparanhaạn ghan ni kẹn oḍoọgh onyọ umaranhi dị oghol mọ Elizabeth, epẹ United States, onhaghanhạn odẹ r’onhiin odị. Odị aḅẹm mọ, “Mem dị odẹ r’onhiin amhị olhọgh olhogh kụ mị u/kạr unaghanhạn ephigh phọ, mị raatughiạn ghan ni kaḅulha omhạn ilọ amem dị iilhogh dị bidị ungọ imhị ighoph imhị.” AMonica, epẹ Armenia, aḅẹm mọ araraạr renighenhaạn ghan nyodị mem dị odị anhaghanhạn odẹ r’onhiin odị kepu mem dị odị agbagharạn.

9. Ibadị ologhoma ika ilọ odaphạn ghan olhogh?

⁹ Ibadị awe olọgh ni elhegh mọ abuọ itooghị okpẹ ni orọl ḅilhẹ mọ enighẹ ni dị yira kodạph ghan iniin iilhogh dị bidị olhọgh. (Rom. 13:1) Kuolọ abuniin phọ awe phọ rookpukiạn ghan ni odạph olhogh dị aghịgh mudị o/nhighẹ obobọ agbagarạ apughạn. Esi omaạm, olhogh iisogh agomẹt phọ. Eniin eelhe epẹ Europe, ibadị awe omeeraam mọ “eḍighi ni elhiom dị oye phọ ka/sogh iisogh agomẹt eḍighi maạr dị oye phọ r’aloor aatughiạn mọ i/kpeanhaạn.” Pọ kụ iyaạr phọ siphẹ eelhe phọ epẹ phọ, awe phọ ro/sogh ghan iniin iisogh agomẹt phọ.

10. Eeghe kụ iḍighi kụ yira rodạph ghan bọ iilhogh ghalhamọ r’ilọ iyira i/ḅeraạn ni?

¹⁰ ABaibul phọ akaạph ni amiteom mọ itooghị awe rekọm imhinhimhiịn, kụ mọ edi eeḍiạn iiḅakiọm aSetan, ḅilhẹ kẹn mọ moọny amem kosiemhi ni eekunha. (Ps. 110:5, 6; Eccl. 8:9; Luk 4:5, 6) Akaạph kẹn mọ “oye Iọ agbagharạn buphẹ rotooghị bọ itooghị phọ, pọ magbagharạn ipẹ Enaạn etọ bọ.” Nyiidiphọ aZihova angọ ni ogẹl buọ itooghị phọ otooghị esi ekulha amem, kụ odị rawạ mọ yira osooromhi ni loor onhaghanhạn bidị. Esi iduọn phọ, yira omoọgh ‘otuụgh ipẹ bidị mugbi bọ’ iyira osogh ongọ abidị, emhiigh iisogh agomẹt phọ kụ esi olhọgh ghan eegu ḅilhẹ r’osooromhi aloor ongọ. (Rom. 13:1-7) Yira otue ni omiịn iniin iilhogh agomẹt phọ idiphọ iilhogh  dị ekamakamạ, i/nighẹ, obobọ ekpạr odạph. Kuolọ yira ronaghanhạn ghan aZihova, kụ odị uḅenhị iyira mọ osooromhi loor onhaghanhạn buọ itooghị phọ mem lọ uḅenhị iyira oḍighi iyaạr dị i/gbạgh ni itọ phọ odị.—Iiḍighi 5:29.

11-12. Odaphạn Luk 2:1-6, eeghe kụ edị aJosef r’aMeri oḍighi orue odaphạn olhogh dị akpạr ri esi abidị, kụ ikọm eeghe kụ emiteom? (Miịn kẹn sifoto phọ.)

