1. Odaphạn Matiu 7:13, 14, ika kụ idị yira kotue bọ oḅẹm mọ yira otelhe ni kụ rokị esi?

OOMO phọ ayira olọgh ni ikuph okumu aZihova, loor esi dị yira rowạ ghan oḍigh aani omhoom aḅirinhi phọ aZihova katooghiọm bọ r’ephomhoghiạn. Torobọ aḍio, yira rokparaghạ ghan ni orelhe eten phọ retorori bọ k’engọ ghuḍum. Kuolọ idiphọ aZizọs aghaạph bọ, onhụ aḍibuo phọ akololọ ni kụ eten phọ ekpạr ri orelhe. (Bạl Matiu 7:13, 14.) Loor esi iduọn yira u/munughan bọ, edugh ni dị yira kokorọm omeel oḍuạ siphẹ eten phọ.—Gal. 6:1.

2. Yira kooḅeghiọn eeghe siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn phọ? (Miịn igbe phọ “ Osooromhi Aloor Rulhoghonhaạn Ghan Iyira Ḍighaạgh Oolemhi Igbaranuọm Aruwol Ayira.”)

² Eḍighi maạr dị yira rowạ ni orelhe dị yira ko/korọm omeel siẹn eten aghuḍum mọ, pọ yira omoọgh oselemhi ghan iitughiạn, roozọ, ḅilhẹ r’iḍighinhom araraạr phọ ayira. Otelhedom mọ aPọl aroma Kristẹn phọ orọl bọ epẹ Korịnt mọ, “ikparaghạ ghan eselemian loor eḅaạl emadạn.” (2 Kọr. 13:11) Oroma phọ opọ phọ ugbolhomaam aani ni iyira. Kụ iḍighi kụ siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn phọ, yira kooḅeghiọn ipẹ aBaibul phọ katue bọ ulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh oolemhi ghan igbaranuọm aruwol phọ ayira ḅilhẹ r’ipẹ arighirị dị omhoọgh imạ areḍeenhaan kotue bọ ulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh orelhe eten aghuḍum mọ dị yira ko/korọm. Yira koḅilhẹ kẹn ni ooḅeghiọn ilọ asimem dị ketue ni eḍighi ipaanhaạn odạph iiḅakiọm dị ookpomhoghan phọ aZihova ongọ. Kụ yira ooḅeghiọn omiịn idị osooromhi aloor katue ulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh onmia eten dị yira ko/toph ibo okumu aZihova.

3. Ika kụ idị Ekpo Onhụ phọ Enhaạn ketue ilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh?

³ Reḍighi ghan ni ipaanhaạn okạr orue ooḅeghiọn iitughiạn phọ ayira ḅilhẹ r’ipẹ yira rologhoma ghan bọ. Loor esi dị ekpom mọ reekelheghian ghan ni. Kụ ipẹ phọ ketue ni ekọm idị kikparanhaạn iyira okạr olhegheri ekpisi phọ rinyuughiom bọ iyira keghị. (Jer. 17:9)  Edugh agey obia aloor ayira. (Jems 1:22) Esi iduọn phọ, yira omoọgh osighẹ ghan Ekpo Onhụ phọ Enhaạn kụ ooḅeghenhọm ghan asiloor phọ ayira. Ekpo Onhụ phọ Enhaạn reeḅeghiọn ghan kephogh odọ oye phọ yira oru bọ, “iitughiạn r’iloghi” phọ ayira. (Hib. 4:12, 13) Kotue ni omaaniọm Ekpo Onhụ phọ Enhaạn idiphọ amasịn X-ray phọ ropoghom ghan bọ komhiịn olhoghi aloor oye. Kuolọ yira omoọgh osooromhi aloor orue omhooghọm asuọ oroma lọ aBaibul phọ obobọ buphẹ omheerạ bọ enye Enhaạn ongọ.