¹¹ Yira kotue ni otuughaạny eḍeenhaan phọ aJosef r’aMeri, ookolhobian bọ onhaghanhạn abuọ itooghị phọ ghalhamọ r’amem dị ekpạr ri oḍighi iduọn phọ. (Bạl Luk 2:1-6.) Mem dị eghun phọ aMeri mesiom, eelhe phọ ungọ ni itọ dị edẹgh Josef r’aMeri ephogh. Augustus, opọ aḍighi bọ otooghiạ aRom, angọ itọ mọ torobọ oye aghị emhạ odị pidị ogbi nyodị. AJosef r’aMeri uḍuạ ni oghị BetiIihẹm, erelhe dị emhạn ni 150 itobi rikpisi aroogbolhom. Erelhe phọ epẹ phọ i/dughanhaan bidị, ekạr ekpaariọm Meri. Eeni olom r’anhịr phọ uuḅaghamhiạn ni loor ilọ ipẹ erelhe phọ ephẹn phọ ketir bọ Meri r’obumoọny phọ odi bọ okuruḅakạ phọ. Kokaạph ika eḍighi maạr dị oghunhughun aphạm Meri epẹ eten phọ? Legheri mọ odị odi r’eghun aMesaya phọ. Bidị kotuạn ni iphẹn phọ bịn obilhẹ onhaghanhạn itọ agomẹt phọ ḍughụm?

¹² AJosef r’aMeri u/meera mọ ogbolhomaam mọ bidị omhoọgh bọ ilọ ipẹ ketue bọ ni emite epẹ eten phọ ekikima bidị odaphạn olhogh phọ. AZihova asẹph ni bidị iduọn bidị odạph bọ olhogh phọ. AMeri asi ni BetiIihẹm r’ewoọr, amhạr oọny dị amhoon, aḅilhẹ alhoghonhaạn ḍighaạgh omhunhenhi imiịn aBaibul phọ!—Mic. 5:2.

13. Ika kụ idị onhaghanhạn ghan itọ kekọm imạ engọ bumor phọ ayira?

¹³ Yira r’abunhọn romooghọm ghan ni suọ mem dị yira onhaghanhạn buọ itooghị phọ. Ika? Eniin eten pọ, yira rokpetenhaan ghan ni maliọm mọ rateẹny ghan bọ buphẹ roḅaạr ghan bọ emhụ koghị esi abuọ itooghị phọ. (Rom. 13:4) Mem dị yira onhaghanhạn buọ itooghị phọ, bidị komiịn ni mọ Abugbaanhaạn AZihova oḍighi we dị rodạph ghan olhogh. Esi omaạm, siạ epẹ omhạn ephẹn Nigeria, abuọ  eghạm eelhe phọ uḍigh ni oniin aKindọm Họl mem dị ophạm ituughạ, osiphi abuọ e/meera dị ro/wạ osogh iisogh agomẹt phọ. Kuolọ oḍiemhiom mọ aḅenhị buẹn r’odị oru bọ mọ: “Abuọ aZiova rosogh ghan ni iisogh agomẹt phọ.” Torobọ amem dị yira odạph olhogh, pọ yira ronighemhị ghan ḍien awe phọ aZihova—ḍiniin aḍio, aḍigey aḍien phọ aḍiẹn phọ eeni kekoph ni buẹn r’anạ oḅọph bọ omheeraam mọ.—Mat. 5:16.