4. Eeghe kụ iḍeenhaan mọ Uw-emhạ phọ Sọl aḍighi ni oye dị aphoophe loor?

⁴ Eḍeenhaan Uw-emhạ phọ Sọl emạ ni emiteom idị ketue ni emite eḍighi maạr dị yira u/moọgh osooromhi aloor. ASọl aphoophe loor asi esi dị u/loghoma mun mọ ewạ ni dị odị kanmia, esi iitughiạn r’iḍighinhom araraạr. (Ps. 36:1, 2; Hab. 2:4) Iphẹn phọ ikạr kụ eegholhaan mem mọ aZihova angọ bọ Sọl iiḅakiọm ilọ ipẹ odị kaḍighi bọ mem dị odị akpạr apu we Amalek phọ. Toroboiperolbọ, aSọl o/nhaghanhạn aZihova. Kụ mem mọ oyil phọ aSamuẹl aghị bọ ateẹny nyodị ilọ iphẹn phọ, aSọl o/lhoghoma mọ onọ apiomạn ni. Kparipẹ ghụn, odị akparaghạ ogbạ ophelhaạm aloor odị esi ootughiạn mọ ki/kạr ikarạph, kụ okpalhạm abunhọn. (1 Sam. 15:13-24) Dị ke/kạr ri ebia, aSọl azọ kẹn ni eniin phọ eten phọ. (1 Sam. 13:10-14) Dị eeph ni iboom, aSọl angọ ogẹl mọ ophoophe aloor aḍigh siphẹ ekpom mọ odị. Odị o/mheera oolemhi iitughiạn phọ odị, esi iduọn phọ aZihova aḅaạm ni aḅilhẹ aghel nyodị.

5. Eeghe iyaạr kụ edị yira otuughạ esi eḍeenhaan phọ aSọl?

⁵ Yira u/wạ otuughaạny aani eḍeenhaan phọ aSọl, kụ iḍighi kụ, opuruan ghan siloor ayira mọ: ‘Mem dị mị aạl Ekpo Onhụ Enhaạn dị eḍighi oroma, mị rawạ ghan ni egbaạm otuạn oghel oroma phọ ḍughụm? Mị raatughiạn ghan ni mọ iphẹn mị raḍighi bọ ikạr ri i/beeph ḍughụm? Mị rakpalhạm ghan bunhọn ḍughụm?’ Eḍighi maạr dị ophagharanhaạn phọ ayira aḍighi ii, pọ ewạ dị yira koolemhi iitughiạn phọ ḅilhẹ r’aroozọ phọ ayira. Obọ ophoophe aloor kaḍigh ghan bọ ekpom mọ ayira bịn aZihova ughel iyira idiphọ arighirị odị.—Jems 4:6.

6. Gbạ ogbaranhaạn phọ odi bọ esi Uw-emhạ phọ Sọl r’Uw-emhạ phọ Devid.

⁶ Uw-emhạ phọ Devid asighẹ bọ esi Uw-emhạ phọ Sọl agbatanhaạn ni, aDevid aphomhoghiạn “olhogh phọ aZihova.” (Ps. 1:1-3) ADevid alhegheri ni mọ aZihova rapẹl ghan ni buphẹ osooromhi bọ loor kaḅitonhaạn buphẹ ophoophe bọ loor. (2 Sam. 22:28) Iphẹn phọ remạ ghan mọ aDevid amheera mọ olhogh phọ Enhaạn anme iitughiạn phọ odị. Odị agẹ mọ: “Mị kaaseeny ni aZihova, opọ muroma bọ imhị. Ghalhamọ ḍughul aḍughul, iitughiạn phọ amhị r’iilemhi ghan ni imhị.”—Ps. 16:7.

7. Yira koḍighi eeghe eḍighi maạr dị yira osooromhi loor?

⁷ Eḍighi maạr dị yira osooromhi loor, yira komeera ni mọ Ekpo Onhụ phọ Enhaạn kụ eelemhi ghan iitughiạn phọ ayira kụ egbi oteẹny amem dị kirorori iyira elọgh esi oḍighi iyaạr dị i/nighẹ. Ekpo Onhụ phọ Enhaạn kekịgh idiphọ edọgh dị riḅenhị ghan iyira mọ: “Ephẹn kụ eten phọ. Itelhe nyeẹn.” Kiphụr ghan iyira rurụ mem dị yira rowạ opiọm eten phọ—moghị elhiom obobọ ekeeny. (Isa. 30:21) Esi iduọn phọ, yira onhaghanhạn aZihova, yira komooghọm ni suọ esi ibadị areten. (Isa. 48:17) Esi omaạm, yira kokpetenhaan ni umugholoor phọ ratọl ghan bọ mem dị oye ruulemhi iyira. Ḅilhẹ yira oḍuraan otuman aZihova loor esi dị yira olọgh elhegh mọ Enhaạn ruphạm ni yira idiphọ odẹ r’oọny.—Hib. 12:7.