14. Eeghe kụ ilhoghonhaạn ḍighaạgh oniin umaranhi ookolhobian onhaghanhạn abuọ itooghị phọ?

¹⁴ Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, eeni k/oomo amem kụ edị yira kowạ onhaghanhạn abuọ itooghị phọ. Umaranhi phọ Joanna epẹ United States aḅẹm mọ, “ikạr ri ikparanhaạn imhị onhaghanhạn abuọ itooghị phọ, loor esi ekeeny ooruẹn phọ abuniin abuọ asiya amhị osoman bọ ḍighaạgh abuọ itooghị phọ.” Kuolọ aJoanna alhọgh ni ikuph kụ asopha onme iitughiạn phọ odị. Eḅẹl iyaạr dị odị aḍighi pọ, odị awilhẹ aalhọgh araraạr dị rekaạph ghan ikarạph abuọ itooghị phọ siphẹ intanẹt phọ, obọ kemoọgh bọ idị odị kaloghoma. (Prov. 20:3) Omhunhenhiom iyạl, odị aaḅereghị alhọm dị aZihova kaloghonhaạn nyodị ḍighaạgh oḍuom odị olhoghi kparipẹ dị itooghị phọ kenmia. (Ps. 9:9, 10) Omhunhenhiom iraạr, odị aạl rumhuoghaạph siphẹ arinyạ phọ ayira dị eghaạph ilọ orọl adọl asạm. (Jọn 17:16) AJoanna aḅẹm mọ olhọgh eegu r’onhaghanhạn abuọ itooghị phọ nyiidiphọ makọm idị odị mamhoọgh “eephọ olhoghi ḅilhẹ r’ophoomhị aloor.”

15. Eeghe kụ iḍighi kụ eeni amem rikparanhaạn ghan bọ iyira odạph iiḅakiọm lọ ookpomhoghan phọ aZihova ongọ?

¹⁵ AZihova uḅenhị iyira mọ onhaghanhạn ghan ikumor awe arookpomhoghan phọ. (Hib. 13:17) Ii, Oḍiemhiom mọ ayira, Zizọs, amunughan, kuolọ abuphẹ odị asighẹ bọ raḍighinhom ooḅakiọm ookpomhoghan phọ siẹn ade phọ u/munughan. Etue ni ikparanhaạn iyira onhaghanhạn abidị, ekạr ekpaariọm mem dị bidị uḅenhị iyira oḍighi iyaạr dị i/lo olhoghi ayira oḍighi. Eniin amem, otelhedom aPita aakpukiạn ni odạph itọ dị ongọ nyodị. Eniin amem dị ookpaạny aḅenhị nyodị aạny inhạm dị i/ḅaạl odaphạn Olhogh phọ AMozis, aPita o/mheera—ka/mem bịn, kuolọ iraạr amem! (Iiḍighi 10:9-16) Eeghe kụ iḍighi? Imhoom iiḅakiọm mọ imhoọgh idị erọl esi odị. Igbatanhaạn r’ipẹ odị aḍighi ghan bọ mem dị eten. Pita bịn ikparanhaạn ni odạph iiḅakiọm ookpaạny, kụ aghiọm nuụn olhoghi iyira osighẹ iiḅakiọm oye dị u/munughan!

16. Ghalhamọ r’iduọn otelhedom mọ aPọl eeni amhiịn bọ mọ iiḅakiọm mọ ongọ bọ nyinọ i/kạr imoghi, odị aḍighi eeghe? (Iiḍighi 21:23, 24, 26)

¹⁶ Otelhedom mọ aPọl aakolhobian ghan ni onhaghanhạn itọ ghalhamọ r’amem dị ongọ nyodị iiḅakiọm dị odị amhiịn mọ i/kạr imoghi. AKristẹn phọ oḍighi bọ buọ aJu phọ unhaghạn iigunughiọm mọ aPọl ratughemhị ghan reelhe phọ mọ “oghel iilogh phọ aMozis.” (Iiḍighi 21:21) Ikumor awe phọ epẹ Jeruselem ungọ ni Pọl iiḅakiọm, mọ odị aphạm inya alhephiri anmụny aghimọm siphẹ otu iiḅereghị phọ aselemian loor odị pidị eḍeenhaan mọ odị atuụgh ni iilhogh phọ aMozis raako. Kuolọ aPọl alhegheri ni mọ aKristẹn u/lo mun eeḍiạn Olhogh phọ aMozis. Kụ odị ko/ḍighi iyaạr dị eeph. Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, aPọl oo/kpukiạn oḍighi ipẹ oḅenhị bọ nyodị. “Ḍio phọ etum bọ pạ, aPọI asighẹ we phọ kụ aḍita abidị r’odị oselemian Ioor.” (Bạl Iiḍighi 21:23, 24, 26.) Loor iduọn aPọl anhaghanhạn bọ iiḅakiọm mọ, oḅọph onhụ arọl li.—Rom. 14:19, 21.

17. Nạ atuughạ eeghe esi ipẹ emitenhaan bọ Stephanie?

¹⁷ Ikparanhaạn ni umaranhi dị oghol mọ Stephanie osighẹ osopha dị ikpolhom abumor  eelhe phọ odị osopha. Olom odị r’odị urọl ghan r’oḅaạl olhoghi egu dị roḅạ ghan onhọn onhụ kụ okumuan ghan. Onyebel roten, kụ olạ agadạ phọ oḅẹm mọ egu phọ epẹ ki/tọl mun, kụ osighẹ bidị oḅulhemhi ookpomhoghan dị okạr roḅạ ghan onhụ emhạ phọ abidị. AStephanie aḅẹm mọ, “olhoghi amhị o/ḅaạl. Mị u/meeraam mọ ewaạm ekạr ri ebụgh siphẹ ookpomhoghan onhụ phọ ayoor.” Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, odị adạph ni osopha phọ. Odị aḅẹm mọ, “esighẹ rekị bịn mị aru amhiịn osụ olhoghi osopha phọ abidị. Yoor moḍighi burudẹ r’aburunhiin ibadị abudị ogina abidị bịn ku rotu ghan ituughạ siphẹ ookpomhoghan phọ ayoor. Mị ratughemhị ghan Baibul onyọ umaranhi dị aaphoọm ghan ni. Kụ nyiidiphọ mị mamhoọgh muboom amem ophạm ghan ituughạ ogina amhị.” Odị aḅarạm mọ, “ooruẹn olhoghi amhị aḅaạl li olhegheri mọ mị maḍighi oomo ipẹ mị katue bọ odạph iiḅakiọm mọ.”

18. Yira romooghọm ghan ika suọ esi onhaghanhạn ghan?

¹⁸ Yira kotue ni otuughạ onhaghanhạn ghan. AZizọs atuughạ ni onhaghanhạn. Ka/mem dị araraạr enhighenhaạn nyodị, kuolọ mem “iminimiịn.” (Hib. 5:8) Idiphọ aZizọs, ibadị amem yira ronaghanhạn ghan ni itọ eeḍiạn asidọl dị ekpạr ri. Esi omaạm, emhiighom amem ezẹgh aCOVID-19 phọ, uḅenhị ni iyira mọ ku/pạm ghan mun ituughạ Kindọm Họl ḅilhẹ ku/kị ghan mun k’oye ogbạ ikpo onhụ phọ. Ikpạr ri odạph ki/ḍiphọ? Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, onhaghanhạn phọ anạ aghoph ni nyinhạ, elhọgh ephophe muḅọph abumor r’abumaranhi phọ, eḅilhẹ eḅeraạn aZihova. Ipẹ phọ miikolhobian iyira onhaghanhạn atorobọ iiḅakiọm dị kungọ iyira ghisigh mem igbogh iiḅaghamhị phọ. Onhaghanhạn ghan itọ kụ kiphẹl iyira!—Job 36:11.

19. Eeghe kụ iḍighi kụ nạ kanaghanhạn bọ itọ?

¹⁹ Yira motuughạ mọ onhaghanhạn itọ rapamạm ghan ni ḍisẹph kirokirọ. Kuolọ ekpanhạ iyaạr phọ yira otụ bọ osopha onhaghanhạn aZihova pọ ephomhoghiạn phọ yira omhoọgh bọ oghị esi odị r’eephuạ oḍighi ipẹ eḅeraạn bọ nyodị. (1 Jọn 5:3) Yira ko/tue okpẹ aZihova esi oomo ipẹ odị muḍighinhaan bọ iyira. (Ps. 116:12) Kuolọ yira kotue ni onaghanhạn nyodị ḅilhẹ r’abuphẹ rotooghị bọ kungọ iyira. Yira onhaghanhạn bidị, pọ yira osụ ni olhoghi. Kụ yira osụ olhoghi, pọ olhoghi aZihova kaḅaạl agey.—Prov. 27:11.