8. Odaphạn Jems 1:22-25, ika kụ idị yira kotue osighẹ Ekpo Onhụ phọ Enhaạn oḍighi atamaḍiki?

⁸ Ekpo Onhụ phọ Enhaạn ketue ni eḍighi atamaḍiki ingọ iyira. (Bạl Jems 1:22-25.) Ogbogh opol ayira ropogha ghan ni atamaḍiki torobọ aḍiroọr kụ ogbi oḅuạ olhoghotu. Omhaạr ophogha mughumọ esi edi ni siphẹ aloor phọ dị emhoghi oolemhi kụ abunhọn awe ogbi omhiịn. Igina phọ kẹn, mem dị yira aạl ghan Baibul phọ torobọ aḍio, yira komiịn ni reten dị yira kotue oolemhi iitughiạn r’aroozọ phọ ayira. Ibadị romooghọm ghan  ni suọ aạl ghan ibạl aḍiroọr phọ torobọ aḍiroọr kụ bidị ogbi oḅuạ olhoghotu. Bidị rongọ ghan eepoogh dị ipẹ bidị aạl bọ ketir iitughiạn phọ abidị. Kụ iduọn aḍio phọ rekị bọ, bidị opogh rokiọm ghan ghisigh omhiịn areten dị bidị kosighẹ oḍighinhom Ekpo Onhụ phọ Enhaạn. Oḅarạm isiẹn, yira omoọgh otuughạ kụ oḅilhẹ ogbirima ghan Ekpo Onhụ phọ Enhaạn ḍio ḍio ḍio. Etue ni edugh oḍighi iphẹn phọ, kuolọ ephẹn phọ kụ ekạr ekpanhạ iyaạr dị ketue ilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh orelhe ekololhoọny eten aghuḍum mọ.

9. Pụr amem kụ edị oyaghirị anạ katue aalemhi nyinhạ?

⁹ Nạ mamhiigh oḍighi iyaạr dị i/nighẹ dị rewạ okạ asiya phọ anạ r’aZihova ḍughụm? (Ps. 73:2, 3) Kụ eḍighi maạr dị oyaghirị anạ dị akpọ oḅio maru aromha nyinhạ, nạ asighẹ ni raḍighinhom oroma phọ odị? Eḍighi maạr dị nạ asighẹ ni raḍighinhom, pọ nạ raḍighi ni idị enhighẹ, kụ iikia i/lo nạ kasereghiạn ni ipẹ oyaghirị phọ anạ aḍighi bọ.—Prov. 1:5.

10. Eḍighi maạr dị oyaghirị anạ aroma nyinhạ, ewạ mọ megheron ika?

¹⁰ Ekpo Onhụ phọ Enhaạn iḅenhị iyira mọ: “Oyaghirị pọ oyaghirị ghalhamọ r’amem lọ aḍighi nyinhạ iyaạr lọ ekọm eephinha engọ nyinhạ.” (Prov. 27:6) Iduọn phọ pọ roḅẹm ghan m’eeghe? Ooḅeghiọn oghaạph omaaniọm mọ ophọn: Oḅẹm mọ nạ ameerạ esi rawạ oḅeẹny olhom oḅodo, kụ iduọn nạ rawạ bọ oḅeẹny phọ bịn oye amhạgh nyinhạ fon. Kụ nạ aghona fon phọ aḅeri anạ raḅeeyọm oḅodo phọ dị nạ u/pogh ekeeny r’elhiom. Kụ oyaghirị dị amhiịn nyinhạ aru bịn asiph ḍighaạgh anạ aḍur nyinhạ atenhe ogbạl. Esiphom mọ odị igboton ḍikpe anạ, kuolọ ikọm idị amoto nyinhạ u/zạm. Ii, ghalhamọ r’iduọn aḍighi bọ ni nyinhạ iyaạr dị kepin ni esi ibadị asiḍughul otu, nạ ka/kaghạm olhoghi oyaghirị phọ anạ. Nạ kasereghiạn ghụn olhoghonhaạn aḍighaạgh phọ odị. Iniin phọ kẹn ni, eḍighi maạr dị oyaghirị aroma nyinhạ ilọ ekpo onhụ dị nạ aḅạ obobọ ilọ iyaạr dị nạ aḍighi dị i/moọgh muḅọph r’asiigbu elhiom eḍighinhom iyaạr phọ Enhaạn, kepin ni eḅẹl amem mọ. Kuolọ ka/kel oroma phọ obobọ ka/kaghạm nyodị olhoghi. Keḍighi ni elologhi oḍighi iduọn phọ. (Eccl. 7:9) Kparipẹ ghụn, olhoghi anạ aḅaạl esi iduọn oyaghirị phọ anạ amhoọgh bọ ni oḅio oru oroma anạ.

11. Eeghe kụ ketue ekọm idị oye kakel imạ oroma oyaghirị dị aphomhoghiạn nyodị?

¹¹ Eeghe kụ ketue ekọm idị oye kakel oroma oyaghirị dị aphomhoghiạn nyodị? Ophoophe aloor. Itughemhị phọ ipẹ “retiirogh bọ iloghi” kụ reḅeraạn ghan we dị ophoophe loor. Bidị ‘rogumọm ghan ni omạn onaghạn ghan igey phọ.’ (2 Tim. 4:3, 4) Bidị rootughiạn ghan mọ bidị k’usụ olhoghi omhạn. Toroboiperolbọ, otelhedom mọ aPọl agẹ mọ: “Oye dị iyaạr u/mạn kụ agbiighiom ologhi mọ onọ amạn ni maạr, pọ odị rabia ni Ioor.” (Gal. 6:3) Uw-emhạ phọ Solomon aḅaraghị oomo phọ idị kụ aḅẹm mọ: “oḅumoọny dị aḍighi uwekulhom kụ asụ olhoghi anighẹ apu uw-emhạ dị mamhanhạm ni kuolọ aḍighi uwelologhi, dị u/moọgh osụ olhoghi osighẹ ghan oroma iphụr arurụ.”—Eccl. 4:13.

12. Yira otuughạ eeghe esi eḍeenhaan phọ aPita, odaphạn iphẹn ogẹ bọ siẹn Galetia 2:11-14?

¹² Lọgh elhegh emạ eḍeenhaan phọ otelhedom mọ aPita aphighi bọ mem mọ otelhedom mọ aPọl aḅaạm bọ nyodị esi ogbo. (Bạl Galetia 2:11-14.) APita mutue ni aghaghạm olhoghi Pọl ilọ ipẹ odị aghaạph bọ ḅilhẹ resi phọ odị arọl bọ aḅaạm nyodị. APita o/ḍighi idiphọ, aḍeenhaan ni osụ olhoghi. Odị asighẹ ni oroma phọ aPọl ḅilhẹ o/ghaghạm nyodị olhoghi. Kparipẹ ghụn, odị amhạgh Pọl mọ “ooḅi onyọ asiya.”—2 Pit. 3:15.

13. Tutụ yira kongọ oye oroma eeghe iyaạr kụ edị ewạ mọ olhọgh ghan elhegh?

¹³ Eḍighi maạr dị nạ amhiịn mọ ewạ dị nạ kakị atoma oyaghirị anạ, eeghe iyaạr kụ edị nạ kalọgh elhegh? Tutụ nạ kakị atoma oyaghirị phọ anạ, puruan loor anạ mọ, ‘Mị raloghoma ghan mọ mị “kụ useleman amhạn” ḍughụm?’ (Eccl. 7:16) Oye dị raloghoma ghan mọ onọ kụ aseleman amhạn radạph ghan siigbu odị kụ asophonhaan  iiruẹn bunhọn kparipẹ r’asiigbu phọ iphẹn aZihova, kụ eeni kẹn ra/ḍeenhaan ghan onmạ-ighirigiir. Eḍighi maạr dị nạ aaḅeghiọn loor phọ anạ aphogh kụ amhiịn mọ ekpẹ ni dị nạ kakị atoma oyaghirị phọ anạ, pọ legheri ni iiḅaghamhị phọ kụ aḍighinhom sipuru dị keloghonhaạn ḍighaạgh oyaghirị phọ anạ olhegheri opiomạn phọ odị. Miịn ni mọ oroma phọ anạ akpasị ni siphẹ aḍinyạ iigbia phọ, kụ alhegheri mọ nạ kụ ka/sophonhaan ooruẹn oyaghirị phọ anạ kuolọ aZihova. (Rom 14:10) Beḍenhọm osụ olhoghi phọ odi bọ siphẹ Ekpo Onhụ phọ Enhaạn, kụ mem dị nạ ratoma oye, tuughaạny igbiririph phọ aZizọs. (Prov. 3:5; Mat. 12:20) Eeghe kụ iḍighi? Loor esi dị ipẹ yira ozoọm bọ bunhọn kụ edị aZihova katuụgh uzoọm aani iyira.—Jems 2:13.

14. Ighẹn araraạr kụ edị ookpomhoghan phọ Enhaạn momiteom ungọ iyira?

¹⁴ AZihova ruuḅakị ghan iyira siẹn eten aghuḍum mọ dị eego esi apakirị ookpomhoghan phọ odị odi bọ siẹn ade phọ, romiteom ghan bọ sividio, rinyạ, r’ituughạ dị keloghonhaạn ḍighaạgh oomo phọ ayira osighẹ oḍighinhom iromhoghiom mọ edi bọ siphẹ Ekpo Onhụ phọ Enhaạn. Araraạr phọ omiteom bọ ekpasị siphẹ aḍinyạ iigbia phọ. Mem dị rosopha ilọ ipẹ kotue bọ oḍighi omunenhi rukumuan iphelhegbeel phọ, aLoor Phọ Repogh Bọ rabeḍenhọm ghan uwaloor iigbia phọ. Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, aLoor Phọ Repogh Bọ rogbor ghan ni kooḅeghiọn ophogh osopha phọ abidị ilọ ooḅenion araraạr dị egbolhomaam ipẹ komaạr bọ oḍighi oḍighi phọ ophọn phọ. Eeghe kụ iḍighi? Loor esi dị “aḅirini phọ yira romiịn bọ rateẹny eekuna,” kụ ookpomhoghan phọ Enhaạn omoọgh odaphạn imhoom asidọl.—1 Kọr. 7:31.

15. Ighẹn ipaanhaạn kụ edị abuniin abukaaphọm mosoman?

¹⁵ Iikia i/lo, yira rodaphạn ghan ni mem dị ookpomhoghan phọ ogbạ oogholhomhi omhoom onhaghạn aḍughụm itughemhị aBaibul obobọ ilọ aroozọ dị ekpẹ ghan ozọ. Kuolọ yira romegheron ghan ika mem dị ookpomhoghan phọ Enhaạn onme iyaạr dị etir pakirị aghuḍum mọ ayira? Esi omaạm, siạ dị ke/bia omiịn ni mọ asiḍighi araraạr olhoghọm r’araraạr ophoghom otu ekị ni anyụ iboom. Esi iduọn phọ aLoor Phọ Repogh Bọ utọ ni mọ ibadị arookpomhoghan kụ ophạm ghan ituughạ oniin aKindọm Họl. Epẹ kụ iyaạr phọ moḅạr bọ ibadị arookpomhoghan oḅophoghị ḅilhẹ m’aalhaghi bọ iniin asiKindọm Họl. Kụ mosighẹ ikpoki phọ rologhoḍiọm inhọn aruutu aKindọm Họl rikpisi dị ekạr kụ emhoghi olhọgh. Esi iduọn phọ, eḍighi maạr dị nạ odi aani ekpisi dị m’aal obobọ moḅạr ibadị arookpomhoghan oḅophoghị, pọ kekparanhaạn ni nyinhạ odaphạn  imhoom asidọl phọ iphẹn phọ. Abuniin abukaaphọm nyiidiphọ rotelhe ghan k’ekpisi dị ekẹl kụ okị ituughạ. Abunhọn dị olhọgh ni ikuph omhaạr ophạm aKindọm Họl phọ abidị eeni otue ni omoọgh iikia ilọ iyaạr phọ eḍighi bọ kụ aal aani bọ nyophọ abidị. Eeni bidị kootughiạn mọ amem mọ r’ikuph phọ bidị olhọgh bọ omhaạr ophạm aKindọm Họl phọ epe ni bịn oopho. Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, bidị rodaphạn ni imhoom iikolhobian phọ iphẹn phọ, kụ ekpẹ ni osẹph abidị ilọ iphẹn phọ.

16. Ika kụ edị osighẹ oḍighinhom oroma phọ odi bọ siẹn Kolosị 3:23, 24 kulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh ophamhanhạm ibo phọ ayira?

¹⁶ Yira kotue ni opamanhạm ibo phọ ayira eḍighi maạr dị yira ootughiạn ghan mọ yira rokumuan ghan kongọ aZihova, kụ mọ odị kụ raaḅakị ni ookpomhoghan phọ odị. (Bạl Kolosị 3:23, 24.) Uw-emhạ phọ Devid aphighi ni emạ eḍeenhaan mem mọ odị asogh aani bọ ikpoki olhoghọm otu iiḅereghị phọ. Odị aḅẹm mọ: “Mị anhiạn ḅilhẹ awe phọ amhị eeghe awe dị kokạr otue okaraghị ongọ nyinhạ iyaạr? Loor esi dị oomo araraạr aruunmo anạ, yoor moḅulhemhi ipẹ eḍighi bọ ni ilọ anạ.” (1 Chron. 29:14) Mem dị yira osogh aani iyaạr siphẹ igbe phọ, pọ yira roḅulhemhi ghan kongọ ipẹ eḍighi bọ ilọ aZihova. Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, aZihova rasereghiạn ghan ni mem mọ, inyaạm mọ, r’araraạr emhoọgh phọ yira rosogh ghan bọ oḅakị aani oḍighi phọ odị rawạ bọ moḍighi.—2 Kọr. 9:7.

17. Eeghe kụ iḍighi kụ i/wạ bọ dị nạ kaḅonyonhu azuan eḍighi maạr dị ewạ mọ nme iḍighinhom araraạr phọ anạ?

¹⁷ Orue orelhe eten aghuḍum mọ ekpạr bọ orelhe, pọ oomo ayira omoọgh odạph igbaranuọm aruwol phọ aZizọs. (1 Pit. 2:21) Eḍighi maạr dị emhoghi dị nạ kanme iḍighinhom araraạr phọ anạ, pọ ka/ḅonyonhu azuan oḍighi iduọn phọ. Mem dị nạ alhọgh elhegh mọ ewạ dị nạ kanmia, pọ reḍeenhaan ghan mọ nạ akạr ri rawạ odạph iiḅakiọm mọ aZihova. Legheri mọ aZihova alegheri ni mọ yira u/munughan dị kokạr otue otuughaạny eḍeenhaan phọ aZizọs eten dị emhunhughan.

18. Yira omoọgh oḍighi eeghe orue orelhe oḍigh isiphẹ omhoom aḅirinhi phọ?

¹⁸ Eḍighi edị oomo ayira kogbon ghisigh phọ kụ ookolhobian oselemhi ghan iitughiạn phọ, roozọ phọ, r’iḍighinhom araraạr phọ ayira. (Prov. 4:25; Luk 9:62) Osooromhi loor, ‘okparaghạ ghan oselhemhian loor oḅaạl omadạn.’ (2 Kọr. 13:11) Yira oḍighi iduọn phọ, “Enaạn ephomoghiạn r’eephọ [katọl li r’ayira.]” Yira ko/telhe ekolholhoọny eten aghuḍum mọ oḍigh siphẹ omhoom aḅirinhi bịn, kuolọ yira kokelhọm ni erelhe phọ ayira nyiidiphọ.